سرطان پوست سر و هر آنچه که باید از آن بدانید!
در میان انواع سرطان‌ها، سرطان پوست شایع‌ترین نوع سرطان است و می‌تواند هر نقطه از پوست بدن را درگیر کند. این سرطان بیشتر در مناطقی از پوست ظاهر می‌شود که در معرض نور خورشید باشند (همانند پوست سر). تقریباً ۱۳ درصد کل موارد سرطان‌های پوستی را سرطان پوست سر تشکیل می‌دهد. با توجه به لزوم شناخت این سرطان جهت انجام اقدامات پیشگیرانه و تشخیصی، مقاله حاضر به‌طور کامل به مبحث سرطان پوست سر اختصاص یافته است.
انواع سرطان پوست سر
سرطان پوست به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود که سه مورد از شایع‌ترین آن‌ها شامل کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوم است. این سه نوع سرطان پتانسیل پدیدار شدن بر روی پوست سر را نیز دارند. در این بخش از مقاله هر کدام از انواع سرطان پوست سر را با جزئیات بیشتری مورد بررسی قرار می‌دهیم.
کارسینوم سلول بازال: بدخیمی کارسینوم سلول بازال شایع‌ترین نوع سرطان پوست است که در ناحیه سر و گردن بیشتر از سایر اعضای بدن دیده می‌شود. طبق مطالعات انجام‌شده در سال ۲۰۱۸، کارسینوم‌های سلول بازال روی پوست سر بین ۲ تا ۱۸ درصد تمام کارسینوم‌های سلول بازال بدن را شامل می‌شوند.
سرطان سلول سنگفرشی: کارسینوم سلول سنگفرشی در رتبه دوم فراوانی سرطان پوست سر قرار دارد. شیوع سرطان سنگفرشی در مناطقی از پوست بدن نظیر پوست سر که به‌شدت در معرض آفتاب هستند، شایع‌تر است. همچنین افرادی که پوست روشن دارند و یا در گذشته دچار آفتاب‌سوختگی شده‌اند در خطر ابتلا به این عارضه قرار دارند. کارسینوم‌های سلول سنگفرشی پوست سر بین ۳ تا ۸ درصد کل کارسینوم‌های سلول سنگفرشی بدن را تشکیل می‌دهند.
ملانوما: یکی از سخت‌ترین انواع سرطان پوست سر ملانوما است که اغلب در خال یا سایر لکه‌های پوستی ایجاد می‌شود. این بدخیمی می‌تواند در یک خال جدید یا خالی که سال‌ها بر روی پوست بوده است، ایجاد شود. ملانومای پوست سر تقریباً ۳ تا ۵ درصد کل ملانوم‌های بدن را به خود اختصاص می‌دهد.
تشخیص خال یا لکه پوست سر سرطانی
علائم سرطان پوست به نوع سرطان بستگی دارد. در ادامه مطلب به‌طور کامل جزئیات مربوط به علائم هر کدام از سرطان‌های پوست سر بیان شده است.
علائم کارسینوم سلول بازال پوست سر
- یک برآمدگی گوشتی روی پوست سر که اغلب با خطوط ظریف صورتی یا قرمز قابل‌تشخیص است
- وجود یک ضایعه صاف روی پوست سر
- زخمی که خوب نمی‌شود یا اگر بهبود یابد اما دوباره عود می‌کند
- یک لکه پوسته‌پوسته که صورتی یا قرمز است و ممکن است خطوط ظریف صورتی یا قرمز در آن نمایان باشد
- لکه اسکارمانند روی پوست سر
علائم سرطان سلولی سنگفرشی پوست سر
- وجود زخم باز روی پوست سر
- وجود یک برآمدگی سفت و قرمز که به‌سرعت رشد می‌کند و معمولاً دارای یک نقطه فرورفته در وسط برجستگی است و هنگام لمس حساس است
- یک لکه ضخیم و پوسته‌پوسته و زگیل مانند روی پوست سر
علائم ملانوما پوست سر
- وجود یک لکه بزرگ قهوه‌ای روی پوست سر که معمولاً شبیه یک خال است
- ظاهرشدن یک خال که تغییر رنگ و اندازه دارد و گهگاه دچار خونریزی می‌شود
در زمان مشاهده یک خال یا لکه در پوست سر این خصوصیات را به خاطر بسپارید:
- عدم تقارن: آیا دو طرف خال با هم متفاوت است؟
- حاشیه: آیا مرز خال یا لکه نامنظم و دندانه‌دار است؟
- رنگ: آیا خال یکدست و یکرنگ است یا رنگ آن در جاهایی متفاوت است؟ ملانوم ممکن است به رنگ سیاه، خرمایی، قهوه‌ای، سفید، قرمز، آبی یا ترکیبی از هر کدام باشد
- اندازه: آیا قطر خال بیش از ۶ میلی‌متر است؟ (البته گاهی ملانوم ممکن است کوچک‌تر از ۶ میلی‌متر نیز باشد)
- تغییرات: آیا در طول زمان متوجه تغییراتی در اندازه، شکل یا رنگ خال شدهاید؟
شایع‌ترین نوع ملانوم که در پوست سر یافت می‌شود ویژگی‌های زیر را دارد:
- لکه‌ای با مرزهای ناهموار
- صاف و هم‌سطح با پوست یا کمی برآمده
- به رنگ آبی، سیاه، خرمایی یا قهوه‌ای
البته انواع دیگری از ملانوم وجود دارند که شیوع آن‌ها کمتر است و ظاهرشان تا حدودی متفاوت به نظر می‌رسد. به عنوان مثال، بعضی از ملانوم‌های پوست سر شفاف یا صورتی هستند. هر زمان که متوجه ظاهر شدن یک لکه جدید یا خال شدید به نکات ذکرشده توجه داشته باشید و در صورت لزوم برای معاینات دقیق‌تر به متخصص پوست و مو مراجعه نمائید.
چه عواملی در ایجاد سرطان پوست سر نقش دارند؟به گفته‌ی healthline علت اصلی انواع سرطان پوست ازجمله سرطان پوست سر قرار گرفتن در معرض نور خورشید است.
کسانی که دچار طاسی بوده و یا موهای نازکی دارند بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پوست سر هستند. از سایر دلایل بالقوه این نوع سرطان می‌توان به استفاده از سولاریوم و انجام پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن اشاره نمود.
آیا می‌توان از سرطان پوست سر پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از سرطان پوست سر، محافظت از پوست سر هنگام قرار گرفتن در معرض نور خورشید است:
- در صورت امکان از کلاه یا سایر روش‌های پوشش سر استفاده کنید
- از کرم ضد آفتاب برای نواحی از پوست سر که در معرض نور خورشید قرار دارند، استفاده کنید
راه‌های دیگری که در پیشگیری از سرطان پوست سر موثرند:
- از برنزه کردن بدن با سولاریوم خودداری کنید
- زمان قرارگیری در معرض خورشید را محدود کنید
- به طور مرتب پوست سر خود را بررسی کنید تا هر نوع تغییر غیرعادی را زودهنگام تشخیص دهید
بررسی منظم پوست سر می‌تواند از تبدیل ضایعات پیش سرطانی به سرطان جلوگیری کند. برای این کار از یک آینه دستی و کوچک برای نگاه دقیق‌تر به پشت سر و بالای سر خود استفاده کنید. بعضی از لکه‌های پیش سرطانی به‌صورت لکه‌های پوستی ضخیم به نظر می‌رسند.
تشخیص سرطان پوست سر چگونه است؟
اگر متوجه لکه مشکوکی روی پوست سر خود شدهاید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در جلسه ویزیت، پزشک ابتدا از شما در مورد مشکلات پوستی قبلی و سابقه خانوادگی سرطان سؤال خواهد کرد. همچنین از عادت‌ها و سبک زندگی شما سوال می‌شود، مانند:
- روزانه چقدر وقت خود را بیرون از منزل و جلوی نور آفتاب می‌گذرانید؟
- آیا تا به‌حال دچار آفتاب‌سوختگی شدهاید؟
- در برابر نور خورشید از محافظ و کرم ضد آفتاب استفاده می‌کنید؟
- از سولاریوم برای برنزه شدن پوست استفاده کرده‌اید؟
- لکه پوستی شما در طول زمان دچار تغییراتی شده است؟
سپس پزشک معاینه پوستی را جهت بررسی دقیق‌تر ضایعه انجام می‌دهد و در این معاینه مشخص می‌شود که آیا نیاز به آزمایشات تکمیلی هست یا خیر. اگر پزشک به وجود بدخیمی مشکوک باشد احتمال انجام نمونه‌برداری پوستی (بیوپسی) برای آزمایش وجود دارد. گاهی برای تشخیص دقیق سلول‌های موجود در ضایعه به‌ویژه در ملانوما، ممکن است آزمایش تصویربرداری از غدد لنفاوی در سر و گردن درخواست شود.
درمان سرطان پوست سر
روش‌های درمانی برای سرطان پوست سر شامل موارد زیر است:
جراحی
به‌منظور تشخیص دقیق سرطان در ابتدا یک بیوپسی از لکه جهت انجام آزمایش استخراج می‌شود. پس از اطمینان از بدخیم بودن ضایعه، اولین روش درمانی جراحی خواهد بود که در آن تومور و مقداری از بافت اطراف آن برداشته می‌شود تا از انتشار سلول‌های سرطانی به نواحی اطراف جلوگیری گردد. پس از جراحی ممکن است به جراحی ترمیمی مانند پیوند پوست نیز نیاز باشد.
جراحی Mohs
این نوع جراحی برای درمان سرطان پوست در ابعاد وسیع و عودکننده و همچنین برای حفظ هرچه بیشتر پوست استفاده می‌شود. در جراحی Mohs، پزشک لایه به لایه ضایعه پوستی را جدا می‌کند و هر لایه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا زمانی که سلول سرطانی باقی نماند.
پرتودمانی
اگر ابعاد سرطان پوست وسیع باشد ممکن است پرتودمانی به عنوان اولین گزینه درمانی مطرح شود. همچنین از پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده پس از جراحی استفاده می‌شود.
شیمی‌درمانی
اگر سرطان پوست سر فقط محدود به لایه بالایی پوست باشد، ممکن است از لوسیون موضعی شیمی‌درمانی برای درمان سرطان استفاده شود. شیمی‌درمانی به شیوه سنتی و خونی آن معمولاً برای سرطان پوست استفاده نمی‌شود.
انجماد
این روش برای درمان سرطان پوست سطحی که به عمق نفوذ نکرده باشد، استفاده می‌شود.
درمان فتودینامیک
یک رویکرد دارویی است که به واسطه آن سلول‌های سرطانی به نور حساس می‌شوند و سپس پزشک از لیزر برای از بین بردن سلول‌ها استفاده می‌کند.
ایمونوتراپی
این نوع درمان به سیستم ایمنی کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی و از بین ببرد. روش ایمونوتراپی معمولاً برای درمان ملانوما استفاده می‌شود.
کورتاژ و الکترودیکاسیون
این کار شامل خراش دادن محل ضایعه با ابزاری خاص و سپس انتقال جریان الکتریکی با هدف از بین بردن سلول‌های سرطانی است.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
