کیست کلیه + آیا کیست کلیه خطرناک است؟

کیست‌های کلیه کیسه‌های گرد و کوچکی هستند که بیشتر اوقات علائم و نشانه بالینی ندارند. کیست‌های کلیه در دو گروه کیست‌های ساده و بیماری پلی‌کیستیک قرار دارند. اکثر افراد مبتلا به کیست کلیه ساده از وجود کیست در کلیه‌های خودآگاه نیستند. معمولاً وجود کیست زمانی آشکار می‌شود که به دلیل مشکلات دیگری سونوگرافی یا آزمایشات تصویربرداری انجام می‌شود و یا کیست پاره شود و یا به‌اندازه‌ای بزرگ باشد که اندام‌های اطراف را تحت فشار قرار دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص کیست کلیه با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه باشید.

کیست کلیه چیست؟

کلیه‌ها اندام‌های لوبیایی شکلی هستند که در دو طرف بدن قرار دارند و به کنترل میزان مواد معدنی و آب بدن کمک می‌کنند و مواد زائد را با فیلتر کردن خون و تولید ادرار از بین می‌برند. در داخل کلیه‌ها بخش‌های کوچکی وجود دارد که نفرون نامیده می‌شود. هر نفرون از یک فیلتر و یک لوله تشکیل شده است. وقتی خون در کلیه‌ها جریان می‌یابد نفرون‌ها آب اضافی و مواد زائد را از خون فیلتر کرده تا به‌صورت ادرار از بدن خارج شود.

کیست‌های کلیه به‌صورت کیسه‌های کوچک و دیواره نازکی هستند که با مایع پر شده‌اند. با افزایش سن و یا به علت بیماری، کیست‌ها ممکن است در سطح کلیه یا در جداره نفرون‌ها ایجاد شوند. اندازه آن‌ها می‌تواند از یک نخود تا یک گریپ‌فروت متغیر باشد. بعضی از این کیست‌ها در طول زمان به رشد خود ادامه می‌دهند اما بعضی دیگر اندازه ثابتی دارند.

(مطالعه بیشتر: کیست چیست؟)

انواع کیست کلیه

دو نوع کیست کلیه وجود دارد که شامل کیست‌های ساده و کیست‌هایی که در بیماری پلی‌کیستیک بروز می‌کنند. کیست‌های ساده اغلب بر روی کلیه‌ها و گاهی در لوله‌های نفرون ایجاد می‌شوند، دیواره نازکی دارند و حاوی مایعی آبکی هستند. این نوع کیست‌های به کلیه‌ها آسیب نمی‌زنند و بر عملکرد آن‌ها تأثیر منفی نمی‌گذارند. اما در مقابل، بیماری کلیه پلی کیستیک (PKD) یک بیماری ارثی است که باعث ایجاد کیست‌های متعدد بر روی کلیه یا درون نفرون‌ها می‌شود. کیست‌های PKD پتانسیل آسیب زدن به کلیه را دارند و حذف آن‌ها مستلزم انجام اقدامات درمانی و مراقبتی است.

چه کسانی دچار کیست‌های ساده کلیه می‌شوند؟

شیوع کیست‌های ساده کلیه با افزایش سن بسیار زیاد است. نیمی از افراد بالاتر از ۵۰ سال حداقل یک کیست کلیه دارند. غالباً فقط در یکی از کلیه‌ها کیست به‌وجود می‌آید اما با افزایش سن تعداد کیست‌ها و احتمال بروز آن‌ها در کلیه دیگر نیز افزایش می‌یابد.

آیا کیست ساده کلیه خطرناک است؟

کیست‌های ساده تقریباً بی‌ضرر هستند و احتمال بسیار کمی وجود دارد که تبدیل به مشکل جدی شوند. البته کیست‌هایی که دارای دیواره‌های ضخیم و نامنظم هستند جدی‌تر هستند و پزشکان پایش و مراقبت از این نوع کیست‌ها را مورد توجه قرار می‌دهند.

چه عواملی باعث ایجاد کیست ساده کلیه می‌شوند؟

دقیقاً مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد کیست‎های ساده کلیه می‌شود. برخی از شرایط ممکن است در ایجاد کیست دخیل باشد. به عنوان مثال، هر کلیه حدود یک میلیون لوله کوچک دارد که ادرار را جمع می کند. کیست‌ها ممکن است زمانی شروع به رشد کنند که یک لوله مسدود، متورم و با پرمایع شود. احتمال دیگر این است که کیست‌ها زمانی شروع می‌شوند که کیسه‌هایی به نام دیورتیکول در نواحی ضعیف لوله‌ها تشکیل می‌شوند و با مایع پر می‌شوند.

علائم کیست کلیه چیست؟

کیست‌های ساده کلیه معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند. در واقع، اکثر افراد مبتلا به این اختلال از وجود کیست کلیه بی‌اطلاع هستند. در صورت پارگی کیست، خونریزی، عفونی شدن یا بزرگ شدن آن علائم ظاهر می‌شوند. علائم کیست کلیه به‌قرار زیر است:

• احساس درد در پهلوها بین دنده‌ها و لگن و همچنین احساس درد در معده یا پشت
• تب
• تکرر ادرار
• وجود خون در ادرار یا ادرار تیره

بسته به اینکه کیست در کجای کلیه قرار دارد، می‌تواند بر نحوه عملکرد کلیه تأثیر بگذارد. همچنین اگر کیست مانع از فیلتر شدن مواد زائد از خون شود منجر به افزایش فشار خون می‌شود.

کیست ساده کلیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

کیست‌های کلیه اغلب در زمانی که بیمار در حال معاینه برای بیماری دیگری است تشخیص داده می‌شوند. رایج‌ترین آزمایش‌هایی که برای تشخیص کیست‌های کلیه استفاده می‌شوند عبارت‌اند از:

سونوگرافی

در این روش تصویربرداری امواج صوتی تصاویری از داخل کلیه ایجاد می‌کنند.

سی‌تی‌اسکن (CT)

در این روش با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از کلیه به دست می‌آید. در روش سی‌تی‌اسکن یک ماده حاجب یددار به بدن تزریق می‌شود تا کیست‌های مایع از توده‌های جامد متمایز شوند.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

در روش MRI با استفاده از امواج رادیویی و نرم‌افزارهای کامپیوتری تصاویری از داخل بدن ایجاد می‌شود. پزشکان از این روش برای تشخیص کیست‌های مایع از توده‌های جامد نیز استفاده می‌کنند. ازآنجایی‌که در این روش نیازی به تزریق ماده حاجب یددار نیست روش MRI برای بیماران مبتلا به آلرژی ید بسیار کاربردی است.

به گفته‌ی وب‌سایت healthline کیست‌ها معمولا مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنند. گاهی اوقات این کیست‌ها باعث بروز عوارضی می‌شوند. این عوارض عبارت‌اند از:

• عفونت در کیست
• ترکیدن کیست
• انسداد ادرار از کلیه
• فشار خون بالا

کلیه پلی‌کیستیک یا PKD هم ممکن است به مرور زمان به کلیه آسیب برساند.

درمان کیست کلیه

در بیشتر موارد کیست‌های ساده کلیه نیازی به درمان ندارند اما اگر کیست اندام‌های جانبی را تحت فشار قرار دهد یا بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد، ممکن است نیاز به برداشتن کیست باشد. دو روش درمانی برای چنین کیست‌هایی به شرح زیر است:

آسپیراسیون و اسکلروتراپی

پزشک با وارد کردن یک سوزن بلند از پوست به کلیه کیست را سوراخ کرده و مایع آن را تخلیه می‌کند. سپس یک محلول قوی به داخل کیست تزریق می‌شود تا آن را کوچک کند.

جراحی

جراحی جهت برداشتن کیست معمولاً به روش لاپاراسکوپی و با استفاده از ابزارهایی که از برش‌های کوچکی در شکم وارد می‌شوند، انجام می‌شود. در حین جراحی، پزشک ابتدا کیست را تخلیه می‌کند و سپس خود کیست را بریده یا می‌سوزاند.

آیا می‌توان از ابتلا به کیست ساده کلیه پیشگیری کرد؟

کیست‌های کلیه قابل‌پیشگیری نیستند اما رعایت نکات زیر می‌تواند در بهبود عملکرد کلیه‌ها و در پیشگیری از بروز کیست‌ها موثر باشند:

• نوشیدن آب فراوان
• مصرف کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم سدیم در روز
• کنترل فشار خون
• کنترل قند خون
• انجام ورزش منظم

آیا کیست ساده کلیه نیاز به مراقبت دارد؟

نکته مهمی که در خصوص کیست‌های کلیه اهمیت دارد ارزیابی نوع و محل کیست توسط اورولوژیست است. ویژگی‌هایی همچون ضخامت دیواره، درصد کلسیفیکاسیون، غلظت مایع درون کیست و سطح نامنظم کیست معیارهایی هستند که از طریق آن‌ها پزشک به خوش‌خیم و یا بدخیم بودن کیست پی می‌برد.

متخصصین اورولوژی از یک سیستم درجه‌بندی برای کیست‌های کلیه استفاده می‌کنند. هرچه نمره کیست بالاتر باشد احتمال سرطانی شدن آن بیشتر است. کیست‌های ساده که اکثراً نمره ۱ دارند تقریباً همیشه خوش‌خیم هستند. ازآنجایی‌که کیست‌های ساده کلیه تقریباً بی‌ضرر هستند، چشم‌انداز خوب است. اگر کیست نیاز به درمان داشته باشد روش‌های درمانی کنونی بسیار موثر و کم عارضه هستند.

چه زمانی باید برای کیست کلیه به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکرشده در بالا نظیر درد پهلو بین دنده‌ها و لگن، درد معده یا پشت، تب، تکرر ادرار و مشاهده خون در ادرار باید به پزشک مراجعه نمائید. علائم مذکور حاکی از پارگی یا عفونی شدن احتمالی کیست است.

بیماری کلیه پلی‌کیستیک

بیماری کلیه پلی کیستیک (PKD) یک اختلال ژنتیکی است که باعث می‌شود تعداد زیادی کیست‌ مایع در کلیه‌ها رشد کنند. بر خلاف کیست‌های ساده که معمولاً بی‌خطر هستند کیست‌های PKD می‌توانند بر شکل و عملکرد کلیه‌ها تأثیرگذار باشند. بیماری PKD نوعی بیماری مزمن کلیوی است که عملکرد کلیه‌ها را کاهش می‌دهد و ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود. PKD همچنین با عوارض یا مشکلات دیگری مانند فشار خون بالا، کیست کبدی و مشکلات عروقی در مغز و قلب مرتبط است.

انواع بیماری کلیه پلی‌کیستیک

دو نوع اصلی از بیماری کلیه پلی‌کیستیک وجود دارد:

• کلیه پلی‌کیستیک اتوزومال غالب که معمولاً در بزرگ‌سالی تشخیص داده می‌شود
• کلیه پلی‌کیستیک اتوزومال مغلوب که مدت کوتاهی پس از تولد نوزاد تشخیص داده می‌شود

این بیماری ممکن است در هر سن، نژاد و قومیت در سراسر جهان بروز کند. بیماری PKD در زنان و مردان به یک نسبت رخ می‌دهد. یک جهش یا نقص ژنتیکی عامل ابتلا به بیماری کلیه پلی‌کیستیک است. معمولاً جهش ژنی از والدین به ارث می‌رسد اما در بعضی موارد جهش ژن به خودی‌خود رخ می‌دهد و حالت ارثی ندارد.

علائم و نشانه‌های این بیماری شامل درد، فشار خون بالا و نارسایی کلیه است. در بسیاری از موارد، تا زمانی که اندازه کیست‌ها به بیش از ۱۲ میلی‌متر نرسد،علائمی ایجاد نمی‌شود. علائم اولیه بیماری کلیه پلی‌کیستیک در جنین وجود کلیه‌های بزرگ‌تر از حد طبیعی ​​است. باوجوداین، برخی افراد مبتلا به بیماری کلیه پلی‌کیستیک از نوع غالب تا اواخر دوران کودکی یا حتی بزرگ‌سالی علائمی ندارند.

محققان هنوز راهی برای پیشگیری از PKD پیدا نکرده‌اند البته می‌توان بعضی از علائم ناشی از کلیه پلی‌کیستیک را با کاهش فشار خون تسکین داد. فشار خون کمتر از ۱۲۰/۸۰ برای بیماران مبتلا به کلیه پلی‌کیستیک ایده‌آل محسوب می‌شود. برای کمک به مدیریت بیماری خود یا فرزندتان بر اساس دستورالعمل‌های متخصص اورولوژی عمل کنید.

توصیه‌های غذایی برای افرادی که به کیست کلیه مبتلا هستند

برای کمک به کنترل فشار خون و محافظت از کلیه‌ها لازم است به آنچه می‌خورید و می‌نوشید دقت کنید. افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی ازجمله PKD باید از طریق مشاوره با متخصص تغذیه از یک رژیم غذایی سالم بهره‌مند شوند. هیدراته ماندن بدن با نوشیدن مقدار مناسب مایعات به کند شدن پیشرفت بیماری کلیه پلی‌کیستیک و نارسایی کلیه کمک می‌کند.

مصرف داروهای فشار خون برای افراد مبتلا به کیست کلیه

اگر تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی در کنترل فشار خون موثر نباشند احتمالاً پزشک یک یا چند داروی کنترل فشار خون را تجویز می‌کند. داروهای فشار خون مانند مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) در کنترل بیماری اثرات مثبتی دارند.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.