انواع سرطان خون در بزرگسالان

وقتی از سرطان خون صحبت می‌کنیم منظور ما تنها یک نوع سرطان خاص نیست بلکه سرطان خون چندین نوع سرطان مختلف را در برمی‌گیرد. احتمالاً تاکنون واژه‌های لوسمی، لنفوم و میلوما را شنیده‌اید. همه این‌ها نوعی سرطان خون هستند و به همین دلیل برای بسیاری از مردم سرطان خون مبهم به نظر می‌رسد. ازاین‌رو، به منظور آشنایی هرچه بیشتر شما با انواع سرطان خون در بزرگسالان و کودکان تصمیم داریم در این مقاله از هومکا با جزئیات بیشتر به این موضوع بپردازیم.

انواع سرطان خون

به‌طورکلی سرطان خون به چهار نوع تقسیم می‌شود که عبارت است از:

• لوسمی حاد میلوئیدی (AML)
• لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL)
• سرطان خون مزمن لنفوسیتی (CLL)
• لوسمی مزمن میلوئیدی (CML)

سرطان لوسمی حاد میلوئیدی (AML)

یکی از انواع سرطان خون، لوسمی حاد میلوئیدی (سرطان AML) یا به‌اختصار لوسمی است که از گلبول‌های سفید به نام نوتروفیل و مونوسیت در مغز استخوان منشا می‌گیرد. مغز استخوان بخش داخلی و نرم استخوان‌ها است که در آن سلول‌های خونی جدید ساخته می‌شوند. درواقع، همه سلول‌های خونی از یک نوع سلول در مغز استخوان به نام سلول‌های بنیادی سرچشمه می‌گیرند. سلول بنیادی مغز استخوان به سلول‌های زیر تمایز می‌یابند

• سلول‌های بنیادی میلوئیدی که به گلبول‌های سفید مونوسیت و نوتروفیل و همچنین گلبول‌های قرمز و پلاکت تبدیل می‌شوند
• سلول‌های بنیادی لنفوئیدی که به گلبول‌های سفید به نام لنفوسیت تبدیل می‌شوند

در لوسمی حاد میلوئیدی (AML) مغز استخوان تعداد زیادی مونوسیت و نوتروفیل به‌صورت غیرطبیعی و کنترل نشده به جریان خون آزاد می‌کند. این سلول‌ها به‌صورت نابالغ به جریان خون راه پیدا می‌کنند و قادر به انجام عملکرد نرمال خود نیستند. کلمه حاد به این معنی است که این نوع سرطان خون بسیار سریع شکل می‌گیرد.

نوتروفیل‌ها و مونوسیت‌های سرطانی خیلی سریع در خون و مغز استخوان تجمع پیدا می‌کنند. سلول‌های لوسمی درنهایت می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن ازجمله غدد لنفاوی و طحال گسترش‌یافته و در آنجا نیز به تکثیر غیرعادی خود ادامه دهند یابند. اگر لوسمی تحت درمان قرار نگیرد ظرف چند هفته تا چند ماه باعث مرگ بیمار می‌شود اما خوشبختانه امروزه درمان‌های لوسمی حاد (AML) بسیار موفقیت‌آمیز هستند و میزان مرگ‌ومیر به‌شدت کاهش‌یافته است.

لوسمی حاد (AML) چگونه باعث تضعیف بیمار می‌شود؟

با زیادشدن سلول‌های نابالغ و ناقص در خون، عملاً سیستم ایمنی سلول‌های توانمند خود را از دست می‌دهد و تنها سیاهی لشگری از سلول‌های ناکارآمد به‌جا می‌ماند. در چنین شرایطی احتمال ابتلا به انواع عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و قارچی بیشتر شده و غلبه بر بیماری‌ها به کاری سخت و طاقت‌فرسا تبدیل می‌شود.

علاوه بر این، تجمع تعداد زیادی گلبول سفید در مغز استخوان، فضای لازم برای تولید سایر سلول‌ها ازجمله گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها را با چالش مواجه کرده و این روند مخرب باعث کاهش چشمگیر گلبول‌های قرمز در خون می‌شود. کم شدن گلبول‌های قرمز عامل اصلی بروز علائم اولیه لوسمی مثل خستگی و تنگی نفس است و اگر تعداد پلاکت‌ها نیز افت کرده باشد مشکلات انعقاد خون مانند کبودی و خون‌دماغ شدن بروز می‌کند.

گلبول‌های سفید غیرطبیعی و بدخیم همچنین می‌توانند به سایر اندام‌های داخلی مانند طحال و غدد لنفاوی یا کبد مهاجرت کرده و آنجا را نیز تحت تأثیر قرار دهند. انباشتگی سلول‌ها در طحال منجر به متورم شدن شکم و سایر عوارض مرتبط می‌شود. سرطان خون AML شیوع کمی دارد

علائم لوسمی AML

بسیاری از علائم AML مبهم و غیراختصاصی هستند و گاهی با آنفولانزا اشتباه گرفته می‌شوند. بعضی از مهم‌ترین علائم لوسمی به‌قرار زیر است:

• ضعف عمومی
• احساس خستگی
• تب
• عفونت‌های مکرر
• کبودی زیرپوستی یا خونریزی بیشتر از حد معمول
• خون‌دماغ شدن مکرر
• خونریزی لثه هنگام مسواک زدن
• پریودهای سنگین
• لکه‌های کوچک قرمز تیره روی پوست
• وجود خون در ادرار یا مدفوع
• کاهش وزن
• درد استخوان‌ها و مفاصل
• تنگی نفس

سرطان لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL)

لوسمی حاد لنفوبلاستیک (سرطان ALL) یکی از انواع سرطان خون است که از گلبول‌های سفید به نام لنفوسیت‌ها در مغز استخوان منشأ می‌گیرد. سرطان ALL معمولاً به‌سرعت در طی چند روز تا چند هفته شکل می‌گیرد. شیوع این سرطان در جمعیت بسیار کم است و اغلب مبتلایان کودکان هستند. کلمه حاد به این معنی است که سرطان در مدت‌زمان کوتاهی به اوج خود می‌رسد و حاکی از تقسیم سریع سلول‌های سرطانی است. سلول‌های ALL می‌توانند به سایر قسمت‌های بدن ازجمله غدد لنفاوی، کبد، طحال، مغز و نخاع و بیضه‌ها گسترش یابند.

اگر لوسمی لنفوبلاستیک حاد درمان نشود ظرف چند هفته تا چند ماه باعث مرگ بیمار می‌شود اما در صورت درمان فرد می‌تواند به زندگی نرمال خود برگردد. در لوسمی حاد لنفوبلاستیک تعداد زیادی لنفوسیت B یا T در مغز استخوان تولید می‌شود. این لنفوسیت‌ها نابالغ هستند و عملکرد دفاعی چندانی از خود نشان نمی‌دهند. این روند مخرب نه‌تنها باعث تضعیف تدریجی سیستم ایمنی می‌شود بلکه فضای موردنیاز برای تولید سایر سلول‌های خونی را نیز محدود می‌کند.

علائم لوسمی ALL

علائم ALL غالباً با علائم بعضی بیماری‌ها شباهت دارد. علائمی که در این سرطان ظاهر می‌شوند ناشی از کاهش تعداد گلبول‌های سفید طبیعی، کاهش گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های خون است. علائم سرطان خون ALL شامل موارد زیر است:

• احساس ضعف و خستگی
• علائم شبیه آنفولانزا
• بالا رفتن دمای بدن (تب)
• درمان دیرهنگام بیماری‌هایی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی
• کبودشدن آسان عضلات
• کاهش وزن غیرمنتظره
• تورم غدد لنفاوی شما
• درد استخوان‌ها و مفاصل
• تنگی نفس
• احساس نفخ
• رنگ‌پریدگی

لوسمی مزمن لنفوسیتی (CLL)

لوسمی مزمن لنفوسیتی (سرطان CLL) یکی از انواع سرطان خون است که مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این سرطان گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت دچار تغییرات سرطانی می‌شوند. منظور از مزمن در این سرطان این است که سرطان به آهستگی پیشروی می‌کند و مانند نوع حاد سریع و خشن نیست. یکی از شایع‌ترین انواع سرطان خون در افراد مسن CLL است و به‌ندرت در افراد از ۴۰ سال دیده می‌شود. دو نوع شایع لوسمی مزمن عبارت‌اند از:

• لوسمی مزمن میلوئیدی (CML)
• لوسمی مزمن لنفوسیتی (CLL)

تفاوت این دو در نوع سلول‌هایی است که سرطانی شده‌اند. در CLL سرطان از لنفوسیت‌های B شروع می‌شود درحالی‌که در CML سلول‌های سرطانی از نوتروفیل‌ها ایجاد می‌شوند.

علائم لوسمی لنفوسیتی مزمن CLL

بسیاری از افراد مبتلا به لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) هیچ علامتی ندارند و بیماری آنان زمانی تشخیص داده می‌شود که برای مشکل دیگری و یا برای چکاپ روتین آزمایش CBC انجام می‌دهند. به‌مرور زمان در CLL علائم ابتدا به‌صورت خفیف بروز می‌کنند اما به‌آرامی شدیدتر می‌شوند. بسیاری از این علائم مبهم و غیراختصاصی هستند طوری که ممکن است تصور کنید که به آنفولانزا مبتلا شده‌اید. از مهم‌ترین علائم سرطان CLL می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تورم غدد لنفاوی
• درد شکم به دلیل بزرگ شدن طحال
• عفونت‌های مکرر
• کم‌خونی
• خونریزی یا کبودی
• تعریق شبانه و درد استخوان

سرطان خون لوسمی مزمن میلوئید (CML)

لوسمی مزمن میلوئیدی (CML) یکی دیگر از عنواع سرطان خون است که خون و مغز استخوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این سرطان خون از سلول‌های بنیادی میلوئیدی مغز استخوان پدید می‌آید و معمولاً پیشروی بسیار کندی دارد. در لوسمی مزمن، گلبول‌های سفید خون تا حدودی عملکرد دفاعی خود را انجام می‌دهند اما کاملاً طبیعی نیستند و نمی‌توانند با تمام ظرفیت از بدن دفاع کنند. این روند آسیب‌زا باعث می‌شود که به‌مرورزمان و به آهستگی تعداد زیادی سلول سفید ناکارآمد در خون به چرخش درآیند. چنین پروسه‌ای در مدت نه‌چندان طولانی سیستم ایمنی فرد را با چالش جدی مواجه می‌کند.

علائم سرطان لوسمی CML

بسیاری از افراد مبتلا به لوسمی مزمن میلوئیدی ( سرطان CML) هیچ‌گونه علامتی ندارند و زمانی به بیماری خود پی می‌برند که برای بیماری دیگری و یا جهت انجام چکاپ آزمایش CBC را انجام داده باشند. در CML علائم در ابتدا خفیف هستند اما به‌آرامی بدتر می‌شود. از شایع‌ترین علائم CML می‌توان موارد زیر را نام برد:

• ابتلای مکرر به عفونت
• خستگی و رنگ‌پریدگی
• غدد و طحال متورم
• کم‌اشتهایی
• کاهش وزن
• تعریق شبانه
• سردرد
• درد استخوان

لنفوم هوچکین چیست؟

لنفوم هوچکین یکی از انواع سرطان خون است که سیستم لنفاوی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سیستم لنفاوی سیستمی از رگ‌ها و غدد لنفاوی کوچک است که در سراسر بدن پراکنده هستند. غدد لنفاوی غده‌های لوبیایی شکلی هستند که توسط لوله‌های نازک به نام عروق لنفاوی به هم متصل می‌شوند. مایع میان بافتی به نام لنف در عروق و غدد لنفاوی جریان دارد.

سیستم لنفاوی بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن است و در مبارزه با باکتری‌ها و سایر عفونت‌ها و از بین بردن سلول‌های پیر یا غیرطبیعی مانند سلول‌های سرطانی نقش مهمی دارد. لنفوم هوچکین ممکن است در هر نقطه از سیستم لنفاوی شروع شود. شایع‌ترین جایی که معمولاً درگیر می‌شود غدد لنفاوی گردن است اما احتمال بروز در هر یک از غدد لنفاوی بدن برای مثال در قفسه سینه، کشاله ران، شکم یا زیر بغل نیز وجود دارد.

لنفوم هوچکین به افتخار پزشکی که اولین بار آن را کشف کرد، نام‌گذاری شده است. لنفوم هوچکین به دلیل سرطانی شدن لنفوسیت B سیستم ایمنی به‌وجود می‌آید و در زیر میکروسکوپ ظاهر خاصی دارند که آن‌ها را از لنفوم غیرهوچکین متمایز می‌کند. در برخی افراد لنفوم هوچکین طحال را درگیر می‌کند. طحال بخشی از سیستم لنفاوی است که حذف سلول‌های پیر و یا آسیب‌دیده خون را بر عهده دارد و از طرفی هم با عوامل میکروبی مبارزه می‌کند. لنفوم هوچکین همچنین قادر است از لوزه‌ها یا غده‌ تیموس آغاز شود.

علائم لنفوم هوچکین

شایع‌ترین علامت لنفوم هوچکین، تورم بدون درد غدد لنفاوی است و معمولاً به حالت موضعی در ناحیه‌ای از بدن مانند گردن، زیر بغل یا کشاله ران رخ می‌دهد. گره‌های لنفاوی در زمان ابتلا به عفونت ممکن است متورم شوند و معمولاً در مدت کوتاهی به حالت عادی برمی‌گردند. اما در لنفوم هوچکین غدد لنفاوی به‌آرامی رشد می‌کنند و ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها در همین حالت باقی بمانند. سایر علائم مرتبط با لنفوم هوچکین عبارت‌اند از:

• تعریق شدید شبانه
• تب‌های متناوب و عودکننده
• کاهش وزن زیاد در مدت زمان کوتاه
• خارش بدن
• سرفه و تنگی نفس
• درد شکم و استفراغ

لنفوم غیرهوچکین چیست؟

دو نوع اصلی لنفوم شامل لنفوم هوچکین (HL) و لنفوم غیر هوچکین (NHL) بوده که دو بیماری متفاوت هستند و درمان آن‌ها یکسان نیست. لنفوم غیر هوچکین همانند لنفوم هوچکین بر روی سیستم لنفاوی تأثیر می‌گذارد. سرطان لنفوم ممکن است در هر جایی از بدن که بافت لنفاوی یافت می‌شود، ایجاد شود. اندام‌های اصلی بافت لنفاوی عبارت‌اند از:

• غدد لنفاوی: غدد لنفاوی اندام‌هایی به اندازه یک لوبیا هستند که از لنفوسیت‌ها و سایر سلول‌های سیستم ایمنی تشکیل‌شده‌اند و در سرتاسر بدن ازجمله داخل قفسه سینه، شکم و لگن پراکنده هستند. این غدد توسط سیستمی از عروق لنفاوی به هم متصل می‌شوند.
• طحال: طحال عضوی است که درست زیر دنده‌های قفسه سینه و در سمت چپ شکم قرار دارد. این اندام بخشی از سلول‌های خونی سالم را ذخیره می‌کند و سلول‌های آسیب‌دیده، باکتری‌ها و ضایعات سلولی را حذف می‌کند.
• مغز استخوان: مغز استخوان یک بافت نرم اسفنجی در داخل بعضی از استخوان‌های بدن است و همان جایی است که سلول‌های خونی جدید ساخته می‌شوند و به گردش خون راه پیدا می‌کنند.
• تیموس: تیموس اندام کوچکی است که در بالای قفسه سینه و در زیر استخوان جناغ قرار دارد. وظیفه مهم این اندام بلوغ لنفوسیت‌های T است.
• آدنوئیدها و لوزه‌ها: مجموعه‌ای از بافت‌های لنفاوی در پشت گلو هستند و وظیفه آن‌ها تولید آنتی‌بادی در برابر میکروب‌هایی است که از طریق تنفسی یا گوارشی به بدن راه پیدا کرده‌اند.

انواع لنفوم غیرهوچکین

برای پزشکان شناسایی نوع دقیق لنفوم اهمیت دارد زیرا درمان لنفوم غیر هوچکین بستگی به نوع سلول‌های درگیر دارد (سلول‌های B یا سلول‌های T).

لنفوم سلول B و لنفوم سلول T

سیستم لنفاوی عمدتاً از لنفوسیت‌هایی تشکیل‌شده است که به بدن در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کنند. دو نوع اصلی لنفوسیت وجود دارد:

• لنفوسیت‌های B: سلول‌های B به‌طورمعمول با ساختن پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی به محافظت از بدن در برابر میکروب‌ها کمک می‌کنند. آنتی‌بادی‌ها به میکروب‌ها متصل می‌شوند و به‌تدریج آن‌ها را تخریب می‌کنند
• لنفوسیت‌های T: انواع مختلفی از سلول‌های T وجود دارد. بعضی از سلول‌های T میکروب‌ها یا سلول‌های غیرطبیعی بدن را از بین می‌برند. احتمال برخاستن لنفوم از هر دو نوع لنفوسیت وجود دارد اما لنفوم‌های سلول B شایع‌تر هستند

به گفته‌ی انجمن سرطان آمریکا (cancer.org) شایع‌ترین علامت NHL وجود تورم بدون درد در گردن، زیر بغل و کشاله ران است. اگر غدد لنفاوی شما متورم شده و بعد از ۳ تا ۴ هفته بهبود نیافته‌اند، به پزشک مراجعه کنید. سایر علائم شایع در لنفوم غیرهوچکین عبارت‌اند از:

• تعریق شدید شبانه
• تب‌های تکرارشونده
• کاهش وزن زیاد (بیش از یک‌دهم وزن بدن)
• خارش زیاد بدن

سرطان میلوما چیست؟

میلوما یکی از انواع سرطان خون است که از سلول‌هایی در مغز استخوان به نام پلاسماسل ایجاد می‌شود.  سلول‌های پلاسماسل بخشی از سیستم ایمنی هستند که وظیفه تولید پروتئین‌هایی به نام آنتی‌بادی را بر عهده دارند. این آنتی‌بادی‌ها به ایمونوگلوبولین هم معروف هستند. زمان مبارزه بدن با عفونت، سلول‌های پلاسماسل با تولید آنتی‌بادی قسمتی از کار دفاعی را بر عهده می‌گیرند.

سرطان میلوما چگونه به وجود می‌آید؟ زمانی که DNA سلول‌های پلاسماسل به دلیل جهش دچار تغییرات غیرطبیعی گردد، میلوما ایجاد می‌شود. تمام دستورات و اطلاعات رشد و تکثیر سلول داخل DNA قرار دارد بنابراین هرگونه تغییر در آن خطر سرطانی شدن سلول را به دنبال دارد. تکثیر سریع و غیرطبیعی پلاسماسل‌ها عامل ابتلا به سرطان میلوما محسوب می‌شود. در سرطان میلوما توده یا تومور تشکیل نمی‌شود بلکه بیشتر مشکلات به دلیل تجمع پلاسماسل‌های غیرطبیعی در مغز استخوان است.

علائم میلوما

میلوما که مولتیپل میلوما نیز نامیده می‌شود اغلب در مراحل اولیه بدون علامت است و معمولاً در طی آزمایش خون CBC به‌طور اتفاقی تشخیص داده می‌شود. علائم و نشانه‌های اصلی میلوما عبارت‌اند از:

• درد استخوان غالباً در پشت، لگن، شانه‌ها یا دنده‌ها
• شکستگی آسان استخوان‌ها
• خستگی مفرط، تنگی نفس و ضعف که همگی از علائم کم‌خونی هستند
• ابتلا به عفونت‌های مکرر
• حالت تهوع و از دست دادن اشتها
• احساس تشنگی زیاد و دفع مکرر ادرار
• گیجی و خواب‌آلودگی که نشانه‌ای از سطوح بالای کلسیم در خون است

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.