تومور چیست و چه علائمی دارد؟
بسیاری از افراد با انواع تومورها آشنایی ندارند و به همین دلیل تومور را با سرطان یکی می‌دانند. این در حالی است که تومورها انواع مختلفی دارند و می‌توانند سرطانی و غیرسرطانی باشند. در این مطلب از مجله سلامت هومکا توضیح می‌دهیم که تومور چیست، چه علائمی دارد و انواع مختلف آن کدام‌اند. توصیه می‌کنیم ادامه این مطلب را از دست ندهید.
مکانیسم سلول‌های بدن و تکثیر آن‌ها
بدن ما از تجمع میلیون‌ها سلول تشکیل‌شده است که هرکدام از آن‌ها وظیفه مشخصی بر عهده دارند. مکانیسم سلول‌های بدن انسان به این صورت است که سلول‌ها هر کدام چرخه طبیعی رشد خودشان را دارند و به دلایل مختلفی ازجمله فرسودگی یا مرگ، شروع به تقسیم‌شدن می‌کنند و به این طریق یک سلول جایگزین برای خودشان تولید می‌کنند.
به‌طورمعمول بدن انسان چرخه تولید و تکثیر سلول‌ها را کنترل و مدیریت می‌کند. اما گاهی به دلیل یک مشکل وراثتی و یا محیطی بدن نمی‌تواند تقسیم سلول‌ها را کنترل کند، درنتیجه سلول‌ها بیش‌ازحد تقسیم می‌شوند و توده یا تومور را تشکیل می‌دهند.
تومور چیست؟
تومور در واقع یک توده غیرطبیعی بافتی و جامد است که در اثر تقسیم و تکثیر بیش‌ازحد سلول‌ها ایجاد می‌شود. برخی از تومورها به دلیل بروز جهش‌های ژنتیکی و برخی دیگر هم به دلایل محیطی ایجاد می‌شوند. گاهی اوقات تومور قابل لمس است، برای مثال برخی از تومورهای خوش‌خیم سینه را می‌توانید به‌راحتی لمس کنید. همچنین تومورها انواع مختلفی دارند و می‌توانند خوش‌خیم (غیر سرطانی)، پیش سرطانی و یا بدخیم (سرطانی) باشند. در ادامه راجع به انواع تومورها بیشتر توضیح می‌دهیم.
فرق توده با تومور چیست؟
تومور یک اصطلاح رایج برای رشد غیرطبیعی سلول‌ها است و به توده‌ای از سلول‌های غیرطبیعی بافتی گفته می‌شود. همان‌طور که گفتیم سلول‌های فرسوده قبل از اینکه حذف شوند، سلول‌های جدیدی را جایگزین خود می‌کنند. اما گاهی این چرخه طبیعی تولید و جایگزینی سلول‌های جدید با سلول‌های فرسوده دچار اختلال شده و منجر به تجمع توده‌ای از سلول‌ها به شکل تومور می‌شود. به‌این‌ترتیب کلمه تومور به معنای توده‌ای از سلول‌ها است و می‌تواند به‌صورت خوش‌خیم یا بدخیم بروز پیدا کند.
همه تومورها سرطانی نیستند!
بیشتر افراد با شنیدن کلمه تومور، به یاد بیماری سرطان می‌افتند و بر این باور هستند که تومور و سرطان مترادف همدیگر هستند. باید بدانید که هم در تومور و هم در بیماری سرطان سلول‌ها به شکلی غیرقابل‌کنترل شروع به تقسیم و تمایز می‌کنند اما تومور برخلاف انواع سرطان، بیشتر در بافت‌های توپر بدن مثل مغز، پوست و ریه ایجاد می‌شود.
تومورها انواع مختلفی دارند و می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. رشد تومورهای خوش‌خیم محدود به قسمت خاصی از بدن هستند اما تومورهای بدخیم می‌توانند از طریق خون و لنف به سایر قسمت‌های بدن منتشرشده و در کار آن‌ها اختلال ایجاد کنند. درنتیجه وقتی تومور بدخیم باشد می‌تواند به سرطان تبدیل شود. همان‌طور که همه تومورها سرطانی نیستند، همه موارد سرطانی نیز با رشد تومور مشخص نمی‌شوند. به عنوان مثال در مورد سرطان خون، توموری در کار نیست. بااین‌حال وقتی یک تومور بروز پیدا می‌کند، بیوپسی و نمونه‌برداری از آن برای تعیین بدخیم یا خوش‌خیم بودن رشد آن بسیار اهمیت دارد.
به گفته‌ی my.clevelandclinic تومورها افراد در رده‌های سنی مختلف از کودکان گرفته تا افراد مسن را تهدید می‌کنند. برخی از عوامل شانس ابتلا به تومور را در افراد افزایش می‌دهند. فاکتورهای خطر ابتلا به تومور عبارت‌اند از:
- جهش‌های ژنی مانند وجود ژن‌های جهش‌یافته BRCA که باعث تومور بدخیم سینه می‌شود
- ویژگی‌های ارثی مانند سندرم لینچ و نوروفیبروماتوز (NFS)
- سابقه خانوادگی ابتلا به انواع خاصی از سرطان مانند سرطان سینه یا سرطان پروستات
- سیگار کشیدن و یا قرارگیری در معرض دود سیگار
- قرار گرفتن در معرض مواد سمی مانند بنزن یا آزبست
علائم تومور چیست؟
علائم تومور بسته به محل ایجاد، میزان گسترش، اندازه تومور و سرطانی یا غیرسرطانی‌بودن آن متفاوت است. برای مثال وقتی تومور در مغز ایجاد شود، فرد علائمی نظیر سردرد و فشار مغزی را تجربه می‌کند. درحالی‌که ایجاد تومور در روده باعث بروز علائمی نظیر لاغری، دفع خون، کمبود آهن و یبوست می‌شود. با این حال برخی از انواع تومورها هیچ علامت مشخصی در فرد ایجاد نمی‌کنند. برخی از علائمی که افراد هنگام ابتلا به تومور ممکن است تجربه کنند عبارت‌اند از:
- خستگی و ضعف
- تب یا لرز
- بی‌اشتهایی و کاهش وزن بی‌دلیل
- تعریق شبانه
- احساس درد
یادتان باشد بروز این علائم به منزله وجود تومورهای خوش‌خیم و بدخیم در شما نیست و تشخیص قطعی وجود تومور تنها توسط پزشک و انجام آزمایش‌های تکمیلی صورت می‌گیرد. توصیه می‌کنیم هرگاه این علائم را در خود و یا اطرافیانتان مشاهده کردید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرده و برای انجام آزمایش‌های مختلف اقدام کنید.
چرا تومور ایجاد می‌شود؟
به‌طورکلی، تومورها زمانی اتفاق می‌افتند که سلول‌ها در بدن بیش‌ازحد تقسیم می‌شوند و رشد می‌کنند. در حالت عادی بدن رشد و تقسیم سلولی را کنترل می‌کند و سلول‌های جدید جایگزین سلول‌های قدیمی و فرسوده می‌شوند. به این ترتیب سلول‌های آسیب‌دیده یا سلول‌هایی که دیگر برای بدن کاربردی ندارند، می‌میرند تا جا برای سلول‌های سالم و جدید باز شود. اما اگر به هر دلیلی این تعادل رشد و مرگ سلولی به هم بخورد، تومورها ایجاد می‌شوند. ازجمله دلایل مهم ایجاد تومور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات سیستم ایمنی بدن
- مصرف سیگار و تنباکو
- قرارگیری در معرض بنزن، سموم و سایر مواد شیمیایی
- نوشیدن بیش‌ازحد الکل
- سموم محیطی، مانند قارچ‌های سمی خاص و نوعی سم به نام آفلاتوکسین که روی گیاهان بادام‌زمینی رشد می‌کند
- قرارگیری بیش‌ازحد در معرض نور خورشید
- مشکلات ژنتیکی
- چاقی و افزایش وزن
- قرارگیری در معرض تشعشعات
- ویروس‌های مختلف
کدام تومورها در اثر ویروس‌ها ایجاد می‌شوند؟
انواع تومورهایی که ویروس‌ها آن‌ها را ایجاد می‌کنند عبارت‌اند از:
- تومور دهانه رحم، اکثر تومورهای مقعد، برخی از تومورهای بدخیم گلو ازجمله کام نرم، پایه زبان و لوزه‌ها، برخی از تومورهای واژن، فرج و آلت تناسلی که همگی در اثر ویروس پاپیلومای انسانی ایجاد می‌شوند
- برخی از تومورهای کبدی که در اثر ویروس‌های هپاتیت B و هپاتیت C ایجاد می‌شوند
- سارکوم کاپوسی در اثر ویروس هرپس انسانی ۸
- لوسمی لنفوم سلول T بزرگسالان در اثر human T-lymphotropic virus-۱
- کارسینوم سلول مرکل در اثر ویروس پولیوما ویروس سلول مرکل
- لنفوم بورکیت و سرطان نازوفارنکس در اثر ویروس EBV (ویروس اپشتین‌بار)
انواع تومورها کدم‌اند؟
تومورها سه نوع اصلی دارند که عبارت‌اند از:
- Tumor بدخیم یا سرطانی
- تومورهای خوش‌خیم یا غیر سرطانی
- تومورهای پیش سرطانی
تومور خوش‌خیم چیست؟
تومورهای خوش‌خیم سرطانی نیستند و به‌ندرت باعث مرگ می‌شوند. تومورهای خوش‌خیم موضعی هستند، یعنی معمولاً بر بافت‌های مجاور خود تأثیر نمی‌گذارند و به دیگر قسمت‌های بدن گسترش پیدا نمی‌کنند. بسیاری از تومورهای خوش‌خیم به درمان خاصی نیاز ندارند. بااین‌حال برخی از تومورهای غیر سرطانی باعث فشار به دیگر بخش‌های بدن می‌شوند و ممکن است به مراقبت‌های پزشکی نیاز داشته باشند.
انواع تومورهای خوش‌خیم
ازجمله رایج‌ترین انواع تومورهای خوش‌خیم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومور خوش‌خیم استخوان یا استئوما
- تومورهای مغزی مانند مننژیوم و شوانوما
- تومور غده‌ای مانند آدنوم هیپوفیز
- تومورهای لنفاوی مانند آنژیوم
- تومور خوش‌خیم بافت نرم مانند لیپوم
- فیبروئید رحم
تومور بدخیم چیست؟
تومورهای بدخیم می‌توانند به سایر بافت‌ها، اندام و غدد دیگر بدن حمله کرده و در کارکرد طبیعی آن‌ها اختلال ایجاد کنند. تومورهای بدخیم می‌توانند سلول‌های سرطانی را از طریق خون یا سیستم لنفاوی در سراسر بدن پخش کنند و باعث بروز متاستاز شوند که به درمان پیچیده‌تری نیاز دارد. بسیاری از انواع تومورهای سرطانی پس از درمان دچار عود می‌شوند و زندگی فرد را به خطر می‌اندازند.
طبقه‌بندی تومورهای بدخیم
تومورهای بدخیم بر اساس نوع سرطانی که ایجاد می‌کنند، ظاهرشان در زیر میکروسکوپ و الگوی رشدی که دارند طبقه‌بندی می‌شوند. به‌این‌ترتیب تومورهای بدخیم در ۵ درجه طبقه‌بندی می‌شوند:
- GX: درجه تومور قابل ارزیابی نیست
- G۱: سلول‌ها به خوبی تمایز یافته و پیش‌آگهی خوب است
- G۲: سلول‌ها تا حدودی متمایز شده (درجه متوسط)
- G۳: تمایز سلولی ضعیف است
- G۴ بالاترین درجه تومور (تمایزنیافته)
انواع تومورهای بدخیم
موارد زیر از رایج‌ترین انواع تومورهای بدخیم و سرطانی هستند:
- تومورهای استخوانی شامل استئوسارکوم و کوردوما
- تومور مغزی مانند گلیوبلاستوما و آستروسیتوم
- تومورهای بدخیم بافت نرم و سارکوم
- تومورهای تشکیل‌شده در اندام‌ها مانند سرطان ریه و سرطان پانکراس
- تومور سلول‌های زایای تخمدان‌ها
- تومورهای پوستی مانند کارسینوم سلول سنگفرشی
تومور پیش سرطانی چیست؟
تومورهای پیش سرطانی، غیرسرطانی هستند اما درصورتی‌که درمان نشوند می‌توانند به تومورهای سرطانی بدخیم تبدیل شوند. مهم‌ترین انواع تومورهای پیش‌سرطانی عبارت‌اند از:
- کراتوز اکتینیک (یک بیماری پوستی که در اثر قرارگیری طولانی‌مدت در معرض آفتاب ایجاد می‌شود)
- دیسپلازی دهانه رحم
- پولیپ روده بزرگ
- کارسینوم مجرایی درجا DCIS (نوعی سرطان خوش‌خیم سینه)
- لوکوپلاکیا
درمان تومور چیست؟
درمان تومور به عوامل زیادی ازجمله نوع Tumor (بدخیم یا خوش‌خیم بودن آن) و محل ایجاد آن بستگی دارد. به‌طورکلی بسیاری از تومورهای غیرسرطانی نیازی به درمان ندارند. اما برخی از تومورهای خوش‌خیم می‌توانند به رشد خود ادامه دهند و باعث بروز مشکل شوند. به عنوان مثال، تومورهای خوش‌خیم مغزی به بافت سالم فشار وارد می‌کنند و از این طریق می‌توانند بینایی یا گفتار فرد را تحت تأثیر قرار دهند. در این مواقع پزشک جراحی و حذف تومور را توصیه می‌کند. برخی از مهم‌ترین روش‌های درمانی برای تومورهای سرطانی عبارت‌اند از:
- جراحی برای برداشتن Tumor
- شیمی‌درمانی برای کوچک کردن Tumor قبل از جراحی یا حذف سلول‌های غیرطبیعی باقی‌مانده پس از جراحی تومور
- ایمونوتراپی و استفاده از سیستم ایمنی خود فرد برای مقابله با تومور
- پرتودرمانی برای از بین‌بردن سلول‌های غیرطبیعی تومور
- درمان هدفمند برای کند یا متوقف کردن رشد سلول‌های سرطانی
آیا می‌توان از ایجاد تومور جلوگیری کرد؟
بیشتر تومورها بدون هیچ دلیل شناخته‌شده‌ای در افراد ایجاد می‌شوند. بااین‌حال، رعایت نکات زیر می‌تواند خطر ابتلا به تومورها را در شما کاهش دهد:
- مصرف الکل را محدود کنید
- ترک سیگار
- رژیم غذایی خود را تصحیح کنید
- بیشتر مواد غذایی سالم و طبیعی مصرف کنید
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید
- از قرارگیری در معرض سموم مختلف خودداری کنید
- اگر اضافه وزن دارید، برای کاهش وزن اقدام کنید
- از واکسن گارداسیل و کاندوم استفاده کنید. واکسن گارداسیل و کاندوم خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند HPV را که باعث بروز برخی تومورها می‌شوند کاهش می‌دهند
سخن پایانی از هومکا
حتی اگر تومور بدخیم و سرطانی باشد، گزینه‌های درمانی زیادی وجود دارد که می‌توانید به کمک آن‌ها بیماری خود را درمان کنید. تشخیص به‌موقع تومور و تعیین بدخیم یا خوش‌خیم بودن آن می‌تواند به درمان آن در مراحل اولیه و جلوگیری از سرطانی‌شدن آن کمک کند. اغلب افراد سال‌ها پس از دریافت درمان تومورهای سرطانی بدون هیچ مشکلی به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند. بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند همه افراد از کودکان گرفته تا سالمندان، به‌طور منظم چکاپ انجام دهند. انجام چکاپ منظم به تشخیص به‌موقع بسیاری از سرطان‌ها و تومورها کمک می‌کند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
