سنگ لوزه + آیا سنگ لوزه خطرناک است؟

سنگ‌ لوزه یکی از مشکلات مربوط به لوزه‌ها است که به‌ندرت باعث تهدید سلامت افراد مبتلا می‌شود. بااین‌حال بیشترین شکایت بیماران دارای سنگ لوزه، بوی بد دهان است. امروزه می‌توان به کمک روش‌های درمانی موجود از شر سنگ‌های لوزه‌ای خلاص شد. در این مقاله از مجله سلامت هومکا  راجع به تمام نکات ضروری که باید راجع به سنگ لوزه بدانید، صحبت می‌کنیم. قبل از اینکه راجع به سنگ لوزه توضیح دهیم، ابتدا باید به معرفی انواع لوزه‌ها بپردازیم. در بدن ما ۳ نوع لوزه وجود دارد:

• لوزه‌های کامی که در دو طرف گلو قرار دارند
• لوزه حلقی که در پشت گلو هستند
• لوزه‌های زبانی که در پشت زبان وجود دارند

چیزی که اکثر ما آن را به‌عنوان لوزه خود می‌دانیم، لوزه‌های پالاتین (کامی) هستند. این لوزه‌ها در دو طرف گلو قرار دارند. لوزه‌ها بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند و به بدن به محافظت در برابر عفونت‌ها کمک می‌کنند. به‌این‌ترتیب لوزه‌ها با فیلتر کردن باکتری‌ها و ویروس‌هایی که از طریق دهان وارد بدن می‌شوند، نقش مهمی در کمک به سیستم ایمنی بدن ایفا می‌کنند.

سنگ لوزه چیست؟

سنگ‌های لوزه‌ای (Tonsillolith، tonsil stones یا tonsillar calculi) که به آن‌ها تونسیلولیت هم گفته می‌شود، توده‌های بسیار کوچکی از مواد کلسیفیه‌شده (مواد کلسیمی) هستند که در داخل و یا روی لوزه‌ها تشکیل می‌شوند. اصلی‌ترین مشکلی که سنگ‌های لوزه ایجاد می‌کنند، بوی بد دهان است. اما به‌طورکلی اگرچه سنگ لوزه‌ای دردناک یا مضر نیستند و مشکل آن‌چنانی برای بیمار ایجاد نمی‌کنند.

اندازه سنگ ممکن است به قدر یک دانه برنج تا یک حبه انگور متغیر باشد. معمولاً سنگ لوزه‌های کوچک را می‌توان در خانه درمان کرد. البته در برخی موارد که سنگ اندازه بزرگی دارد، ممکن است برای برداشتن لوزه‌ها به جراحی نیاز باشد. سنگ لوزه به شکل سنگ‌ریزه‌های کوچک سفید یا زردرنگ بر روی لوزه‌ها دیده می‌شوند. ممکن است فرد مبتلا یک سنگ یا چندین سنگ داشته باشد. سنگ‌های لوزه‌ای معمولاً اندازه کوچکی دارند، اگرچه گاهی اوقات ممکن است افراد سنگ‌های لوزه‌ای بزرگی داشته باشند.

سنگ لوزه چه تفاوتی با التهاب لوزه دارد؟

التهاب لوزه در اثر عفونت ایجاد می‌شود اما عامل ایجاد سنگ، مواد کلسیفیه‌ شده‌ای هستند که در شکاف لوزه‌ها گیر کرده‌اند. سنگ و التهاب لوزه هر دو باعث بوی بد دهان و گلودرد می‌شوند. علاوه بر این در التهاب لوزه، افراد مبتلا از لوزه‌های قرمز و ملتهب همراه با گلودرد نیز شکایت دارند.

سنگ لوزه معمولاً خطری ندارد و مشکل جدی برای سلامت انسان محسوب نمی‌شود. بااین‌حال برخی از سنگ‌های لوزه‌ای می‌توانند رشد کرده و عوارض مختلفی برای فرد مبتلا ایجاد کنند. برخی از افراد مبتلا به تونسیلولیت ممکن است هیچ‌گاه متوجه حضور این سنگ‌ها نشوند. در مجموع، نیازی نیست برای تونسیلولیت‌ها زیاد نگران باشید. اگر فکر می‌کنید عامل بوی بددهان شما سنگ لوزه است، می‌توانید برای بررسی بیشتر و رفع مشکل خود به پزشک مراجعه کنید.

سنگ لوزه چه علائمی دارد؟

موارد زیر ازجمله مهم‌ترین علائم سنگ لوزه هستند:

• لوزه‌های ملتهب و بزرگ‌شده
• مشاهده بقایای سفید یا زردرنگ روی لوزه‌ها
• سرفه زیاد
• درد در گوش‌ها
• درد در گلو
• اختلال در بلع مواد غذایی
• بوی نامطبوع دهان

بیشتر سنگ‌های لوزه اندازه کوچکی دارند و علائمی جز بوی بد دهان ایجاد نمی‌کنند.

عوارض سنگ لوزه

بسیاری از افراد زمانی برای خارج کردن سنگ اقدام می‌کنند که ممکن است دردناک باشد. برخی از عوارض ناشی از سنگ‌های لوزه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ورم
• احساس انسداد در بالای گلو
• بوی نامطبوع دهان در اثر عفونت که با گذشت زمان افزایش می‌یابد
• انسداد راه هوایی و مشکل در تنفس
• آبسه در لوزه
• احساس درد در هنگام بلع، خوردن یا آشامیدن

سنگ لوزه و بوی بد دهان

تونسیلولیت در اثر تجمع بقایای مواد غذایی، سلول‌های مرده و مخاط در شکاف و درزهای لوزه ایجاد می‌شود. عمده‌ترین مشکلی که بیماران مبتلا از آن شکایت دارند، بوی نامطبوع دهان است. علت ایجاد بوی بد دهان در افراد مبتلا به سنگ لوزه، باکتری‌های موجود در سطح دهان است که از این مواد تجمع‌یافته در شکاف لوزه تغذیه می‌کنند. این حالت شبیه به بوی بد دهان در طی پوسیدگی دندان است و در اثر فعالیت باکتری‌ها ایجاد می‌شود.

علت بروز سنگ لوزه چیست؟

لوزه از بخش‌های مختلفی شامل شکاف، تونل و حفره‌هایی که کریپت نام دارند، تشکیل می‌شوند. باقی‌مانده مواد غذایی، سلول‌های فرسوده و مرده، مخاط و بزاق دهان می‌توانند در این حفره‌ها گیر کرده و تجمع کنند. این مواد با گذشت زمان سفت و سخت شده و سنگ‌های لوزه‌ای را ایجاد می‌کنند. برخی یک سنگ لوزه دارند، درحالی‌که برخی دیگر چندین سنگ دارند. باکتری‌های موجود در دهان می‌توانند از این مواد تجمع‌یافته تغذیه کرده و بوی نامطبوعی را ایجاد کنند. از علل مهم ایجاد سنگ‌های لوزه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• التهاب مزمن لوزه
• لوزه‌های بزرگ‌شده
• عدم مراقبت و بهداشت صحیح دهان و دندان
• مشکلات مربوط به سینوس‌ها

قورت دادن سنگ لوزه چه عوارضی به همراه دارد؟

سنگ‌های لوزه‌ای شامل بقایای مواد غذایی، مخاط و سلول‌های مرده دهان هستند که سفت و سخت شده‌اند. این یعنی ترکیب سنگ، با ترکیب ذرات طبیعی موجود در دهان که آن‌ها را بدون نگرانی می‌بلعیم یکی است. درنتیجه می‌توان گفت بلعیدن سنگ خطری ندارد و آسیبی به سیستم گوارش نمی‌زند.

درمان قطعی سنگ لوزه چیست؟

سنگ ممکن است بدون نیاز به هیچ روش درمانی دفع شود. همچنین در مواردی که سنگ‌ها اندازه کوچکی دارند و به‌راحتی در دسترس هستند می‌توان آن‌ها را در خانه به روش دستی حذف کرد. بااین‌حال در بعضی موارد که بیمار با عود مجدد سنگ‌های لوزه روبرو است یا سنگ‌های لوزه اندازه بسیار بزرگی دارند، می‌توان از روش‌های درمانی موجود برای حذف آن‌ها کمک گرفت. روش‌های درمان و حذف سنگ عبارت‌اند از:

• لیزر
• کوبلاسیون
• جراحی برداشتن لوزه (تانسیلکتومی)
• جراحی کریپتولیز برای تغییر لوزه‌ها
• مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک برای کنترل سنگ

اگر تونسیلولیت دارید و فکر می‌کنید می‌توانید آن را به کمک داروهای آنتی‌بیوتیک حذف کنید، کاملاً در اشتباهید. داروهای آنتی‌بیوتیک هیچ نقشی در حذف دلیل اصلی ایجاد سنگ‌های لوزه و خود سنگ ندارند و تنها می‌توانند باکتری‌ها را کاهش دهند. به‌این‌ترتیب از مصرف خودسرانه داروهای آنتی‌بیوتیک اکیداً خودداری کنید.

درمان سنگ با لیزر

لیزر یک روش درمانی موثر برای از بین‌بردن و حذف سنگ‌های لوزه است. در این روش پزشک به کمک اشعه لیزر حفرات موجود در لوزه را که دارای سنگ هستند از بین می‌برد. لیزر سنگ لوزه معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و کمترین عوارض را برای بیمار به همراه دارد.

جراحی سنگ لوزه

معمولاً سنگ‌های لوزه یک اورژانس پزشکی نیستند؛ اما اگر سنگ‌های بزرگی دارید که باید برداشته شوند یا به‌طور متعدد به سنگ لوزه مبتلا می‌شوید، پزشک ممکن است راه‌حل‌های جراحی را توصیه کند که شامل دو مورد هستند:

• کریپتولیز برای صاف‌کردن و تغییر شکل سطح لوزه‌ها
• تانسیلکتومی که در آن لوزه‌های کلاً برداشته می‌شوند

درمان خانگی سنگ لوزه

گاهی برخی از سنگ‌های لوزه به‌خوبی قابل‌مشاهده هستند و خود بیمار می‌تواند بدون کمک پزشک آن‌ها را حذف کند. راهکارهای زیر به شما در حذف سنگ‌های لوزه در خانه کمک می‌کند:

حذف سنگ با سواپ پنبه‌ای یا انگشت

اگر سنگ برای شما قابل‌مشاهده باشد، ممکن است بتوانید با فشار دادن آرام روی لوزه با یک سواپ پنبه‌ای، آن را جدا کنید. این کار را باید با احتیاط زیادی انجام دهید، زیرا اگر سنگ به‌صورت تهاجمی خارج شود یا اندازه بزگی داشته باشد، ممکن است باعث عفونت مجدد شود. بلافاصله پس از برداشتن سنگ لوزه به کمک این روش، حتماً با آب‌نمک غرغره کنید. یادتان باشد شما نباید به‌هیچ‌وجه این کار را انجام دهید، مگر در شرایطی که دسترسی به سنگ آسان بوده و اندازه آن کوچک است.

سرفه کردن

سرفه کردن شدید در برخی مواردی که اندازه سنگ کوچک است، به حذف آن کمک می‌کند.

استفاده از روغن‌های ضدالتهاب و ضد باکتریایی

برخی از روغن‌ها مثل روغن علف لیمو دارای خواص ضد باکتریایی هستند و می‌توانند به کاهش یا از بین‌بردن سنگ کمک کنند. استفاده از این روغن‌ها دستور‌العمل خاصی دارد که پیروی از آن ضروری است.

ماست

خوردن ماست حاوی پروبیوتیک ممکن است بتواند با باکتری‌های ایجادکننده سنگ مقابله کند.

سیب

اگرچه تأثیر سیب در حذف سنگ لوزه از نظر علمی تایید نشده، اما تصور می‌شود که محتوای اسیدی سیب می‌تواند به حذف باکتری‌های موجود در سنگ و رفع بوی بد دهان کمک کند.

هویج

جویدن هویج به افزایش بزاق و تولید فرآیندهای طبیعی ضد باکتریایی در دهان کمک می‌کند؛ بنابراین جویدن هویج ممکن است به کاهش یا از بین بردن سنگ‌های لوزه شما کمک کند.

غرغره و شستشوی دهان با آب‌نمک

مطالعات متعددی نشان داده‌اند که شستشو با آب‌نمک یک درمان موثر برای زخم‌های دهان است. برای حذف سنگ لوزه با آب‌نمک، داخل یک فنجان آب جوشیده سرد، مقداری نمک بریزید و آن را در قسمت انتهایی گلو با شدت زیاد غرغره کنید.

سرکه سیب یا هر سرکه دیگری

سرکه دارای محتویات اسیدی است که می‌توانند سنگ‌های لوزه را تجزیه کنند. برای استفاده از سرکه در حذف سنگ لوزه، بهتر است آن را با آب رقیق کرده و سپس غرغره کنید.

سیر

یکی از مواد غذایی بسیار مفید در مبارزه با باکتری‌ها، سیر است. مطالعات زیادی نشان داده‌اند که سیر دارای خواص ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضدویروسی است. مصرف سیر ممکن است از رشد باکتری و ایجاد عفونت در لوزه‌ها جلوگیری کند.

پیاز

همان‌طور که می‌دانید پیاز یک ماده غذایی آنتی‌باکتری قوی است. گنجاندن پیاز در رژیم غذایی احتمالاً به پیشگیری یا از بین بردن سنگ کمک کند.

به یاد داشته باشید که بیشتر این درمان‌های طبیعی و خانگی ممکن است فقط روی سنگ‌های لوزه کوچک‌تر یا برای جلوگیری از ایجاد آن‌ها مؤثر باشند. پس اگر اندازه سنگ لوزه شما بزرگ‌تر است، برای خلاص‌شدن از شر آن باید به پزشک مراجعه کنید.

چگونه می‌توان برای همیشه از شر سنگ لوزه خلاص شد؟

در برخی افراد که به‌طور منظم مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان خود را جدی می‌گیرند، مداوم تونسیلولیت ایجاد می‌شود. با اینکه سنگ لوزه مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، اما بوی بد دهان ناشی از این سنگ‌ها می‌تواند تأثیر بدی در فرد بگذارد و او را با مشکل مواجه کند. در افرادی که مداوم به سنگ مبتلا می‌شوند، می‌توان با جراحی و برداشتن لوزه‌ها از شر این بیماری خلاص شد. جراحی برداشتن لوزه، یک جراحی سرپایی است و در بیمارستان انجام می‌شود.

به گفته‌ی my.clevelandclinic اقدامات لازم برای پیشگیری از سنگ‌های لوزه عبارت است از:

• استفاده مرتب از مسواک و نخ دندان
• ترک مصرف سیگار
• غرغره کردن آب بعد از غذا
• هیدراته‌ماندن با مصرف کافی آب

سنگ لوزه و سرطان

علائم و عوارض سنگ لوزه بسیار متفاوت با سرطان لوزه است. با این حال برخی افراد به دلیل تورم لوزه‌ها در اثر سنگ فکر می‌کنند این بیماری با سرطان لوزه ارتباط دارد. در سرطان لوزه، سلول‌های بافت لوزه به طرز غیرقابل کنترلی تقسیم می‌شوند و باعث تورم و التهاب لوزه می‌شوند. درواقع دلیل تورم و التهاب لوزه در سرطان لوزه، تجمع سلول‌های سرطانی است.

این در حالی است که در سنگ لوزه، علت تورم و ملتهب‌شدن لوزه‌ها، تجمع بقایای مواد غذایی، مخاط دهان و سلول‌های مرده در شکاف لوزه است. به‌این‌ترتیب سنگ لوزه نمی‌تواند منجر به ایجاد سرطان لوزه در افراد مبتلا شود. درصورتی‌که علائم زیر را دارید، باید برای بررسی بیشتر سرطان لوزه به پزشک مراجعه کنید:

• مشاهده خون در بزاق دهان
• درد گردن
• ناتوانی و عدم تحمل مرکبات
• هم اندازه نبودن لوزه‌ها، یکی از لوزه‌های از دیگری بزرگ‌تر است.
• ناتوانی در صحبت کردن و غذا خوردن
• احساس یک توده در ناحیه گردن و گلو

از کجا بفهمم سنگ لوزه دارم؟

بسیاری از افراد مبتلا به سنگ لوزه، از وجود این سنگ‌ها باخبر نیستند. سنگ‌های لوزه ممکن است بدون آنکه متوجه شوید، در طی روند عادی غذا خوردن، آشامیدن و حین انجام مراقبت‌های بهداشت دهان و دندان، حذف شوند. بااین‌حال اگر اندازه سنگ لوزه افزایش یابد، ممکن است متوجه علائم زیر شوید:

سوزش و ناراحتی در گلو

هنگامی‌که چیزی را قورت می‌دهید، احساس بدی دارید. مثلاً فکر می‌کنید یک مو به سقف دهان و گلوی شما چسبیده است. در سنگ لوزه برخی افراد این احساس را تجربه می‌کنند.

بوی بد و نامطبوع دهان

تجمع مواد غذایی، سلول‌های مرده و مخاط دهان در شکاف لوزه‌ها و تغذیه باکتری‌ها از آن‌ها باعث ایجاد بوی بدی در دهان می‌شود. اگر شما حتی پس از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان، همچنان بوی بدی را از دهان خود حس می‌کنید، یکی از عوامل می‌تواند سنگ لوزه باشد.

برجستگی‌های قابل‌مشاهده زرد یا سفیدروی لوزه‌ها

دهان خود را کاملاً بازکرده و در آینه آن را مشاهده کنید. ممکن است تغییر رنگ قابل‌توجهی مانند لکه‌های زرد یا سفید روی لوزه‌های خود ببینید.

سرفه مداوم به دلیل تحریک گلو

سنگ‌ها لوزه‌ای ممکن است باعث تحریک گلو و درنتیجه باعث سرفه شوند. علاوه بر این، وقتی سنگ لوزه دارید احساس می‌کنید که باید همیشه گلوی خود را صاف کنید.

مشکلات بلع

محل و اندازه سنگ لوزه می‌تواند بر توانایی شما در بلع تأثیر بگذارد. برای مثال، ممکن است هنگام غذا خوردن و یا آشامیدن، بلعیدن غذا برای شما مشکل و یا حتی دردناک باشد.

احساس درد در پشت گلو

برخی از سنگ‌های لوزه‌ای می‌توانند باعث درد شوند. اگرچه بعضی از این سنگ‌ها هیچ دردی ایجاد نمی‌کنند.

لوزه‌های متورم و دردناک

این مواد سفت شده در لوزه می‌توانند منجر به ایجاد التهاب و عفونت و درنهایت متورم‌شدن لوزه‌ها شوند.

سخن پایانی از هومکا

سنگ لوزه معمولاً خطرناک نیست و سلامتی انسان را به خطر نمی‌اندازد. سنگ‌های لوزه‌ای کوچک معمولاً به درمان نیاز ندارند، درحالی‌که سنگ‌های بزرگ‌تر شاید برای درمان به جراحی نیاز داشته باشند. بااین‌حال اگر راجع به سنگ لوزه نگران هستید و فکر می‌کنید علائم آن را دارید می‌توانید در بخش پرسش و پاسخ با پزشکان، سوالات خود را از پزشکان هومکا بپرسید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.