رژیم غذایی زخم معده + برای درمان زخم معده چه بخوریم؟

زخم‌های گوارشی زخم‌های بازی هستند که در لایه داخلی معده ایجاد می‌شوند. به گفته متخصصین گوارش، رژیمی تحت عنوان رژیم غذایی زخم معده وجود ندارد. بر اساس تحقیقات انجام‌شده برخی از مواد غذایی ممکن است موادی داشته باشند که با هلیکوباکتر پیلوری، علت شایع بروز زخم، مبارزه می‌کنند. در این مقاله به معرفی مواد غذایی که می‌توانید در رژیم غذایی زخم معده جای دهید، می‌پردازیم.

علت ایجاد زخم گوارشی

در زخم‌های گوارشی، پوشش خارجی دستگاه گوارش که مخاط نام دارد، دچار آسیب می‌شود. این نوع زخم‌ها ممکن است در دیواره معده (زخم معده)، در قسمت فوقانی روده کوچک (زخم اثنی‌ عشر) و مری رخ دهند. برخلاف تصورات پیشین، استرس عامل اصلی ایجاد این نوع زخم‌ها نیست بلکه عامل اصلی زخم‌های گوارشی، باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. Pylori) است.

از علل دیگر پیدایش زخم‌های گوارشی می‌توان مصرف سیگار و استفاده نادرست از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند آسپرین و ایبوپروفن را نام برد. داروهایی که پزشکان برای درمان این نوع زخم‌ها تجویز می‌کنند به منشأ بیماری بستگی دارد. برای مثال اگر مصرف داروهای NSAID عامل زخم معده باشد اولین کار توقف مصرف این نوع داروهاست اما اگر عامل بیماری باکتری هلیکوباکتر باشد داروهای متناسب برای از بین بردن باکتری‌ها و همچنین داروهایی برای محافظت از مخاط معده تجویز می‌شوند.

رژیم غذایی زخم معده

علاوه بر مصرف داروها، پزشکان توصیه‌هایی نیز برای اصلاح سبک زندگی به افراد مبتلا به زخم می‌کنند تا روند درمان زخم معده با سرعت و کارایی بهتری همراه شود. اگرچه در گذشته به بیماران مبتلا به زخم‌های گوارشی رژیم غذایی سبک، کم فیبر و ملایم (فاقد ادویه‌های تند) پیشنهاد می‌شد اما مطالعات علمی نشان می‌دهد که این نوع رژیم غذایی تأثیر مفیدی در بهبود زخم معده ندارد. در عوض، امروزه تحقیقات حاکی از آن است که رژیم غذایی پر فیبر، میوه و سبزیجات و کاهش مصرف ادویه‌های محرک بهترین انتخاب برای درمان سریع‌تر زخم معده است. در ادامه مطلب به مفیدترین مواد غذایی برای درمان زخم معده اشاره‌شده است.

فیبر و ویتامین A در رژیم غذایی زخم معده

در تحقیقات آشکارشده که رژیم غذایی با فیبر بالا خطر ابتلا به زخم معده را کاهش می‌دهد. اگرچه فیبرهای نامحلول و محلول هر دو برای درمان این عارضه مفید هستند، اما ارتباط قوی‌تری بین رژیم غذایی سرشار از فیبر محلول و کاهش خطر ابتلا به زخم وجود دارد. از مواد غذایی که غنی از فیبر محلول هستند می‌توان به جو دوسر، حبوبات، دانه‌های کتان، جو، آجیل و برخی سبزیجات و میوه‌ها مانند پرتقال، سیب و هویج اشاره کرد.

یافته‌های یک مطالعه آینده‌نگر که با حضور ۴۷۸۰۶ داوطلب مرد انجام شد، نشان داد که رژیم غذایی غنی از ویتامین A در کاهش ایجاد زخم اثنی عشر مؤثر است و این موضوع برای رژیم‌های غذایی سرشار از میوه و سبزیجات به دلیل برخورداری از فیبر بالا نیز صدق می‌کند. از سویی دیگر، مطالعات حیوانی نشان داده است که ویتامین A سهم بسزایی در سلامت مخاط دستگاه گوارش دارد. نقص در لایه مخاطی زخم و التهاب گوارشی را به دنبال خواهد داشت، از این‌رو ویتامین A اثر محافظتی در برابر زخم معده دارد. منابع غنی از ویتامین A عبارت‌اند از:

• جگر
• هویج
• کلم پیچ
• کلم بروکلی
• سیب‌زمینی
• اسفناج و سبزیجات

چای سبز و مواد غذایی غنی از فلاونوئید در رژیم غذایی زخم معده

تحقیقات اخیر اثرات حفاظتی بالقوه چای سبز و سایر مواد غذایی غنی از فلاونوئید را در برابر زخم معده، عفونت هلیکوباکتر پیلوری و سرطان معده نشان داده است. به‌طور خاص، به نظر می‌رسد این ترکیبات از رشد هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، یافته‌های یک مطالعه آزمایشگاهی در سال‌های اخیر بر روی انواع چای ازجمله چای سبز و سیاه نشان داد که انواع چای از رشد هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری می‌کنند. غذاهای غنی از فلاونوئید عبارت‌اند از: سیر، پیاز، سبزیجات و میوه‌ها مانند زغال‌اخته، توت‌فرنگی، کلم بروکلی، هویج و نخودفرنگی.

آب زغال‌اخته در رژیم غذایی زخم معده

نوشیدن دو فنجان ۲۵۰ میلی‌لیتری آب زغال‌اخته در روز تأثیر چشمگیری در کاهش خطر رشد هلیکوباکتر پیلوری در معده دارد. اثر آب زغال‌اخته نه‌تنها برای پیشگیری از ابتلا به زخم‌های گوارشی اهمیت دارد بلکه از بروز مقاومت میکروبی و مقاوم شدن هلیکوباکتر پیلوری در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها نیز جلوگیری می‌کند. آب زغال‌اخته باکتری‌ها را از بین نمی‌برد بلکه تکثیر آن‌ها را فریز کرده و از گسترش باکتری‌ها ممانعت می‌کند.

اما آنتی‌بیوتیک‌ها تمایل دارند که باکتری را به‌طور کل از بین ببرند. زمانی که باکتری با چنین خطری روبرو شود سعی می‌کند با جهش ژنتیکی، اثر کشندگی دارو را خنثی کند و این موضوع باعث بروز سویه‌های مقاوم به درمان هلیکوباکتر شده است. اما در مکانیسم محافظتی زغال‌اخته این مشکل رخ نمی‌دهد چراکه ترکیبات زغال‌اخته تنها تکثیر باکتری را مهار کرده و خطر جهش ژنتیکی هلیکوباکتر را به دنبال ندارند. زغال‌اخته با جدا کردن باکتری‌ها از سلول‌های دیواره معده سطح اتکای آن‌ها برای تکثیر بیشتر را حذف می‌کند.

غذاهایی که مصرف آن‌ها در رفلاکس و زخم معده باید محدود شود

اغلب افرادی که مبتلا به زخم معده هستند دچار رفلاکس اسید نیز هستند. گروهی از مواد غذایی به‌عنوان محرک برای رفلاکس معده عمل می‌کنند و با مصرف آن‌ها بازگشت اسید به مری تشدید می‌شود که همین اتفاق باعث سوزش سردل، سوءهاضمه و درد می‌شود. پرخوری و خوردن غذا دو تا سه ساعت قبل از خواب نیز ممکن است علائم رفلاکس را تشدید کند. مواد غذایی که ممکن است باعث بدتر شدن رفلاکس اسیدی شوند عبارت‌اند از:

• قهوه
• شکلات
• غذای تند
• الکل
• غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه‌فرنگی

قهوه‌های کافئین‌دار و بدون کافئین تولید اسید معده را افزایش می‌دهد و علائم را در افراد مبتلا به زخم معده تشدید می‌کنند. مشروبات الکلی نیز باعث تضعیف تدریجی پوشش مخاطی دستگاه گوارش می‌شوند که در نهایت به التهاب و خونریزی ختم می‌شود. برای در امان بودن از چنین پیامدهایی افرادی که مبتلا به زخم‌های گوارشی هستند از مصرف قهوه و الکل خودداری کنند و افراد سالم نیز جهت پیشگیری از ابتلا به مشکلات گوارشی میزان قهوه مصرفی را تعدیل و از زیاده‌روی در مصرف آن پرهیز کنند.

ذائقه و سازگاری غذایی خود را در نظر بگیرید

اگرچه برخی افراد پس از خوردن غذاهای تند یا مرکبات اظهار می‌کنند که درد ناشی از زخم معده تشدید شده، اما تاکنون شواهد علمی مبنی بر تأثیر منفی این نوع مواد غذایی بر زخم معده منتشرنشده است. این موضوع تا حد زیادی مربوط به ذائقه و میزان سازگاری بدن با ادویه‌جات و مرکبات است. اگر احساس می‌کنید که علائم شما پس از خوردن غذاهای تند بدتر می‌شود، بهتر است مصرف آن‌ها را محدود یا به‌طور کل از این نوع غذاها پرهیز کنید.

به گفته وب‌سایت healthline معمولاً پزشکان در کنار تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان زخم معده، مکمل‌های مفید مثل مکمل پروبیوتیک را نیز در نظر می‌گیرند. مکمل‌ها در کاهش علائم زخم معده مثل درد و خونریزی مفید هستند و همچنین ممکن است در اثربخشی بیشتر داروهای تجویزشده نیز مؤثر باشند.

سایر غذاهای مفید برای بهبود زخم معده

ازآنجایی‌که هلیکوباکتر پیلوری عامل اصلی زخم معده است تلاش دانشمندان بر این است که چگونه و از چه راه‌هایی می‌توان فعالیت این باکتری را متوقف نمود. در کنار مصرف آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده مصرف مواد غذایی زیر نیز در افزایش اثربخشی داروها و بهبودی سریع‌تر مفید هستند:

• گل‌کلم
• تربچه
• سیب
• بلوبری
• تمشک
• توت‌فرنگی
• گیلاس
• فلفل دلمه‌ای
• هویج
• کلم بروکلی
• سبزیجات پهن‌برگ مانند کلم پیچ و اسفناج
• غذاهای غنی از پروبیوتیک، مانند ماست، کفیر، میسو، کلم ترش و کومبوچا
• روغن‌زیتون و سایر روغن‌های سالم
• عسل
• سیر
• چای سبز
• شیرین‌بیان
• زردچوبه

اگر زخم معده شما ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری باشد مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان در بهبود بیماری مفید است. این ترکیبات سیستم ایمنی را فعال می‌کند و مقاومت بدن در برابر میکروب‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌ها از پیشروی عفونت به سمت سرطان پیشگیری می‌کنند. مواد غذایی مانند زغال‌اخته، گیلاس و فلفل دلمه‌ای سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند.

سبزیجات پهن‌برگ مانند کلم پیچ و اسفناج حاوی کلسیم و ویتامین B هستند. کلم بروکلی نیز حاوی سولفورافان بوده، که ترکیبی ضد هیلکوباکتر است. بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که اسیدهای چرب موجود در روغن‌ زیتون به درمان بهتر عفونت هلیکوباکتر پیلوری کمک می‌کنند. از ادویه‌ها نیز زردچوبه یک درمان بالقوه و مؤثر برای زخم معده به شمار می‌رود.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.