درمان زخم معده + داروی زخم معده و درمان خانگی زخم معده

این روزها با نگاهی گذرا به مراکز درمانی متوجه خواهیم شد که درصد قابل‌توجهی از بیماران مراجعه‌کننده از مشکلات گوارشی به‌ویژه زخم معده رنج می‌برند و به دنبال راه‌حلی برای بهبودی بیماری خود هستند. زخم معده زخم‌هایی باز و دردناک در دیواره معده است که چندین عامل مختلف در بروز آن‌ها نقش دارند. از شایع‌ترین علل زخم‌های گوارشی عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری و استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن است.

زخم معده چه علائمی دارد؟

چه طور بدانیم به زخم معده مبتلا هستیم و آیا دردهای که گهگاه در شکم احساس می‌شود به دلیل زخم معده است یا علت دیگری دارد؟ علائم زیر از مهم‌ترین نشانه‌های ابتلای یک فرد به بیماری زخم معده است:

• درد ناحیه معده
• احساس پربودن معده، نفخ و آروغ‌زدن
• عدم تحمل غذاهای چرب
• سوزش سردل
• حالت تهوع

شایع‌ترین علامت زخم معده، درد و سوزش است که در زمان گرسنگی به دلیل تولید اسید معده تشدید می‌شود. این نوع درد را اغلب می‌توان با خوردن غذاهای خاصی که اثر اسید معده را خنثی می‌کنند یا با مصرف داروهای کاهنده اسید تسکین داد. در موارد شدید زخم معده ممکن است علائم زیر بروز کند:

• استفراغ که احتمال دارد با خون نیز همراه باشد
• خون تیره در مدفوع، مدفوع سیاه و تیره‌رنگ
• مشکلات تنفسی
• احساس ضعف
• حالت تهوع یا استفراغ
• کاهش وزن بی‌دلیل
• تغییرات اشتها

درمان زخم معده چگونه است؟

درمان زخم معده به علت به‌وجودآورنده آن بستگی دارد و در گام اول عامل زمینه‌ای مثل عفونت هلیکوباکتر حذف شده و یا مصرف داروهای ضدالتهابی قطع می‌شود و در گام بعدی داروهای موردنیاز برای درمان تجویز می‌شوند. داروهایی که برای درمان زخم معده کاربرد دارند شامل موارد زیر است.

داروهای زخم معده

داروهایی که به منظور درمان زخم معده مورد استفاده قرار می‌گیرند بستگی به علت زمینه‌ای زخم دارد. برای مثال، اگر فردی مبتلا به زخم معده باشد و علت آن مصرف بیش از حد داروهای مسکن تشخیص داده شود، ممکن است پزشک نوع مسکنی که فرد استفاده می‌کند را تغییر داده و داروی دیگری مانند پاراستامول تجویز نماید. اما اگر تشخیص بر این باشد که زخم معده به دلیل هلیکوباکتر پیلوری بروز کرده است، رویکرد درمانی متفاوتی به کار گرفته خواهد شد. در چنین مواردی معمولا داروهای زیر تجویز می‌شوند:

• آنتی بیوتیک‌هایی که از رشد و تکثیر هلیکوباکتر جلوگیری می‌کنند
• مهارکننده‌های پمپ پروتون که تولید اسید معده را مهار می‌کنند
• آنتاگونیست‌های گیرنده H2 که از تولید اسید مازاد جلوگیری می‌کنند
• آنتی اسیدها یا آلژینات‌ها برای کاهش تولید اسید معده تجویز می‌شوند
• داروهایی مانند بیسموت ساب‌سالیسیلات که از پوشش معده محافظت می‌کنند

علائم زخم معده اغلب پس از درمان به سرعت فروکش می‌کند. با این حال، مصرف داروها بایستی تا اتمام دوره و مطابق با دستور پزشکی ادامه یابد.

آنتی‌بیوتیک‌ها و درمان زخم معده

گام اول در درمان زخم معده از بین بردن باکتری هلیکوباکتر پیلوری است که از طریق تجویز آنتی بیوتیک‌ها صورت می‌گیرد. اگر باکتری هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش شما رویت شود، پزشک ممکن است ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها را برای از بین بردن عفونت تجویز کند. این داروها معمولاً شامل آموکسی‌سیلین، کلاریترومایسین، مترونیدازول، تینیدازول، تتراسایکلین و لووفلوکساسین است.

آنتی‌بیوتیک‌های مورداستفاده برای زخم معده با توجه به میزان مقاومت هلیکوباکتر به آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شوند و ممکن است بر اساس ناحیه جغرافیایی متفاوت باشد. به‌منظور درمان زخم معده، مصرف آنتی‌بیوتیک و همچنین داروهای دیگر برای کاهش اسید معده به مدت دو هفته لازم است. عوارض جانبی این آنتی بیوتیک‌ها اغلب خفیف است و شامل موارد زیر است:

• احساس کسالت و خستگی
• اسهال
• طعم فلز در دهان

داروهای متوقف‌کننده تولید اسید معده

مهارکننده‌های پمپ پروتون که PPI نیز نامیده می‌شوند با کاهش عملکرد تعدادی از سلول‌هایی که در تولید اسید معده فعال هستند، بهبودی زخم را تسریع می‌کنند. از این نوع داروها می‌توان امپرازول، لانسوپرازول، رابپرازول، اسمومپرازول و پانتوپرازول را نام برد. استفاده طولانی‌مدت از مهارکننده‌های پمپ پروتون، به‌ویژه در دوزهای بالا ممکن است پوکی استخوان را به دنبال داشته باشد و خطر شکستگی لگن، مچ دست و ستون فقرات را افزایش دهد. سایر عوارض جانبی داروهای مهار کننده اسید به شرح زیر است:

• سردرد
• اسهال یا یبوست
• احساس کسالت
• معده درد
• سرگیجه
• بثورات پوستی

داروهای کاهنده تولید اسید معده

به این گروه از داروها مسدودکننده‌های هیستامین (H-2) نیز گفته می‌شود و میزان اسید معده آزادشده در دستگاه گوارش را کاهش می‌دهند. داروهای مسدودکننده‌ هیستامین درد معده را تسکین می‌دهند و بهبودی زخم‌ها را تسریع می‌کنند. از این گروه دارویی می‌توان  فاموتیدین، سایمتیدین و نیزاتیدین را نام برد.

آنتی‌اسیدهای خنثی‌کننده اسید معده

پزشک شما ممکن است یک آنتی‌اسید را نیز در کنار سایر داروها تجویز نماید. آنتی‌اسیدها اسید موجود در معده را خنثی کرده و به تسکین درد کمک می‌کنند. البته مصرف این داروها در برخی افراد عوارضی همچون یبوست یا اسهال را به دنبال دارد. لازم به یادآوری است که آنتی‌اسیدها برای تسکین علائم مفید هستند، و معمولاً برای بهبود زخم‌ها تجویز نمی‌شوند.

داروهای محافظت‌کننده پوشش معده و روده کوچک

در برخی موارد و بسته به تشخیص پزشک داروهایی به نام ترکیبات سیتو پروتکتیو (محافظت‌کننده‌های سلولی) تجویز می‌شود که در محافظت از مخاط معده و روده کوچک مؤثر هستند. از این گروه دارویی می‌توان سوکرالفات (کارافات) و میزوپروستول (سایتوتک) را نام برد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.

پیگیری بعد از درمان اولیه زخم معده

درمان زخم معده در بسیاری از موارد موفقیت‌آمیز است و به بهبود زخم منتهی می‌شود. اما اگر شدت علائم شدید باشد و از درمان دارویی نیز اثرات موردنظر حاصل نگردد، پزشک ممکن است آندوسکوپی را برای ارزیابی بیشتر دستگاه گوارش انجام دهد. اگر در آندوسکوپی اولیه وجود زخم و یا جراحت‌های مخاطی مشاهده شود ممکن است پس از طی شدن دوره درمانی آندوسکوپی دیگری برای اطمینان از بهبود یافتن زخم انجام شود.

چرا گاهی پس از مصرف داروها زخم معده درمان نمی‌شود؟

زخم‌های گوارشی که با مصرف دارو بهبود نیابند را زخم‌های مقاوم به درمان می‌گویند. دلایل زیادی وجود دارد که چرا زخم ممکن است به دارو پاسخ ندهد، ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• عدم مصرف داروها طبق دستورالعمل
• مقاومت دارویی بعضی از انواع هلیکوباکتر پیلوری به آنتی‌بیوتیک‌ها
• استعمال مواد دخانی مثل سیگار و قلیان
• استفاده زیاد از مسکن‌های ضدالتهابی غیر کورتونی

در موارد کمتر شایع، زخم‌های مقاوم به درمان ممکن است نتیجه موارد زیر باشد:

• تولید بیش‌ازحد اسید معده، برای مثال در سندرم زولینگر-الیسون
• عفونت معده که به دلیل باکتری‌هایی غیر از هلیکوباکتر پیلوری رخ‌داده
• سایر بیماری‌هایی که ممکن است باعث ایجاد زخم در معده و روده کوچک شوند، مانند بیماری کرون
• سرطان معده

برای درمان زخم‌های مقاوم به درمان ابتدا عوامل مختل‌کننده دارویی حذف‌شده و سپس طیفی از آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر تجویز می‌شوند. اگر عارضه زخم معده پیشروی کرده باشد برای مثال باعث سوراخ شدن جداره معده شده است و یا خونریزی زیادی دارد، ممکن است درمان زخم مستلزم انجام عمل جراحی باشد. بااین‌حال، امروزه به دلیل دسترس بودن طیف وسیعی از داروهای مؤثر، نیاز به جراحی بسیار کمتر از گذشته است.

چه عواملی مانع درمان زخم معده هستند؟ به گفته‌ی وب‌سایت healthline برخی از انتخاب‌ها و عادت‌ها به عنوان موانع درمانی بالقوه شناخته می‌شوند. مهم‌ترین فاکتورهای مخرب عبارت‌اند از:

• نوشیدن مشروبات الکلی
• استعمال دخانیات
• عدم رعایت بهداشت فردی
• استفاده خودسرانه و زیاد از مسکن‌هایی مثل ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن
• استرس و اضطراب مزمن
• رژیم غذایی ناسالم و پرچرب

انجام اقداماتی برای برخوردار بودن از سبک زندگی سالم می‌تواند در بهبودی هرچه سریع‌تر زخم موثر باشد. برای نمونه ترک سیگار، خودداری از مصرف الکل، گنجاندن میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل در برنامه غذایی از کارهای مفید و ثمربخش در درمان زخم معده به شمار می‌روند.

درمان‌های خانگی برای درمان زخم معده

اگرچه مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک اصلی‌ترین راه درمانی برای بهبود زخم معده است اما بعضی از روش‌های طبیعی و سنتی نیز در صورتی که با مشورت پزشک مورد استفاده قرار گیرند در تسریع بهبودی موثرند. در این بخش از مقاله به تعدادی از درمان‌های خانگی برای بهبود زخم معده اشاره می شود.

فلاونوئیدها و درمان زخم معده

منابع تحقیقاتی نشان می‌دهند که فلاونوئیدها که به بیوفلاونوئیدها نیز معروف هستند قادرند به‌عنوان درمان مکمل زخم معده مؤثر باشند. فلاونوئیدها ترکیباتی هستند که به‌طور طبیعی در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات وجود دارند. غذاها و نوشیدنی‌های غنی از فلاونوئیدها عبارت‌اند از:

• سویا
• حبوبات
• انگور قرمز
• گل‌کلم
• کلم بروکلی
• سیب
• انواع توت‌ها
• چای به‌خصوص چای سبز

این مواد غذایی در مبارزه با باکتری هلیکوباکتر پیلوری به بدن کمک می‌کنند. فلاونوئیدها در گروه ترکیبات “محافظ گوارشی” قرار دارند به این معنی که از پوشش معده دفاع می‌کنند و در درمان سریع‌تر زخم‌ها تأثیر مثبت دارند. با استناد بر شواهد انجمن متخصصین دستگاه گوارش، مصرف فلاونوئیدها به مقدار موجود در یک رژیم غذایی متعادل عوارض جانبی ندارد، اما مقادیر بالاتر فلاونوئیدها ممکن است در سیستم انعقاد خون اختلال ایجاد کند. منابع غنی از فلاونوئیدها را با مشورت پزشک خود در رژیم غذایی بگنجانید و یا با صلاحدید پزشک از مکمل‌های فلاونوئید برای درمان زخم معده بهره ببرید.

شیرین‌بیان دگلیسیریزه (DGL) و درمان زخم معده

شیرین‌بیان دگلیسیریزه شده درواقع همان شیرین‌بیان است که ترکیب گلیسیریزین آن حذف‌شده است. اسناد تحقیقاتی بیانگر این است که شیرین‌بیان بدون گلیسیریزین، با مهار رشد هلیکوباکتر پیلوری به بهبود زخم معده کمک می‌کند. شیرین‌بیان دگلیسیریزینه (DGL) به‌عنوان مکمل موجود است.

پروبیوتیک‌ها و زخم معده

نتایج بسیاری از مطالعات تحقیقاتی نشان داده است که پروبیوتیک‌ها یک روش بالقوه امیدوار کننده و ثمربخش برای جلوگیری از رشد باکتری‌های هلیکوباکتر پیلوری هستند. بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که مصرف آنها اثرات مفید گوارشی را برای میزبان به همراه می‌آورد. مصرف منظم پروبیوتیک از چندین اختلال گوارشی از جمله اسهال و بیماری التهابی روده جلوگیری می‌کند. مهم‌ترین مواد غذایی حاوی پروبیوتیک‌ها عبارت‌اند از:

• باتر میلک
• ماست
• میسو
• کیمچی
• کفیر

علاوه بر موارد بالا، پروبیوتیک‌ها را می‌توان به‌صورت مکمل نیز مصرف کرد. نتایج بعضی از مطالعات نشان می‌دهد که پروبیوتیک‌ها زمانی که همراه با آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده مصرف شوند ممکن است در از بین بردن هلیکوباکتر پیلوری و کمک به بهبودی زخم معده مؤثر باشند.

نقش فیبر در درمان زخم معده

برخوردار بودن از رژیم غذایی سرشار از فیبر یکی از روش‌های بسیار مفید برای کاهش درد و علائم مرتبط با زخم معده به شمار می‌آید. فیبر با کاهش غلظت اسیدهای صفراوی در معده نفخ و درد گوارشی را تسکین می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم غذایی غنی از فیبر، خطر ابتلا به زخم معده را کاهش می‌دهد. از غذاهایی که حاوی فیبر محلول بالایی هستند می‌توان به جو دوسر، پوسته پسیلیوم، حبوبات، دانه کتان، آجیل، سبزیجاتی مانند هویج و میوه‌هایی نظیر پرتقال و سیب اشاره نمود.

عسل و درمان زخم معده

عسل بسته به گیاهی که از آن مشتق شده است، می‌تواند تا ۲۰۰ عنصر ازجمله پلی فنول‌ها و سایر آنتی‌اکسیدان‌ها را در خود داشته باشد. بر اساس شواهد علمی، عسل یک آنتی باکتریال قوی است و در حذف هلیکوباکتر پیلوری از معده مؤثر است. تا زمانی که سطح قند خونتان نرمال است، می‌توانید از خوردن عسل و خاصیت شفابخش آن لذت ببرید.

سیر و درمان زخم معده

آزمایشات حیوانی و انسانی انجام‌شده بر روی عصاره سیر نشان می‌دهد که سیر قادر است از رشد هلیکوباکتر پیلوری جلوگیری کند. اگر طعم سیر با ذائقه شما سازگار نیست، می‌توانید عصاره سیر را به‌صورت مکمل مصرف کنید. سیر به‌عنوان رقیق‌کننده خون نیز عمل می‌کند، بنابراین اگر داروهایی مثل وارفارین، آسپرین و سایر داروهای رقیق‌کننده مصرف می‌کنید مصرف سیر و یا مکمل‌های آن باید با مشورت پزشک باشد. اگر سیر خام و یا مکمل آن با ذائقه شما سازگار نیست، می‌توانید سیر را خرد کرده و با یک قاشق کره بادام زمینی و یا با خرما میل نمائید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.