سرطان دهان؛ آیا سرطان دهان کشنده است؟

سرطان دهان که تحت عنوان Oral cancer نیز شناخته می‌شود، به معنای توده یا زخمی است که در دهان ایجاد شده و از بین رفتنی نیست. به‌طورکلی این سرطان می‌تواند نواحی مختلف حفره دهان همچون گونه‌ها، کف دهان، سینوس‌ها، حلق و … را درگیر کند. این سرطان در صورت تشخیص به‌موقع و شروع درمان موثر قابل‌درمان خواهد بود. در این مقاله به‌صورت کامل در مورد سرطان دهان صحبت خواهیم کرد.

سرطان دهان چیست؟

منظور از سرطان یا کانسر دهان، شروع رشد غیرطبیعی برخی از سلول‌ها در دهان و ایجاد توده یا زخم است. توده سرطانی در دهان به‌طور طبیعی قابل‌درمان نیست و از بین نمی‌رود. برخلاف تصور عموم مردم این سرطان تنها به معنای شروع و رشد عارضه در یک ناحیه نیست و این بیماری می‌تواند در هر نقطه از حفره دهانی آغازشده و توسعه پیدا کند. منظور از کانسر دهانی ایجاد توده و زخم در نواحی زیر است:

• کام سخت و نرم
• حلق
• سینوس‌ها
• لب
• زبان
• گونه‌ها
• کف دهان

علائم سرطان دهان

کانسر دهان با توجه به ناحیه‌ای که ایجاد می‌شود و پیشرفت می‌کند، می‌تواند علائم و نشانه‌های متفاوتی داشته باشد. همچنین شدت بیماری و میزان تهاجمی بودن آن نیز در نوع علائم تأثیرگذار خواهد بود. از رایج‌ترین نشانه‌های سرطان دهان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ایجاد تورم در فک یا گردن
• احساس درد در گوش‌ها
• زخم در حفره دهانی که بهبود پیدا نمی‌کند
• ایجاد یک توده در دهان یا لب
• بروزز لکه‌های قرمز یا سفید روی لثه
• ایجاد لکه‌های سفید و قرمز در ناحیه مخاط دهان و زبان
• خونریزی شدید و غیرمعمول دهانی
• به‌سختی جویدن غذاها و احساس درد هنگام جویدن هر نوع مواد غذایی
• به‌سختی قورت دادن لقمه‌ها جویده شده

به خاطر داشته باشید که نشانه‌های شروع و پیشرفت سرطان در هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت خواهد بود. همچنین مبتلایان به سرطان دهان با توجه به ویژگی‌های عارضه‌ای که به آن مبتلا هستند شدت و ضعف متفاوتی را از علائم تجربه می‌کنند. بعضی از نشانه‌های سرطان دهان در حقیقت هشداری در مورد سرطان نیستند و می‌توانند ناشی از یک شرایط پزشکی دیگر باشند. با توجه به این گفته‌ها همیشه بهترین کار برای تشخیص درست و دقیق مراجعه به پزشک است. غربالگری حفره دهانی می‌تواند تا حدود زیادی به شما در تشخیص عارضه و علت بروز علائم کمک کند.

آیا سرطان دهان خطرناک است؟

به‌طورکلی نمی‌توان گفت که این سرطان کشنده است. چراکه انواع سرطان با تشخیص زودهنگام شانس درمان بیشتری خواهند داشت. بنابراین در مورد انواع این سرطان نیز می‌توان گفت که با تشخیص زودهنگام کنترل و درمان عارضه امکان‌پذیر است. اما موارد بدخیم و غیرقابل درمان نیز وجود دارد. همچنین اگر این نوع از سرطان خیلی زود تشخیص داده نشود و مورد درمان قرار نگیرد، این احتمال وجود دارد که تبدیل به یک عارضه کشنده شود.

برای تشخیص سرطان دهان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

درصورتی‌که علائم مشکوک به این عارضه دارید، لازم است به دندان‌پزشک و یا پزشک عمومی مراجعه نمایید. بیشتر دندان‌پزشکان به‌طور معمول در طول ویزیت‌های دندانپزشکی دهان و نواحی مختلف آن را به لحاظ احتمال رشد سلول‌های سرطانی معاینه می‌کنند. تشخیص سرطان دهان در واقع بیشتر نوعی غربالگری است و لازم است که افراد حتی بدون علامت هم به‌صورت دوره‌ای آن را انجام دهند.

بزرگ‌ترین هدف در غربالگری سرطان، تشخیص زودهنگام عارضه است. همان‌طور که توضیح دادیم تشخیص زودهنگام این بیماری می‌تواند تا حدود زیادی شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش دهد. هر زمان که برای دریافت خدمات درمانی دهان و دندان به دندان‌پزشک مراجعه می‌کنید می‌توانید درخواست غربالگری به لحاظ سرطان اورال نیز بدهید.

در مواردی که پزشک طی یک معاینه معمول دندانپزشکی متوجه ظاهر شدن علائم مشکوک می‌شود، امکان دارد چند آزمایش و تست دیگر نیز تجویز کند. همچنین امکان دارد از روش بیوپسی و برداشتن نمونه کوچکی از بافت‌های غیرطبیعی برای تشخیص علت ظاهر شدن توده و علائم در دهان استفاده کند. ضمن معاینات فیزیکی که برای تشخیص سرطان دهان انجام می‌گیرد و اطلاعاتی که بیمار در اختیار پزشک قرار می‌دهد، ممکن است پزشک روش‌های تشخیصی زیر را نیز تجویز و توصیه کند:

• توموگرافی گسیل پوزیترون یا سی‌تی‌اسکن
• آندوسکوپی دهانی
• بیوپسی یا نمونه‌برداری
• سی‌تی اسکن
• سونوگرافی از این روش هم برای بررسی دهان و گلو و هم برای نمونه‌برداری استفاده می‌شود

به گفته‌ی webmd عواملی وجود دارند که می‌توانند ریسک درگیری حفره دهان به سرطان را تقویت کنند. از رایج‌ترین عوامل تقویت ریسک ابتلا به سرطان دهان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• مصرف بیش‌ازحد و افراطی الکل
• قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض اشعه‌های مضر خورشید
• سابقه ابتلا به دیگر انواع سرطان
• سابقه ابتلا به این نوع سرطان
• داشتن ضایعات پیش سرطانی در لب
• ابتلا به عفونت HPV
• مصرف بیش‌ازحد تنباکو در قالب محصولات مختلف همچون انفیه، سیگار برگ، پیپ، سیگار و تنباکوی جویدنی

پیشگیری از سرطان دهان

درصورتی‌که شما هر یک از این عوامل افزایش ریسک ابتلا به کانسر دهان را دارید و در مورد نشانه‌هایی که در دهان ظاهر می‌شوند نگران هستید، حتماً موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. همچنین از پزشک بپرسید که با کدام یک از آزمایشات می‌توانید متوجه علت بروز ضایعات دهانی و علائم دیگر شوید. در ضمن درباره راه‌های کاهش خطر ابتلا به سرطان دهان نیز با پزشک صحبت کنید.

وقتی یک تغییر در DNA سلول‌های سالم به وجود بیاید به‌طور غیرطبیعی رشد می‌کنند و ممکن است سبب ایجاد توده سرطانی شوند. این اتفاق نیز در مورد سرطان دهان می‌افتد. افراد می‌توانند با ترک برخی عادات غلط در زندگی و در مقابل تبدیل عادات درست به روتین زندگی از خطر ابتلا به این عارضه تا حدود زیادی فاصله بگیرند. برای جلوگیری از سرطان اورال موارد زیر را رعایت کنید:

• الکل ننوشید
• سیگار نکشید و اگر سابقه طولانی در سیگار کشیدن دارید آن را ترک کنید
• بیش‌ازاندازه مقابل نور خورشید قرار نگیرید و حتماً از کلاه استفاده کنید
• برای مراقبت از پوست، لب‌ها و بافت‌های دهانی در مقابل نور خورشید از لوسیون‌های موثر استفاده کنید

تفاوت سرطان با سایر ضایعات دهانی

ازآنجایی‌که oral cancer ازجمله سرطان‌های اکتسابی است، بنابراین ما با نوع سبک زندگیمان می‌توانیم به تقویت ریسک بروز آن و برعکس جلوگیری از آن کمک کنیم. امکان دارد که برخی علائم سرطان دهان شبیه به ضایعات غیر سرطانی باشند. به همین علت تشخیص اینکه کدام عارضه سرطانی است و کدام‌یک غیر سرطانی برای افراد غیرمتخصص دشوار است.

اما به‌طورکلی می‌توان گفت که عمده تفاوت بین سرطان و دیگر ضایعات دهانی در درمان نشدن خود به خودی ضایعات است. همچنین برخی از ضایعات دهانی نشانه‌هایی دارند که متفاوت از کانسر هستند. برخی از ضایعات دهانی می‌توانند نشانه نوعی سرطان دهان باشند، اما در بیشتر موارد آن‌ها بی‌خطر هستند و ارتباطی با سرطان دهان ندارند.

آفت دهان ازجمله ضایعات دهانی است که می‌تواند گاهاً نشانه بروز سرطان باشد. آفت را می‌توان با علائمی همچون ضایعات سفید و سوزناک تشخیص داد. این ضایعات در گونه، روی زبان، لثه و کام دهان ایجاد می‌شوند. آفت دهان زودگذر و قابل‌درمان حداکثر ۱۴ روز بعد درمان می‌شود.

لیکن پلان نمونه دیگری از ضایعات دهانی است و که گاهاً با سرطان دهان اشتباه گرفته می‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های لیکن پلان ایجاد بثورات سفید در دهان است. این عارضه دهانی سرطان نیست اما گفته می‌شود که این افراد بیشتر شانس ابتلا به سرطان دهان را دارند. توده‌هایی نیز در دهان ایجاد می‌شوند که نگران‌کننده به نظر می‌رسند، اما آن‌ها خوش‌خیم هستند.

درمان سرطان دهان

درصورتی‌که سرطان در مراحل اول تشخیص داده شود، قطعاً انتخاب تکنیک و روش درمانی موثرتر نیز برای پزشک خیلی راحت‌تر خواهد بود. با وجود این خیلی از موارد زمانی تشخیص داده می‌شوند که بیمار به مراحل پیشرفته رسیده باشد. در مراحل پیشرفته نیز عارضه قابلیت کنترل و درمان را دارد، اما درمان‌های موثر روی کانسر دهان پیشرفته اثرگذاری کمتری خواهند داشت.

با وجود توضیحات بالا همچنان جای نگرانی نیست و افراد می‌توانند با مراقبت از سلامت دهان و دندان‌ها تا حدود زیادی ریسک ابتلا به کانسر دهان را کاهش دهند. یکی از اقدامات موثر برای تشخیص زودهنگام این سرطان مراجعه مرتب و دوره‌ای به دندان‌پزشک است. پزشک ضمن معاینه حفره دهان درباره علائم مشکوک و چگونگی برخورد صحیح در صورت ایجاد علائم مشکوک به سرطان با شما صحبت خواهد کرد.

برخی از انواع سرطان اورال بسته به نوع و شدت با یک روش درمانی تحت کنترل و درمان قرار می‌گیرند. اما برخی از بیماران لازم است همزمان با چند روش درمانی به مقابله با کانسر دهان بپردازند. جهت تصمیم‌گیری درمورد نوع درمان معمولاً یک تیم درمانی متشکل از آنکولوژیست‌های پرتودرمانی، پزشکی و جراح سر و گردن گفتگو خواهند داشت.

پرتودرمانی

در پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای تخریب سلول‌های سرطانی و جلوگیری از تشدید بیماری استفاده می‌شود. پرتودرمانی تنها بافت‌های درگیر به سرطان را مورد هدف قرار می‌دهد و توسط یک دستگاه پرتودرمانی انجام می‌گیرد. همچنین در مواردی ممکن است پرتودرمانی به‌صورت داخلی با استفاده از ترکیبات رادیواکتیو انجام بگیرد.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یکی از موثرترین روش‌های درمان سرطان دهان و دیگر عارضه‌های سرطانی است. در این روش با تجویز و تزریق برخی از داروها سیستم ایمنی نسبت به سلول‌های سرطانی تقویت‌شده و به آن‌ها واکنش نشان می‌دهد. این روش معمولاً برای بیمارانی تجویز می‌شود که بدنشان نسبت به درمان‌های معمول پاسخ چندان مطلوبی نمی‌دهد.

عمل جراحی

جراحی سرطان دهان به نوع عارضه، محل بروز آن و شدت آن بستگی دارد. این جراحی دربرگیرنده تکنیک‌های مختلفی است. امکان دارد که پزشکان جراحی و برداشتن توده سرطانی را بهترین روش درمان تشخیص دهند. همچنین گاهی جراحی جهت بازسازی بافت دهان بعد از خارج‌سازی توده انجام می‌گیرد. گاهی با استفاده از جراحی می‌توان غدد لنفاوی را از گردن خارج نمود. چراکه برخی از مبتلایان ریسک متاستاز سرطان و سرایت آن به گردن را دارند.

شیمی‌درمانی

در روش شیمی‌درمانی برای درمان عارضه سرطان دهان از داروها استفاده می‌کنند. شیمی‌درمانی هم می‌تواند یک تکنیک درمانی مستقل باشد و هم می‌تواند در ترکیب با دیگر روش‌های درمانی انجام بگیرد. در مواردی پزشک شیمی‌درمانی را همراه با جراحی و پرتودرمانی تجویز می‌کند.

درمان هدفمند

منظور از درمان هدفمند این است که در روند درمان با تجویز برای داروهای خاص تنها سلول‌های سرطانی خاص مورد حمله قرار می‌گیرند. تیم پزشکی متشکل از آنکولوژیست‌ها برای تعیین نوع روش درمانی و میزان آن به فاکتورهای زیر دقت خواهند داشت:

• محل رشد سلول‌های سرطانی
• اندازه و وسعت بافت سرطانی
• سن بیمار
• سلامت کلی و سابقه پزشکی بیمار
• تحمل بیمار نسبت به تکنیک درمانی و داروها
• انتظارات پزشک در از روند کنترل و درمان عارضه
• ترجیحات بیمار در مورد درمان

درصورتی‌که علائم مشکوک به این سرطان را در خود مشاهده می‌کنید و یا اینکه سابقه درگیری به عارضه سرطانی در دهان را دارید، لازم است تحت نظر پزشک باشید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.