سرطان کبد + آیا سرطان کبد کشنده است؟
سرطان کبد یکی از بیماری‌های مخاطره‌آمیز است که از بافت کبد و مجاری صفراوی برمی‌خیزد. کبد بزرگ‌ترین اندام داخلی است و صدها عملکرد حیاتی بدن ازجمله کمک به دفع مواد زائد، جذب مواد مغذی و متابولیسم را مدیریت می‌کند. زمانی که این سرطان بروز کند سلول‌های کبدی به‌تدریج از بین رفته و عملکرد آن‌ها با مشکل جدی مواجه می‌شود. جهت آشنا شدن با مطالب مهم سرطان کبد از قبیل دلایل ابتلا، علائم، فاکتورهای خطر و درمان آن تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
سرطان کبد چیست؟
سرطان کبد به‌عنوان یک بیماری تهدیدکننده زندگی شناخته می‌شود که شامل دو نوع اولیه و ثانویه است. اگر سرطان اولیه باشد از خود بافت کبد شروع می‌شود درحالی‌که سرطان ثانویه از اندام دیگری به کبد سرایت کرده است. در این مقاله ما بر سرطان اولیه کبد متمرکز می‌شویم.
مانند بسیاری از انواع سرطان، اگر این نوع سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود گزینه‌های درمانی بیشتر و شانس بهبودی بالاتری در پیش رو خواهد بود. عوامل خطر افزایش‌دهنده ابتلا به کانسر کبد به‌خوبی شناخته شده‌اند و پزشکان قادرند با توجه به معیارهای علمی، افرادی را که در معرض خطر سرطان کبد هستند را زودتر و در مراحل اولیه شناسایی و درمان کنند.
آیا سرطان کبد یک بیماری شایع است؟
سرطان کبد چندان شایع نیست اما از سرطان‌هایی است که آمار صعودی دارد و به‌طور پیوسته در حال افزایش است. تخمین زده می‌شود که حدود ۱ درصد از جمعیت ایالات متحده در طول زندگی خود به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند. سه نوع سرطان کبد وجود دارد:
- کارسینوم هپاتوسلولار (HCC): شایع‌ترین شکل سرطان کبد است و بیشتر موارد را شامل می‌شود
- سرطان داخل کبدی (IHC): نوعی سرطان در مجاری صفراوی کبد است و حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از کل موارد را در برمی‌گیرد
- آنژیوسارکوم: این نوع سرطان نادر است و حدود ۱ درصد از کل موارد کنسر کبد را تشکیل می‌دهد. آنژیوسارکوم از پوشش سلول‌های خونی موجود در کبد منشأ می‌گیرد
به‌طورکلی، سرطان کبد حدود ۲ درصد از کل موارد سرطان و حدود ۵ درصد از کل مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان را به خود اختصاص می‌دهد.
عوامل خطر کانسر کبد چیست؟
سرطان کبد از آن دسته سرطان‌هایی است که سبک زندگی و عوامل محیطی در پیدایش آن نقش بالایی دارند. عوامل زیر خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش می‌دهند:
- سن: این سرطان در افراد مسن شایع‌تر است. بیشتر موارد ابتلا به این بیماری در سنین ۵۵ تا ۶۴ سال تشخیص داده می‌شود
- جنسیت: سرطان کبد در مردان شایع‌تر است
- نژاد و قومیت: این بیماری در بعضی از قومیت‌ها و مناطق جغرافیایی شیوع بیشتری دارد. برای مثال در ایالات‌متحده، فراوانی این سرطان در سرخپوستان آمریکایی و بومیان آلاسکا بیشتر از سایرین است
- مصرف الکل: مصرف الکل طی سالیان متمادی خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش می‌دهد
- سیگار: سیگار حاوی ده‌ها ماده سمی برای کبد است و کشیدن سیگار از کارهای پرخطر در ابتلا به کانسر کبد به شمار می‌آید
- سم آفلاتوکسین: آفلاتوکسین یک ماده سمی است که توسط نوعی کپک تولید می‌شود. کپک آفلاتوکسین می‌تواند روی بادام‌زمینی، غلات و ذرت رشد کند. در کشورهای توسعه‌یافته قوانین سختی برای جلوگیری از ورود سم آفلاتوکسین به مواد غذایی اعمال می‌شود
- استفاده از استروئیدهای آنابولیک: استفاده طولانی‌مدت از هورمون‌های استروئیدی (تستوسترون مصنوعی) در پرورش اندام و بدن‌سازی خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهد
وظایف کبد چیست؟
کبد بزرگ‌ترین عضو بدن است و وظایف کلیدی در هضم غذا و متابولیسم دارد. برخی از وظایف حیاتی کبد به‌صورت زیر است:
- خون ورودی از روده را جمع‌آوری و فیلتر می‌کند
- مواد مغذی موجود در خون را جذب، پردازش و ذخیره می‌کند
- بعضی از مواد مغذی را به انرژی یا ترکیباتی تبدیل می‌کند که بدن به آن‌ها نیاز دارد
- صفرا را تولید می‌کند و بدین طریق در هضم چربی‌ها دخیل است …
- سایر مواد مغذی موجود در غذا مانند گلوکز را هضم و ذخیره می‌کند و در شرایط مورد نیاز به خون آزاد می‌کند
- تولید بعضی از فاکتورهای انعقادی را بر عهده دارد و بدین طریق به بند آمدن خون و جلوگیری از خونریزی گسترده کمک می‌کند
علت اصلی سرطان کبد چیست؟
سرطان کبد زمانی شکل می‌گیرد که DNA سلول‌های کبد دچار نقص و جهش شود. DNA حاوی اطلاعات حیاتی برای بقای سلول است و اگر دچار مشکل شود پیامدهای جدی مثل سرطان را به دنبال دارد. برای مثال اگر ژن‌های سرکوب‌کننده تومور در سلول‌های کبد به دلیل جهش کارایی خود را از دست بدهند تقسیم سلول از کنترل خارج شده و در مدت کوتاهی منجر به تشکیل تومور می‌شود.
شرایط التهابی مثل هپاتیت ویروسی و کبد چرب پیشرفته از دلایل بروز جهش در DNA به شمار می‌رود به‌عنوان مثال، مطالعات نشان می‌دهد که نیمی از موارد این سرطان مربوط به ویروس هپاتیت B و ویروس هپاتیت C است. هنگامی‌که سلول‌های کبد به ویروس‌های ذکرشده آلوده شوند DNA سلولی دچار جهش شده و سلول‌ها به‌سوی سرطانی شدن حرکت می‌کنند.
بیماری‌های مرتبط با کبد و کانسر کبد
هپاتیت
هپاتیت عفونی بلندمدت ناشی از هپاتیت B یا C می‌تواند به‌شدت به کبد آسیب بزند. این بیماری از فردی به فرد دیگر از طریق تماس با مایعات و ترشحات بدن مانند خون یا مایع منی منتقل می‌شود. با رعایت بهداشت جنسی و اجتناب از رفتارهای پرخطر جنسی می‌توانید خطر ابتلا به هپاتیت B و C را کاهش دهید. همچنین دریافت واکسن هپاتیت B روش حافظتی موثری در برابر ابتلا به ویروس هپاتیت است.
سیروز
سیروز نوعی آسیب کبدی است که در آن بافت اسکار جایگزین بافت سالم کبد می‌شود. کبدی که دچار زخم و اسکار است نمی‌تواند به‌درستی وظایف خود را انجام دهد و درنهایت ممکن است منجر به عوارضی ازجمله سرطان کبد شود. مصرف طولانی‌مدت الکل و ابتلا به هپاتیت C از دلایل عمده ایجاد سیروز کبد در ایالات‌متحده است. اکثر افرادی که به این سرطان مبتلا می‌شوند پیش از آن به سیروز دچار بوده‌اند.
دیابت نوع ۲
دیابت از آن دسته بیماری‌هایی است که فرد را در معرض ابتلا به سرطان کبد قرار می‌دهد. اگر دیابت با چاقی، سندرم متابولیک و بیماری کبد چرب نیز همراه شود احتمال ابتلا به این نوع سرطان قوت می‌گیرد.
مشکلات ژنتیکی
جهش‌های ژنتیکی و ارثی خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهند، ازجمله:
- کمبود آنزیم آلفا ۱ آنتی‌تریپسین
- بیماری‌های ذخیره گلیکوژن
- هموکروماتوز ارثی
- بیماری ویلسون
علائم سرطان کبد چیست؟
غالباً سرطان کبد در مراحل اولیه علائمی بروز نمی‌دهد اما در مراحل پیشرفته‌تر نشانه‌های زیر ظاهر می‌شوند:
- پدیدار شدن یک توده زیر قفسه سینه
- احساس درد در سمت راست شکم یا درد شانه راست
- زردی یا یرقان (زرد شدن پوست و سفیدی چشم)
- کاهش وزن بی‌دلیل، حالت تهوع یا از دست دادن اشتها
- خستگی
- ادرار تیره‌رنگ
به گفته‌ی healthline اگرچه پیشگیری قطعی از سرطان کبد ممکن نیست اما می‌توان با رعایت نکات زیر خطر ابتلا را کاهش داد:
- از انجام کارهایی مانند مصرف الکل، رفتارهای پرخطر جنسی و رژیم غذایی پرچرب که به التهاب و سیروز کبد منتهی می‌شوند، اجتناب کنید
- وزن خود را مطابق با شاخص توده بدنی (BMI) در محدوده سالم حفظ کنید
- واکسن هپاتیت B را تزریق کنید. این واکسن بی‌خطر است و می‌تواند شما را در برابر ویروس هپاتیت B در امان نگه دارد
- اگر دچار بیماری‌های کبدی، دیابت و چاقی هستید و یا الکل مصرف می‌کنید از پزشک خود در مورد غربالگری این نوع سرطان سوال کنید
سرطان کبد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص سرطان، در ابتدا سابقه درمانی فرد بررسی‌شده و سپس یک معاینه بالینی به‌منظور ارزیابی علائم انجام می‌شود. اگر سابقه مصرف الکل یا بیماری هپاتیت دارید حتماً به پزشک اطلاع دهید. تست‌های تشخیصی این سرطان به‌شرح زیر است:
تست‌های عملکرد کبد
این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا با اندازه‌گیری سطح آنزیم‌های کبدی و بیلی‌روبین، سلامت کبد ارزیابی شود. بررسی بالا بودن ALT در آزمایش خون، فاکتور AST و ALP شامل این تست‌ها می‌شوند.
تست آلفا فتوپروتئین (AFP)
وجود AFP در خون می‌تواند نشانه سرطان کبد باشد. این پروتئین معمولاً فقط در کبد تولید می‌شود و خروج آن از بافت کبد و ورود به خون از نشانه‌های آسیب کبدی است.
تست‌های تصویربرداری
سونوگرافی شکم، سی‌تی‌اسکن و اسکن MRI تصاویر دقیقی از کبد و سایر اندام‌های داخل شکم ایجاد می‌کنند. این تصاویر در تشخیص محل تومور، ابعاد آن و میزان التهاب کمک‌کننده هستند.
بیوپسی کبد
یکی دیگر از تست‌های تشخیصی برای این نوع سرطان بیوپسی است. اگر با نتایج آزمایشات نتوان به نوع التهاب و بیماری پی برد، ممکن است بیوپسی کبد انجام شود. در بیوپسی کبد یک قطعه کوچک از بافت کبد برداشته می‌شود و بیهوشی عمومی جهت جلوگیری از بروز درد در طی عمل اجرا می‌شود.
چندین روش مختلف بیوپسی کبد ازجمله بیوپسی سوزنی، بیوپسی لاپاراسکوپی و بیوپسی جراحی وجود دارد که بر حسب شرایط بیمار گزینه مناسب انتخاب می‌شود. اگر نتایج آزمایش بیوپسی بیانگر سرطان کبد باشد، با بررسی میکروسکوپی سلول‌ها در آزمایشگاه گرید (مرحله) سرطان تعیین می‌شود. مرحله‌بندی سرطان شدت و وسعت سرطان را توصیف می‌کند و با توجه به آن گزینه‌های درمانی و چشم‌انداز بیمار قابل پیش‌بینی است.
غربالگری سرطان کبد
اگر با توجه به عوامل خطر سرطان، در معرض خطر ابتلا باشید ممکن است پزشک غربالگری منظم را توصیه نماید. غربالگری به معنای بررسی نشانه‌های سرطان قبل از بروز علائم است و با این رویکرد می‌توان پیش از گسترش سرطان آن را تشخیص داد و درمان کرد. درمان سرطان کبد در مراحل اولیه شانس بهبودی کامل را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. غربالگری منظم کبد برای افراد مبتلا به شرایط خاص توصیه می‌شود، ازجمله:
- کسانی که دچار سیروز کبدی هستند
- بیمارانی که مبتلا به عفونت مزمن هپاتیت C هستند
- افرادی که مبتلا به کبد چرب پیشرفته هستند که در اینصورت با علائم کبد چرب مواجه خواهید شد. البته لازم به ذکر است که علائم کبد چرب در زنان و مردان یکسان است.
برای افراد بیان شده غربالگری به‌طور منظم و هر ۶ ماه یک‌بار توصیه می‌شود. تست‌های غربالگری شامل موارد زیر است:
- سونوگرافی کبد
- آزمایش خون برای تشخیص مولکول AFP
اگر دچار بیماری مزمن هستید در خصوص انجام غربالگری سرطان با پزشک مشورت کنید.
سرطان کبد چگونه درمان می‌شود؟
گزینه‌های درمانی مختلفی برای سرطان کبد وجود دارد. پزشک برای انتخاب نوع درمان چندین فاکتور را در نظر می‌گیرد که شامل موارد زیر است:
- اندازه و محل تومور
- میزان عملکرد طبیعی کبد
- ابتلا به سیروز
- میزان گسترش سرطان به اندام‌های دیگر
درمان این نوع سرطان به روش‌های زیر انجام می‌شود:
هپاتکتومی جزئی
در روش جراحی هپاتکتومی بخشی از کبد برداشته می‌شود. این جراحی معمولاً برای سرطان کبد مقدماتی کاربرد دارد. با گذشت زمان بافت کبد خود را ترمیم می‌کند و قسمت‌های ازدست‌رفته جایگزین می‌شوند.
پیوند کبد
در پیوند کبد، کل کبد با یک کبد سالم جایگزین می‌شود. اگر سرطان به اندام‌های دیگر سرایت نکرده باشد، پیوند کبد از گزینه‌های احتمالی است. پس از پیوند کبد داروهایی تجویز می‌شود که از پس زدن کبد جدید توسط سیستم ایمنی جلوگیری شود.
ابلیشن
روش ابلیشن شامل استفاده از گرما، انجماد و تزریق اتانول برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. ابلیشن معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
پرتودرمانی
در روش پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی به دو روش براکی تراپی و پرتودرمانی خارجی قابل انجام است. در رادیوتراپی خارجی منبع امواج در بیرون از بدن قرار دارد درحالی‌که در شیوه براکی تراپی منبع امواج به شکل پروتز در کنار توده سرطانی قرار می‌گیرد.
درمان هدفمند
در درمان هدفمند از داروهایی استفاده می‌شود که با هدف قرار دادن سلول‌های توموری رشد سرطان در بدن متوقف می‌شود. داروهای هدفمند همان‌طور ک از نامشان پیداست به‌طور اختصاصی بر سلول‌های بدخیم تأثیر می‌گذارند و با عملکرد سلول‌های طبیعی بدن تداخلی ندارند. در مقابل، روش‌های شیمی‌درمانی و رادیوتراپی اختصاصی سلول‌های تومور نیستند و تا حدودی سلول‌های طبیعی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
بااین‌حال، داروهای هدفمند نیز کاملاً ایمن نیستند و احتمال بروز عوارض جانبی وجود دارد. برای درمان سرطان کبد، بعضی از داروهای هدفمند مثل سورافنیب و لنواتینیب به‌عنوان اولویت اصلی مدنظر هستتند. این روش به‌خصوص در شرایطی که تومور کبد را نتوان با جراحی خارج کرد و یا سرطان به بافت‌های اطراف گسترش یافته باشد بسیار موثر است.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی از شیوه‌های سنتی درمان سرطان است که با خاصیت ضدسرطانی قوی و تأثیرات مثبتی که در حذف سلول‌های سرطانی دارد همچنان به‌عنوان گزینه اصلی در درمان انواع سرطان‌ها ازجمله سرطان کبد مطرح است. البته در خصوص سرطان کبد شیوه شیمی‌درمانی سنتی چندان موثر نیست و پزشکان از شیمی‌درمانی سرخرگ کبدی (HAI) استفاده می‌کنند.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یکی از رویکردهای جدید مبارزه با سرطان است که با پیدایش علم ایمونولوژی در چند دهه اخیر تکامل پیداکرده است. در روش ایمونوتراپی، سیستم ایمنی بیمار علیه سرطان تقویت می‌شود تا با دقت بیشتری سلول‌های سرطانی را شناسایی و نابود کند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
