التهاب روده چیست؟ + آیا بیماری التهاب روده خطرناک است؟

التهاب روده یکی از بیماری‌های گوارشی مزمن است که می‌تواند افراد در سنین مختلف را درگیر کند. وقتی به بیماری التهابی روده مبتلا باشید، علائم بیماری گاهی بهبود یافته و تا حدودی از بین می‌روند، اما ناگهان ممکن است با شدت بیشتری برگردند. شناخت بیماری التهاب روده و علائم آن، باعث اقدام به‌موقع برای درمان می‌شود. در ادامه این مطلب راجع به التهاب روده، انواع، علل و علائم آن بیشتر می‌خوانید.

التهاب روده چیست؟

التهاب روده باعث می‌شود بخش‌هایی از روده ملتهب، قرمز و متورم شوند. این بیماری یک بیماری مزمن است، به این معنی که مدت زیادی طول می‌کشد و علائم آن به‌صورت دوره‌ای ظاهر می‌شوند. ممکن است گاهی شدیدترین علائم را تجربه کنید، گاهی هم ممکن است حس کنید کاملاً بهبود یافته‌اید و هیچ علامتی نداشته باشید.

به دلیل التهاب در سیستم گوارش در طی این بیماری، بدن شما نمی‌تواند تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را جذب کند و همین مسئله باعث کاهش وزن شما می‌شود. ابتلا به التهاب روده ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً در سنین ۱۵ تا ۴۰ سالگی تشخیص داده می‌شود. اگرچه بیماری التهابی روده معمولاً کشنده نیست، اما یک بیماری جدی است که در برخی موارد ممکن است باعث عوارض تهدیدکننده زندگی شود.

انواع بیماری‌های التهابی روده

بیماری کرون

کرون باعث درد و تورم در دستگاه گوارش می‌شود. بیماری کرون ممکن است هر قسمتی از سیستم گوارش، از دهان گرفته تا مقعد را درگیر کند. این بیماری اغلب روده کوچک و قسمت بالایی روده بزرگ را درگیر می‌کند. در بیماری کرون لایه‌های مختلف دستگاه گوارش دچار التهاب می‌شوند.

کولیت

باعث تورم و زخم در روده بزرگ (کولون و رکتوم) می‌شود و روده کوچک را درگیر نمی‌کند. در کولیت، التهاب تنها لایه داخلی روده بزرگ را درگیر می‌کند. کولیت را می‌توان بر اساس محل ایجاد التهاب به انواع مختلفی تقسیم کرد. انواع کولیت عبارت‌اند از:

• کولیت اولسراتیو پراکتیتیس
• پروکتوسیگموییدیتیس
• کولیت سمت چپ
• کولیت بدخیم
• پانکولیتیس

کولیت میکروسکوپی

کولیت میکروسکوپی بیماری التهاب روده بزرگ (کولون) است که فقط با میکروسکوپ قابل تشخیص و بررسی است.

تفاوت بین بیماری التهابی روده (IBD) و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) چیست؟

IBD یک بیماری با نشانه مشخص التهاب است. درحالی‌که IBS یک سندروم بوده و گروهی از علائم مختلف را شامل می‌شود. سندروم روده تحریک‌پذیر بر نحوه عملکرد روده‌ها تأثیر گذاشته و منجر به انقباض بیش‌ازحد روده‌ها در اغلب اوقات (یا گاهی اوقات کمتر) می‌شود. IBS به‌عنوان کولون اسپاستیک یا معده عصبی نیز شناخته می‌شود. IBS مانند IBD باعث التهاب یا آسیب به روده نمی‌شود، بنابراین اسکن تصویربرداری نمی‌تواند آن را تشخیص دهد و باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هم نمی‌شود. افراد مبتلا به IBS به‌ندرت نیاز به بستری‌شدن در بیمارستان یا جراحی دارند.

آیا ابتلای هم‌زمان به IBD و IBS امکان‌پذیر است؟

بله، ممکن است فردی هم IBD و هم IBS داشته باشد. تحقیقات نشان داده که بیماری التهابی روده می‌تواند باعث ایجاد سندروم روده تحریک‌پذیر شود. اما هیچ مدرکی مبنی بر اینکه داشتن IBS باعث افزایش خطر ابتلا به IBD می‌شود، وجود ندارد.

علت التهاب روده چیست؟

علت دقیق ایجاد بیماری التهابی روده ناشناخته است. در گذشته علت ابتلا به این بیماری‌ را رژیم غذایی و استرس می‌دانستند، اما اکنون محققان دریافته‌اند که این عوامل تنها باعث تشدید علائم التهاب روده می‌شوند و دلیل اصلی ابتلا به این بیماری نیستند.

یکی از دلایل احتمالی ابتلا به بیماری التهابی روده، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی است. هنگامی‌که سیستم ایمنی بدن شما در تلاش برای مبارزه با یک ویروس یا باکتری مهاجم است، ممکن است یک پاسخ ایمنی غیرمعمول اجیاد شود و سلول‌های سیستم ایمنی به‌اشتباه به دستگاه گوارش حمله می‌کنند. در این حالت التهاب روده ایجاد می‌شود. علاوه بر این چندین جهش ژنی با ابتلا به بیماری IBD مرتبط است. به نظر می‌رسد وراثت هم در ابتلا به این التهاب تأثیرگذار است، بااین‌حال اکثر افراد مبتلا به IBD سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را ندارند.

التهاب روده در کودکان

طبیعی است که همه کودکان هرچند وقت یک‌بار دچار شکم‌درد شوند. اما کودکان مبتلا به بیماری التهابی روده (یا IBD) همیشه درد معده و اسهال بدی را تجربه می‌کنند و این مسئله باعث رنجش خاطر آن‌ها می‌شود. کودکان مبتلا به بیماری التهابی روده در دریافت تمام کالری و مواد غذایی مورد نیاز خود مشکل دارند.

برخی از کودکان مبتلا به این بیماری ممکن است به‌کندی رشد کنند یا دیرتر از حد معمول به بلوغ برسند. بیماری التهابی روده می‌تواند باعث مشکلات دیگری مانند بثورات و زخم‌های پوستی، مشکلات چشمی، درد مفاصل و آرتریت و مشکلات کبدی در کودکان شود. علائم شایع ابتلا به بیماری التهابی روده در کودکان عبارت است از:

• مشاهده خون در مدفوع
• تب
• انرژی کم و ضعف بدنی
• کاهش وزن

به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic ریسک‌فاکتورهای بیماری IBD عبارت است از:

• سن: اکثر موارد ابتلا به IBD قبل از سن ۳۰ سالگی تشخیص داده می‌شوند. بااین‌حال باز هم برخی افراد تا سنین ۵۰ یا ۶۰ سالگی به این بیماری مبتلا نمی‌شوند
• نژاد یا قومیت: ابتلا به IBD در افراد سفیدپوست شیوع بیشتری دارد، اما این بیماری در هر نژادی ممکن است رخ دهد
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از بستگان نزدیک شما – مانند والدین، خواهر و برادر یا فرزند – مبتلا به این بیماری باشد، شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارید
• سیگارکشیدن: سیگار مهم‌ترین عامل خطر قابل‌کنترل برای ابتلا به بیماری کرون و IBD است. ترک سیگار می‌تواند باعث بهبود سلامت عمومی دستگاه گوارش شما شود
• مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی: مصرف برخی از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نظیر ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم و دیکلوفناک سدیم می‌توانند خطر ابتلا به التهاب روده را در فرد افزایش دهند. همچنین مصرف این داروها در افراد مبتلا باعث تشدید علائم IBD می‌شود

التهاب روده چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک بیماری IBD را بر اساس علائم و معاینات و آزمایشات مختلف تشخیص می‌دهد:

• آزمایش مدفوع
• آزمایش خون، آزمایش CBC، الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم)، آزمایش‌های بررسی پروتئین و نشانگرهای التهابی مثل سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (آزمایش ESR) و پروتئین واکنش‌گر سی C (آزمایش CRP)
• تست باریم اشعه ایکس
• آزمایش‌های تصویربرداری دیگر نظیر توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی‌اسکن)، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و سونوگرافی
• سیگموئیدوسکوپی
• کولونوسکوپی
• آندوسکوپی فوقانی
• آندوسکوپی کپسولی.

علائم شایع التهاب روده

علائم بیماری IBD فردبه‌فرد تغییر می‌کنند. برای مثال ممکن است فردی در اثر ابتلا به بیماری التهابی روده علائم خفیفی را تجربه کند، درحالی‌که در فرد دیگری علائم التهاب با شدت بیشتری بروز پیدا کند. علائم التهاب به‌صورت رفت و برگشتی بروز می‌کنند، علائم ممکن است خفیف یا شدید باشند و به‌طور ناگهانی ظاهر شوند. علائم التهاب روده عبارت‌اند از:

• درد و گرفتگی شکم
• اسهال (گاهی متناوب و همراه با یبوست)
• نیاز فوری به اجابت مزاج
• گاز و نفخ شکمی
• بی‌اشتهایی و کاهش وزن بی‌دلیل
• مشاهده مخاط، چرک و یا خون در مدفوع
• ناراحتی معده

همچنین از دیگر علائم ابتلا به بیماری التهابی روده که به‌ندرت ایجاد می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خستگی
• تب
• خارش و قرمزی چشم‌ها
• درد مفاصل
• تهوع و استفراغ
• بروز بثورات و زخم‌های پوستی (زخم)
• مشکلات بینایی

التهاب روده و درد لگن

یکی از عوارض بیماری التهابی روده (IBD) که اغلب به آن توجهی نشده و باعث تشخیص اشتباه می‌شود، درد مزمن لگن (CPP) است. درد مزمن لگن اغلب به‌عنوان دردی در ناحیه لگن تعریف می‌شود که دوره‌ای نبوده و سه تا شش ماه طول می‌کشد. ممکن است حدود ۶ تا ۲۶ درصد از زنان مبتلا به IBD را تحت تأثیر قرار دهد. به‌طورکلی عضلات کف لگن در بیماران مبتلا به IBD سفت می‌شوند و همین باعث بروز درد در لگن می‌شود.

التهاب روده و درد مفاصل

مشکلات مفصلی یکی از شایع‌ترین علائم خارج از دستگاه گوارش در اثر بیماری IBD است. آرتریت یا التهاب (درد همراه با تورم) مفاصل، شایع ترین عارضه خارج روده ای IBD است. ممکن است سی درصد از افراد مبتلا به بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو را تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه آرتریت معمولاً با افزایش سن همراه است، در IBD اغلب بیماران جوان‌تر را نیز مبتلا می‌کند. مشکلات مفصلی مربوط به التهاب روده عبارت‌اند از:

• درد در مفاصل یا آرترالژی
• تورم در مفاصل یا آرتریت

التهاب روده و کمردرد

بیماران مبتلا به IBD ممکن است در قسمت‌هایی از بدن به غیر از دستگاه گوارش علائمی داشته باشند. یکی از علائم بیماری‌های التهابی روده‌ها که در کولیت اولسراتیو شیوع بیشتری دارد، کمردرد است.

عوارض التهاب روده

کولیت اولسراتیو و بیماری کرون یک سری عوارض مشترک و یک سری عوارض مختص به خودشان را دارند. عوارض مشترک ابتلا به کولیت اولسراتیو و بیماری کرون شامل موارد زیر است:

• سرطان روده بزرگ

ابتلا به کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون که بیشتر روده بزرگ شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ می‌شود. غربالگری سرطان در افراد مبتلا به التهاب روده با کولونوسکوپی در فواصل منظم معمولاً حدود ۸ تا ۱۰ سال پس از تشخیص این بیماری شروع می‌شود. در این باره باید حتماً با پزشک خود مشورت کنید که چه زمانی و چند بار باید غربالگری سرطان روده بزرگ را انجام دهید.

• التهاب پوست، چشم و مفاصل

برخی از اختلالات، ازجمله آرتریت، ضایعات پوستی و التهاب چشم ممکن است در اثر تشدید علائم IBD ایجاد شوند.

• عوارض دارویی

کورتیکواستروئیدها یکی از داروهای مهم در درمان التهاب روده هستند. مصرف این داروها می‌تواند باعث افزایش خطر پوکی استخوان، فشار خون بالا و سایر شرایط مرتبط در فرد شود.

• کلانژیت اسکلروزان اولیه

کلانژیت اسکلروزان اولیه یک وضعیت نسبتاً غیرمعمول بوده که در افراد مبتلا به IBD دیده می‌شود. التهاب روده باعث ایجاد زخم در مجاری صفراوی شده، این زخم مجاری صفراوی را باریک کرده و باعث محدودیت جریان صفرا می‌شود. این مسئله درنهایت باعث آسیب کبد در فرد مبتلا می‌شود.

• لخته شدن خون

این بیماری خطر لخته‌شدن خون در سیاهرگ‌ها و شریان‌ها را افزایش می‌دهد.

• کم‌آبی شدید

اسهال بیش‌ازحد در اثر ابتلا به بیماری التهابی روده می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن شود.

عوارض ابتلا به بیماری کرون

عوارض اختصاصی بیماری کرون ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• انسداد روده: بیماری کرون ضخامت دیواره روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است با گذشت زمان، باعث ضخیم یا باریک شدن قسمت‌هایی از روده شود. در این حالت ممکن است قسمتی از روده بیمار به کمک جراحی برداشته شود
• سوءتغذیه: اسهال، درد و گرفتگی شکم ممکن است غذا خوردن را برای شما دشوار کند یا باعث اختلال در جذب مواد مغذی کافی برای بدن در روده شما شود. علاوه بر این ایجاد کم‌خونی به دلیل کمبود آهن یا ویتامین B۱۲ ناشی از بیماری کرون در بین مبتلایان شایع است
• فیستول: گاهی اوقات التهاب روده می‌تواند از طریق دیواره روده گسترش یابد و باعث ایجاد فیستول شود (یک اتصال غیرمعمول بین قسمت‌های مختلف بدن). فیستول‌های نزدیک یا اطراف ناحیه مقعدی (پری آنال) شایع‌ترین انواع فیستول در اثر ابتلا به بیماری کرون هستند. در برخی موارد، فیستول ممکن است عفونی شود و یک بخش چرک آلوده به نام آبسه را ایجاد کند
• شقاق مقعد: شقاق مقعد یک پارگی کوچک در بافتی پوشاننده مقعد یا پوست اطراف مقعد است. شقاق مقعد اغلب با حرکات دردناک روده همراه است و می‌تواند منجر به فیستول پری آنال شود

عوارض کولیت اولسراتیو

عوارض اختصاصی کولیت اولسراتیو ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مگاکولون سمی، گشاد شدن و تورم سریع روده بزرگ که یک بیماری جدی و خطرناک است
• سوراخ‌شدن روده بزرگ

آیا التهاب روده درمان قطعی دارد؟

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون وجود ندارد. روش‌های درمان کنونی با هدف تسکین علائم و جلوگیری از بازگشت آن‌ها انجام می‌شود و شامل رژیم‌های غذایی خاص، تغییر شیوه زندگی، داروها و جراحی هستند. اگر کولیت اولسراتیو خفیف دارید، ممکن است مشکل شما به کمک حداقل روش‌های درمانی و یا بدون نیاز به آن‌ها برطرف شود.

پزشکان اغلب یک رویکرد گام‌به‌گام برای استفاده از داروها برای درمان بیماری التهابی روده اتخاذ می‌کنند. به‌این‌ترتیب ابتدا به کمک کم‌ضررترین داروها برای استفاده در کوتاه‌مدت درمان را شروع می‌کنند. اگر این داروها موثر نباشند، پزشک داروهای قوی‌تر را تجویز می‌کند. داروهای مورد استفاده برای درمان کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون به شرح زیر است.

توجه داشته باشید که در اینجا ما صرفاً به معرفی داروهای موثر در درمان التهاب روده پرداختیم و این داروها کاملاً باید تحت نظر پزشک تجویز و مصرف شوند. این مطلب صرفاً برای آشنایی شما با این بیماری و روش‌های درمان آن است، درنتیجه از مصرف این داروها بدون نظر پزشک، اکیداً خودداری کنید.

داروهای ضدالتهاب روده

آمینوسالیسیلات‌ها یا مزالازین‌ها که باعث کاهش التهاب می‌شوند شامل این دسته دارویی هستند. برخی از داروهای ضدالتهاب موثر در درمان IBD عبارت‌اند از:

• بالسالازید (کولازال)
• مسالامین (آساکول، آپریسو، لیالدا، پنتاسا)
• اولسالازین (دیپنتوم)
• سولفاسالازین (آزولفیدین)

داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی

استروئیدها یا آزاتیوپرین جزئی از این دسته دارویی هستند که برای کاهش فعالیت سیستم ایمنی و تنها در شرایط حاد بیماری استفاده می‌شوند. داروهای زیر با متعادل‌کردن فعالیت سیستم ایمنی، از التهاب روده ناشی از واکنش‌های سیستم ایمنی جلوگیری می‌کنند:

• آزاتیوپرین
• متوتروکسات
• مرکاپتوپورین

داروهای بیولوژیکی

درمان‌های مبتنی بر آنتی‌بادی که با تزریق انجام می‌شوند و بخش خاصی از سیستم ایمنی مثل اینتگرین، اینترلوکین و یا TNF (عامل نکروز تومور) را هدف قرار می‌دهند. برخی از این داروها عبارت‌اند از:

• آدالیماب یا هومیرا
• آدالیماب اتو یا امجویتا (adalimumab-atto/ Amjevita)
• سرتولیزوماب
• ودولیزوماب
• ناتالیزوماب
• اینفلکسی‌ماب

آنتی بیوتیک‌ها

آنتی‌بیوتیک‌هایی نظیر سیپروفلوکساسین (CIPRO) و مترونیدازول (Flagyl) در کنار سایر داروها و روش‌های درمانی برای کاهش عوارض IBD تجویز می‌شوند.

درمان جراحی

به‌طور تقریبی، از هر ۵ نفر مبتلا به کولیت اولسراتیو ۱ نفر علائم شدیدی دارد که با دارو بهبود نمی‌یابند. در این موارد، ممکن است جراحی برای برداشتن بخش ملتهب روده بزرگ ضروری باشد.

درمان التهاب رکتوم

ابتلا به بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو، می‌تواند منجر به التهاب رکتوم یا راست‌روده شود. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد.

درمان دارویی

داروهایی برای کنترل التهاب رکتوم مثل داروهای ضدالتهابی، کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون یا بودزونید) و داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی مانند آزاتیوپرین (آزاسان، ایموران) یا اینفلیکسی‌ماب (رمی‌کید).

عمل جراحی

اگر درمان دارویی علائم و نشانه‌های التهاب رکتوم را کاهش ندهند، پزشک جراحی را برای برداشتن بخش آسیب‌دیده دستگاه گوارش توصیه می‌کند.

درمان خانگی التهاب روده

بیماری التهابی روده (IBD) یک بیماری قابل‌کنترل و درعین‌حال مزمن و مادام‌العمر است. هیچ طرحی برای پیشگیری یا کنترل عوارض IBD وجود ندارد، اما مدیریت رژیم غذایی می‌تواند به کاهش عوارض IBD در طول دوره‌های بهبودی کمک کند.

در دوران تشدید علائم التهاب روده چه بخوریم؟

نکات تغذیه‌ای مفید در هنگام تشدید علائم این بیماری به شرح زیر است:

• کاهش مصرف فیبرها
• مصرف غلات و نشاسته
• مصرف سبزیجات پخته
• خوردن میزان کافی پروتئین گیاهی و حیوانی
• مصرف مقدار کافی آب؛ حتماً در روز هشت لیوان آب بنوشید
• سعی کنید مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار، قندی و نوشیدنی‌های ساخته‌شده با قند مصنوعی را به حداقل برسانید
• محدودکردن مصرف چربی‌ و روغن‌
• مصرف کافی کلسیم، ویتامین D، پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها. منابع غنی این موارد عبارت‌اند از: شیر تبخیرشده، شیر بدون لاکتوز، شیرهای غیرلبنی غنی‌شده مانند شیر بادام و شیر نارگیل و ماست بدون لاکتوز

در هنگام بهبودی علائم التهاب روده چه بخوریم؟

در دوران بهبودی التهاب روده به نکات تغذیه‌ای زیر توجه کنید:

• افزایش مصرف فیبر
• مصرف اسیدهای چرب و منابع غنی از امگا ۳
• کاهش مصرف غذاهای آماده و فست‌فودها
• اجتناب از مصرف لبنیات یا مصرف لبنیات بدون لاکتوز
• استفاده از روغن زیتون یا روغن کانولا به جای روغن جامد
• مصرف مواد غذایی پروتئینی شامل گوشت گاو، تخم‌مرغ، مرغ و سایر گوشت‌های بدون چربی یا مصرف پروتئین‌های گیاهی مانند محصولات سویا
• به‌جای آبمیوه، نوشابه، الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه یا چای آب بنوشید

درمان التهاب روده با عسل

عسل یکی از شناخته‌شده‌ترین مواد غذایی موثر در کاهش التهاب است که از قدیم در درمان التهاب از آن استفاده می‌شده است. تحقیقات نشان داده که عسل دارای یک سری ترکیبات فنلی است که می‌توانند در کاهش التهاب روده و سایر بیماری‌های التهابی موثر باشند.

شیر برای التهاب روده

از سنین پایین می‌آموزید که مصرف شیر برای دندان‌ها و استخوان‌ها اهمیت زیادی دارد. اما مصرف شیر برای همه مفید نیست. در برخی افراد مصرف شیر باعث بروز بیماری IBD می‌شود. التهاب روده ممکن است به دلیل حساسیت و عدم تحمل بدن فرد نسبت به اجزای مختلف شیر ایجاد شود. برای مثال اگر لاکتوز موجود در شیر باعث IBD شود، باید به جای مصرف شیر کامل از شیر غیرلبنی و یا شیر بدون لاکتوز استفاده کنید.

سخن پایانی از هومکا

در این مقاله از مجله سلامت هومکا با التهاب روده، علائم و علل ایجاد آن آشنا شدید. همچنین در انتها کمی راجع به درمان‌های خانگی و گیاهی IBD توضیح دادیم. شناخت علائم و علل IBD به تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری کمک می‌کند. به خاطر داشته باشید که تشخیص و درمان بیماری التهابی روده تنها توسط تیم پزشکی امکان‌پذیر است و نباید به تجربه خود یا دیگران و مصرف گیاهان دارویی برای برطرف‌شدن مشکلتان اکتفا کنید. همچنین اگر سوالی راجع‌به التهاب روده و علائم آن دارید، می‌توانید از طریق بخش پرسش و پاسخ با پزشک سوالات خود را با پزشکان هومکا در میان بگذارید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.