لنفوم هوچکین چیست؟
زمانی که تغییرات غیرطبیعی در DNA گلبول‌های سفید خونی (لنفوسیت‌ها) باعث تبدیل‌شدن آن‌ها به سلول‌های بدخیم و سرطان گردد، لنفوم هوچکین پدیدار می‌شود. به دلیل تجمع تدریجی سلول‌های سرطانی در مغز استخوان، سیستم ایمنی توان اولیه خود را ازدست‌داده و درنتیجه فرد مبتلا به لنفوم در برابر انواع عفونت‌ها آسیب‌پذیر می‌شود. اگر به دنبال مطالبی معتبر و جدید در خصوص علائم، عوامل خطر، تشخیص و درمان لنفوم هوچکین هستید با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه شوید.
آنچه باید در مورد سرطان لنفوم هوچکین بدانیم
سلول‌های لنفوم هوچکین معمولاً در گره‌های لنفاوی و همچنین در بافت‌هایی که در آن‌ها غدد لنفاوی وجود دارد یافت می‌شوند. هوچکین که سلول‌های آن رید-استرنبرگ نیز نامیده می‌شوند خصوصیات فیزیکی ویژه‌ای در زیر میکروسکوپ دارند و متخصصان با توجه به ویژگی‌های ظاهری این سلول‌ها را از سایر انواع سرطان تشخیص می‌دهند. نکات زیر چکیده‌ای پراهمیت در مورد بیماری هوچکین است:
- این بیماری سیستم لنفاوی بدن را که بخشی از سیستم ایمنی است، تحت تأثیر قرار می‌دهد
- هوچکین یکی از قابل‌درمان‌ترین انواع سرطان است که در سال ۱۸۳۲ توسط دکتر توماس هوچکین معرفی شد
- لنفوم هوچکین ناشی از یک جهش ژنتیکی در DNA نوعی از گلبول‌های سفید خونی به نام لنفوسیت است
- هماتولوژیست‌ها و انکولوژیست‌ها متخصصانی هستند که افراد مبتلا به این سرطان یا سایر انواع سرطان خون را درمان می‌کنند
- درمان هوچکین شامل شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است. همچنین پیوند سلول‌های بنیادی یکی از گزینه‌های درمانی برای بهبود این بیماری است
- سلول‌های لنفوم هوچکین بزرگ‌تر از لنفوسیت‌های طبیعی هستند
- این بیماری مسری نیست بدین معنی که از شخصی به شخص دیگر قابلیت سرایت ندارد چراکه علت این سرطان جهش‌های ژنتیکی است که با تماس بین افراد قابل‌انتقال نیست
علائم لنفوم هوچکین
یکی از مهم‌ترین علائم بیماری هوچکین وجود یک یا چند غدد لنفاوی بزرگ است. این غدد لنفاوی متورم اما بدون درد ممکن است در گردن، بالای قفسه سینه، زیر بغل، شکم یا کشاله ران دیده شوند. سایر علائم و نشانه‌های لنفوم هوچکین به‌قرار زیر است:
- تعریق شبانه و تب
- کاهش وزن غیرمنتظره
- خستگی مداوم
- سرفه مداوم و تنگی نفس
- خارش پوست به‌خصوص بعد از استحمام
- کاهش اشتها
- درد یا تورم شکم به دلیل بزرگ شدن طحال
- دردهای مقطعی در حوالی غدد لنفاوی به‌ویژه پس از مصرف مشروبات الکلی
بعضی از علائم بیماری هوچکین به علائم سایر بیماری‌ها شباهت دارد. بااین‌حال، اگر هر یک از علائم بالا را در خود احساس کردید به پزشک مراجعه کنید.
انواع لنفوم هوچکین
سازمان بهداشت جهانی (WHO) لنفوم هوچکین را به دو زیرگروه اصلی تقسیم کرده است که به‌قرار زیر است:
- لنفوم هوچکین کلاسیک
- لنفوم هوچکین ندولار
در هرکدام از انواع لنفوم کلاسیک و ندولار سلول‌های مشخص و متمایزی ازنظر ظاهری وجود دارند. نوع داروهای تجویزی و روند درمان بر اساس نوع زیرگروه متفاوت است. لنفوم هوچکین ندولار حدود ۵ درصد از بیماران را تشکیل می‌دهد. این نوع لنفوم بیشتر در گروه سنی ۳۰ تا ۵۰ سال شایع است و در مردان شایع‌تر است این بیماری رشد آهسته‌ای دارد و ممکن است سال‌ها بعد عود کند و بسیار قابل‌درمان است. لنفوم هوچکین ندولار در ۷ درصد موارد خطر تبدیل به لنفوم غیر هوچکین تهاجمی را دارد.
به‌گفته‌ی lls (انجمن سرطان خون و لنفوم) در اکثر افراد علت دقیق ابتلا به این بیماری مشخص نیست اما عوامل خطر زیر ممکن است احتمال ابتلا به لنفوم هوچکین را افزایش دهند:
- عفونت قبلی با ویروس اپشتین بار که به‌عنوان عامل بیماری مونونوکلئوز هم شناخته می‌شود با ایجاد برخی از انواع سرطان ازجمله لنفوم هوچکین مرتبط است. عفونت با EBV در اوایل کودکی و دوران نوجوانی خطر ابتلا به هوچکین را افزایش می‌دهد
- سن یکی دیگر از عوامل خطر ابتلا به این سرطان است زیرا شیوع این سرطان در نوجوانان و جوانان ۲۹-۱۵ سال و افراد مسن ۷۹-۷۵ سال شایع‌تر است
- این بیماری در مردان تا حدودی شایع‌تر از زنان است
- سابقه خانوادگی لنفوم هوچکین یعنی داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به این سرطان ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد
- تضعیف سیستم ایمنی به دلیل خوردن داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و یا ابتلا به HIV از دیگر دلایل احتمالی ابتلا به این نوع لنفوم است
تشخیص لنفوم هوچکین
تشخیص صحیح و به‌موقع لنفوم هوچکین برای درمان موثر این سرطان بسیار مهم است زیرا لنفوم از آن دسته سرطان‌هایی است که تشخیص آن دشوار است. پس‌ازاینکه علائم بیماری در فرد دیده شود روش‌های زیر جهت تشخیص لنفوم هوچکین مورد استفاده قرار می‌گیرند.
معاینه بالینی بیمار
پزشک در ابتدا با در نظر گرفتن سابقه درمان، سوالاتی در خصوص علائم از بیمار می‌پرسد. معاینه فیزیکی شامل بررسی تمام غدد لنفاوی گردن، زیر بغل و کشاله ران و همچنین ارزیابی اندام‌های طحال و کبد است.
آزمایش‌های خونی
آزمایش خون ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:
شمارش کامل خون (CBC): آزمایش CBC تعداد سلول‌های خونی را ازجمله گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها در یک نمونه خون اندازه‌گیری می‌کند. سطح پایین گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید یا پلاکت‌ها ممکن است نشانه‌ای از وجود لنفوم در مغز استخوان باشد
سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR): آزمایش ESR برای تعیین سرعت ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز انجام می‌شود. اندازه‌گیری سرعت رسوب می‌تواند تا حدودی سطح التهاب در بدن را به تصویر بکشد. التهاب درواقع تلاش بدن برای التیام و نشانه‌ای از وجود بیماری است.
لاکتات دهیدروژناز (LDH): پروتئین LDH به‌طورمعمول در اکثر سلول‌ها وجود دارد و زمانی که سلول‌ها آسیب می‌بینند این پروتئین به جریان خون آزاد می‌شود؛ بنابراین سطح بالای LDH در آزمایش خون در خون نشانه آسیب سلولی است. در بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین هرچه سطح LDH بالاتر باشد نشان‌دهنده فعال‌تر بودن سرطان است.
آزمایش‌های کبد و کلیه: این آزمایش‌ها می‌توانند به ارزیابی بهتر عملکرد کبد و کلیه در لنفوم هوچکین کمک کنند.
آزمایش HIV و هپاتیت B: آزمایش ایدز و آزمایش هپاتیت ب همواره بخشی از اقدامات تشخیصی قبل از شروع درمان برای بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین است زیرا این بیماری‌ها می‌توانند بر روند درمان سرطان تأثیر منفی بگذارند.
بیوپسی غدد لنفاوی
درصورتی‌که در بدن بیمار غدد لنفاوی متورم رویت شود با روش بیوپسی مقداری نمونه بافتی از غدد لنفاوی برداشته می‌شود. اگر غده متورم شده درست زیر پوست باشد روش بیوپسی معمولاً ساده است و گاهی اوقات می‌توان با داروهای بی‌حس‌کننده موضعی نمونه را استخراج کرد. اگر غدد لنفاوی داخل قفسه سینه یا شکم واقع شده باشند روش بیهوشی عمومی اجرا می‌شود.
نمونه‌های دریافت شده به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا هماتوپاتولوژیست، پزشکی که آموزش‌های لازم در زمینه تشخیص بیماری‌های خونی را سپری کرده، موارد مشکوک را ارزیابی نماید. هماتوپاتولوژیست نمونه را با استفاده از میکروسکوپ بررسی کرده و هر نوع تغییر مشکوک سلولی را به پزشک معالج گزارش می‌کند.
ایمونوفنوتایپینگ
آزمایش ایمونوفنوتایپینگ قادر است سلول‌های سرطانی را بر اساس انواع آنتی‌ژن‌ها یا پروتئین‌های سطحی آن‌ها شناسایی کند. ایمونوفنوتایپ برای کمک به تشخیص انواع خاصی از لوسمی و لنفوم کاربرد دارد. انجام این آزمایش ممکن است هم در دوره درمان و هم بعدازآن برای ارزیابی اثربخشی داروهای تجویزشده تکرار شود.
توالی یابی ژنتیکی
آزمایش‌های توالی‌یابی نسل جدید (NGS) می‌توانند به‌سرعت قسمت‌های مختلفی از DNA یا RNA را بررسی کنند. این فناوری جهش‌ها و سایر ناهنجاری‌های ژنتیکی در DNA استخراج‌شده از نمونه خون یا مغز استخوان را شناسایی می‌کند. البته این روش در حال حاضر چندان فراگیر نیست و امید است در آینده‌ای نزدیک به یکی از روش‌های دقیق برای تشخیص لنفوم هوچکین مبدل شود.
تست‌های تصویربرداری
آزمایش‌های تصویربرداری به پزشک کمک می‌کنند تا موارد زیر ارزیابی شوند:
- تشخیص دقیق محل غدد لنفاوی متورم شده
- تشخیص سلول‌های بدخیم در سایر اندام‌ها
- ارزیابی وجود احتمالی تومور در سایر اندام‌ها
آزمایشات تصویربرداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اشعه ایکس قفسه سینه
- سی‌تی‌اسکن گردن، قفسه سینه، لگن و شکم
- اسکن PET-CT از کل بدن با ردیاب رادیواکتیو
- MRI در موارد خاص
تست‌های مرحله‌بندی (تعیین استیج سرطان)
زمانی که هماتولوژیست تشخیص لنفوم هوچکین را تأیید کند، آزمایشات تکمیلی جهت مشخص شدن استیج بیماری انجام می‌شود. مرحله سرطان وسعت بیماری و میزان پیشروی آن در اندام‌های لنفاوی را نشان می‌دهد. تست‌هایی که به‌منظور مرحله‌بندی لنفوم هوچکین انجام می‌شوند شامل مراحل زیر است:
- تست‌های تصویربرداری
- آزمایش خون
- آزمایش مغز استخوان
مرحله‌بندی لنفوم هوچکین
پزشکان از معاینات بالینی، آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش خون و گاهی اوقات آزمایشات مغز استخوان برای تعیین میزان گسترش سرطان و یا به عبارتی مرحله‌بندی استفاده می‌کنند. مرحله‌بندی اطلاعات مهمی برای برنامه‌ریزی مسیر درمان فراهم می‌کند. مراحل لنفوم هوچکین به شرح زیر است:
- مرحله یک: سلول‌های لنفوم که در یک ناحیه موضعی و محدود از غدد لنفاوی یافت می‌شوند که می‌تواند شامل یک غده یا گروهی از غدد مجاور باشد
- استیج دو: سلول‌های لنفوم در دو یا چند ناحیه از غدد لنفاوی در حوالی پرده دیافراگم یافت می‌شوند
- مرحله سه: در مرحله سه سلول‌های سرطانی در غدد لنفاوی اطراف دیافراگم و به‌صورت محدود در اندام‌های خارج از سیستم لنفاوی یا طحال نیز یافت می‌شوند
- مرحله چهار: سلول‌های لنفوم هوچکین به‌طور گسترده به خارج از سیستم لنفاوی و اندام‌های دوردست سرایت کرده‌اند
درمان لنفوم هوچکین
درمان لنفوم هوچکین با توجه به طراحی و تولید داروهای نوین و یافته‌های جدید تحقیقاتی در حال تغییر است به‌طوری‌که اکنون لنفوم هوچکین یکی از قابل‌درمان‌ترین انواع سرطان است. پزشکان از چند رویکرد درمانی برای بزرگ‌سالان و کودکان مبتلا به بیماری هوچکین استفاده می‌کنند ازجمله:
- شیمی‌درمانی
- درمان با آنتی‌بادی‌های مونوکلونال
- رادیوتراپی (پرتودرمانی)
- پیوند سلول‌های بنیادی (در کارآزمایی‌های بالینی از رویکرد ترکیبی یعنی داروهای جدید و پیوند سلول‌های بنیادی استفاده می‌شود)
- ایمونوتراپی (برای بیماران مبتلا به هوچکین عودکننده یا مقاوم به درمان کاربرد دارد)
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
