تومور چشم + انواع تومورهای چشمی و راه‌های درمان آن
تومور چشم توده‌های تشکیل‌شده از رشد سلولی غیرطبیعی هستند. معمولاً تومورهای چشم از نوع تومورهای ناشی از سرطان هستند که از دیگر اندام‌ها و بافت‌های بدن همچون روده، پروستات، سینه و ریه نشأت می‌گیرند. تومورهای چشم انواع خوش‌خیم و بدخیم دارند. در ادامه به بررسی انواع مختلف تومور چشم خواهیم پرداخت. همچنین درباره علائم تومور چشم، چگونگی تشخیص دقیق تومورهای چشم و نحوه درمانشان اطلاعات خوبی در اختیارتان قرار خواهیم داد.
تومورهای چشم
این تومورها غالباً توده‌هایی ثانویه ناشی از سرطان‌هایی هستند که در دیگر بخش‌های بدن بروز می‌کنند. معمولاً افراد مبتلا به سرطان سینه، ریه، روده یا سرطان پروستات درگیر تومورهای چشمی نیز می‌شوند و یا اینکه ریسک بیشتری برای ابتلا به این نوع تومور دارند. البته این تومورها انواع اولیه نیز دارند. به‌طورکلی در ناحیه چشم دو نوع تومور اولیه رایج است. تومور اولیه ملانوما که در بزرگ‌سالان شیوع دارد و تومور اولیه رتینوبلاستوما که در کودکان رایج است.
رتینوبلاستوما سرطان شبکیه، بافت حساس به نور چشم است. این تومور شایع‌ترین سرطان چشم در دوره کودکی است که اغلب کودکان زیر ۵ سال دچار آن می‌شوند. تقریباً یک‌سوم از اطفال درگیر به تومور رتینوبلاستوما از ناحیه هر دو چشم درگیر این وضعیت هستند. با وجود اینکه نشانه‌های عارضه در مراحل اول آشکار نمی‌شوند، با افزایش درد و کاهش قدرت بینایی این مشکل تشخیص داده می‌شود. ملانوم بدخیم بیشتر بزرگ‌سالان بین ۶۰ تا ۶۵ سال را درگیر می‌کند. تومور ملانوم بدخیم ناشی از رشد غیرطبیعی و کنترل نشده سلول‌هایی به نام ملانوسیت‌ها است.
شایع‌ترین نوع تومور چشم
شایع‌ترین شکل تومور چشم، متاستاتیک است. زمانی که پزشک تشخیص می‌دهد بیمار درگیر سرطان چشم متاستاتیک است، یعنی این تومور ثانویه است و از یک سرطان در ناحیه‌ای دیگر از بدن نشأت می‌گیرد. درواقع نوعی سرطان گسترش پیدا کرده و به بافت‌های چشمی رسیده است. به‌عنوان مثال افرادی که درگیر سرطان سینه، ریه، پروستات یا روده هستند ریسک بالای ابتلا به تومور چشمی نیز دارند.
ملانوم چشمی رایج‌ترین تومور اولیه بزرگ‌سالان است که در چشم بروز می‌کند، اما همچنان به‌عنوان نوعی سرطان نادر شناخته می‌شود. از سرطان ملانوم چشمی تحت عنوان تومور ملانوم uveal و ملانوم مشیمیه نیز یاد می‌شود. تومور چشمی از سلول‌هایی در چشم که سبب رنگ گرفتن آن می‌شوند، شکل می‌گیرد. به این سلول‌ها ملانوسیت می‌گوییم.
تومور ملانوم چشم در سه بخش اصلی چشم یعنی جسم مژگانی، مشیمیه و عنبیه امکان رشد دارد. به این سه بخش در کنار هم UVEA می‌گوییم. اغلب تومورهای ملانوم چشم در مشیمیه شکل می‌گیرند. مشیمیه بخشی از چشم است که بین صلبیه و شبکیه قرار می‌گیرد. همانژیوم، رتینوبلاستوما و لنفوم داخل چشمی ازجمله انواع کمتر شایع تومورهای اولیه داخل چشمی به‌شمار می‌روند. چند نوع تومور چشمی یا سرطان چشمی نادر نیز وجود دارد، که عبارت‌اند از ملانوم ملتحمه، تومورهای غدد اشکی و کارسینوم پلک.
علائم تومور چشم
علائم تومور چشم معمولاً زمانی ظاهر می‌شوند که سلول‌های خاصی در یک گروه با هم تکثیر شوند. در شروع عارضه امکان دارد یک لکه قهوه‌ای غیرطبیعی را روی یا داخل چشم ببینید، که به آن خال می‌گویند. معمولاً چنین خال‌هایی روی عنبیه، مشیمیه یا ملتحمه چشم رشد می‌کنند. گاهی تومور چشم چیزی شبیه به یک نقطه تیره در بخش رنگی چشم یعنی عنبیه دیده می‌شود.
درصورتی‌که چنین لکه‌ای را در چشم خود مشاهده کردید، برای اطمینان از سلامت چشم حتماً به پزشک مراجعه کنید.
جز این موارد معمولاً تومورهای چشم بی‌علامت هستند و تا به مراحل پیشرفته نرسند بیماران را مشکوک نمی‌کنند. در خیلی از مواقع تومورهای چشمی در طول معاینات معمول چشم شناسایی می‌شوند. برخی از مبتلایان به تومور چشم نشانه‌هایی همچون سایه و تاری دید تجربه می‌کنند. به این سایه‌ها فلوتر گفته می‌شود.
تومورهای غیر سرطانی چشم
درصورتی‌که پزشک تشخیص داده شما مبتلا به تومور چشمی هستید، خیلی نگران نباشید. چراکه بسیاری از تومورهای چشمی غیر سرطانی هستند و با گذراندن طول درمان کاملاً برطرف می‌شوند. به تومورهای غیرسرطانی تومور خوش‌خیم چشمی می‌گوییم. تومورهای چشمی خوش‌خیم ممکن است روی پلک و یا داخل دیواره چشم رشد کنند. به چنین خال‌هایی مشیمیه گفته می‌شود. خال‌های مشیمیه ضایعات رنگ‌دانه‌ای هستند که داخل چشم یافت می‌شوند.
تومورهای خوش‌خیم چشمی همچون تومورهای بدخیم ممکن است به علت رشد غیرطبیعی رگ‌های خونی در اطراف یا درون چشم تشکیل شوند. که در این صورت به آن‌ها همانژیوم گفته می‌شود. در حقیقت همانژیوم مشیمیه رایج‌ترین نوع تومور غیرسرطانی چشم است. تومور همانژیوم می‌تواند به بافت سالم چشم آسیب وارد کرده و سبب بروز تغییرات بینایی و قرمزی چشم شود.
تومورهای سرطانی چشم
تومورهای بدخیم چشم، سرطان چشم محسوب می‌شوند. سرطان‌های متفاوتی وجود دارند که قابلیت تأثیرگذاری بر چشم را دارند. سرطان مداری یکی از انواع سرطان‌های موثر بر بافت چشمی است. این سرطان بر بافت‌های اطراف کره چشم تأثیر می‌گذارد. همچنین ماهیچه‌های موثر در حرکت کره چشم و اعصاب متصل به کره چشم از این عارضه تأثیر می‌پذیرند. سرطان‌هایی که این گروه از ساختارهای چشمی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تحت عنوان سرطان آدنکس شناخته می‌شوند.
به گفته‌ی وب‌سایت verywellhealth ملانوماهای بدخیم چشمی غالباً از خال‌های ساده تشکیل می‌شوند. درصورتی‌که در داخل یا نزدیک چشم خود خال دارید، آن را به‌طور مرتب معاینه کنید و از بی‌خطر بودنشان مطمئن شوید. تمام انواع سرطان چشم علامت‌دار نیستند. اما نشانه‌های احتمالی سرطان چشم عبارت‌اند از:
- دیدن جرقه‌های نور
- کاهش سطح بینایی
- مردمک با شکل نامنظم
- گلوکوم
- دیدن اجسام به‌صورت شناور
- انحراف دید
علل بروز تومورهای چشمی
تومورهای چشمی به دلایل متعددی تشکیل می‌شوند. همچنین باید در نظر داشته باشید که علل ابتلا به تومورهای چشمی غیر سرطانی با علل بروز تومورهای چشمی سرطانی متفاوت است.
انواع تومورهای خوش‌خیم چشم
تومورهای خوش‌خیم چشم همان‌طور که توضیح داده شد، به دیگر بخش‌های بدن منتشر نمی‌شوند و متاستاتیک نیستند. بنابراین به این تومورها سرطان گفته نمی‌شود. تومورها با رشد خوش‌خیم انواع مختلفی دارند. توده‌ها و تومورهای چشمی که سرطانی نیستند عبارت‌اند از:
- تومورهای چشمی که ممکن است در پوست اطراف چشم و پلک ایجاد شوند. تومورهای خوش‌خیمی که روی پلک، ملتحمه و پوست اطراف چشم رشد می‌کنند معمولاً ناشی از قرار گرفتن در برابر اشعه ماوراءبنفش و باد هستند
- برخی از تومورهای چشمی روی بافت شفافی که بخش سفید چشم را پوشش می‌دهد، رشد می‌کنند. به قسمت سفید صلبیه و به قسمت شفاف بالای آن ملتحمه گفته می‌شود. در این صورت به تومور رشد کرده تومور ملتحمه چشم گفته می‌شود
- گروهی از تومورهای چشمی داخل کره چشم جای دارند. دیدن آن‌ها یا تشخیصشان دشوارتر است
رشد سلولی غیرطبیعی چشم گاهی در اثر عفونت و التهاب رخ می‌دهد. برخی از آن‌ها ممکن است توسط یک ویروس به وجود بیایند. برخی از تومورهای چشمی غیرسرطانی در اثر تغییرات چشمی ناشی از افزایش سن ایجاد می‌شوند و برخی از ضایعات یا خال‌های رنگ‌دانه‌ای بزرگ از علل ژنتیکی نشأت می‌گیرند. همچنین برخی از آن ممکن است با یک وضعیت پزشکی ارتباط داشته باشند.
کک‌ومک یا رشد توده در چشم ممکن است یک خال مشیمیه خوش‌خیم باشد. همچنین این احتمال وجود دارد که هیپرتروفی مادرزادی لایه اپیتلیال رنگ‌دانه شبکیه باشد. این نوع توده‌های چشمی دسته‌ای از سلول‌های رنگ‌دانه‌ای هستند که تیره به نظر می‌رسند. معمولاً این توده‌ها خوش‌خیم و بی‌خطر هستند. باوجوداین ریسک کمی نیز وجود دارد که خال مشیمیه تبدیل به سرطان شود. داشتن تعداد زیادی ضایعات CHRPE با ریسک بالای ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط است.
تومورهای بدخیم چشم
به‌طورکلی عارضه سرطان زمانی در بدن رخ می‌دهد که DNA درون سلول‌ها دچار تغییر شود. به تغییرات DNA، جهش ژنتیکی گفته می‌شود. DNA ها دارای دستورالعمل‌هایی هستند که تعیین می‌کنند هر سلول چه وظایفی دارد و چگونه باید رشد کند و تکثیر شود. درصورتی‌که در دستورالعمل‌های DNA خطایی رخ دهد، ممکن است سلول به‌درستی کار نکند. درصورتی‌که چنین اتفاقی بیافتد این احتمال وجود دارد که سلول سالم تبدیل به یک سلول سرطانی شود.
عوامل زیادی در بروز این جهش DNA موثر هستند. برخی جهش‌های ژنی ارثی هستند و از والدین به نوزاد منتقل می‌شوند و برخی نیز پس از تولد در فرد ایجاد می‌شوند. جهش‌های ژنی ارثی تنها می‌توانند سبب ایجاد معدود سرطان‌های چشمی شوند. اغلب جهش‌های ژنتیکی پس از تولد رخ می‌دهند. عوامل خارجی زیادی وجود دارند که می‌توانند نقش اهرم جهش ژنی را داشته باشند. سیگارکشیدن، قرارگرفتن در معرض اشعه مضر، ویروس‌ها، چاقی، هورمون‌ها، التهاب مزمن، ورزش نکردن و ترکیبات سرطان‌زا ازجمله محرک‌های جهش ژنتیکی محسوب می‌شوند.
درمان تومور چشم
درمان تومور چشم بستگی به سرطانی بودن یا غیر سرطانی بودن آن دارد. براین اساس برحسب خوش‌خیم بودن یا بدخیم بودن تومور بیمار تحت درمان قرار می‌گیرد:
-
درمان تومورهای خوش‌خیم چشم
اگر توده غیرطبیعی خوش‌خیم باشد و در قسمت خارجی چشم رشد کرده باشد، می‌توان آن را با جراحی از بین برد. برخی از تومورهای چشمی را که خوش‌خیم هستند را می‌توان با ترکیبات شیمیایی یا کوتریزاسیون از بین برد. درصورتی‌که خال یا کک‌ومک‌های داخل چشمی خوش‌خیم باشند، معمولاً هیچ درمانی انجام نمی‌گیرد و یا اینکه اصلاً نیاز به درمان ندارند. باوجوداین پزشک توصیه می‌کند که فرد هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار تحت معاینه قرار بگیرد، تا مطمئن شود که ضایعات دچار تغییر نشده‌اند.
-
درمان تومور بدخیم چشم
درصورتی‌که تومور بدخیم یا سرطانی باشد، هدف از درمان کاهش ریسک انتشار سلول‌های سرطانی به دیگر بافت‌ها و اندام‌ها است. همچنین پزشک از درمان تومور سرطانی چشم هدف حفظ سلامت و بینایی چشم را دنبال می‌کند. درمان تومور بدخیم چشمی بستگی به مرحله سرطان دارد. همچنین عوارض احتمالی روش درمانی و سلامت کلی بیمار نیز مدنظر قرار می‌گیرد. عمل جراحی، برداشتن چشم، پرتودرمانی و لیزر درمانی از روش‌های درمانی موثر در بهبود وضعیت بیمار مبتلا به تومور چشم بدخیم به‌شمار می‌روند.
تشخیص تومور چشم
تشخیص تومور چشم یکی از مراحل مهم در مواجهه با این عارضه است. چراکه تومور چشمی علاوه بر آسیب به بینایی، قابلیت منتشرشدن در عصب بینایی، مغز و دیگر اندام‌ها و بافت‌های بدن را دارد. پس تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند نقش حیاتی در نوع درمان و میزان موفقیت درمان عارضه داشته باشد.
ملانوما تمایل زیادی دارد که از طریق رگ‌های خونی به دیگر اندام‌های دور از چشم سرایت کند. چشم‌پزشکان و پاتولوژیست‌ها نقش مهمی در تشخیص درست و تعیین پیشرفت تومور دارند. زمانی که سرطان چشم زود تشخیص داده می‌شود، گزینه‌های درمانی بیشتری برای بهبود این وضعیت وجود خواهد داشت.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که علائم عارضه تومور چشمی را در خود یا فرزندتان مشاهده می‌کنید، اولین و بهترین اقدام مراجعه به پزشک است. یادتان باشد که همیشه علائم یادشده به معنای تومور چشمی نیستند، اما بااین‌حال شرط احتیاط استفاده از خدمات پزشکی و اطمینان از سلامت کامل بدن است.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
