سرطان روده یا سرطان کولون چیست؟ + سرطان کولورکتال و علائم آن
یکی دیگر ازانواع سرطان، سرطان روده است. سرطان روده یا سرطان‌های مرتبط با کولون (روده بزرگ) و راست‌روده (رکتوم) زمانی رخ می‌دهند که سلول‌های پوشاننده روده بزرگ و راست‌روده به‌صورت غیرطبیعی و خارج از کنترل رشد کنند. ازآنجایی‌که علائم سرطان روده تا زمان پیشرفت سرطان ظاهر نمی‌شوند، انجام منظم غربالگری سرطان روده برای تشخیص زودهنگام بیماری بسیار مهم است. به‌منظور آشنایی بیشتر با سرطان روده این مقاله از مجله سلامت را دنبال کنید.
سرطان روده چیست؟
سرطان‌هایی که از روده بزرگ منشأ می‌گیرند سرطان کولون و سرطان‌هایی که از راست‌روده سرچشمه می‌گیرند به‌عنوان سرطان رکتوم شناخته می‌شوند. به‌طورکلی، سرطان‌هایی که هر یک از اندام‌های مذکور (روده بزرگ و رکتوم) را تحت تأثیر قرار می‌دهند از نوع سرطان کولورکتال هستند. اکثر سرطان‌های کولورکتال از پولیپ‌های آدنوماتوز (پیش سرطانی) روده بزرگ ایجاد می‌شوند. پولیپ‌ها معمولاً مستعد بروز تغییرات ژنتیکی و درنهایت بدخیم شدن هستند. از عوامل خطر سرطان روده می‌توان سابقه خانوادگی، رژیم غذایی نامناسب، مصرف الکل، سیگار کشیدن و بیماری التهابی روده را نام برد.
چه قسمت‌هایی از بدن تحت تأثیر سرطان روده قرار می‌گیرد؟
برای درک بهتر سرطان کولورکتال، آشنایی با سیستم گوارشی به‌خصوص روده بزرگ و راست‌روده مهم است.
- روده بزرگ: کولون یا همان روده بزرگ لوله‌ای به طول تقریبی ۱٫۵ متر است که روده کوچک را به راست‌روده (رکتوم) متصل می‌کند. کولون غذای در حال هضم را به سمت رکتوم یعنی جایی که به‌صورت مدفوع از بدن خارج می‌شود، حرکت می‌دهد
- رکتوم: رکتوم یا راست‌روده یک محفظه ۱۲ سانتی‌متری است که کولون را به مقعد متصل می‌کند. رکتوم به‌عنوان اندام ذخیره عمل می‌کند و مدفوع را تا زمانی که اجابت مزاج رخ دهد، در خود نگه می‌دارد
سرطان روده چگونه ایجاد می‌شود؟
تمام سلول‌های بدن در یک چرخه طبیعی رشد می‌کنند، تقسیم می‌شوند و درنهایت می‌میرند تا بدن بتواند به‌درستی عمل کند. گاهی اوقات این روند از کنترل خارج می‌شود و سلول‌ها زمانی که قرار است بمیرند به رشد و تقسیم ادامه می‌دهند و سرطان را ایجاد می‌کنند. هنگامی‌که سلول‌های پوشاننده روده بزرگ و راست‌روده به چنین اختلالی دچار شوند، درنهایت به سرطان روده ختم می‌شود. خوشبختانه بیشتر سرطان‌های روده بزرگ به‌صورت پولیپ‌های کوچک پیش سرطانی هستند. این پولیپ‌ها معمولاً رشد آهسته‌ای دارند و تا زمانی که بزرگ یا سرطانی نشوند علائمی ایجاد نمی‌کنند. با کمک غربالگری امکان شناسایی و حذف پولیپ‌ها در مراحل اولیه وجود دارد.
آیا پولیپ روده بزرگ خطرناک است؟
انواع مختلفی از پولیپ‌های کولورکتال وجود دارند که همه آن‌ها خطرناک نیستند. تصور بر این است که بعضی از پولیپ‌ها با ظاهری دندانه‌دار و عمدتاً از جنس آدنوم از نوع پولیپ‌های پیش سرطانی هستند. اگر پولیپ در طول کولونوسکوپی تشخیص داده شود، معمولاً با جراحی برداشته می‌شود. پولیپ‌های برداشته‌شده توسط پاتولوژیست جهت وجود سلول‌های سرطانی یا پیش سرطانی بررسی می‌شوند. بر اساس تعداد، اندازه و نوع پولیپ‌های پیش سرطانی که در طول کولونوسکوپی یافت می‌شوند، پزشک ممکن است یک کولونوسکوپی دیگر را برای ارزیابی سلامت فرد توصیه نماید.
علائم و نشانه‌های سرطان روده بزرگ چیست؟
متأسفانه بعضی از سرطان‌های روده بزرگ ممکن است بدون هیچ علامتی به رشد خود ادامه دهند. به همین دلیل، انجام منظم غربالگری کولورکتال برای تشخیص زودهنگام مشکلات گوارشی بسیار مهم است. بهترین راه غربالگری روش کولونوسکوپی است. سایر گزینه‌های غربالگری شامل آزمایش خون، آزمایش DNA، سیگموئیدوسکوپی و سی تی کولونوگرافی است.
سنی که آزمایش‌های غربالگری شروع می‌شود به عوامل خطر به‌ویژه سابقه خانوادگی ابتلا بستگی دارد. حتی اگر سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال یا پولیپ ندارید در صورت بروز هر یک از علائم و نشانه‌های سرطان کولورکتال باید به پزشک مراجعه کنید. علائم شایع سرطان روده بزرگ شامل موارد زیر است:
- تغییر در عادات روده مانند یبوست، اسهال، باریک شدن مدفوع، تخلیه ناقص و بی‌اختیاری روده. اگرچه موارد بیان‌شده معمولاً علائم مشکلات دیگری هستند اما می‌توانند علائم سرطان روده نیز باشند
- وجود خون در مدفوع قابل‌توجه‌ترین علامت سرطان روده است اگرچه لزوماً نشان‌دهنده سرطان نیست زیرا مشکلات متعدد دیگری مثل بواسیر (هموروئید)، شقاق (پارگی مقعد)، کولیت و بیماری کرون نیز می‌توانند باعث خونریزی گوارشی شوند. علاوه بر این، مکمل‌های آهن و بعضی از غذاها مانند چغندر به مدفوع ظاهری سیاه و قرمز می‌دهند که شاید به شکل وجود خون در مدفوع به نظر برسد. بااین‌حال، اگر متوجه خون در مدفوع شدید، برای معاینه و ارزیابی سلامتی خود به پزشک مراجعه کنید
- کم‌خونی که نتیجه کاهش گلبول‌های قرمز در خون است. زمانی که سلول‌های قرمز کمتر از حد نرمال باشد اکسیژن‌رسانی به سراسر بدن با چالش مواجه می‌شود. اگر کم‌خون هستید، ممکن است دچار تنگی نفس شوید و یا احساس خستگی و تنبلی کنید که معمولاً با استراحت هم برطرف نمی‌شوند
- درد و نفخ شکم یا درد لگن
- کاهش وزن غیرمنتظره
- استفراغ
اگر هر یک از علائم بالا را تجربه کردید، مهم است که برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. در سرطان کولورکتال، تشخیص و درمان به‌موقع بسیار نجات‌دهنده است.
غربالگری سرطان روده از چه سنی شروع می‌شود؟
انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند که افراد در معرض خطر سرطان روده غربالگری منظم را از سن ۴۵ سالگی شروع کنند. سایر کارشناسان توصیه می‌کنند غربالگری منظم برای افراد در معرض خطر متوسط حداکثر تا ۵۰ سالگی شروع شود. بااین‌حال، اگر سابقه شخصی یا خانوادگی ابتلا به سرطان، پولیپ کولورکتال یا بیماری التهابی روده دارید احتمالاً لازم است که غربالگری قبل از ۴۵ سالگی شروع شود. مردان و زنان هر دو به یک نسبت باید تحت غربالگری قرار گیرند زیرا پولیپ‌های کولورکتال و سرطان بر هر دو جنس تأثیر مساوی دارد. بهترین سن برای انجام غربالگری سرطان کولورکتال به عوامل خطر و تشخیص پزشک بستگی دارد.
اگر سابقه خانوادگی سرطان روده داشته باشیم چه کنیم؟
در صورت داشتن سابقه خانوادگی این بیماری، پزشک ممکن است غربالگری سرطان روده را زودتر از روال طبیعی توصیه کند. برای تعیین سن مناسب غربالگری، پزشک همه عوامل خطر را بررسی می‌کند. این عوامل خطر می‌تواند شامل سابقه خانوادگی یا شخصی پولیپ روده، سابقه سرطان‌های گوارشی و سابقه بیماری التهابی روده باشد.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که ابتلای یک خویشاوند درجه یک به سرطان کولورکتال شما را حدود ۲ تا ۳ برابر بیشتر از سایرین در معرض خطر سرطان کولورکتال قرار می‌دهد. بستگان درجه‌یک به‌عنوان مادر، پدر، برادر یا خواهر و فرزند تعریف می‌شود. همچنین اگر افراد دیگری در فامیل مبتلا باشند حتی اگر بستگان درجه یک نباشند، خطر ابتلا باز هم بالاست اما به نسبت کمتر است.
برای مثال پدربزرگ و مادربزرگ، خاله، عمو، پسرعمو، خواهرزاده و برادرزاده از این جمله هستند. سنی که هر خویشاوندی در آن به بیماری‌های روده‌ای مبتلا می‌شوند نیز مهم است. اگر ابتلای بستگان قبل از ۴۵ سالگی باشد خطر دوچندان می‌شود. البته لازم به ذکر است حدود ۷۵ درصد از افرادی که به سرطان روده مبتلا می‌شوند به دلایل ژنتیکی نیست و تقریباً حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا دارای سابقه خانوادگی این بیماری هستند.
اگر یکی از بستگان شما به سرطان کولورکتال مبتلا شده است، پزشک ممکن است آزمایش ژنتیک و یا مشاوره ژنتیک را به شما توصیه کند. بعضی از جهش‌های DNA ارثی بوده و با سرطان روده بزرگ مرتبط هستند. آزمایش ژنتیک اطلاعات لازم برای آگاهی از عوامل خطر ژنتیکی را فراهم می‌کند تا بتوان غربالگری را در زمان مناسب انجام داد و احتمالاً سرطان را قبل از بروز متوقف کرد.
انواع غربالگری سرطان روده
آزمایشات غربالگری قبل از بروز علائم انجام می‌شود. چندین آزمایش برای غربالگری سرطان روده استفاده می‌شود. اگرچه کولونوسکوپی بیشتر توصیه می‌شود اما گزینه‌های دیگری نیز در دسترس هستند که رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر است.
آزمایش ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT)
در این آزمایش خون پنهان در مدفوع که به‌راحتی از نظر بصری قابل‌مشاهده نیست، بررسی می‌شود.
آزمایش خون مدفوع مبتنی بر گایاک (gFOBT)
مشابه آزمایش FIT، آزمایش خون مدفوع مبتنی بر گایاک نیز به دنبال خون پنهان در مدفوع است. در این آزمایش، از یک واکنش شیمیایی برای آزمایش خون مخفی استفاده می‌شود.
آزمایش DNA مدفوع
آزمایش DNA مدفوع با شناسایی جهش‌های ژنتیکی و عوامل خونی در مدفوع عمل می‌کند. ماده DNA در تمام سلول‌های بدن ازجمله سلول‌های پوشش روده بزرگ وجود دارد. تعدادی از سلول‌های طبیعی روده بزرگ و مواد ژنتیکی آن‌ها هرروز با مدفوع دفع می‌شوند. بعضی از جهش‌های موجود در پولیپ یا سرطان را می‌توان با تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی مدفوع تشخیص داد.
سیگموئیدوسکوپی
در روش سیگموئیدوسکوپی از دستگاهی به نام سیگموئیدوسکوپ برای دیدن داخل رکتوم و روده بزرگ استفاده می‌شود. برخلاف کولونوسکوپی، این دستگاه چندان بلند نیست و میزان بررسی کولون محدود است. در طی این روش، سیگموئیدوسکوپ از طریق رکتوم و کولون سیگموئید به سمت روده بزرگ حرکت می‌کند.
کولونوسکوپی
کولونوسکوپی بهترین روش برای بررسی پولیپ کولورکتال و سرطان است. در روش کولونوسکوپی پزشک از یک ابزار بلند و انعطاف‌پذیر به نام کولونوسکوپ برای مشاهده رکتوم و کولون استفاده می‌کند. در طی این روش، پولیپ‌ها را می‌توان برداشت و برای بررسی سرطان آزمایش کرد. قبل از شروع کولونوسکوپی روده باید تمیز شود. این کار با کمک مصرف یک ملین قبل از آزمایش انجام می‌شود. کولونوسکوپی یک روش تقریباً بی‌خطر است.
به گفته‌ی my.clevelandclinic سرطان کولورکتال را می‌توان با آزمایش‌های مختلفی تشخیص داد. در صورت بروز علائم یا در طول غربالگری اگر نشانه‌های غیرطبیعی دیده شود پزشک ممکن است از آزمایش‌های زیر برای تشخیص دقیق بیماری استفاده کند:
- آزمایش CBC و سایر آزمایشات خونی جهت بررسی نشانگرهای تومور و آنزیم‌های کبدی
- تست‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سی تی اسکن، اسکن MRI، اسکن PET و سونوگرافی
- بیوپسی
- کولونوسکوپی
- پروکتوسکوپی
سرطان روده چگونه درمان می‌شود؟
سرطان کولورکتال بر اساس مرحله سرطان درمان می‌شود. در مرحله‌بندی سرطان شدت سرطان مشخص است و گزینه‌های درمانی می‌تواند شامل استفاده از جراحی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی باشد.
مراحل یا استیج‌های سرطان کولورکتال
سرطان روده از نظر بالینی با مراحل آن توصیف می‌شود. مراحل مختلف سرطان کولورکتال با شدت تهاجم و گستردگی تومور تعیین می‌شود. آلوده شدن غدد لنفاوی و گسترش سلول‌های بدخیم به سایر اندام‌ها (متاستاز) از موارد مهم در تعیین استیج سرطان است. در ادامه این مقاله هر کدام از مراحل سرطان روده بزرگ و درمان آن تشریح شده است. در بیشتر موارد، جراحی برداشتن تومور گزینه اول درمانی است. برای بعضی از تومورها شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی به‌عنوان درمان تکمیلی مدنظر قرار می‌گیرد.
مرحله صفر
ضایعاتی که در مرحله صفر هستند هنوز در پوشش روده بزرگ یا رکتوم باقی‌مانده‌اند و تومور در مرحله پیش سرطانی قرار دارد یعنی تاکنون به سرطان تبدیل نشده است. بنابراین، برداشتن ضایعه از طریق جراحی یا کولونوسکوپی احتمالاً تنها درمان مورد نیاز باشد.
مرحله یک
سرطان‌های کولورکتال مرحله یک در دیواره روده رشد بیشتری دارند اما به قسمت عضلانی یا به غدد لنفاوی گسترش نیافته‌اند. درمان استاندارد مرحله یک سرطان روده بزرگ معمولاً شامل برداشتن قسمت آسیب‌دیده کولون و غدد لنفاوی اطراف آن است.
مرحله دو
در مرحله دو، سلول‌های بدخیم بخش وسیع‌تری از دیواره روده بزرگ را فراگرفته‌اند و حتی ممکن است به لایه عضلانی روده بزرگ نیز نفوذ کرده باشند. باوجوداین، سرطان هنوز به غدد لنفاوی نرسیده است. معمولاً تنها درمان برای این مرحله برداشتن تومور و بافت اطراف آن است اگرچه ممکن است در شرایطی شیمی‌درمانی پس از جراحی نیز انجام شود.
مرحله سه
مرحله سه سرطان کولورکتال بزرگ به‌عنوان مرحله پیشرفته در نظر گرفته می‌شود زیرا بیماری به غدد لنفاوی گسترش یافته است. این مرحله به چند مرحله کوچک‌تر تقسیم‌بندی می‌شود. در مرحله سه، سرطان از دیواره روده بزرگ خارج شده و تعدادی از غدد لنفاوی اطراف را آلوده کرده است. سرطان در این مرحله بر اندام‌های شکم نیز تأثیر می‌گذارد. برای درمان سرطان روده در مرحله سه، معمولاً ابتدا جراحی و سپس شیمی‌درمانی انجام می‌شود. شیمی‌درمانی و پرتودرمانی ممکن است قبل یا بعد از عمل جراحی انجام شود.
مرحله چهار
در مرحله چهار سرطان روده، سلول‌های بدخیم به اندام‌های دوردست مانند کبد، ریه یا تخمدان‌ها گسترش یافته‌اند (متاستاز). در مرحله چهار غدد لنفاوی دورتر از روده بزرگ نیز به سلول‌های سرطانی آلوده شده‌اند. زمانی که سرطان به این مرحله برسد، معمولاً از جراحی برای تسکین یا پیشگیری از عوارض آتی استفاده می‌شود نه برای درمان بیماری. در این شرایط تومور ممکن است با روش رادیوفرکانسی (تخریب با گرما)، کرایوتراپی (تخریب با انجماد) یا شیمی‌درمانی داخل وریدی درمان شود.
چه عواملی خطر ابتلا به سرطان روده را افزایش می‌دهند؟
هر یک از ما در معرض خطر ابتلا به سرطان روده هستیم. اگرچه علت دقیق ایجاد پولیپ‌های روده بزرگ مشخص نیست اما برخی عوامل خطر ابتلا به پولیپ و سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند. این عوامل عبارت‌اند از:
- سن: خطر ابتلا به پولیپ و سرطان کولورکتال با افزایش سن بیشتر می‌شود. سرطان کولورکتال در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است. بااین‌حال، افراد جوان‌تر نیز ممکن است به سرطان کولون و رکتوم مبتلا شوند
- مبتلا بودن به سایر بیماری‌ها: مشکلات سلامتی مثل دیابت نوع ۲، سابقه قبلی سرطان، بیماری التهابی روده و بیماری‌های ارثی می‌توانند احتمال ابتلا به سرطان روده را افزایش دهند
- سبک زندگی: مصرف الکل و تنباکو، ورزش نکردن و اضافه وزن، افراد را در معرض ابتلا به سرطان کولورکتال بزرگ قرار می‌دهند. سیگار خطر ابتلا به پولیپ‌های پیش سرطانی و سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهد. رژیم غذایی پرچرب و کم فیبر با خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ مرتبط است. با اصلاح سبک زندگی می‌توان تا حدود زیادی خطر ابتلا به سرطان روده را کاهش داد
چه بیماری‌هایی با سرطان کولون مرتبط هستند؟
پولیپ
بعضی از پولیپ‌های روده پتانسیل بدخیم شدن و ایجاد سرطان کولورکتال را دارند. افراد مبتلا به پولیپ‌های آدنوم، پولیپ دندانه‌دار و یا انواع دیگر پولیپ‌ها اغلب مستعد سرطان روده هستند. این افراد معمولاً زودتر تحت غربالگری سرطان کولورکتال قرار می‌گیرند.
بیماری التهابی روده
کولیت اولسراتیو و بیماری کرون روده مشکلاتی هستند که در آن پوشش داخلی روده بزرگ ملتهب می‌شود. این اختلالات مزمن بخش بزرگی از روده بزرگ را درگیر می‌کنند و فرد را معرض ابتلا به سرطان کولورکتال قرار می‌دهند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
