سرطان CML؛ علائم تشخیص و دمان لوسمی میلوئیدی مزمن

سرطان خون یا به اصطلاح تخصصی‌تر لوسمی، یکی از انواع سرطان شایع در جهان است که انواع مختلفی دارد. در این مقاله از هومکا راجع به علائم، راه‌های تشخیص و درمان سرطان CML بیشتر توضیح می‌دهیم. واقعیت این است که راه گریزی از ابتلا به سرطان خون وجود ندارد، اما بدون شک کسب آگاهی و شناخت انواع سرطان‌ها، منجر به تشخیص به‌موقع و درمان موفقیت‌آمیز بیماران می‌شود.

سرطان یا Cancer نوعی از بیماری‌ها و اختلالاتی است که در آن سلول‌های بافت‌های مختلف بدن از چرخه رشد طبیعی خود خارج‌شده و به‌طور کنترل‌شده‌ای شروع به تقسیم می‌کنند. تقسیم بی‌وقفه این سلول‌ها باعث ایجاد تجمعات سلولی می‌شود که آن‌ها را با نام تومور می‌شناسید. سلول‌های غیرطبیعی باعث اختلال در کار سایر سلول‌های سالم شده و باعث ایجاد علائم بیماری سرطان می‌شوند. سرطان خون در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامت قابل‌توجهی نداشته باشد. این در حالی است که بسیاری از بدخیمی‌ها و اختلالات خونی را می‌توان در مراحل اولیه با آزمایش خون معمولی تشخیص داد.

انواع تقسیم‌بندی سرطان خون

خون یکی از بافت‌های حیاتی بدن انسان است که از اجزای مختلفی تشکیل می‌شود. گلبول‌های سفید که به‌عنوان سربازان سیستم ایمنی بدن شناخته می‌شوند، یکی از اجزای خون هستند. این سلول‌ها در حالت عادی وظیفه شناخت و حذف عوامل بیگانه و بیماری‌زا نظیر باکتری و ویروس‌ها را بر عهده دارند. اما در سرطان خون گلبول‌های سفید بیش‌ازاندازه تولید می‌شوند و یا تعداد گلبول‌های سفید نرمال کاهش پیدا می‌کند.

در این شرایط بدن بخش مهمی از سیستم ایمنی خودش را از دست می‌دهد و در برابر بیماری‌ها و عفونت‌های مختلف خلع سلاح می‌شود. علاوه بر این گلبول‌های سفید سرطانی به جای حمله به سلول‌های بیگانه، به سلول‌های بدن حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند، برای مثال ممکن است این سلول‌های سرطانی گلبول‌های قرمز را به‌اشتباه عامل بیگانه فرض کنند و آن‌ها را از بین ببرند. یکی از دلایل آنمی در سرطان خون همین مسئله است.

سرطان خون بر اساس نوع سلول‌های درگیر و همچنین سرعت پیشرفت بیماری به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. انواع سرطان خون بر اساس پیشرفت بیماری عبارت است از:

• سرطان خون مزمن که پیشرفت کندی دارد و در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامت خاصی نداشته باشد
• سرطان خون حاد که پیشرفت سریعی دارد و علائم آن به‌صورت ناگهانی بروز پیدا می‌کنند

انواع سرطان خون بر اساس نوع سلول‌های درگیر

گلبول‌های سفید خون انواع مختلفی هستند و آن‌ها را بر اساس سلول‌های بنیادی که از آن تولید شده‌اند به دو گروه کلی لنفوئید و میلوئید تقسیم می‌کنند. لنفوئید مسئول ساخت گلبول‌های سفید لنفوسیت بوده و میلوئید مسئول ساخت گلبول قرمز، پلاکت و سایر گلبول‌های سفید شامل نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل است. سرطان خون هم ممکن است به دلیل اختلال در چرخه تولید سلول‌های لنفوئیدی و یا میلوئیدی رخ دهد. درنتیجه انواع سرطان خون بر اساس نوع سلول‌های سرطانی عبارت است از:

• سرطان خون لنفوئیدی که در آن گلبول‌های سفید لنفوسیت درگیر این بیماری هستند
• سرطان خون میلوئیدی که در آن گلبول‌های سفید غیر از لنفوسیت‌ها و گلبول‌های قرمز و پلاکت درگیر بیماری می‌شوند

بر همین اساس انواع سرطان خون را می‌توان در گروه‌های زیر تقسیم کرد:

• سرطان خون all یا  لنفوسیتی حاد (Acute lymphocytic leukemia)
• سرطان خون aml یا میلوئیدی حاد (Acute myeloid leukemia)
• لوسمی cll یا لنفوسیتی مزمن (Chronic lymphocytic leukemia)
• سرطان خون cml یا میلوئیدی مزمن (Chronic myeloid leukemia)
• سرطان خون سلول‌های مویی (Hairy cell leukemia)
• سندروم میلودیسپلاستیک (Myelodysplastic syndromes)

سرطان CML چیست؟

در CML، یک تغییر ژنتیکی در نسخه اولیه (نابالغ) سلول‌های میلوئید، رخ می‌دهد. این تغییر یک ژن غیرطبیعی به نام BCR-ABL را تشکیل می‌دهد که سلول را به یک سلول CML تبدیل می‌کند. سلول‌های لوسمی رشد می‌کنند و تقسیم می‌شوند، در مغز استخوان جمع می‌شوند و در خون می‌ریزند. با گذشت زمان، سلول‌ها می‌توانند در سایر قسمت‌های بدن ازجمله طحال نیز مستقر شوند. سرطان CML یک نوع سرطان خون مزمن است که پیشرفت کندی دارد و در هر سنی ممکن است ایجاد شود. عموماً سرطان CML سنین ۶۰ تا ۶۵ سال را درگیر می‌کند و بروز آن در کودکان بسیار نادر است.

چرا سرطان CML مزمن ایجاد می‌شود؟

دلیل ایجاد و بروز این نوع از سرطان جهش ژنتیکی است، اما عواملی که باعث بروز این جهش می‌شوند هنوز مشخص نیستند. سرطان CML از طریق وراثت و از والدین به فرزندانشان منتقل نمی‌شود. در بدن ما ۲۳ جفت کروموزوم وجود دارد که هرگونه تغییر در ساختار این کروموزوم‌ها باعث بروز اختلالات مختلفی ازجمله سرطان می‌شود.

پزشکان دریافتند که در افراد مبتلا به CML، بین کروموزوم‌های ۹ و ۲۲ یک جهش ژنتیکی رخ می‌دهد که باعث کوتاه‌تر شدن بازوهای کروموزوم ۲۲ و بلندتر شدن بازوهای کروموزوم ۹ می‌شود. این جهشی که بین کروموزوم‌های ۹ و ۲۲ رخ می‌دهد، باعث ترکیب ژن‌ها شده و درنهایت باعث تکثیر غیرقابل‌کنترل سلول‌های خونی و تولید میلوئیدها می‌شود. به کروموزوم ۲۲ افراد مبتلا به سرطان CML که کوتاه‌تر از حالت عادی است، کروموزوم فیلادلفیا گفته می‌شود. این کروموزم را می‌توان در ۹۰ درصد بیماران CML پیدا کرد.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان میلوئیدی مزمن هستند؟ به گفته‌ی cancer اینکه چه کسانی به CML مبتلا می‌شوند، مشخص نیست اما برخی از عوامل وجود دارند که احتمال ابتلا به CML را در افراد افزایش می‌دهند. این عوامل عبارت‌اند از:

• سن: افزایش سن یکی از عوامل خطر ابتلا به CML است
• جنسیت: سرطان میلوئیدی مزمن در مردان شایع‌تر است
• قرارگیری در معرض پرتوها و مواد شیمیایی

علائم سرطان CML (میلوئیدی مزمن)

برخی از علائم ابتلا به سرطان میلوئیدی مزمن عبارت‌اند از:

• پوست رنگ‌پریده
• تب و تعریق شبانه
• تنگی نفس و سختی در تنفس
• احساس نفخ معده
• سیری زودرس
• احساس درد در قسمت چپ شکم
• بزرگی کبد و طحال
• افزایش شمارش گلبول‌های سفید
• درد استخوانی
• کم‌خونی یا آنمی
• خستگی و ضعف زیاد
• خون‌ریزی و کبودی بی‌دلیل
• کاهش وزن بدون دلیل

البته وجود این علائم دلیل بر ابتلا به این بیماری نیست و باید بررسی‌های بیشتری برای تأیید بیماری فرد صورت بگیرد. این علائم با علائم سایر انواع سرطان خون و دیگر بیماری‌ها نظیر آنفلوانزا شباهت دارند و تشخیص نهایی سرطان خون و نوع آن، با توجه به آزمایشات تکمیلی صورت می‌گیرد.

مراحل سرطان CML

سرطان CML بر اساس میزان گسترش دارای ۳ فاز مزمن، تسریع‌شده و بلاستیک است. هر کدام از این مراحل ویژگی‌های مخصوص به خود را دارند که در ادامه آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

• فاز مزمن لوسمی میلوئیدی مزمن

اولین مرحله از سرطان CML، فاز مزمن آن است که معمولاً بیمار در آن علائم ظاهری مشخصی ندارد. تعداد سلول‌های بلاست (گلبول‌های سفید نابالغ) در این مرحله در خون و در مغز استخوان کمتر از ۱۰ درصد است. می‌توان به کمک یک آزمایش خون ساده در این فاز، متوجه بیماری شد و با استفاده از درمان اصولی از پیشرفت سلول‌های سرطانی جلوگیری کرد.

• فاز تسریع‌شده (حاد)

در این فاز تعداد بلاست‌ها بیشتر از مرحله قبل بوده و بین ۱۰ تا ۱۹ درصد سلول‌های خون و مغز استخوان را تشکیل می‌دهند. افراد مبتلا به سرطان CML در این فاز دارای علائم هستند. درمان در فاز تسریع‌شده به اندازه درمان در فاز مزمن تأثیرگذار نیست.

• فاز بلاستیک

آخرین مرحله از سرطان لوسمی میلوئیدی مزمن، فاز بلاستیک است که ۲۰ درصد یا بیشتر از سلول‌های خون و مغز استخوان را بلاست‌ها تشکیل می‌دهند. حتی سلول‌های سرطانی در این مرحله ممکن است به سایر بافت‌ها گسترش پیدا کنند (متاستاز) و آن‌ها را درگیر کنند. در این مرحله بیمار علائم شدیدی ازجمله بزرگی طحال و کبد دارد. درمان فاز بلاستیک نسبت به فاز مزمن و تسریع‌شده سخت‌تر است.

لوسمی میلوئیدی مزمن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

همان‌طور که از گفتیم سرطان CML یکی از انواع سرطان خون است که پیشرفت آهسته‌ای دارد. در مراحل اولیه این سرطان معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند و یا به دلیل شباهت علائم آن با دیگر بیماری‌ها به آن‌ها توجه نمی‌شود. تشخیص اولیه اختلال و ناهنجاری سرطان میلوئیدی و وجود سلول‌های نابالغ در آزمایش CBC (آزمایش شمارش سلول‌های خونی) و یا در تهیه گسترش‌های خونی مشخص می‌شود.

درصورتی‌که در این آزمایش‌ها شواهدی از بروز CML در فرد باشد، برای تشخیص قطعی پزشک بیوپسی مغز استخوان (نمونه‌گیری از مغز استخوان) درخواست می‌کند. پس‌ازاینکه نتیجه آزمایش بیوپسی وجود سرطان CML را تأیید کند، آزمایش‌های تکمیلی شامل آزمایشات بیوشیمی انجام می‌شوند.

انجام چکاپ به‌صورت منظم می‌تواند بسیاری از بیمار‌ی‌ها نظیر سرطان خون را در مراحل اولیه مشخص کند. به‌طورکلی تمام افراد باید هر ۶ ماه یک‌بار برای چکاپ اقدام کنند تا از سلامت خود اطمینان پیدا کنند.

راه‌های درمان سرطان cml مزمن چیست؟

امروز بسیاری از سرطان‌ها را می‌توان در صورت تشخیص به‌موقع درمان کرد. درمان سرطان میلوئیدی مزمن بلافاصله پس از تشخیص قطعی آن شروع می‌شود تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. نوع درمان در مبتلایان به سرطان CML با توجه به فاز بیماری و شرایط جسمی بیمار متفاوت است. راه‌های درمانی این سرطان عبارت‌اند از:

• پرتودرمانی
• شیمی‌درمانی
• پیوند مغز استخوان
• ایمنی‌درمانی

برای درمان بیماران ممکن است از یک روش درمانی و یا ترکیبی از چند روش استفاده شود. روش شیمی‌درمانی خوراکی، شایع‌ترین روش درمان بیماران مبتلا به CML است. داروهای شیمی‌درمانی باعث توقف تکثیر سلول‌های سرطانی می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• قرص ایماتینیب
• کپسول نیلوتینیب
• قرص داساتینیب
• قرص بوسوتینیب

در کنار مصرف منظم داروها و تکمیل مراحل درمان CML، بیماران مبتلا به‌طور منظم آزمایش خون می‌دهند تا میزان اثربخشی داروها و همچنین روند بیماری موردبررسی قرار گیرد.

سخن پایانی از هومکا

در این مطلب از مجله هومکا راجع به سرطان CML که یکی از انواع شایع سرطان خون در سنین ۶۰ تا ۶۵ سال است، صحبت کردیم. همان‌طور که می‌دانید همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، زیرا با پیشگیری و همچنین تشخیص به‌موقع بیماری‌ها می‌توان هزینه‌های درمان را بسیار کاهش داد. برای مثال انجام یک آزمایش خون ساده برای تشخیص به‌موقع بیماری‌ها تنها چند صد هزار تومان برای شما هزینه دارد، اما عدم توجه به این مسئله باعث پیشرفت بیماری‌ می‌شود که درمان آن ممکن است چند ده میلیون برای شما هزینه داشته باشد. اگر از رفتن به آزمایشگاه خسته شده‌اید، می‌توانید با استفاده از خدمات آزمایش در منزل هومکا آزمایشگاه را به خانه خود بیاورید. برای انجام آزمایش CBC در منزل کلیک کنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.