سرطان دهانه رحم + آیا سرطان دهانه رحم کشنده است؟
سرطان همیشه با توجه به عضو منشأ آن نام‌گذاری می‌شود. برای مثال هنگامی که سرطان از دهانه رحم شروع شود سرطان دهانه رحم نامیده می‌شود. دهانه رحم در حد فاصل واژن و قسمت بالایی رحم قرار دارد و این دو را به هم وصل می‌کند. اگر به دنبال اطلاعات جدید و معتبر در خصوص سرطان دهانه رحم هستید این مقاله از مجله سلامت هومکا را دنبال کنید.
سرطان دهانه رحم چیست؟
سرطان دهانه رحم از سلول‌های پوشاننده دهانه رحم که در واقع قسمت پایینی رحم را تشکیل می‌دهد، شروع می‌شود. دهانه رحم به عنوان یک کانال ارتباطی، رحم (قسمت بالایی که در آن جنین رشد می‌کند) را به واژن (کانال زایمان) متصل می‌کند. سرطان زمانی پدیدار می‌شود که سلول‌های بدن به صورت خارج از کنترل تکثیر شوند.
دهانه رحم از دو قسمت تشکیل‌شده و با دو نوع سلول مختلف پوشیده شده است. سطح خارجی دهانه رحم (سرویکس) توسط سلول‌های بافت پوششی یا اپیتلیال سنگفرشی و سطح داخلی آن توسط بافت پوششی استوانه‌ای پوشیده شده است. محل تلاقی دو نوع سلول ذکرشده در دهانه رحم ناحیه تبدیل (transformation zone) نامیده می‌شود. با بالا رفتن سن و در صورت زایمان، مکان دقیق منطقه تبدیل تغییر می‌کند. اغلب سرطان‌های دهانه رحم از سلول‌های ناحیه تبدیل منشأ می‌گیرند. همچنین با تزریق واکسن HPV می‌توان تا حد زیادی از بروز سرطان دهانه رحم پیشگیری کرد.
عوامل خطر برای ابتلا به سرطان دهانه رحم
عامل خطر هر فاکتوری است که خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. انواع سرطان‌ها عوامل خطر متفاوتی هم دارند. برای مثال، قرار گرفتن طولانی پوست در معرض نور خورشید یک عامل خطر برای بروز سرطان پوست است. سیگار یک عامل خطر برای سرطان ریه است. البته داشتن یک عامل خطر یا حتی چندین عامل به این معنی نیست که فرد به سرطان مبتلا خواهید شد.
دارا بودن چندین عامل خطر، احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد. افرادی که هیچ یک از این عوامل خطر را ندارند به‌ندرت به این نوع سرطان مبتلا می‌شوند. هنگامی که به عوامل خطر فکر می‌کنید برای پیشگیری از ابتلا به این نوع سرطان به فاکتورهایی مانند سیگار کشیدن یا عفونت ویروس پاپیلومای انسانی تمرکز کنید که می‌توانید آنها را تغییر دهید نه آن‌هایی که مانند سن و سابقه خانوادگی خارج از توان شماست.
البته دانستن مواردی که نمی‌توانیم آنها را تغییر دهیم نیز مهم است زیرا برای کسانی که این عوامل را دارند انجام آزمایش‌های غربالگری منظم برای تشخیص زودهنگام سرطان سرویکس حائز اهمیت است. عوامل خطر سرطان دهانه رحم به شرح زیر است.
عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) مهم‌ترین عامل خطر برای این نوع سرطان محسوب می‌شود. HPV شامل گروهی بیش از ۱۰۰ ویروس مرتبط است که بعضی از آنها باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند و تعدادی هم در ایجاد بدخیمی‌های رحم نقش دارند. این ویروس‌ها می‌توانند سلول‌های پوست و سلول‌های پوشاننده اندام تناسلی، مقعد، دهان و گلو را آلوده کنند اما به خون ورود نمی‌کنند و بنابراین اعضای داخلی مثل قلب و ریه را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند.
یکی از راه‌های انتشار HPV از طریق رابطه جنسی ازجمله رابطه جنسی واژینال، مقعدی و حتی دهانی است. بعضی از انواع HPV باعث ایجاد زگیل در دست و پا و بعضی دیگر بر روی لب یا زبان زگیل ایجاد می‌کنند. انواع خاصی از HPV ممکن است باعث ایجاد زگیل در اطراف اندام تناسلی زن و مرد و یا در ناحیه مقعد شوند. این سویه‌های زگیل‌زا از ویروس‌های کم‌خطر HPV به حساب می‌آیند زیرا به‌ندرت با سرطان مرتبط هستند.
اما انواع دیگری از HPV انواع پرخطر به شمار می‌روند زیرا به‌شدت با سرطان‌ها ازجمله سرطان دهانه رحم، سرطان واژن، سرطان آلت تناسلی در مردان و سرطان‌های مقعد، دهان و گلو مرتبط هستند. عفونت با HPV شایع است و در بیشتر موارد بدن قادر است عفونت را به‌تنهایی حذف کند. اما گاهی اوقات عفونت از بین نمی‌رود و مزمن می‌شود. عفونت مزمن، به‌ویژه از انواع پرخطر HPV، می‌تواند به ایجاد برخی سرطان‌ها مانند سرطان دهانه رحم منتهی شود.
سابقه روابط پرخطر جنسی
چندین عامل مرتبط با روابط پرخطر جنسی در خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم تأثیرگذار هستند. این خطرات حاکی از احتمال قرار گرفتن در معرض HPV در طول رابطه جنسی هستند:
- فعال بودن از نظر روابط جنسی در سنین پایین (به‌ویژه در سنین کمتر از ۱۸ سال)
- داشتن چندین شریک جنسی
- داشتن یک شریک پرخطر (کسی که دچار عفونت HPV است و یا شرکای جنسی زیادی دارد)
مصرف سیگار
وقتی فردی سیگار می‌کشد هم خودش و هم اطرافیانش را در معرض بسیاری از مواد شیمیایی سرطان‌زا قرار می‌دهد. این مواد مضر از طریق ریه‌ها جذب و از طریق جریان خون به سراسر بدن حمل می‌شوند. احتمال ابتلا به این نوع سرطان در زنان سیگاری دو برابر بیشتر از کسانی است که سیگار نمی‌کشند.
شواهد علمی نشان می‌دهد که مواد سمی تنباکو در مخاط دهانه رحم زنان سیگاری یافت می‌شود. محققان بر این باورند که این مواد به DNA سلول‌های دهانه رحم آسیب می‌رسانند و ممکن است در ایجاد سرطان دهانه رحم نقش داشته باشند. استعمال دخانیات همچنین سیستم ایمنی بدن را در مبارزه با عفونت‌های HPV تضعیف می‌کند.
علائم سرطان دهانه رحم
زنان مبتلا به مراحل اولیه سرطان دهانه رحم و پیش سرطان معمولاً هیچ علامتی ندارند. علائم سرطان دهانه رحم اغلب تا زمانی که پیشرفت نکند و در بافت‌های مجاور منتشر نشود، بروز نمی‌کند. هنگامی‌که این اتفاق رخ دهد، شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
- خونریزی غیرطبیعی واژینال مانند خونریزی بعد از رابطه جنسی، خونریزی بعد از یائسگی، خونریزی و لکه بینی بین پریودها، طولانی یا سنگین شدن سیکل قاعدگی و خونریزی بعد از دوش واژینال
- ترشحات غیرمعمول از واژن که ممکن است حاوی مقداری خون باشد و بین پریودها یا بعد از یائسگی دیده شود
- درد هنگام رابطه جنسی
- درد در ناحیه لگن
علائم و نشانه‌هایی که در حالت پیشرفته‌تر سرطان سرویکس دیده می‌شود، به‌صورت زیر است:
- تورم پاها
- مشکلات ادراری یا اجابت مزاج
- وجود خون در ادرار
این علائم همچنین می‌تواند ناشی از مشکلاتی غیر از این سرطان باشد. با وجود این، اگر هر یک از علائم بیان‌شده را دارید، فوراً به یک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. نادیده گرفتن علائم ممکن است به سرطان اجازه پیشرفت دهد و شانس درمان موفقیت‌آمیز را کم کند.
آیا می‌توان سرطان دهانه رحم را در اوایل آن تشخیص داد؟
بهترین راه برای تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم انجام آزمایشات غربالگری منظم است. آزمایشات غربالگری شامل غربالگری سرطان دهانه رحم، آزمایش HPV و تست پاپ اسمیر است. این تست‌ها را می‌توان به‌تنهایی یا همزمان انجام داد. در بسیاری از موارد، با غربالگری منظم می‌توان از این نوع سرطان پیشگیری کرد. تشخیص زودهنگام تا حد زیادی شانس درمان موفقیت‌آمیز را افزایش می‌دهد. آگاهی از هرگونه علائم و نشانه‌های سرطان نیز می‌تواند به تشخیص زودتر آن کمک کند.
آزمایشات برای تشخیص به‌موقع سرطان دهانه رحم
پی بردن به سرطان دهانه رحم اغلب با یک جواب غیرطبیعی در تست HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) یا تست پاپ اسمیر شروع می‌شود. این جواب موجب تجویز آزمایش‌های بیشتر می‌شود که می‌تواند سرطان یا پیش سرطان را تشخیص دهد. تست پاپ اسمیر و تست HPV تست‌های غربالگری هستند.
در صورت بروز علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی واژن یا درد در حین رابطه جنسی باید به پزشک مراجعه کنید تا آزمایش‌های لازم برای تشخیص هرگونه تغییر غیرنرمال انجام شود. اگر جواب آزمایشات بیانگر وجود سلول‌های سرطانی در دهانه رحم باشد پزشک بیمار را به یک انکولوژیست زنان و زایمان ارجاع می‌دهد.
نتایج غیرطبیعی در تست غربالگری دهانه رحم
نتایج آزمایش غربالگری به همراه نتایج سایر آزمایشات، خطر ابتلا به این نوع سرطان را نشان می‌دهند و پزشک از آنها برای تعیین آزمایشات بعدی یا نوع درمان استفاده خواهد کرد که ممکن است شامل آزمایش غربالگری در سال بعد، کولپوسکوپی یا یکی از روش‌ها برای درمان پیش سرطان باشد. ازآنجایی‌که بسته به خطر ابتلا به سرطان سرویکال گزینه‌های مختلفی برای پایش و درمان وجود دارد، بهتر است در مورد نتایج غربالگری خود با پزشک صحبت کنید تا به‌طور کامل میزان خطر ابتلا به این سرطان را برای شما تشریح کند.
بررسی سابقه درمانی و معاینه فیزیکی
ابتدا پزشک از شما در مورد سوابق درمانی سوال خواهد کرد. در این سوالات اطلاعات مربوط به عوامل خطر و علائم سرطان دهانه رحم مد نظر هستند. سپس یک معاینه فیزیکی کامل جهت ارزیابی وضعیت کلی سلامتی انجام می‌شود. معاینه لگن، بررسی غدد لنفاوی و شاید تست پاپ اسمیر نیز در دستور کار باشد.
کولپوسکوپی
اگر علائم خاصی مرتبط با سرطان مشاهده شود و نتیجه آزمایش پاپ اسمیر غیرطبیعی و نتیجه تست HPV مثبت باشد به‌احتمال‌زیاد نیاز به انجام روشی به نام کولپوسکوپی خواهید داشت. برای این کار مانند معاینه لگن روی تخت معاینه دراز می‌کشید. در حین معاینه دهانه رحم، پزشک یک اسپکولوم را در واژن قرار می‌دهد تا به باز نگه داشتن آن کمک کند. سپس با ابزار کولپوسکوپ که دارای عدسی‌های ویژه است سطوح دهانه رحم ارزیابی می‌شود. این تست آزاردهنده و یا تهاجمی نیست و حتی در دوران بارداری نیز قابل انجام است.
بیوپسی دهانه رحم
چندین نوع بیوپسی برای تشخیص پیش سرطان و سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود. در روش بیوپسی یک نمونه از بافت دهانه رحم جهت بررسی‌های میکروسکوپی برداشته می‌شود.
آیا می‌توان سرطان دهانه رحم را با انگشت لمس کرد؟
سرطان دهانه رحم را نمی‌توان با انگشت خود احساس کنید. سلول‌های سرطانی بسیار کوچک هستند و تشخیص آنها از طریق لمس غیرممکن است. تنها راه تشخیص این سلول‌ها مشاهده آنها در زیر میکروسکوپ است. اگر برآمدگی، توده و یا ضایعات بافتی در واژن خود احساس می‌کنید، می‌تواند نشانه‌ای از پولیپ یا کیست باشد. در چنین مواردی لازم است که در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید تا ناحیه مورد معاینه قرار گیرد.
به گفته‌ی my.clevelandclinic پس از تشخیص سرطان دهانه رحم، با آزمایشاتی وسعت سرطان و میزان گسترش سلول‌های سرطانی سنجیده می‌شود. بر اساس نتیجه آزمایش‌ها، این سرطان در یکی از مراحل زیر قرار می‌گیرد:
- مرحله I: در مرحله یک سرطان فقط محدود به دهانه رحم است. مرحله یک بر اساس اندازه تومور و عمق شکل‌گیری تومور به مراحل IA و IB تقسیم می‌شود
- استیج II: سرطان فراتر از دهانه رحم و رحم رشد کرده، اما به دیواره‌های لگن یا قسمت پایین واژن گسترش نیافته. به غدد لنفاوی مجاور و مناطق دوردست نیز سرایت نکرده است
- مرحله III: در مرحله سه، سرطان به یک‌سوم پایینی واژن، دیواره لگن و غدد لنفاوی گسترش‌یافته است
- مرحله IV: در مرحله چهار، سرطان به خارج از لگن منتشرشده و بافت پوششی مثانه، رکتوم و احتمالاً سایر قسمت‌های بدن را نیز درگیر کرده است
درمان سرطان دهانه رحم
برای درمان سرطان، چندین پزشک با تخصص‌های مختلف به‌صورت یک تیم کار درمان را پیش می‌برند تا یک برنامه جامع و موثر برای بیمار تهیه شود. درمان این بیماری به عوامل مختلفی ازجمله نوع و مرحله سرطان، عوارض جانبی احتمالی، ترجیحات و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. با پزشک خود در مورد اهداف درمان و آنچه می‌توانید به‌عنوان خودمراقبتی انجام دهید، صحبت کنید.
تشخیص سرطان ممکن است نگرانی‌هایی را در مورد تأثیر درمان بر عملکرد جنسی و توانایی باروری ایجاد کند. تیم مراقبت پزشکی قبل از شروع هر نوع درمان، گزینه‌های مختلف درمانی را با بیمار در میان می‌گذارند. گزینه‌های درمانی برای سرطان دهانه رحم به صورت زیر است:
- پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی
- عمل جراحی
- درمان هدفمند
- ایمونوتراپی
پرتودرمانی
در این روش درمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی دهانه رحم استفاده می‌شود. دو نوع پرتودرمانی وجود دارد:
- تابش پرتو از منبع خارجی: تاباندن پرتورهای پرقدرت از دستگاهی که خارج از بدن بیمار قرار دارد
- براکی تراپی: پرتوها از یک منبع داخلی که نزدیک بافت سرطان قرار دارند، منشأ می‌گیرند
شیمی‌درمانی
در شیمی‌درمانی داروهای متناسب با سرطان دهانه رحم از طریق رگ‌های خونی به بدن تزریق و یا به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند تا این سلول‌ها از بدن ریشه‌کن شوند. به این نوع درمان، درمان سیستمیک گفته می‌شود و به این معنی است که سلول‌های سرطانی در هر نقطه از بدن مورد هدف قرار می‌گیرند. شیمی‌درمانی اغلب به‌صورت دوره‌ای انجام می‌شود و طول هر دوره و دفعات آن به داروی مورد استفاده و محل قرارگیری سرطان بستگی دارد.
عمل جراحی
هدف از جراحی در سرطان دهانه رحم، برداشتن تومور و برخی از بافت‌های سالم اطراف آن است. برای سرطانی که در مراحل اولیه خود قرار دارد و به خارج از دهانه رحم گسترش نیافته باشد، این روش بسیار موثر است و شامل هیسترکتومی برای برداشتن رحم و دهانه رحم است. هیسترکتومی می‌تواند ساده یا رادیکال باشد.
در هیسترکتومی ساده تنها رحم و دهانه رحم برداشته می‌شود اما در هیسترکتومی رادیکال رحم، دهانه رحم، قسمت فوقانی واژن و بافت اطراف دهانه رحم برداشته می‌شوند. در هیسترکتومی رادیکال از غدد لنفاوی لگنی نیز جهت بررسی استیج سرطان نمونه‌برداری می‌شود. معمولاً این کار به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود.
عوارض عمل جراحی سرطان دهانه رحم
عمل جراحی سرطان دهانه رحم نیز مانند هر عمل دیگری ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد. از عوارض احتمالی می‌توان به خونریزی، عفونت سیستم ادراری و روده اشاره نمود. ازآنجایی‌که این روش‌های جراحی بر سلامت جنسی تأثیر می‌گذارند، بیماران باید قبل از جراحی با پزشک معالج در مورد نگرانی‌های خود با جزئیات بیشتری صحبت کنند. پزشک ممکن است بسته به آینده باروری و سایر ملاحضات جانبی تغییراتی در روند درمان ایجاد کند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
