تغذیه و سرطان + تغذیه مناسب چه تاثیری بر سرطان دارد؟
سرطان یک اصطلاح کلی در مورد رشد غیرطبیعی و خارج از کنترل سلول‌ها در هر نقطه از بدن است. درواقع تعداد بالایی انواع سرطان وجود دارد. آنچه ما را در برابر انواع سرطان‌ها محافظت می‌کند پیشگیری است و آنچه به ما در درمان بهتر و موفقیت‌آمیز کمک می‌کند، پیروی از دستورالعمل‌های درمانی موثر است. تغذیه مناسب یکی از اقداماتی است که تمام مبتلایان به سرطان جهت درمان و کنترل وضعیت خود باید انجام دهند و پیرو آن باشند.
نقش تغذیه در بهبود سرطان
اگر بخواهیم به تمام جوانب سرطان جزئی نگاه کنیم، سرطان تنها یک وضعیت پزشکی شامل بروز، تشخیص، کنترل و درمان نیست! سرطان از زمان بروز تا زمان بهبود کامل می‌تواند تمام جنبه‌های سلامتی و زندگی فرد مبتلا را دستخوش تغییرات کند، که اشتها و رژیم نیز در این مقوله می‌گنجد. سرطان می‌تواند بر سطح اشتهای بیمار تأثیر گذاشته و حتی رژیم غذایی او را نیز تغییر دهد. به همین علت است که پزشکان متخصص در طول درمان عارضه سرطان به شدت بر تغذیه بیمار نیز تمرکز دارند.
در مقاله به شما می‌گوییم که چگونه می‌توانید با یک رژیم غذایی سالم و متناسب با شرایطتان، پروسه درمان را سرعت ببخشید. همچنین خواهیم گفت که در طول درمان سرطان به چه غذاهایی دیگر نیاز ندارید و برایتان خوب نیستند و به چه غذاهایی نیاز دارید و باید از آن‌ها مصرف کنید.
عوارض درمان سرطان و مشکلات تغذیه
همان‌طور که گفتیم علاوه بر خود سرطان، دیگر جوانب آن همچون درمان بر روند تغذیه و اشتها بیمار تأثیر خواهند داشت. روندهای درمانی همچون پرتودرمانی و شیمی‌درمانی درعین‌حال که مفید و کارآمد هستند، عوارضی نیز به همراه دارند. عوارض جانبی این روش‌های درمانی سرطان می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
یبوست
یبوست یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی پرتودرمانی و شیمی‌درمانی در بیماران سرطانی است. این وضعیت موجب ایجاد ناراحتی در معده و روده می‌شود. همچنین ناراحتی‌های ناشی از یبوست سبب کاهش میل بیمار به غذا خوردن می‌شوند.
اسهال
این علامت خود می‌تواند عارضه و وضعیتی خطرناک باشد، حال اگر عوارض یک روش درمانی باشد و مخصوصاً در بیمار سرطانی رخ دهد، جدی‌تر تلقی می‌شود. اسهال مواد مغذی را به سرعت از بدن تخلیه می‌کند و در صورت عدم کنترل سبب کم‌آبی و کمبود مواد مغذی در بیمار سرطانی می‌شود.
از دست دادن حس چشایی
چشایی یکی از حواس قوی است که افراد را به غذاها جذب می‌کند. بنابراین زمانی که بیمار در اثر پرتودرمانی و شیمی‌درمانی حس چشایی خود را از دست می‌دهد، ممکن است دیگر تمایلی به خوردن غذاها نداشته باشد.
خستگی
خستگی یکی از عوارض درمان‌های موثر مهار سرطان است، اما خود نیز عوارضی به همراه دارد. زمانی که بیمار سرطانی احساس خستگی دارد کمتر فعالیت می‌کند. زمانی که بدن فعال نباشد کالری کمتری مصرف می‌شود و بیمار بی‌اشتها شده و کمتر تمایل به غذا خوردن نشان می‌دهد.
حالت تهوع و استفراغ
این نشانه نیز در افرادی که تحت پرتودرمانی و شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، شایع است. تهوع و استفراغ سبب کاهش سطح اشتهای بیمار شده و از طرفی با برگشت مایعات و مواد غذایی از معده بیمار دچار کاهش وزن می‌شود.
تمام عوارض بالا که در بیماران سرطانی تحت درمان پرتودرمانی، شیمی‌درمانی و سایر روش‌های درمانی موثر رخ می‌دهند، ناخوشایند هستند. باوجوداین مبتلایان به سرطان که پروسه درمان را طی می‌کنند، می‌توانند با رعایت یک رژیم غذایی متناسب با شرایطشان کمتر و یا اصلاً درگیر این عوارض نشوند.
اضافه وزن در طول درمان سرطان
برخی از مبتلایان به سرطان دچار اضافه وزن می‌شوند. اضافه‌وزن در مبتلایان به سرطان خون و سرطان سینه شایع است، چراکه آن‌ها اغلب با استروئیدها مورد درمان قرار می‌گیرند. یکی از تأثیرات استروئیدها بر بدن افزایش سطح اشتها است. با مصرف این داروها احتمالاً قند خون افزایش پیدا کرده و مقاومت به انسولین نیز بیشتر می‌شود.
درصورتی‌که بیمار سرطانی یک سبک زندگی کم‌تحرک داشته باشد و داروهای استروئیدی نیز مصرف کند، ریسک بالای اضافه‌وزن را خواهد داشت. با افزایش قند خون بیمار دچار ضعف و گرسنگی مداوم می‌شود، بیشتر غذا می‌خورد و دچار چاقی می‌شود. گروهی از مبتلایان به سرطان سینه یا آندومتر پس از شیمی‌درمانی، یک یا چند دوره هورمون تراپی دارند. داروهایی که در پروسه هورمون درمانی تجویز می‌شوند استروژن را سرکوب کرده و سوخت‌وساز بدن را کاهش می‌دهند. با کُند شدن متابولیسم اگر بیمار سبک زندگی کم‌تحرک داشته باشد، به‌راحتی و خیلی سریع وزن اضافه می‌کند.
افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده معمولاً در نحوه کنترل وزنشان دچار مشکل می‌شوند. لوزالمعده فرد مبتلا به این نوع سرطان عملکرد درستی ندارد و نمی‌تواند مانند وضعیت نرمال مواد غذایی را هضم کند. این گروه معمولاً دچار سوءتغذیه و کاهش وزن می‌شوند و یا اینکه شدیداً مستعد ابتلا به این وضعیت هستند.
غذاهای مفید در رژیم درمان سرطان
به اعتقاد متخصصین، لازم است افراد مبتلا به سرطان و حتی افرادی که از بیماری‌های مزمن دیگر رنج می‌برند از یک رژیم غذایی کامل پیروی کنند. این رژیم باید دربرگیرنده پروتئین‌ها، چربی‌های سالم، غلات کامل، مواد معدنی و ویتامین‌ها باشد. در صورت امکان بهتر است که رژیم بیمار سرطانی پیش از شروع درمان تنظیم و شروع شود، تا بیمار بهترین نتیجه را از آن دریافت کند. بهتر است از گروه‌های غذایی زیر استفاده کنید.
نقش کربوهیدرات‌های سالم در تغذیه و سرطان
منظور از کربوهیدرات‌های سالم منابع کربوهیدراتی هستند که کمتر فرآوری شده باشند. گندم کامل، جو و سبوس ازجمله کربوهیدرات‌های مفیدی هستند که می‌توانید مصرف کنید. آن‌ها حاوی فیبر محلول هستند و سبب حفظ باکتری‌های خوب روده می‌شوند. جالب است بدانید که فیبرهای محلول محرک تولید بیشتر اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه هستند. اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه یا SCFAs علاوه بر بهبود عملکرد متابولیسم بدن در ترمیم سلولی نیز تأثیرگذار هستند.
نقش ویتامین‌ها و مواد معدنی در تغذیه‌ی سرطان
برای بهبود فرآیند آنزیمی بدن در طول درمان سرطان باید به قدر کافی مواد معدنی و ویتامین مصرف کنید. آن‌ها نقش حیاتی در تقویت سیستم ایمنی دارند و منجر به کاهش التهابات می‌شوند. بهتر است بیشتر غذاهایی که منبع ویتامین D هستند میل کنید. آب پرتقال، شیر، برخی غلات و ماست ازجمله منابع غنی از ویتامین‌ها به‌خصوص ویتامین D هستند.
نقش پروتئین‌های گیاهی در تغذیه بیماران سرطانی
پروتئین‌های گیاهی یکی از بهترین منابع غذایی بیماران مبتلا به سرطان در طول شیمی‌درمانی و دیگر روش‌های درمان سرطان خواهند بود. به گفته متخصصین پروتئین‌های گیاهی بیشترین میزان مواد معدنی را دارند و منابع ویتامین‌ها نیز شناخته می‌شوند. در طول درمان عارضه سرطان سعی کنید بیشتر آجیل و دانه‌های مغذی میل کنید.
مصرف لوبیا‌ها و سبزیجات نیز برای شما بسیار مفید است. یادتان باشد که مصرف پروتئین‌های حیوانی در حد اعتدال ممنوع نیست و می‌توانید از این منابع غذایی نیز استفاده کنید. اگر دوست دارید از پروتئین‌های حیوانی استفاده کنید، حتماً انواع بدون چربی یعنی ماهی و مرغ را در اولویت قرار دهید.
نقش چربی‌های سالم در تغذیه سرطان
منابع غذایی حاوی چربی‌های غیراشباع برای شما مفید هستند. این چربی‌ها خواص درمانی نیز دارند. روغن زیتون، روغن هسته انگور، روغن گردو و آووکادو منابع غنی اسیدهای چرب امگا سه محسوب می‌شوند. اسید چرب امگا ۳ از بدن شما در برابر عوامل التهاب زا مراقبت می‌کند. همچنین این چربی به بهبود سلامت قلب و عروق کمک می‌کند.
غذاهای مضر برای سرطان
درباره گروه‌های غذایی مفیدی که باید در طول درمان سرطان میل کنید، توضیح دادیم. اما این کافی نیست و باید برخی از مواد غذایی را نیز حذف کنید. این وضعیت همیشگی نیست و از طرفی فکر کنید که این محدودیت چه تأثیر چشمگیری در بهبود وضعیت شما دارد!
آگاهی‌تان را در مورد آنچه در طول پروسه درمان میل می‌کنید، افزایش دهید. تا جایی که امکان دارد خودتان آشپزی کنید و همیشه برچسب روی مواد غذایی را بخوانید. غذاهای فرآوری‌شده برای شما مفید نیستند. همچنین غذاهای حاوی روغن هیدروژنه را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید. خوب است بدانید که روغن‌های هیدروژنه سبب افزایش التهاب می‌شوند.
باید قبول کنیم که وقتی بدن درگیر به هر نوع از سرطان می‌شود، سیستم ایمنی در تلاش برای مهار آن است، بنابراین در این روند آسیب نیز می‌بیند. اما شما می‌توانید با تغییر تغذیه خود به سیستم ایمنی کمک کنید و عملکردش را بهبود ببخشید. بهترین کار این است که خوردن غذاهایی که سبب تضعیف سیستم ایمنی می‌شوند را متوقف کنید. ازجمله مواد غذایی که بهتر است در طول درمان سرطان مصرف نکنید، عبارت‌اند از:
- انواع ماهی که خام سرو و خورده می‌شوند، همچون سوشی
- غذاها و ترکیبات حاوی تخم‌مرغ خام، مثل سس مایونز
- میوه و سبزی شسته‌نشده
- پنیرهای غیرپاستوریزه و لبنیات
- گوشت چرب
- آرد سفید و هر غذایی که حاوی کربوهیدرات فرآوری‌شده هستند
- انواع ماهی که کم پخته سرو و خورده می‌شوند
صبحانه بیماران سرطانی
صبحانه‌ای که به بیماران سرطانی توصیه می‌شود، لازم است دربرگیرنده مواد غذایی با ارزش غذایی بالا همچون پروتئین‌های بدون چربی، انواع میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و محصولات لبنی کم‌چرب باشد.
بهبود سرطان با تغذیه مناسب
همان‌طور که غذاها می‌توانند در طول پروسه درمان سرطان به کنترل عوارض و علائم ناشی از عارضه و روش‌های درمانی کمک کنند، در پیشگیری از بروز آن نیز موثر هستند. با رعایت چند نکته در رژیم غذایی‌تان می‌توانید تا حدود زیادی ریسک ابتلا به سرطان‌ها را کاهش دهید:
- مصرف میوه و سبزیجات را در رژیم غذایی خود افزایش دهید
- با مصرف منابع غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان سیستم ایمنی را تقویت کنید
- مصرف گوشت‌های قرمز و فرآوری شده را محدود کنید
- غذاهایی بخورید که حاوی فیبر هستند
- مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و شکر را کاهش دهید
- چربی‌های سالم همچون ماهی‌های چرب و دانه‌های روغنی میل کنید
به گفته‌ی hopkinsmedicine مولتی‌ویتامین‌ها زمانی که بیمار در طول درمان درگیر بی‌اشتهایی و عوارضی همچون اسهال و استفراغ می‌شود، موثر واقع خواهند شد. مولتی‌ویتامین‌ها می‌توانند جبران‌کننده میزان مواد معدنی و ویتامینی باشند که به علت بروز عوارض از دست می‌روند.
شایع‌ترین کمبود ویتامینی که در طول درمان سرطان و حتی گاهی در حالت عادی رخ می‌دهد، کمبود ویتامین D است. ویتامین D می‌تواند خستگی ناشی از درمان را کاهش دهد، سیستم ایمنی را تقویت کند و سلامت استخوان‌ها را ارتقا بخشد.
ویتامین D به بیماران سرطانی که مصرف داروهای استروئیدی دارند توصیه می‌شود. چراکه مصرف استروئیدها بیماران را در معرض خطر کاهش تراکم استخوان‌ها قرار می‌دهند.
دقت کنید که شما نمی‌توانید بدون توصیه و تجویز مستقیم متخصص تغذیه و همچنین متخصص آنکولوژیست اقدام به مصرف مکمل‌ها کنید. حتماً پیش از مصرف هر نوع مکمل و ویتامین با پزشک خود مشورت کنید.
علت اهمیت تغذیه در طول درمان سرطان
با توجه به توضیحاتی که در بالا دادیم سرطان و درمان‌های آن می‌توانند به‌طور محسوس بر اشتها و وزن بیمار تأثیرگذار باشند. بنابراین خیلی مهم است که بیمار در طول درمان عارضه به رژیم غذایی خود به عنوان بخشی از درمان نگاه کند و نظارت بر آن را یک امر معمول تلقی نکند. اگر مبتلا به نوعی از سرطان هستید و حال شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی می‌کنید، با حفظ وزن سالم و مصرف غذاهای مفید از مزایای یک رژیم درست بهره‌مند می‌شوید. این مزایا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- توان عضلانی بدنتان بهبود پیدا کرده و یا افزایش می‌یابد
- به مدیریت عوارض جانبی بدنتان کمک می‌کند
- به حفظ عملکرد سیستم ایمنی بدنتان کمک می‌کند
- التهاب بدن را کاهش می‌دهد
- افزایش انرژی و کاهش احساس کسالت و خستگی
مدیریت عوارض جانبی سرطان با رژیم غذایی و تغذیه مناسب
کنترل بی‌اشتهایی
بی‌اشتهایی یکی از عوارض شایع شیمی‌درمانی و پرتودرمانی است، اما قابل‌کنترل است. بیمار می‌تواند با تقسیم وعده‌های اصلی و کوچک کردن آن‌ها تأثیرات بی‌اشتهایی را خنثی کند. در این حالت به بیمار توصیه می‌شود در طول روز بجای سه وعده بزرگ، چند وعده کوچک غذا میل کند. همچنین برای میان وعده‌ها گزینه‌های مغذی را انتخاب کند.
بهبود حس چشایی
زمانی که نمی‌توانید مزه غذاها را حس کنید، حتماً بی‌اشتها و بی‌میل می‌شوید و نمی‌دانید که چگونه این وضعیت ناخوشایند را درمان کنید. درصورتی‌که چشایی‌تان را از دست دادید، غذاهای جدید را امتحان کنید. همچنین از ادویه‌ها برای قوی‌تر کردن بوی غذاها استفاده کنید. آب‌لیمو و سرکه نیز می‌توانند در طعم دار کردن غذاها به شما کمک کنند.
کنترل یبوست
یبوست دیگر تأثیر و عوارضی است که درمان‌های سرطان برجای می‌گذارند. با نوشیدن حجم بیشتری آب و یک مکمل فیبر می‌توان این وضعیت را کنترل نمود. همچنین به بیمار توصیه می‌شود حتماً در وعده‌های اصلی حبوبات و سبزیجات مصرف کنند.
اسهال
مصرف غذا و نوشیدنی‌هایی که سدیم دارند، مثل آبگوشت و نوشیدنی‌های ورزشی می‌تواند به تسکین اسهال کمک کند. همچنین اگر بیمار بیشتر آب‌میوه طبیعی و موز میل کند در کنترل و مهار اسهال زودتر به نتیجه می‌رسد.
مدیریت حالت تهوع
اگر هر غذایی می‌خورید دچار حالت تهوع می‌شوید و یا اینکه آن را برمی‌گردانید، سراغ غذاهای ضد تهوع بروید. زنجبیل، نعناع و روغن مرکبات ازجمله ترکیبات غذایی هستند که به کنترل تهوع کمک می‌کنند. جویدن یک تکه زنجبیل، نوشیدن چای زنجبیل یا مکیدن یک تکه لیمو می‌تواند به کنترل حالت تهوع و استفراغ کمک کند.
دریافت برنامه غذایی درمان سرطان
برای تنظیم و دریافت رژیم غذایی جهت کنترل وضعیت بدن در طول درمان سرطان حتماً باید بیمار تحت نظر متخصص تغذیه باشد. متخصص تغذیه آموزش‌های لازم در خصوص نیازهای تغذیه‌ای افراد مبتلا به سرطان و سایر بیماری‌های مزمن را دیده است. پزشک تغذیه علاوه بر ارائه یک برنامه غذایی مفید در تعیین میزان کالری و مواد مغذی که باید مصرف شود نیز به بیمار کمک می‌کند.
از مراجعه به پزشک تغذیه نترسید و تصور نکنید که حتماً باید تابع یک رژیم سخت و گران‌قیمت باشید. تا جایی که امکان دارد خودتان در منزل غذا تهیه کنید و اگر فرصت کافی ندارید، غذاهایی را سفارش دهید که از منابع غذایی سلامت تهیه می‌شوند. اگر بودجه شما برای تهیه غذا همیشه کافی نیست گزینه‌های ارزان اما فوق‌العاده مفید همچون میوه‌ها، سبزیجات و لوبیا‌ها را در اولویت قرار دهید.
درصورتی‌که نیاز به دریافت خدمات ویزیت پزشک یا آزمایش در منزل دارید، می‌توانید از هومکا خدمات مورد نظرتان را بخواهید. همچنین می‌توانید با استفاده از شماره ۰۲۱۶۷۳۷۱ با کارشناس هومکا در ارتباط باشید، مشاوره دریافت کنید و نوبت بگیرید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
