درمان انسداد روده + ایا عمل انسداد روده خطرناک است؟
انسداد روده یک وضعیت شایع اما اورژانسی در سرتاسر دنیاست که تا ۲۰ درصد از موارد بستری درد حاد شکمی را در برمی‌گیرد. از این تعداد ۸۰ درصد مربوط به انسداد روده کوچک است و مهم‌ترین علت آن چسبندگی روده است. در مقابل، سرطان کولورکتال عمده‌ترین علت انسداد روده بزرگ محسوب می‌شود. برای برطرف کردن انسداد روده درمان‌های مختلفی وجود دارد که در این مقاله از مجله سلامت هومکا به تشریح درمان انسداد روده می‌پردازیم.
نکات مهم در خصوص انسداد روده
- شایع‌ترین انواع سرطان که باعث انسداد روده می‌شوند شامل سرطان روده بزرگ، سرطان معده و سرطان تخمدان است
- برای تشخیص علت انسداد علاوه بر معاینه فیزیکی، آزمایشات تصویربرداری نیز تجویز می‌شوند
- درمان انسداد حاد و مزمن روده متفاوت است
- انسداد روده ممکن است فیزیکی و یا غیرفیزیکی باشد
انسداد روده مانع از حرکت مدفوع در روده کوچک یا بزرگ می‌شود. این عارضه ممکن است به دلیل یک عامل فیزیکی یا شرایطی غیرفیزیکی باشد که ماهیچه‌های روده را از حرکات طبیعی خود باز می‌دارند. روده گاهی به‌صورت جزئی و در بعضی موارد به‌صورت کامل بسته می‌شود. بیشتر انسدادها در روده کوچک اتفاق می‌افتد.
اگر روده به دلایل فیزیکی بسته شود احتمال اینکه جریان خون در قسمت‌های مسدود شده مختل شود، وجود دارد. پزشکان در ارزیابی‌های اولیه چنین مشکلی را در اولویت درمانی قرار می‌دهند تا کل روده آسیب نبیند. عوامل غیر فیزیکی که بر عضله روده تأثیر می‌گذارند شامل موارد زیر است:
- فلج‌شدن عضلات روده و ازدست‌دادن توانایی انقباض به دلیل آسیب اعصاب
- مسدود شدن رگ‌های خونی منتهی به روده
- مختل‌بودن الکترولیت‌های خون
انسداد فیزیکی روده
در انسداد فیزیکی روده یک عامل فیزیکی باعث بسته شدن مجرای روده می‌شود. در این شرایط روده با حرکات دودی خود سعی دارد بر انسداد غلبه کند. از اصلی‌ترین دلایل انسداد فیزیکی روده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- چسبندگی روده: چسبندگی روده معمولاً یکی از عوارض پس از جراحی شکم است. اگر در ناحیه روده و یا شکم زخم جراحی وجود داشته باشد به مرور زمان ایجاد بافت اسکار در آن ناحیه به یک عامل چسبندگی تبدیل می‌شود
- فتق: فتق از شایع‌ترین دلایل انسداد روده کوچک در کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود
- سرطان: برخلاف روده کوچک که تشکیل تومور در آن نادر است تومورها و پولیپ‌ها در روده بزرگ شایع بوده و تا ۶۰ درصد موارد انسداد روده را شامل می‌شوند
- بیماری دیورتیکولی: گرفتگی دیورتیکول (یک نوع اختلال مثانه) معمولاً کولون سیگموئید را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یکی از دلایل شایع انسداد روده بزرگ است
- پیچ‌خوردگی روده بزرگ: بین ۷۰ تا ۹۰ درصد موارد پیچ‌خوردگی روده بزرگ بدون نیاز به جراحی برطرف می‌شود اما میزان عود آن بالاست
انسداد غیرفیزیکی روده
در انسداد غیرفیزیکی به دلیل اختلال در عصب پاراسمپاتیک روده، پریستالیس یا همان حرکات دودی روده کاهش یافته یا به کل از بین می‌رود.
- فلج روده‌ای: ایلئوس یا فلج روده‌ای بر روی کل روده تأثیر می‌گذارد و یکی از عوارض جانبی جراحی شکم است. علاوه بر جراحی، عفونت داخل شکمی، هماتوم و التهاب لوزالمعده نیز ممکن است منجر به ایلئوس فلجی شوند
- انسداد کاذب کولون: در انسداد کاذب روده، بیماران با علائمی مشابه انسداد روده بزرگ به پزشک مراجعه می‌کنند اما هیچ علت فیزیکی در تصویربرداری و یا ارزیابی آندوسکوپی نشان بر انسداد روده یافت نمی‌شود
انواع درمان انسداد روده
صرف‌نظر از علت زمینه‌ای، برای درمان و تسکین اولیه علائم همه بیماران مبتلا به انسداد روده، مسکن و داروهای ضدتهوع تجویز می‌شود. در انسداد کامل فیزیکی به‌احتمال‌زیاد جراحی گزینه اول است. در اکثر انسدادهای روده برای رفع مشکل به مداخله بیمارستانی و جراحی نیاز است. درمان انسداد روده کوچک به علت آن بستگی دارد.
اگر انسداد به دلیل چسبندگی روده باشد و حال بیمار خوب است درمان کم تهاجمی مانند تجویز دارو و یا انجام تنقیه در نظر گرفته می‌شود و به همین منوال بیمار ۴۸ تا ۷۲ ساعت تحت مراقبت قرار می‌گیرد تا شاید چسبندگی برطرف شود. همان‌طور که بیان شد با آزمایش تصویربرداری میزان انسداد روده رصد می‌شود.
اما در بیمارانی که احتمال بافت‌مردگی به دلیل مسدود شدن عروق روده‌ای وجود دارد عمل جراحی گزینه اول است. . اگر مشکوک به انسداد روده هستید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا از وخیم شدن شرایط جلوگیری گردد. علائم ایسکمی روده یا بافت‌مردگی روده عبارت‌اند از:
- تب
- تاکی‌کاردی (تپش قلب)
- پریتونیت
- لکوسیتوز (افزایش تعداد گلبول‌های سفید در آزمایش خون)
انواع روش‌های درمان انسداد روده به‌شرح زیر است.
تجویز دارو
تجویز دارو برای کاهش درد، حالت تهوع و استفراغ و یا برای تحریک تخلیه روده مناسب است. این روش به‌خصوص برای بیمارانی که انجام استنت‌گذاری یا گاستروستومی میسر نیست، کمک‌کننده است.
احیای مایعات
جهت بازگرداندن مایعات بدن به مقادیر طبیعی آن. انتقال مایعات به بیمار از طریق داخل وریدی (IV) انجام می‌شود.
اصلاح الکترولیت
برای متعادل شدن مقادیر مواد شیمیایی در خون مانند سدیم، پتاسیم و کلرید مایعات حاوی الکترولیت از طریق سرم تجویز می‌شوند.
انتقال خون
روشی که در آن خون کامل یا قسمت‌هایی از خون به فرد تزریق می‌شود.
لوله‌گذاری بینی-معده
در گام اول برای تسکین علائم انسداد روده و اینکه هرگونه فشار ناشی از گاز یا مایعات از روده برداشته شود لوله‌گذاری بینی-معده اجرا می‌شود تا بیمار احساس بهتری داشته باشد و از درد وی کاسته شود. در این روش پزشک یک لوله کوچک را از طریق بینی به معده وارد می‌کند. از طریق این لوله هر مایع یا گاز به دام افتاده در معده خارج می‌شود و هر گونه درد و استفراغ تسکین می‌یابد.
مراقبت و پایش
اگر بیمار مشکوک به ایلئوس (بی‌تحرکی روده) باشد، وضعیت وی برای چند روز زیر نظر قرار می‌گیرد تا مشخص شود که آیا مشکل خودبه‌خود برطرف می‌شود یا اقدامات دیگری لازم است. در اکثر موارد بی‌تحرکی روده با استراحت و گذر زمان برطرف می‌شود و نیازی به مداخله بیمارستانی نیست. در بی‌تحرکی روده مایعات از راه سرم به فرد داده می‌شود تا بدن او هیدراته بماند.
جراحی برای درمان انسداد روده
در انسداد کامل یا گرفتگی شدید جراحی تنها راهکار درمانی است. چندین روش جراحی انسداد روده وجود دارد که بسته به علت انسداد مورد استفاده قرار می‌گیرند. جراحی به‌ویژه برای افراد مبتلا به یک بیماری مزمن مانند کرون یا کولیت که دچار انسداد روده شده‌اند، رایج است. در صورت انسداد کامل روده بزرگ، قسمت مسدودشده روده بزرگ ممکن است با جراحی برداشته شود.
این جراحی به روش لاپاروسکوپی و در شرایط اورژانسی به‌صورت جراحی باز انجام می‌شود. اگر دو قطعه روده باقی‌مانده سالم باشند دو انتها به هم بخیه می‌شوند و یا احتمال دارد کولوستومی اجرا گردد که در آن انتهای روده بزرگ از طریق یک سوراخ به سطح شکم هدایت می‌شود. سطح روده در این حالت آن با یک کیسه مخصوص پوشانده می‌شود تا مواد دفعی جمع‌آوری گردد.
تنقیه درمانی
از این روش هم تشخیص و هم درمان انسداد روده استفاده می‌شود. در تنقیه درمانی، هوا یا مایع حاوی ماده حاجب از طریق رکتوم به داخل روده تزریق می‌شود. هوا یا مایع باعث ایجاد فشار در روده بزرگ می‌شود که در بعضی موارد می‌تواند قسمت تاشده یا مسدود شده روده را باز کند. البته این روش همیشه موفقیت‌آمیز نیست و در بعضی شرایط باز شدن انسداد تنها از طریق جراحی میسر است.
لوله گاستروستومی
لوله‌ای که از طریق دیواره شکم مستقیماً وارد معده می‌شود. این لوله مایعات و گاز انباشته در معده را تخلیه کرده و اجازه دسترسی مستقیم داروها و مایعات به معده را فراهم می‌کند.
استنت‌گذاری روده کوچک
پیشرفت‌های اخیر در زمینه درمان انسداد روده، استنت‌گذاری روده کوچک را امکان‌پذیر کرده است. این عمل زمانی اجرا می‌شود که وضعیت عمومی بیمار به دلیل جراحی‌های قبلی و یا انجام پرتودرمانی چندان برای جراحی مساعد نباشد. اگرچه استنت‌گذاری با عوارض احتمالی مثل جابجا شدن اسنت و یا آسیب موضعی به روده همراه است بااین‌حال در کنترل علائم بسیار مفید است و موجب بهبود کیفیت زندگی بیماران می‌شود.
به گفته‌ی وب‌سایت verywellhealth علاوه بر خطرات معمول جراحی و بیهوشی، عوارض احتمالی ناشی از جراحی انسداد روده به‌صورت زیر است:
- بروز التهاب در روده
- ابتلا به عفونت محل جراحی
- انسداد جدید در روده و یا بدتر شدن وضعیت انسداد پس از جراحی
- آسیب به اندام‌های مجاور روده
- تشکیل بافت اسکار و چسبنده در حفره شکمی که خطر انسداد روده را در آینده افزایش می‌دهد
- جوش خوردگی ناقص دو انتهای روده و نشت مواد غذایی
- آسیب موقت به اعصاب روده که منجر به بی‌تحرکی موقت روده می‌شود
مراقبت‌های پس از جراحی درمان انسداد روده
پس از جراحی انسداد روده برای بهبودی کامل معده و روده به زمان نیاز است. این مدت زمان بستگی به وسعت عمل و سلامت عمومی شما دارد. مدت زمان بستری در بیمارستان پس از جراحی از پنج تا هفت روز متغیر است. پس‌ازآن نیز ممکن است چندین هفته طول بکشد تا به‌طور کامل به فعالیت‌‌های عادی بازگردید.
پس از عمل، تمهیدات لازم جهت کاهش درد و سایر علائم توسط تیم پزشکی انجام می‌شود. داروهایی که برای تسکین درد پس از جراحی انسداد روده مورد استفاده قرار می‌گیرند از نوع مسکن‌های روتین و معمول نیستند زیرا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند باعث خونریزی معده و روده شوند و همچنین بعضی از مسکن‌ها نیز باعث تشدید یبوست می‌شوند.
نکات قبل از ترخیص از بیمارستان
پیش از اینکه مجاز به نوشیدن مایعات باشید ابتدا باید روده توانایی دفع گاز را داشته باشد. این بدان معناست که روده باز شده و توانایی اجابت مزاج دارد. پس از باز شدن روده، رژیم غذایی با مایعات شروع می‌شود و زمانی که بدن علائم آمادگی را نشان دهد به‌آرامی به سمت مصرف غذاهای نرم پیش خواهید رفت. در بیمارستان دستورالعمل‌هایی در مورد رژیم غذایی، مراقبت از زخم، نحوه مصرف داروها، آشنایی با علائم عفونت و زمان ویزیت‌های بعدی برای شما بیان می‌شود. تمام دستورات پزشک معالج را دنبال کنید و در صورت هرگونه سوال یا نگرانی با مطب پزشک معالج تماس بگیرید.
جراحی انسداد روده نوزادان
جراحی انسداد روده نوزاد در همان روزهای ابتدای تولد انجام می‌شود. در حین عمل، تیم جراحی برش کوچکی در شکم نوزاد ایجاد می‌کند تا بتوانند قسمت مسدودشده روده کوچک را پیدا کنند. پزشکان ناحیه مسدود شده روده را باز می‌کنند و دوباره دو سر روده را به هم وصل می‌کنند.
مراقبت‌های پس از جراحی درمان انسداد روده در نوزادان
پس از جراحی، نوزاد برای بهبودی به NICU یا بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان منتقل می‌شود. مراقبت‌های لازم پس از جراحی با هدف بازگشت عملکرد طبیعی روده انجام می‌شود. موارد دیگری که بعد از جراحی نوزاد باید به آن توجه داشت.
- وجود برش‌های پوستی: بر روی قسمت‌های برش خورده پوست نوزاد باندهای نازک و چسب مخصوصی قرار دارد که در عرض ۱ تا ۲ هفته بعد از عمل خودبه‌خود از محل جراحی جدا می‌شوند
- تسکین درد: در صورت نیاز برای نوزاد داروی مسکن تجویز می‌شود. روزهای ابتدایی پس از عمل ممکن است داورهای مخدر مانند مورفین برای تسکین درد نیاز باشد. نوزاد این داورها را از طریق وریدی (IV) دریافت می‌کند
- در آغوش گرفتن نوزاد: به محض اینکه وضعیت فرزندتان پایدار شد می‌توانید با کمک پرستار او را در آغوش بگیرید
تغذیه بعد از عمل انسداد روده در نوزادان
یک مدت بعد از عمل، کودک به‌صورت وریدی تغذیه می‌شود تا روده فرصتی برای بهبودی داشته باشد. این دوره ممکن است روزها تا هفته‌ها طول بکشد. نوزاد در این دوره مایعات مورد نیاز و همچنین آنتی‌بیوتیک‌ها را جهت جلوگیری از عفونت از طریق وریدی دریافت می‌کند. همچنین گاهی ممکن است یک لوله کوچک از طریق بینی وارد روده شود و با عبور از محل جراحی بتواند مواد غذایی را به قسمت‌های سالم روده نوزاد انتقال دهد. کودک زمانی از بیمارستان مرخص می‌شود که بتواند حجم کافی از غذا را برای تغذیه مناسب دریافت کند و وزنش رو به افزایش برود. تغذیه نوزاد در خانه معمولاً شیر خشک یا شیر مادر است. دو هفته پس از ترخیص، باید فرزندتان را برای معاینه به مطب جراح معالج ببرید.
چه زمانی بعد از جراحی نوزاد به پزشک مراجعه کنیم؟
- نوزاد تب دارد
- نمی‌تواند مثل قبل ادرار کند
- نوزاد قادر به تحمل شیر نیست و آن را استفراغ می‌کند
- ناحیه عمل قرمز و متورم شده و یا آثاری از عفونت در آن دیده می‌شود
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
