درمان سرطان خون + آیا سرطان خون درمان دارد؟

طیف وسیعی از داروها و روش‌ها برای درمان سرطان خون وجود دارد. درمان سرطان خون به فاکتورهای مختلفی ازجمله نوع سرطان و وضعیت سلامتی بیمار بستگی دارد. در این مقاله از مجله سلامت هومکا جهت آشنایی شما با درمان سرطان خون، به‌صورت اجمالی به انواع روش‌های درمانی می‌پردازیم.

تیم پزشکی درمان سرطان خون

برای درمان سرطان خون تیمی از پزشکان با مشورت هم بهترین گزینه درمانی را بر اساس شرایط بیمار انتخاب می‌کنند. تیم پزشکی از متخصصان زیر تشکیل‌شده است:

• متخصص هماتولوژیست
• متخصص تغذیه
• جراح و متخصص بیوپسی مغز استخوان و غدد لنفاوی
• متخصص رادیولوژیست
• متخصص میکروب‌شناسی بالینی

انتخاب نوع درمان سرطان بستگی به موارد زیر دارد:

• نوع سرطان خون
• سن، سلامت عمومی و سطح آمادگی جسمانی بیمار
• نوع تغییرات ژنی

انواع روش‌های درمان سرطان خون

بر حسب شرایط بیمار و نوع سرطان خون، چندین روش مختلف برای درمان سرطان خون مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعضی از انواع سرطان خون به برخی درمان‌ها به‌خوبی پاسخ می‌دهند. به‌منظور انتخاب نوع درمان، پزشکان عواملی ازجمله سن بیمار، سلامت عمومی وی و نوع سرطان خون را در نظر می‌گیرند. درمان‌های رایج برای سرطان خون عبارت‌اند از:

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی یکی از درمان‌های رایج و پرکاربرد سرطان خون است که قادر است سلول‌های سرطانی را از بین ببرد. در شیمی‌درمانی از داروهای مختلفی استفاده می‌شود.

پرتودرمانی

از پرتو برای درمان لوسمی، لنفوم و میلوما استفاده می‌شود. اشعه ایکس سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد و تکثیر آن‌ها را متوقف می‌کند. پرتودرمانی اغلب همراه سایر درمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ایمونوتراپی

در این روش سیستم ایمنی فرد برای مبارزه با سرطان تقویت می‌شود. ایمونوتراپی به بدن کمک می‌کند تا سلول‌های ایمنی بیشتری بسازد و همچنین به سلول‌های ایمنی در یافتن و از بین بردن سلول‌های سرطانی کمک می‌کند.

درمان هدفمند سرطان

تغییرات ژنتیکی و جهش‌های سرطانی اهداف داروهای مورد استفاده در روش درمان هدفمند هستند.

درمان با CAR T-cell

در درمان با CAR T-cell، پزشکان لنفوسیت‌های T خون بیمار را به یک داروی موثر سرطان تبدیل می‌کنند. از این روش درمانی برای درمان لوسمی لنفوبلاستیک حاد سلول B، مولتیپل میلوما و چندین نوع لنفوم غیرهوچکین استفاده می‌شود.

پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان به روش اتولوگ

پزشکان پیش از انجام دوزهای بالای شیمی‌درمانی، سلول‌های بنیادی مغز استخوان را جمع‌آوری و آن‌ها را ذخیره می‌کنند. پس از انجام شیمی‌درمانی، سلول‌های محافظت‌شده دوباره به مغز استخوان برگرداننده می‌شوند.

پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان به روش آلوژنیک

گاهی اوقات، مغز استخوان آسیب‌دیده باید با مغز استخوان سالم جایگزین شود. در این شرایط از سلول‌های مغز استخوان یک اهداکننده جهت جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شود.

اگر در زمان تشخیص سرطان خون، تعداد سلول‌های سرطانی بسیار بالا باشد احتمال انجام روش لوکافرزیس جهت کاهش سلول‌های سرطانی وجود دارد. در این روش سلول‌های خاصی که بیش‌ازحد تکثیر شده‌اند از جریان خون حذف می‌شوند.

مراقبت‌های حمایتی در سرطان خون

ممکن است تا زمانی که درمان اصلی انجام شود بیمار به مراقبت‌های حمایتی جهت تقویت بدن و یا بهبود مشکلات زمینه‌ای مثل بیمار‌ی‌های عفونی نیاز داشته باشد. مراقبت‌های حمایتی شامل موارد زیر است:

• تجویز داروهای مسکن
• انتقال خون در صورت نیاز
• تزریق پلاکت
• تجویز آنتی‌بیوتیک

درمان سرطان خون گام‌به‌گام

فازهای مختلف درمان سرطان خون به شرح زیر است.

حذف سلول‌های بدخیم از بدن

هدف از این مرحله از بین بردن سلول‌های سرطانی در خون است. اگر این درمان به‌درستی پیش برود پس از بهبودی هیچ نشانه‌ای از لوسمی در خون یا مغز استخوان باقی نخواهد ماند. برای این کار درمان اصلی شیمی‌درمانی است. همچنین ممکن است همراه با شیمی‌درمانی، داروهای هدفمند نیز تجویز شوند. در ابتدای درمان، داروهای شیمی‌درمانی باید در چندین جلسه متوالی به بدن تزریق شوند تا سلول‌های سرطانی در خون و مغز استخوان از بین بروند. بنابراین شاید لازم باشد بیمار حدود یک ماه در بیمارستان بستری شود.

کاهش خطر بازگشت سرطان خون

هنگامی‌که نشانه‌ای از لوسمی وجود نداشته باشد و علائم سرطان خون در فرد نباشد به هدف درمانی خود رسیده‌ایم. برای تثبیت درمان و کاهش خطر عود، داروهایی به‌عنوان درمان تثبیت‌کننده برای بیمار تجویز می‌شوند. این داروها ممکن است در قالب شیمی‌درمانی یا داروهای هدفمند باشند. برنامه‌ریزی تعداد جلسات این مسیر درمانی به عوامل زیر بستگی دارد:

• سرطان تا چه حد به بهبودی کامل نزدیک شده است
• آیا سرطان مزمن تبدیل به سرطان حاد شده است
• برای درمان سرطان چند بار شیمی‌درمانی انجام‌شده است
• سطح سلامت عمومی بیمار چگونه است

در بعضی شرایط، پیوند سلول‌های بنیادی برای پیشگیری از عود سرطان ضروری است.

درمان فشرده و پیوند سلول‌های بنیادی

پس از نابودی سلول‌های سرطانی، جهت ممانعت از بازگشت مجدد بیماری تیم پزشکی ممکن است شیمی‌درمانی فشرده و یا پیوند سلول‌های بنیادی را با استفاده از یکی از روش‌های زیر پیشنهاد دهد:

• استفاده از سلول‌های بنیادی خودی (پیوند اتولوگ)
• استفاده از سلول‌های بنیادی فرد اهداکننده (پیوند آلوژنیک)

پیوند سلول‌های بنیادی مغز استخوان اگرچه با عوارض و ریسک نسبتاً بالایی همراه است اما یک درمان کوتاه‌مدت و سریع است و بهترین گزینه برای بهبودی طولانی‌مدت محسوب می‌شود. قبل از تصمیم‌گیری برای انجام این روش تیم پزشکی تمامی جوانب، مزایا و معایب آن را با بیمار در میان می‌گذارند.

درمان سرطان خون عودکننده یا مقاوم به درمان

گاهی اوقات چندین ماه یا چندین سال پس از پایان درمان، امکان پدیدار شدن مجدد سلول‌های سرطانی در مغز استخوان وجود دارد. در این شرایط:

• دفعات شیمی‌درمانی یا دارودرمانی هدفمند بیشتری می‌شود
• پیوند سلول‌های بنیادی به عنوان درمان قطعی انجام می‌شود

نوع درمان و مدت زمان سرطان عودکننده به موارد زیر بستگی دارد:

• چه مدت در دوره بهبودی بوده‌اید
• سن و سطح عمومی آمادگی جسمانی به چه میزان است
• سلول‌های سرطان خون در زیر میکروسکوپ چگونه هستند

شیمی‌درمانی برای درمان سرطان خون

در شیمی‌درمانی از داروهای ضد سرطان یا سیتوتوکسیک برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این داروها از طریق ورید وارد جریان خون شده و در سراسر بدن به گردش درمی‌آیند. شیمی‌درمانی با برنامه هفتگی و یا ماهانه منظم انجام می‌شود. در این روش ترکیبی از دو یا چند داروی مخصوص سرطان خون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

سیتارابین و دانوروبیسین دو داروی اصلی شیمی‌درمانی برای درمان سرطان خون هستند. همچنین ممکن است در شیمی درمانی از داروهای ضدسرطانی هدفمند نیز استفاده شود. داروهای زیر نیز از گزینه‌های احتمالی مورد استفاده در شیمی‌درمانی سرطان خون هستند:

• ایداروبیسین
• میتوکسانترون
• اتوپوزید
• تیوگوانین
• فلودارابین

برای انجام هر جلسه شیمی‌درمانی باید به بیمارستان مراجعه شود. علت انجام شدن شیمی‌درمانی در بیمارستان شامل موارد زیر است:

• هرگونه عوارض جانبی احتمالی تحت کنترل باشد
• جهت کنترل هر نوع عفونت احتمالی به تزریق وریدی آنتی‌بیوتیک نیاز باشد

قبل از شیمی‌درمانی برای اطمینان از بی‌خطر بودن داروها، باید آزمایش خون بدهید. آزمایش معمولاً چند روز پیش از شروع درمان انجام می‌شود. در شیمی‌درمانی سرطان خون داروها مستقیماً وارد جریان خون می‌شوند. این کار از طریق یک لوله پلاستیکی بلند به نام کاتتر که وارد ورید ساعد می‌شود، انجام می‌گیرد. تا انتهای جلسه شیمی درمانی این لوله داخل رگ باقی می‌ماند.

به گفته‌ی cancerresearchuk داروهای شیمیایی مورداستفاده برای درمان لوسمی سرطان خون ممکن است اثرات جانبی را به دنبال داشته باشند. شایع‌ترین عوارض احتمالی شیمی‌درمانی به قرار زیر است:

• کاهش یافتن تعداد سلول‌های خونی
• افزایش خطر ابتلا به عفونت
• احساس کسالت و بیماری
• ریزش مو
• زخم‌های دهانی
• از دست دادن باروری

فاز درمانی تثبیت‌کننده برای جلوگیری از بازگشت سرطان

زمانی که در آزمایش خون هیچ نشانه‌ای از سرطان وجود نداشته باشد به این معناست که در دوره بهبودی هستید. اما برای جلوگیری از عود بیماری لازم است که درمان تثبیت‌کننده در همین دوره انجام شود. انواع مختلفی از درمان تثبیت‌کننده وجود دارد و معمولاً به‌صورت ترکیبی از داروهای ضدسرطانی خواهد بود. این داروها به‌صورت زیر است:

• آمساکرین
• سیتارابین با دوز بالا
• اتوپوزید
• دانوروبیسین
• فلودارابین
• ایداروبیسین

در بعضی موارد لازم است که در ابتدا شیمی‌درمانی با دوز بالا و سپس پیوند مغز استخوان انجام شود.

فاز درمانی نگه‌دارنده برای جلوگیری از بازگشت سرطان

هدف از درمان نگه‌دارنده کمک به دوری از سرطان خون در بلندمدت است. این مرحله شامل شیمی‌درمانی است اما دوز داروهای مورد استفاده کمتر از قبل است. آزاسیتیدین و دسیتابین از داروهای شیمی‌درمانی مرحله نگه‌دارنده هستند. مرحله نگه‌دارنده حدود ۲ سال به طول می‌انجامد. انجام درمان در مرحله بهبودی تداخلی با فعالیت‌های کاری یا مدرسه و دانشگاه ندارد.

مکمل‌های غذایی یا گیاهی

بعضی از مکمل‌های غذایی یا گیاهی ممکن است با شیمی‌درمانی تداخل داشته باشند. بسیار مهم است که اگر مکملی مصرف می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید. برای مثال بر اساس بعضی از مطالعات کپسول‌های روغن ماهی ممکن است بر عملکرد داروهای شیمی‌درمانی تأثیر منفی داشته باشند.

درمان هدفمند سرطان خون

درمان هدفمند یکی از روش‌های جدید مبارزه با سرطان است که در آن مولکول‌های خاص سرطانی مورد هدف قرار می‌گیرند. با مهار شدن این مولکول‌ها رشد، پیشرفت و گسترش بیماری متوقف می‌شود. در دارودرمانی هدف ویژگی‌های منحصربه‌فرد سرطان ازجمله ژن‌ها، پروتئین‌ها و رگ‌های خونی مورد هدف هستند و درعین‌حال آسیب به سلول‌های سالم بسیار کمتر از سایر روش‌های درمانی است. تعدادی از مهم‌ترین روش‌های درمان هدفمند سرطان خون به شرح زیر است:

• مهارکننده‌های تیروزین کیناز: این داروها ژن‌های جهش‌یافته در سرطان خون را شناسایی و مورد هدف قرار می‌دهند. TKIها درمان اصلی برای سرطان CML هستند و همچنین برای برخی از بیماران لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) نیز کاربرد دارند
• آنتی‌بادی مونوکلونال: این داروها آنتی‌بادی‌های طبیعی هستند که به پروتئین‌های خاصی بر روی سلول‌های سرطانی متصل شده و رشد آن‌ها را متوقف یا از گسترش آن‌ها جلوگیری می‌کنند
• مهارکننده‌های پروتئوزومی: این مهارکننده‌ها آنزیم‌های سلول‌های سرطانی را غیرفعال می‌کنند و از این طریق می‌توانند تقسیم سلولی را متوقف کنند. داروهای مهارکننده‌ پروتئوزومی اغلب برای درمان مولتیپل میلوما استفاده می‌شوند اما برای بعضی از انواع لنفوم غیر هوچکین نیز مفید هستند
• مهارکننده‌های FLT۳: این داروها جهش‌های ژن FLT۳ را در بیماران مبتلا به سرطان AML هدف قرار می‌دهند.
• واکسن‌های سرطان: این واکسن‌ها از نوع پیشگیری‌کننده نیستند بلکه با هدف درمان سرطان طراحی شده‌اند. واکسن سرطان خون قادر است با تقویت سیستم ایمنی بیمار، ریشه‌کن شدن سلول‌های سرطانی را تسریع کند
• اینترفرون: داروی اینترفرونیک نسخه مصنوعی از پروتئین‌های ضد سرطانی تولیدشده از گلبول‌های سفید خون است و می‌تواند با تقسیم سلول‌های سرطانی تداخل کرده و رشد تومور را متوقف کند. اینترفرون برای درمان مولتیپل میلوما و لنفوم استفاده می‌شود

پرتودرمانی و سرطان خون

در پرتودرمانی برای درمان سرطان خون از اشعه ایکس با انرژی بالا برای کشتن سلول‌های سرطانی و کوچک کردن تومورها استفاده می‌شود. اگرچه پرتودرمانی به نسبت سایر درمان‌ها مانند شیمی‌درمانی و درمان هدفمند کاربرد کمتری دارد اما در بعضی شرایط بسیار موثر است، ازجمله:

• لنفوم هوچکین: در این نوع سرطان استفاده از پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی بسیار مؤثر است. البته پزشکان سعی می‌کنند استفاده از پرتودرمانی را به دلیل عوارض جانبی به حداقل برسانند و سایر روش‌های جایگزین که اختصاصی‌تر هستند به کار گرفته شوند. البته امروز به لطف تصویربرداری پیشرفته، می‌توان پرتوها را با دقت بیشتری به بافت‌های هدف تاباند و آسیب به بافت‌های سالم را به کمترین میزان ممکن رساند
• لنفوم غیرهوچکین: در لنفوم غیرهوچکین ممکن است از پرتودرمانی برای تومورهای مراحل اولیه استفاده گردد. همچنین ممکن است قبل از پیوند سلول‌های بنیادی، پرتودرمانی و شیمی‌درمانی با دوز بالا همزمان مورد استفاده قرار گیرند
• مولتیپل میلوما: پرتودرمانی یک از گزینه‌های احتمالی برای شرایطی است که شیمی‌درمانی کمکی به درمان سرطان خون نکرده باشد

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.