چسبندگی رحم چیست؟ دلایل، خطرات و راه های درمان
چسبندگی رحم یکی از مشکلات رایجی است که ممکن است بسیاری از زنان را در برهه‌ای از زندگی خود دچار چالش کند. بزرگ‌ترین عوارض چسبندگی این است که می‌تواند باعث ناباروری و سقط جنین گردد؛ به همین دلیل شناخت علائم این بیماری و مراجعه به پزشک در زمان مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. مانند اغلب بیماری‌ها، تشخیص این بیماری در مراحل اولیه، درمان آن را ساده‌تر کرده و احتمال عود آن را کاهش می‌دهد. به همین دلیل قصد داریم در این مقاله شما را با این بیماری، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن آشنا کنیم.
چسبندگی رحم (سندروم آشرمان) چیست؟
سندرم آشرمان که معمولا به عنوان چسبندگی داخل رحمی شناخته می‌شود، عارضه‌ای است که در آن بافت‌های رحم به دلایل مختلف به هم می‌چسبند یا در بافت‌های این ناحیه اسکار ایجاد می‌شود. این اختلال می‌تواند باعث بی‌نظمی در قاعدگی، ناتوانی در بارداری یا سقط مکرر جنین شود. چسبندگی رحم بیشتر در نتیجه مداخلات جراحی روی رحم دیده می‌شود؛ اما گاهی اوقات در افرادی که هیچ گونه عمل جراحی نداشته‌اند نیز رخ می‌دهد. برای مثال، این سندرم همچنین ممکن است در زنان مبتلا به بیماری التهاب لگن نیز دیده شود.
به طور کلی، این بیماری با تکنیک‌های جراحی یا دارویی مختلف قابل درمان است. در موارد خفیف، چسبندگی‌های رحمی در یک یا چند ناحیه کوچک داخل رحم دیده می‌شوند؛ در حالی که در موارد شدید، دیواره‌های جلویی و پشتی رحم کاملا به یکدیگر می‌چسبند.
چسبندگی رحم چگونه ایجاد می‌شود؟
رحم چسبنده در اغلب موارد در نتیجه مداخلاتی ایجاد می‌شود که به رحم آسیب وارد می‌کنند؛ برای مثال می‌توان از سقط جنین، سزارین و هیستروسکوپی (Hysteroscopy) نام برد. ایجاد عفونت در حین یا بعد از عمل سقط جنین می‌تواند باعث این بیماری شود؛ همچنین آسیب به دیواره داخلی رحم یا باقی ماندن قطعه‌ای از بدن جنین در رحم که در سقط‌های غیر اصولی رخ می‌دهد، خطر ابتلا به چسبندگی رحم را افزایش می‌دهد.
همچنین، عمل میومکتومی که برای برداشتن بافت اضافی رحم انجام می‌شود نیز می‌تواند منجر به تشکیل این بیماری شود؛ زیرا به دیواره داخلی رحم آسیب وارد می‌کند. علاوه بر همه این دلایل، چسبندگی‌های داخل رحمی ممکن است در زنانی که دچار التهاب لگن بوده‌اند نیز رخ دهد. در موارد نادری، عفونت ناشی از سل و انتقال از ریه‌ها به ناحیه لگن از طریق خون نیز می‌تواند منجر به چسبندگی در لوله‌های فالوپ و رحم شود. با افزایش سن، احتمال بروز این بیماری به دلیل همه این عوامل افزایش می‌یابد.
چه کسانی در معرض ابتلا به چسبندگی رحم هستند؟
چسبندگی می‌تواند در نتیجه ترکیب چندین عامل مختلف رخ دهد؛ با این حال، زنان زیر بیش از دیگران در معرض بروز این بیماری هستند:
- زنان دارای بیماری التهابی لگن (PID): عفونت‌های مقاربتی، به ویژه کلامیدیا و سوزاک باعث التهاب داخل رحم می‌شوند. این التهابات می‌تواند به مرور زمان منجر به چسبندگی در رحم شود.
- اندومتریوز: وضعیتی است که در آن بافت داخلی رحم، خارج از آن رشد می‌کند؛ این اختلال باعث چسبندگی و درد لگن می‌شود.
- زنانی که جراحی رحمی داشته‌اند: عمل‌های جراحی در داخل رحم، به ویژه کورتاژ یا هیسترکتومی می‌تواند منجر به افزایش احتمال چسبندگی رحم شود.
- عفونت‌های رحمی: عفونت‌های رحم، به ویژه مواردی که پس از تولد یا سقط جنین رخ می‌دهند، می‌توانند باعث چسبندگی شوند.
- تحریک یا آسیب: تحریک یا آسیب به بافت‌های داخل رحم، مانند سوزش ناشی از قرار دادن وسایل پیشگیری در رحم، می‌تواند باعث چسبندگی گردد.
انواع چسبندگی رحم
چسبندگی‌های رحمی بسته به شدت، می‌توانند به سه نوع مختلف دسته بندی شوند:
- چسبندگی خفیف: چسبندگی‌های خفیف، کمتر از ۲۵ درصد رحم را درگیر می‌کند و معمولا لوله‌های فالوپ و قسمت بالایی رحم درگیر نمی‌شوند. این عارضه با تشخیص زودهنگام، می‌تواند یک روند درمانی سریع را طی نماید.
- چسبندگی متوسط: در چسبندگی رحم متوسط، ۲۵ تا ۷۵ درصد حفره داخل رحمی درگیر می‌شود. در این حالت، قسمت بالایی حفره داخل رحمی و لوله‌ها نیز تا حدی مسدود می‌شوند.
- چسبندگی شدید: در چسبندگی شدید رحم، بیش از ۷۵ درصد رحم با یک لایه چسبنده سخت و متراکم پوشیده می‌شود. در این حالت دهانه‌های لوله و قسمت‌های بالایی حفره رحم کاملا مسدود می‌شود؛ این وضعیت نیاز به مداخله و درمان فوری دارد.
نشانه‌ها و علائم چسبندگی رحم
شایع‌ترین علائم چسبندگی رحم، توقف یا کاهش قاعدگی است. علاوه بر این، احساس درد حتی با وجود عدم خونریزی قاعدگی ممکن است نشانه چسبندگی باشد. این درد می‌تواند به دلیل حبس خون قاعدگی در رحم ایجاد شود. به طور کلی، علائم سندروم آشرمان شامل موارد زیر است:
- پریود بسیار سبک یا توقف کامل آن
- خونریزی واژینال خارج از دوره پریود
- گرفتگی شدید یا درد لگن
- مشکل در باروری یا سقط جنین
چسبندگی‌های رحمی گاهی اوقات هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند؛ حتی ممکن است پریود به صورت طبیعی ادامه یابد. با این حال، اگر در ناحیه لگن خود احساس ناراحتی کردید یا خونریزی قاعدگی شما با حالت طبیعی تفاوت داشت، بسیار مهم است که با پزشک خود مشورت نمایید.
علت چسبندگی رحم چیست؟
اصلی‌ترین دلایل ایجاد چسبندگی در رحم عبارتند از:
- بیماری‌های التهابی (آندومتریت، آبسه، هیپرپلازی آندومتر)
- مداخلات جراحی در رحم (جراحی لاپاراتومیک و آندوسکوپی)
- جراحیهای زنان (سقط جنین، برداشتن کیست، فیبروم، کورتاژ، پولیپ)
- صدمات و پارگی صفاق (پرده پوشاننده حفره شکمی و لگنی)
- خونریزی داخلی
- عفونت‌های قبلی دستگاه تناسلی
- اختلالات هورمونی، اختلالات تخمک گذاری
- استفاده وسایل پیشگیری از بارداری داخل رحمی
روش‌های تشخیص چسبندگی رحم
برخی از رایج‌ترین روش‌های تشخیص این عارضه عبارتند از:
- سونوگرافی: چسبندگی رحم ممکن است همیشه در طول سونوگرافی معمولی تشخیص داده نشود. با این حال، در موارد مشکوک، ممکن است در تصویر سونوگرافی، نازکی، نامنظمی و رنگ روشن‌تر در پوشش داخلی رحم مشاهده شود.
- سونوهیستروگرافی: سونو هیستروگرافی که نوعی سونوگرافی است و با تزریق آب به رحم انجام می‌شود، می تواند مفیدتر از سنوگرافی معمولی باشد.
- هیستروسالپنگوگرافی: قطعی‌ترین روش تشخیص این بیماری هیستروسالپنگوگرافی است. در این روش یک مایع رنگی به داخل رحم پمپاژ می‌شود و سپس به کمک اشعه ایکس تصویربرداری می‌گردد. هیستروسالپنگوگرافی همچنین اطلاعات مفیدی در مورد شدت چسبندگی و باز بودن لوله‌ها به ما می‌دهد.
- نمونه برداری: بیوسی یا نمونه‌برداری به معنای برداشتن بخش کوچکی از زائده‌های داخل رحم و بررسی دقیق‌تر آن در آزمایشگاه است. این بررسی می‌تواند اطلاعات مفیدتری در مورد نوع زائده‌ها در اختیار پزشک قرار دهد.
راه‌های درمان چسبندگی رحم
درمان این بیماری بسته به شدت، محل چسبندگی و وضعیت بیمار متفاوت خواهد بود. رایج‌ترین روش‌های درمان چسبندگی عبارتند از:
۱. لاپاراسکوپی
لاپاراسکوپی به طور گسترده برای درمان چسبندگی‌های خفیف یا متوسط استفاده می‌شود. در این روش جراحی، به کمک یک لوله نازک و دوربین به ناحیه شکم دسترسی فراهم می‌شود. چسبندگی‌ها با ابزار لاپاراسکوپی برطرف و اصلاح می‌شوند.
۲. هیستروسکوپی
هیستروسکوپی رایج‌ترین و موثرترین روش درمان این بیماری است. به طور کلی، در مواردی که چسبندگی شدیدتر باشد می‌توان از هیستروسکوپی استفاده کرد. در این روش یک لوله نازک و دوربین داخل رحم قرار می‌گیرد و چسبندگی‌ها مستقیما مشاهده شده و اصلاحات لازم انجام می‌گیرد.
۳. درمان‌های هورمونی
درمان‌های هورمونی می‌توانند با تنظیم چرخه قاعدگی، خطر چسبندگی داخل رحمی را کاهش دهند. درمان‌های هورمونی به ویژه در رفع چسبندگی‌های مرتبط با اختلالاتی مانند آندومتریوز موثر هستند.
۴. فیزیوتراپی
در برخی موارد، فیزیوتراپی یا درمان التهابات لگن ممکن است برای کاهش عوارض چسبندگی مفید باشد. درمان چسبندگی رحم با ورزش‌های خاص، می‌تواند به عنوان راه حل کمکی مورد استفاده قرار گیرد.
وبسایت معتبر NCBI در ارتباط با روش های درمانی این بیماری اینگونه بیان می‌کند:
Asherman syndrome should be treated by a surgeon experienced with hysteroscopy, sometimes with sonographic or laparoscopic guidance. These surgeons often recommend removing scars with scissors but may also use other modalities with care taken not to create further disease.
سندرم آشرمن باید توسط یک جراح با تجربه هیستروسکوپی، گاهی با راهنمایی سونوگرافی یا لاپاراسکوپی درمان شود. این جراحان اغلب برداشتن اسکارها را با جراحی توصیه می‌کنند، اما ممکن است از روش‌های دیگر نیز با احتیاط برای جلوگیری از پیشرفت بیماری استفاده کنند.
جلوگیری از چسبندگی رحم بعد از سزارین
همان‌طور که گفتیم یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد چسبندگی‌های رحمی، عمل‌های جراحی زنان مانند سزارین است. اگرچه این احتمال بعد از عمل سزارین همیشه وجود دارد، اما با انجام برخی روش‌های سعی می‌شود که از احتمال آن کاسته شود.
برای مثال، به کمک داروی Oxiplex/AP می‌توان تا حدود زیادی از ایجاد چسبندگی رحم جلوگیری کرد. این دارو به شکل ژل چسبناک است و در عمل‌های لگنی و حفره شکمی استفاده می‌شود. این دارو در حین جراحی به ناحیه تحت عمل تزریق می‌شود و از ایجاد چسبندگی جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، کنترل مناسب عفونت بعد از جراحی، کاهش میزان جراحیهای رحمی و استفاده از داروهای ضدالتهاب پس از جراحی می‌توانند شانس بروز این بیماری را کاهش دهند.
درمان‌های خانگی برای چسبندگی رحم
انجام برخی اقدامات خانگی و تغییر در سبک زندگی می‌تواند علائم و عوارض چسبندگی را کاهش دهد. با این حال، این روش‌ها به تنهایی یک روش درمانی نیستند و باید برای درمان دقیق به پزشک مراجعه نمایید:
- مصرف سیگار و الکل را ترک کنید.
- در رژیم غذایی خود به اندازه کافی انواع ویتامین‌ها و پروتئین‌ها را قرار دهید.
- استرس و فشارهای عصبی را کنترل نمایید.
- تمرینات کششی در طول روز می‌تواند به کاهش درد و عوارض شما کمک کند.
- مصرف آنتی اکسیدان را افزایش دهید؛ سبزیجات و میوه‌ها سرشار از آنتی اکسیدان هستند.
چه داروی گیاهی برای چسبندگی رحم خوب است؟
اگرچه داروهای گیاهی به عنوان یک روش درمانی مجزا شناخته نمی‌شوند، اما بعضی گیاهان دارویی می‌توانند با کاهش عوارض و ناراحتی، به درمان سریع‌تر شما کمک نمایند:
- زردچوبه: کورکومین موجود در زردچوبه یک ضدالتهاب طبیعی قوی است که هم از تشکیل چسبندگی‌های رحمی جلوگیری می‌کند و هم عفونت‌های دستگاه تناسلی را کاهش می‌دهد.
- رازیانه: رازیانه تنظیم‌کننده طبیعی هورمون‌های زنانه است. این گیاه می‌تواند دردهای پریود را نیز کاهش دهد.
- شنبلیله: تخم شنبلیله حاوی ترکیباتی است که به باز شدن لوله‌های رحمی کمک می‌کنند. مصرف منظم دمنوش تخم شنبلیله می‌تواند در بهبود انسداد لوله‌ها موثر باشد.
- بابونه: بابونه با ترکیبات آرام‌بخش و ضدالتهابی خود، به کاهش دردهای قاعدگی کمک می‌کند. همچنین مطالعات نشان داده است که بابونه می‌تواند رشد سلول‌های آندومتر را تحریک کرده و محیط رحم را برای بارداری آماده‌تر کند.
- مواد غذایی حاوی امگا۳: امگا۳ با کاهش التهاب بدن، دردهای لگنی را کم می‌کند. بهترین منابع آن شامل ماهی سالمون، تخم کدو، گردو و سبزیجات برگ‌دار تیره است.
- سیر: این ماده غذایی به عنوان یک آنتی‌بیوتیک طبیعی عمل می‌کند. سیر با بهبود جریان خون و جلوگیری از لخته شدن، سلامت لوله‌های رحمی را حفظ می‌نماید.
- اسطوخودوس: خاصیت آرام‌بخشی اسطوخودوس به کاهش استرس و اضطراب دوران قاعدگی کمک می‌کند.
عوارض و خطرات چسبندگی رحم
چسبندگی‌های رحمی می‌توانند عوارض مختلفی را برای زنان ایجاد کنند که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
- نازایی: چسبندگی می‌تواند باعث انسداد لوله‌های فالوپ یا اختلال در لانه‌گزینی جنین شود و احتمال ناباروری را افزایش دهد.
- سقط مکرر: چسبندگی‌های شدید با محدود کردن فضای رحم، خطر سقط خودبه‌خودی را به ویژه در ماه‌های اول بارداری بالا می‌برد.
- درد لگن: چسبندگی‌ها با کشیده شدن بافت‌ها هنگام حرکت رحم، دردهای مزمن لگنی ایجاد می‌کنند.
- تغییرات قاعدگی: ممکن است باعث کاهش حجم خونریزی، بی‌نظمی یا حتی قطع کامل پریود شود.
- قاعدگی دردناک (دیسمنوره): چسبندگی‌ها انقباضات رحمی را دردناک‌تر می‌کنند.
- افزایش خطر آندومتریوز: چسبندگی‌ها می‌توانند باعث گسترش بافت داخل رحم به خارج از آن شوند.
- محدودیت رشد جنین: در بارداری، چسبندگی‌ها فضای رحم را محدود کرده و رشد جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
- مشکلات جفت: احتمال جفت سرراهی یا چسبندگی غیرعادی جفت در بارداری‌های بعدی افزایش می‌یابد.
تاثیر چسبندگی رحم بر باروری
چسبندگی رحم می‌تواند با جلوگیری از چسبیدن تخمک بارور شده به دیواره رحم یا با سقط جنین، از بارداری طبیعی جلوگیری کند. به طور کلی، برای اینکه اسپرم به لوله‌های رحم برسد، باید حفره و لوله‌های رحم باز باشد و جنینی که پس از لقاح تشکیل می‌شود باید بتواند در رحم لانه گزینی کند. اگر این مسیر بسته باشد یا جنین نتواند لانه‌گزینی کند، در مدت کوتاهی از بین می‌رود.
عواملی که باعث چسبندگی می‌شوند نه تنها باعث آسیب به برخی از لایه‌های داخلی رحم (آندومتر) می‌شوند، بلکه باعث آسیب به لایه ماهیچه‌ای رحم (میومتر) می‌شوند و مشکل را بیشتر تشدید می‌کنند.
آیا بارداری بعد از چسبندگی رحم امکان‌پذیر است؟
به طور کلی، عوامل زیادی بر باروری تاثیر می گذارد که چسبندگی تنها یکی از آن‌ها است. گاهی اوقات، چندین مورد از این عوامل می‌توانند با هم رخ دهند و باعث ناباروری شوند. اگرچه در بسیاری از موارد چسبندگی رحم امکان بارداری طبیعی وجود دارد، با این حال، از آنجایی که فضای داخل رحم به دلیل چسبندگی کمتر خواهد بود، ممکن است شانس باروری کاهش یافته یا با پیشرفت بارداری مشکلاتی ایجاد شود. این مشکلات می‌تواند باعث سقط جنین یا دشواری زایمان گردد؛ بنابراین توصیه می‌شود که پیش از بارداری، حتما به تشخیص و درمان این بیماری بپردازید.
پیشگیری از چسبندگی رحم
بهترین راه برای پیشگیری از سندرم آشرمان، پرهیز از سقط جنین است. حتی در صورتی که سقط جنین ضروری شود، این روش باید در مراکز معتبر و تحت نظر پزشک متخصص انجام گیرد تا عوارض بعدی به دقت کنترل شود.
برای پیشگیری از این بیماری، باید به طور منظم تحت معاینات روتین قرار بگیرید تا التهابات احتمالی شناسایی و درمان شود؛ همچنین باید از جراحیهای تهاجمی غیرضروری خودداری کنید و در روابط جنسی موارد ایمنی را رعایت کرده تا از ابتلا به عفونت‌های مقاربتی پیشگیری گردد. اگر تاکنون آزمایش بیماری های مقاربتی را انجام نداده‌اید، می‌توانید این آزمایش را در منزل و با بیمه پایه و تکمیلی انجام دهید.
چنانچه برای درمان چسبندگی رحم به جراحی نیاز باشد، باید ملایم‌ترین نوع را انتخاب کنید، عوارض پس از جراحی به سرعت درمان شده و در طول دوره توانبخشی، یک رژیم مناسب را رعایت نمایید.
به طور رایج، پس از جراحی درمان چسبندگی، یک دوره ۳۰ روزه مصرف هورمون استروژن تجویز می‌شود که به درمان سریع‌تر جای اسکارها و پیشگیری از چسبندگی مجدد کمک می‌کند. همچنین ممکن است یک بالن در رحم شما قرار داده شود تا در زمان بهبود، چسبندگی مجددا عود نکند.
جمع بندی
چسبندگی رحم اختلالی است که باعث می‌شود بافت داخلی رحم به دلایل مختلف به هم چسبیده و باعث بروز عوارض گوناگون شود. این بیماری معمولا در اثر مداخلات جراحی رحمی مانند سزارین، سقط جنین، برداشتن کیست و… ایجاد می‌شود؛ اما عواملی مانند التهابات لگنی، عفونت‌های دستگاه تناسلی، صدمات، خونریزی داخلی و… نیز می‌توانند باعث بروز آن گردند.
مهمترین عارضه این بیماری این است که می‌تواند از بارداری جلوگیری کرده و یا باعث سقط جنین گردد. برای تشخیص این بیماری از انواع روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سونو هیستروگرافی و هیستروسالپنگوگرافی استفاده می‌شود. در مواردی نیز ممکن است از نمونه‌برداری برای تشخیص نوع اسکارها استفاد گردد. درمان این روش نیز معمولا به کمک جراحی‌هایی مانند هیستروسکوپی انجام می‌شود؛ اما ممکن است در کنار آن از داروهای هورمونی و فیزیوتراپی نیز استفاده گردد. چنانچه به راهنمایی بیشتری نیاز دارید می‌توانید با متخصصان هومکا مشورت نمایید.
سوالات متداول
۱- آیا آی‌یودی (IUD) منجر به چسبندگی رحم می‌شود؟
وقتی این دستگاه در بدن شما قرار می گیرد، خطر عفونت و ایجاد بافت اسکار افزایش می‌یابد. با این حال، این یک عامل ثابت شده برای سندرم آشرمان نیست و IUD معمولا با این بیماری مرتبط نیست.
۲- آیا چسبندگی رحم در بارداری خطرناک است؟
سندرم آشرمان عوارضی ایجاد می‌کند که می‌تواند خطر ابتلا به عوارضی مانند سقط جنین، مرده‌زایی یا جفت سرراهی را در دوران بارداری افزایش دهد.
۳- برای درمان چسبندگی رحم چه بخوریم؟
برای کمک به درمان چسبندگی می‌توان از داروهای گیاهی مانند زردچوبه، زنجبیل و دمنوش بابونه تحت نظر پزشک استفاده کرد؛ اما درمان قطعی معمولا جراحی هیستروسکوپی است.
۴- آیا چسبندگی رحم با قرص رفع می‌شود؟
معمولا چسبندگی با قرص به طور کامل رفع نمی‌شود؛ برخی داروها ممکن است پس از جراحی برای جلوگیری از عود تجویز شوند.
۵- چسبندگی رحم از چی به وجود می‌آید؟
چسبندگی رحم معمولا پس از جراحیهای رحمی مانند کورتاژ، سزارین یا میومکتومی، عفونت‌های شدید یا آسیب به لایه داخلی رحم ایجاد می‌شود.
۶- آیا چسبندگی رحم باعث نازایی می‌شود؟
چسبندگی دهانه رحم می‌تواند در بعضی موارد از بارداری جلوگیری کند. چسبندگی باعث می‌شود که اسپرم و تخمک به سختی به هم برسند که این امر شانس بارداری طبیعی را کاهش می‌دهد.
۷- آیا چسبندگی رحم در پاپ اسمیر مشخص می‌شود؟
تست پاپ اسمیر برای تشخیص چسبندگی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ اما می‌تواند به تشخیص سلول‌های سرطانی و پیش سرطانی در دهانه رحم کمک کند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
