کیست آراکنوئید خطرناک است؟

کیست یک کیسه توخالی حاوی مایع، چرک، هوا یا سلول است. اکثر کیست‌ها خوش‌خیم یا غیرسرطانی هستند، اما گاهی اوقات اگر به اندام‌ها، بافت‌ها یا اعصاب اطراف فشار بیاورند، می‌توانند مشکلاتی ایجاد کنند. اکثر کیست‌ها، به‌خصوص کیست‌های مغز، مادرزادی هستند. گاهی اوقات، کیست در مغز می‌تواند به‌عنوان پاسخی به عفونت، آسیب یا سرطان ایجاد شود. شش نوع اصلی کیست مغزی عبارت‌اند از: کیست آراکنوئید، پینه آل، کلوئید، درموئید، اپیدرموئید و نئوپلاستیک. در این مقاله قصد داریم در مورد کیست آراکنوئید صحبت کنیم.

کیست آراکنوئید چیست؟

کیست آراکنوئید یا عنکبوتیه کیسه‌هایی پر از مایع مغزی نخاعی (CSF) هستند که شایع‌ترین نوع کیست داخل جمجمه‌ای هستند و معمولاً در حفره گیجگاهی، حفره خلفی و ناحیه سوپراسلار یافت می‌شوند. کیست‌های آراکنوئید بیشتر در سر بروز می‌کنند، اما می‌تواند در اطراف نخاع نیز دیده شوند. این کیست آراکنوئید یا عنکبوتیه نامیده می‌شود زیرا در فضای بین مغز یا ستون فقرات و غشای عنکبوتیه ایجاد می‌شود. کیست آراکنوئید در سر بین مغز و جمجمه یا بطن مغز رشد می‌کند.این کیست‌ها معمولا در ستون فقرات رشد نمی‌کنند.

کیست آراکنوئید شایع‌ترین نوع کیست‌های مغزی هستند. اغلب آن‌ها مادرزادی هستند اما ممکن است در اثر ضربه به سر یا نخاع دز سنین دیگر نیز ایجاد شوند. کیست‌ها، تومور نیستند، بلکه کیسه‌های پر از مایع هستند. این کیست‌ها در مردان ۴ برابر بیشتر رخ می‌دهد و در صورت ثابت ماندن کیست، نیازی به درمان ندارند. اکثر کیست‌های آراکنوئید کوچک و بدون علامت هستند. تقریباً ۵٪ از بیماران علائم را تجربه می‌کنند. اگر کیست بزرگ شود معمولا علائم ظاهر می‌شوند.

کیست‌های عنکبوتیه حدود ۱% از کل توده‌های داخل جمجمه را تشکیل می‌دهند. اگرچه احتمال ابتلا به آن کم است، اما با افزایش فراوانی در موکوپلی ساکاریدوزها (فضاهای اطراف عروقی) دیده می‌شوند. در مطالعه‌ای روی ۴۸۴۱۷ بیمار که تحت تصویربرداری عصبی قرار گرفتند، کیست‌های آراکنوئید در ۶۶۱ بیمار (۱٫۴%) مشاهده شد که بیشتر این افراد از مردان بودند.

انواع کیست آراکنوئید

کیست‌ آراکنوئید می‌توانند در هرجایی از سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) ایجاد شوند، اغلب (۵۰-۶۰٪) در حفره جمجمه میانی قرار دارند، جایی که به داخل شکاف سیلوین (شیاری بین نیمکره‌های مغز) نفوذ کرده است. این کیست‌ها را می‌توان بر اساس اندازه به سه نوع تقسیم کرد از این میان، گالاسی نوع I شایع‌ترین ۷۸ درصد است و پس‌ازآن گالاسی II و III به ترتیب با ۱۹ درصد و ۳ درصد قرار دارند.

کیست آراکنوئید در کودکان

 از هر ۱۰۰ کودک، حدود ۳ کودک دارای کیست آراکنوئید هستند. اکثر این کیست‌ها هرگز مشکل یا علامتی ایجاد نمی‌کنند و نیاز به درمان ندارند. پزشکان اغلب هنگام معاینه کودک به دلیل دیگری کیست‌های عنکبوتیه را پیدا می‌کنند. کیست‌های عنکبوتیه در کودکان معمولاً مادرزادی هستند و در بدو تولد وجود دارند. به این کیست‌ها، کیست آراکنوئید اولیه می‌گویند. کیست‌های عنکبوتیه که در مراحل بعدی زندگی ایجاد می‌شوند، کیست‌های عنکبوتیه ثانویه نامیده می‌شوند. کیست‌های عنکبوتیه اولیه شایع‌تر از نوع ثانویه آن هستند.

کیست ساب آراکنوئید

کیست‌های ساب آراکنوئید در قسمت داخل جمجمه و کمتر در نخاع قرار دارند. این کیست‌ها در فضای زیر عنکبوتیه یافت می‌شوند و حاوی مایع مغزی نخاعی هستند.

علائم کیست آراکنوئید

معمولاً کیست‌های آراکنوئید علائم خاصی ندارند. درنتیجه، اکثر افرادی که این کیست رادارند تا زمانی که برای بیماری دیگر، مانند آسیب‌های سر مورد بررسی قرار نگیرند، از وجود این کیست خبردار نمی‌شوند. در برخی موارد، کیست آراکنوئید علائم ایجاد می‌کند. این علائم به محل و اندازه کیست بستگی دارد. کیستی که روی اعصاب یا نواحی حساس مغز و نخاع فشار می‌آورد دارای علائم است. اگر این کیست در مغز باشد، ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را ایجاد کند:

• سردرد
• سرگیجه
• حالت تهوع
• استفراغ
• بی‌حالی
• تشنج
• مشکلات شنوایی، بینایی یا راه رفتن
• مسائل مربوط به تعادل
• تأخیر رشد
• زوال عقل

اگر کیست عنکبوتیه در ستون فقرات باشد، علائمی مانند:

• کمردرد
• اسکولیوز
• ضعف یا اسپاسم عضلانی
• عدم احساس یا سوزن سوزن شدن در بازوها یا پاها
• مشکلات کنترل مثانه یا روده

دارد. در صورت بروز این علائم، با پزشک خود تماس بگیرید. سایر علائم بسته به محل کیست متفاوت است. این علائم عبارت‌اند از:

علامت کیست آراکنوئید در ناحیه حفره میانی

 کیست در این ناحیه از مغز می‌تواند مشکلاتی در بینایی، شنوایی، حرکت و تعادل ایجاد کند. این کیست‌ها می‌توانند منجر به خستگی و ضعف یا فلج در طرفی از بدن شوند. برخی از کودکان علائم عصبی (سیستم عصبی) دارند که ممکن است شامل تأخیر در رشد و تغییر در رفتار باشد.

علامت کیست آراکنوئید در سوپراسلار

کیست آراکنوئید در این ناحیه می‌تواند باعث مشکلات بینایی شود. همچنین ممکن است بر سیستم غدد درون‌ریز تأثیر بگذارند که بلوغ و رشد جنسی را کنترل می‌کند. برخی از افراد مبتلا به کیست‌های آراکنوئید حفره خلفی یا سوپراسلار سر را به‌طور غیرقابل‌کنترلی تکان می‌دهند. همچنین ممکن است سر را به‌صورت دایره‌ای حرکت دهند (شبیه به یک عروسک سر بوبل).

علامت کیست آراکنوئید در نخاع

کیست‌های آراکنوئید نخاعی می‌توانند منجر به بی‌حسی، گزگز در پاها و دست‌ها، اسپاسم عضلانی، مشکلات حرکتی، کمردرد و … شوند. برخی افراد مبتلا به کیست نخاعی دچار عفونت ادراری می‌شوند. پزشکان زمانی که فردی به دنبال درمان برای نگرانی‌های دیگر مانند تشنج است، کیست‌های عنکبوتیه را تشخیص می‌دهند.

دلیل ایجاد کیست آراکنوئید

کیست‌های آراکنوئید اولیه یا مادرزادی زمانی که جنین در رحم مادر است به دلیل رشد غیرطبیعی مغز و ستون فقرات ایجاد می‌شوند. علت دقیق این رشد مشخص نیست اما احتمال اینکه به دلیل مشکلات ژنتیکی ایجاد شود وجود دارد؛ اما هنوز دلیل علمی برای اثبات این‌که ژنتیک در ایجاد این نوع کیست‌ها تأثیر دارد، وجود ندارد و به تحقیقات بیشتری نیاز است.

تصور می‌شود که کیست‌های عنکبوتیه به دلیل شکافتن مادرزادی لایه عنکبوتیه با تجمع CSF در این فضا ایجاد می‌شوند (بنابراین ازنظر فنی کیست داخل عنکبوتیه هستند). دیواره کیست از سلول‌های عنکبوتیه مسطح تشکیل‌شده است که غشای شفاف نازک را تشکیل می‌دهند. هیچ جزء جامد و هیچ پوشش اپیتلیال (بافت پوششی) وجود ندارد. کیست‌ آراکنوئید ثانویه که به‌عنوان کیست‌های عنکبوتیه غیر مادرزادی نیز شناخته می‌شوند، می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. این موارد شامل:

• آسیب به سر یا نخاع
• عوارض ناشی از جراحی مغز یا ستون فقرات
• مننژیت (التهاب پرده‌های محافظ مغز و نخاع)
• تومورها

تشخیص کیست آراکنوئید

آزمایشات تصویربرداری برای تشخیص کیست آراکنوئید انجام می‌شود. ممکن است از سی‌تی‌اسکن و ام آر آی برای مشاهده مغز یا ستون فقرات استفاده کنند تا در صورت وجود کیست، آن را تشخیص دهند.

آیا می‌توان از بروز کیست آراکنوئید پیشگیری کرد؟ به گفته‌ی وب‌سایت my.clevelandclinic راهی برای پیشگیری از ابتلا به کیست‌های آراکنوئید وجود ندارد. در صورتی که در خانواده خود سابقه ابتلا به این نوع کیست را دارید (زیرا ساقه خانوادگی خطر ابتلا به این نوع کیست را افزایش می‌دهد) با پزشک خود صحبت کنید.

درمان کیست آراکنوئید

اگر کیست عنکبوتیه دارید که هیچ علائم و عوارضی ندارد، ممکن است پزشک توصیه کند که آن را درمان نکنید. ولی کیست را زیر نظر می‌گیرند در صورت رشد و عوارض اقدام به درمان آن می‌کنند. اگر کیست عنکبوتیه در مغز ایجاد عوارض کند، پزشک مایع آن را تخلیه می‌کند. روش‌های درمان برای تومور آراکنوئید متفاوت هستند اما شایع‌ترین آن‌ها موارد زیر هستند.

اگر کیست علائم داشته باشد ممکن است پزشک به‌طور منظم کیست را با آزمایشات تصویربرداری مانند ام آر آی و سی تی اسکن مورد بررسی قرار دهد. این آزمایشات به پزشک در تشخیص تغییرات کیست و بررسی تاثیر و فشار کیست بر سایر اندام‌های بدن مثل اعصاب، مغز یا نخاع کمک می‌کند. در بیشتر موارد کیست‌ها نیازی به درمان ندارند. اما اگر کیست بزرگ باشد، در حال رشد باشد و یا علائم خاصی ایجاد کند، ممکن است پزشک درمان‌های زیر را توصیه کند.

آندوسکوپی

بسته به محل و اندازه کیست، پزشک ممکن است یک روش آندوسکوپی را برای تخلیه کیست توصیه کند. در آندوسکوپی از یک لوله کوچک و نازک با دوربین و ابزارهای کوچک استفاده می‌شود. این روش‌های کم‌تهاجمی از برش‌های کوچک‌تر استفاده می‌کنند و زمان بهبودی آن نیز کوتاه‌تر است.

فنستراسیون باز کرانیوتومی

در این روش، جراح، بخشی از جمجمه را برمی‌دارد و برش‌های کوچکی در کیست ایجاد می‌کند. این پنجره اجازه می‌دهد تا مایع از کیست خارج شود. بدن شما با گذشت زمان مایعات را جذب می کند.

شنت

پزشک، یک شنت صفاقی (که شنت CP نیز نامیده می‌شود) را در کیست قرار می‌دهد. شنت وسیله‌ای است که از کاتتر (لوله‌های نازک) و یک دریچه ساخته شده است. مایع از طریق لوله‌ها به شکم شما (شکم) تخلیه می‌شود. بدن شما مایع را جذب می‌کند. شنت در جای خود باقی می‌ماند تا مایع بتواند به تخلیه ادامه دهد.

جراحی

در این روش جراح یک برش در نزدیکی کیست ایجاد کرده و کیست را خارج می‌کند. اگر برداشتن کیست به دلیل محل یا اندازه آن ممکن نباشد، ممکن است تخلیه آن یا قرار دادن شانت در کیست انجام شود.

سؤالات متداول

کیست آراکنوئید چقدر شایع است؟

کیست آراکنوئید شایع‌ترین نوع کیست مغزی است که در هر سنی ممکن است فرد را تحت تأثیر کیست قرار دهد؛ اما در نوزادان و کودکان بیشتر تشکیل می‌شود. مردان چهار برابر بیشتر از زنان در معرض ابتلا به کیست آراکنوئید هستند.

کیست‌های عنکبوتیه کجا رشد می‌کنند؟

کیست‌های عنکبوتیه معمولاً روی مغز رشد می‌کنند (کیست‌های عنکبوتیه داخل جمجمه‌ای). به‌ندرت روی طناب نخاعی رشد می‌کنند (کیست عنکبوتیه نخاعی). هر دو نوع روی غشای نازکی که مغز و نخاع را می‌پوشاند و از آن محافظت می‌کند، ایجاد می‌شوند. کیست‌ها می‌توانند در چندین ناحیه از مغز ایجاد شوند. اکثر کیست‌های عنکبوتیه در ناحیه حفره میانی که در جلوی گوش قرار دارد، در ناحیه سوپراسلار (پشت چشم) و حفره خلفی (در پایه جمجمه) رشد کنند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر شما یا فرزندتان علائم کیست عنکبوتیه رادارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. برای جلوگیری از مشکلات در برخی از کیست‌ها نیاز به درمان فوری دارید. بسیاری از علائم کیست عنکبوتیه شبیه علائم مشکلات تهدیدکننده زندگی مانند تومور مغزی است.

کلام آخر

کیست آراکنوئید شایع‌ترین کیست مغز و نخاع شاید در نگاه اول ترسناک باشد اما تهدیدکننده زندگی نیست. در اکثر مواقع این کیست نیازی به درمان ندارد و فرد بدون هیچ مشکل و محدودیتی می‌تواند با آن زندگی کند فقط در شرایط خاص باید درمان شود. این کیست که بیشتر مادرزادی است درصورتی‌که علائم ایجاد کند و درمان نشود می‌تواند باعث مشکلات عصبی شود پس اگر هر یک از علائم بالا را دارید به پزشک متخصص مراجعه کنید. اگر علائم بالا یا هر مشکل دیگری در سر، مغز و نخاع دارید در زیر برای ما کامنت کنید تا متخصصان ما به آن پاسخ دهند و شمارا راهنمایی کنند یا تماس بگیرید و دلیل مشکل خود را بدانید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.