روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان
روماتیسم ستون فقرات نوعی از روماتیسم و یک بیماری التهابی است که باعث آسیب به مفاصل مهره‌ها در ستون فقرات می‌شود. این بیماری می‌تواند هر مفصلی را گرفتار کند اما بیشترین علائم آن در انتهای کمر یعنی در مجاورت ستون فقرات و لگن بروز می‌کند. این وضعیت که روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان نیز نام دارد یکی از بیماری‌های التهابی بلندمدت است که نیاز به توجه مادام‌العمر دارد. در این مقاله از مجله سلامت هومکا سعی شد مهم‌ترین مطالب روماتیسم ستون فقرات به شکلی ساده و قابل‌درک در اختیار همراهان گرامی قرار بگیرد.
روماتیسم ستون فقرات (اسپوندیلیت آنکیلوزان) چیست؟
روماتیسم ستون فقرات درواقع نوعی آرتریت است که باعث کمردرد می‌شود. علائم آن ازجمله درد لگن و گرفتگی و خشکی کمر معمولاً به‌صورت تکرارشونده ظاهر می‌شوند. برای بهبود و تسکین علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان و افزایش انعطاف‌پذیری، ورزش یکی از بهترین راهکارها محسوب می‌شود. در اسپوندیلیت آنکیلوزان حجم مهمی از التهاب در مفاصل ساکروایلیاک واقع در پایه ستون فقرات و لگن متمرکز است (التهاب ساکروایلیت) و یکی از اولین علائم این بیماری است.
در ادامه بیماری، التهاب به‌تدریج به مفاصل بین مهره‌ها نیز گسترش می‌یابد. به علت تأثیر بلندمدت التهاب روماتیسمی بر مفاصل ستون فقرات، مهره‌ها ممکن است با گذشت زمان به یکدیگر جوش خورده و دامنه حرکتی آن‌ها به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیدا کند. برخی از افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات درد شدید و مداوم کمر و لگن را تجربه می‌کنند اما برخی دیگر علائم خفیف‌تری دارند که به‌صورت عودکننده و تکرارشونده ظاهر می‌شوند.
اسپوندیلیت آنکیلوزان به گروهی از بیماری‌ها به نام اسپوندیلوآرتروپاتی تعلق دارد که از هر ۱۰۰۰ آمریکایی بین ۳ تا ۱۳ نفر به یکی از این بیماری‌ها مبتلا هستند. هرکسی ممکن است به روماتیسم ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا شود اما این بیماری شیوع بیشتری در مردان دارد و علائم معمولاً در سنین ۱۷ تا ۴۵ سالگی ظاهر می‌شوند. اسپوندیلیت آنکیلوزان یک زمینه ژنتیکی دارد و احتمال بروز در برخی خانواده‌ها بیشتر است.
چه عواملی در ابتلا به روماتیسم ستون فقرات تأثیر دارند؟
حدود ۹۵ درصد از افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دارای جهش در آنتی‌ژن‌های لکوسیت انسانی نوع B(HLA-B) هستند. این ژن تغییریافته، پروتئینی به نام HLA-B۲۷ را تولید می‌کند که خطر بیماری را افزایش می‌دهد. البته دارا بودن ژن تغییریافته HLA-B لزوماً به معنی ابتلا به روماتیسم ستون فقرات نیست چراکه بسیاری از افراد داری این ژن هرگز به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا نمی‌شوند. درواقع، ۸۰ درصد از کودکانی که ژن جهش‌یافته را از والدین خود به ارث می‌برند به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. موارد زیر ممکن است خطر ابتلا به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان را افزایش دهند:
- مبتلا بودن به بیماری کرون
- کولیت اولسراتیو
- پسوریازیس
علائم روماتیسم ستون فقرات
علائم معمولاً در سنین ۱۷ تا ۴۵ سالگی ظاهر می‌شوند اما احتمال بروز در کودکان یا افراد مسن نیز وجود دارد. برخی افراد از درد مداوم و پیوسته رنج می‌برند درحالی‌که برخی دیگر علائم خفیف‌تری را تجربه می‌کنند. غالباً علائم در یک دوره شعله‌ور می‌شوند و پس‌ازآن فروکش می‌کنند. اگر مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان هستید، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- درد و سفتی کمر
- درد لگن و مفاصل
- گردن درد
- دشواری در تنفس
- خستگی
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن غیرمنتظره
- درد شکم و اسهال
- بثورات پوستی
- مشکلات بینایی
اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تاکنون آزمایشی که بتواند به‌طور قطعی اسپوندیلیت آنکیلوزان را تشخیص دهد، ابداع نشده است. برای تشخیص این بیماری پزشک پس از بررسی علائم و سابقه درمانی بیمار، جهت کمک به تشخیص، یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند.
آزمایشات تصویربرداری
آزمایش MRI با ارائه تصاویر وضوح بالا می‌تواند مشکلات ستون فقرات را زودتر از اشعه ایکس یا رادیوگرافی تشخیص دهد. بااین‌حال، پزشک ممکن است برای بررسی آرتریت یا رد سایر مشکلات، عکس‌برداری ستون فقرات با روش اشعه ایکس را تجویز نماید.
آزمایش خون
آزمایش خون می‌تواند وجود ژن HLA-B۲۷ را بررسی کند. حدود ۸ درصد از مردم اروپا ژن جهش‌یافته را در ژنتیک خود دارند اما تنها یک‌چهارم آن‌ها به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا می‌شوند.
روماتیسم ستون فقرات چگونه درمان می‌شود؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری مادام‌العمر است و اگرچه درمان قطعی ندارد اما با روش‌های مراقبتی می‌توان شدت علائم و عوارض بلندمدت آن را کاهش داد. اصول مراقبتی و درمانی برای اسپوندیلیت آنکیلوزان به شرح زیر است.
ورزش
برای بیماران مبتلا روماتیسم ستون فقرات ورزش یکی از مهم‌ترین اقدامات درمانی و خود مراقبتی به شمار می‌رود. ورزش التهاب را کاهش داده و پیشروی بیماری را متوقف می‌کند. در زمان کم‌تحرکی علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان نظیر درد شدت می‌گیرد.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
از این مسکن‌ها و داروهای ضدالتهابی می‌توان ناپروکسن و ایبوپروفن را نام برد.
داروهای ضد روماتیسمی
داروهایی مانند سولفاسالازین تورم و درد مفاصل را کاهش می‌دهند. علاوه بر این، این دسته از داروها خاصیت درمان زخم‌های ناشی از بیماری التهابی روده را نیز دارند. گروه جدیدی از دارهای ضد روماتیسمی قادرند بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیر گذاشته و التهاب را کنترل کنند. از داروهای جدید می‌توان فرمولاسیون‌های IL-۱۷ و TNF را نام برد.
داروهای کورتونی
کورتیکواستروئیدهای وریدی در تسکین موقت علائم روماتیسم ستون فقرات ازجمله التهاب و درد تأثیر دارند.
جراحی
برخی از بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات ممکن است به جراحی تعویض مفاصل و یا جراحی ترمیم مفصل نیاز داشته باشند.
به گفته‌ی my.clevelandclinic روماتیسم ستون فقرات پتانسیل تأثیر همزمان بر چندین مفصل ازجمله مفاصل لگن، شانه‌ها و زانوها را دارد. افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر از سایرین در معرض شکستگی مهره‌های ستون فقرات هستند. از دیگر عوارض روماتیسم ستون فقرات می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- به هم چسبیدن مهره‌ها
- پوکی استخوان
- التهاب دردناک چشمی و یا حساسیت زیاد به نور
- بیماری‌های قلبی نظیر آریتمی و التهاب آئورت
- ناراحتی قفسه سینه و تنگی نفس
- التهاب فک
نکات مهم در سبک زندگی مرتبط با روماتیسم ستون فقرات
علاوه بر درمان‌هایی که برای پیشگیری از بیماری روماتیسم ستون فقرات ذکر شد مراحل و نکات زیر نیز در تسکین و بهبودی بیماری موثر هستند:
- مصرف غذاهای سالم و مغذی: یکی از نکات مهم در رژیم غذایی پرهیز از خوردن مواد غذایی التهاب‌زا مثل فست فودها، مواد غذایی سرخ‌کردنی و گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس است. در مقابل، مصرف غذاهای ضدالتهابی مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای نقش مهمی در مبارزه با التهاب دارد
- رسیدن به وزن سالم: چاقی و اضافه‌وزن باعث تحمیل فشار دوچندان بر مفاصل می‌شوند؛ بنابراین توصیه می‌شود جهت کاهش وزن با پزشک تغذیه مشورت کنید
- پرهیز از مصرف مشروبات الکلی: مصرف الکل یکی از دلایل کاهش تراکم استخوان و مبتلا شدن به پوکی استخوان است
- ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید توصیه می‌شود در اسرع وقت آن را ترک کنید چراکه دود سیگار باعث شدت گرفتن آسیب به مفاصل و شعله‌ور شدن علائم می‌شود
چشم‌انداز روماتیسم ستون فقرات به چه صورت است؟
معمولاً با افزایش سن، علائم بیماری روماتیسم ستون فقرات نیز تشدید می‌شود. این بیماری به‌ندرت تهدیدکننده زندگی است و اگر خوبی مدیریت شود تأثیر چندانی بر کیفیت زندگی نخواهد داشت. البته علائمی مثل درد مفاصل تا حدودی ممکن است در فعالیت‌های روزمره و انجام ورزش‌های مورد علاقه تأثیر بگذارد.
درمان در مراحل اولیه بیماری می‌تواند از شدت گرفتن التهاب و درد به‌طور چشمگیری بکاهد. ترکیبی از ورزش‌های مناسب و مصرف داروهای تجویزشده می‌تواند زندگی نرمال را به افراد مبتلا به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان برگرداند. در این زمینه پزشکان انواع ورزش‌های مفید را به بیماران خود معرفی می‌کنند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائمی شبیه به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان را در خود احساس کردید به پزشک مراجعه نمائید. این علائم شامل موارد زیر است:
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- اختلالات بینایی
- درد شدید کمر و مفاصل
- سفتی و خشکی ستون فقرات
- کاهش وزن بی‌دلیل
دانستن جواب سوالات زیر به شما کمک می‌کند تا در کنترل علائم خود سهم بیشتری داشته باشید:
- چه عاملی باعث ابتلای من به بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان شده است؟
- بهترین درمان برای اسپوندیلیت آنکیلوزان چیست؟
- چه تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به مدیریت بهتر بیماری کمک کند؟
- آیا اعضای خانواده‌ام در معرض روماتیسم ستون فقرات هستند؟
- آیا لازم است که اعضای خانواده آزمایش خون یا سایر آزمایش‌ها را جهت پیشگیری از اسپوندیلیت آنکیلوزان انجام دهند؟
در صورتی که قصد کسب اطلاعات بیشتر در مورد روماتیسم دارید، می‌توانید به مقاله روماتیسم چیست مراجعه کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
