تیروئیدیت و علائم آن + آیا التهاب تیروئید خطرناک است؟

تیروئیدیت وضعیتی است که اشاره به چند حالت پزشکی در غده تیروئید دارد. تیروئید چیست؟ غده‌ای است پروانه‌ای شکل در قاعده گردن و زیر سیب آن، که وظیفه ترشح هورمون‌های تیروئیدی را بر عهده دارد. از شرایطی که سبب التهاب غده تیروئید می‌شوند، تحت عنوان تیروئیدیت یاد می‌شود که در این مقاله به آن می‌پردازیم.

التهاب تیروئید یا تیروئیدیت چیست؟

التهاب تیروئید یا تیروئیدیت مجموعه شرایط پزشکی هستند، که غده تیروئید را تحریک کرده و سبب التهاب آن می‌شوند. هاشیموتو یکی از شایع‌ترین انواع شرایط التهابی تیروئید شناخته می‌شود. التهاب تیروئید ممکن است موقتی باشد و یا سبب کاهش عملکرد تیروئید شده و فرد را درگیر کم‌کاری تیروئید دائمی می‌کند. در بیشتر موارد شرایط التهاب‌زای تیروئید قابلیت کنترل و درمان دارند.

تیروئیدیت مجموعه‌ای از شرایط التهاب‌زا در تیروئید است و هر یک از آن‌ها می‌توانند در بیمار نشانه‌های مختلفی ایجاد کنند. همچنین التهابات تیروئیدیت به دلایل مختلفی بروز می‌کنند. به‌طورکلی التهاب تیروئید سبب افزایش ترشح هورمون تیروئید و یا کاهش ترشح آن می‌شود. انواع تیروئیدیت معمولاً سه مرحله مختلف را شامل می‌شوند. این مراحل سه‌گانه به شرح زیر است.

• فاز تیروتوکسیک

در فاز تیروتوکسیک، غده تیروئید دچار التهاب می‌شود. همچنین در این مرحله غده تیروئید میزان قابل‌توجه و غیرطبیعی هورمون تیروئیدی ترشح می‌کند. با افزایش سطح هورمون تیروئیدی وضعیت تیروتوکسیکوز موقت ایجاد می‌شود.

• فاز کم‌کاری تیروئید

زمانی که چند هفته یا چند ماه غده تیروئید بیش‌ازحد نرمال هورمون‌های تیروئیدی ترشح می‌کند، تیروئید دیگر هورمون کافی برای ترشح نخواهد داشت. بنابراین بیمار درگیر کم‌کاری تیروئید می‌شود. اگر تیروئیدیت از نوع هاشیموتو باشد یا ناشی از تشعشعات باشد، اغلب در فاز کم‌کاری تیروئید ثابت می‌ماند.

• فاز یوتیروئید

زمانی که التهاب تیروئید در مرحله یوتیروئید قرار دارد، سطح هورمون تیروئید نرمال است. گاهی فاز یوتیروئید موقتاً پس از مرحله تیروتوکسیک و پیش از شروع فاز کم‌کاری تیروئید رخ می‌دهد. همچنین گاهی یوتیروئید زمانی رخ می‌دهد که التهاب غده تیروئید بهبود پیدا کرده باشد. در این حالت غده تیروئید تلاش می‌کند سطح هورمون نرمال را ثابت نگه دارد.

علائم تیروئیدیت

بسته به نوع التهاب تیروئید و فاز آن، بیمار علائم و نشانه‌های متفاوتی را تجربه خواهد کرد. اغلب انواع التهاب تیروئید سبب ایجاد نشانه‌های تیروتوکسیکوز و پس‌ازآن نشانه‌های کم‌کاری تیروئید می‌شوند. تیروئیدیت تحت حاد و عفونی حاد با درد در ناحیه غده تیروئید همراه هستند.

گروهی از افراد درگیر التهاب تیروئید، گواتر دارند. گواتر به وضعیتی گفته می‌شود که در آن غده تیروئید بزرگ‌شده و با چشم غیرمسلح نیز کاملاً قابل‌مشاهده است. فاز تیروتوکسیکوز کوتاه‌مدت است و معمولاً بین ۱ تا ۳ ماه طول می‌کشد. درصورتی‌که سلول‌های تیروئید در این بازه زمانی دچار آسیب شدید و گسترده شوند، غده تیروئید هورمون مازاد تولید می‌کند. درنتیجه بیمار علائم پرکاری تیروئید را که شامل موارد زیر هستند تجربه خواهد کرد:

• تاکی کاردی یا ضربان قلب سریع
• تحریک‌پذیری
• اختلال در خواب
• تعریق زیاد
• حساسیت به گرما
• لرزش یا رعشه اندام
• اضطراب و عصبانیت
• افزایش اشتها
• کاهش وزن بدون دلیل

درصورتی‌که سلول‌های سالم تیروئید دچار آسیب شده باشند و به‌اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکنند، فرد علائم کم‌کاری تیروئید را تجربه خواهد کرد. شایع‌ترین علائم کم‌کاری تیروئید ناشی از التهاب تیروئید عبارت‌اند از:

• پوست خشک
• افسردگی
• یبوست
• خستگی
• افزایش وزن بدون وجود دلیل روشن
• ضعف عضلات
• حساسیت به سرما
• عدم تمرکز

انواع تیروئیدیت

• تیروئیدیت بدون درد

تیروئیدیت بدون درد یا تیروئیدیت خاموش نوعی اختلال خودایمنی است. این وضعیت سلامتی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به دلایل نامشخص نسبت به سلول‌های تیروئیدی واکنش نشان داده و علیه آن‌ها آنتی‌بادی ضد تیروئید تولید می‌کند.

• تیروئیدیت هاشیموتو

بیماری هاشیموتو یکی از شایع‌ترین انواع التهاب تیروئید است. تیروئیدیت هاشیموتو یک وضعیت خودایمنی محسوب می‌شود و از آن تحت عنوان تیروئیدیت لنفوسیتی مزمن نیز یاد می‌شود. زمانی فرد دچار بیماری هاشیموتو می‌شود، که سیستم ایمنی علیه سلول‌های سالم تیروئید آنتی‌بادی تولید کند. هاشیموتو شایع‌ترین دلیل ابتلای افراد به کم‌کاری تیروئید نیز شناخته می‌شود.

• التهاب تیروئید ناشی از دارو

برخی از داروها همچون لیتیوم، سیتوکین‌ها، آمیودارون و اینترفرون‌ها سبب بروز این وضعیت می‌شوند. البته تیروئیدیت ناشی از دارو خیلی شایع نیست و فقط برخی از افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، شاید علائمش را تجربه کنند.

• تیروئیدیت پس از زایمان

التهاب تیروئید پس از زایمان یک اختلال خود ایمنی نسبتاً نادر شناخته می‌شود. معمولاً این اختلال خود ایمنی یک سال پس از تولد نوزاد خود را نشان می‌دهد. وقتی سیستم ایمنی سلول‌های تیروئید را مهاجم تلقی می‌کند، ضد آن‌ها در بدن زنان مبتلا آنتی‌بادی ضد تیروئید تولید می‌کند و سبب بروز علائم و نشانه‌های عارضه خودایمنی می‌شود.

• تیروئیدیت دو کوئروین

التهاب تیروئید دو کوئروین یا تیروئیدیت تحت حاد یک نوع التهاب تیروئید همراه با درد است. دلیل ابتلای فرد به تیروئیدیت دو کوئروین معمولاً یک ویروس است. این وضعیت اغلب پیش از زمانی که عفونت در دستگاه تنفسی فوقانی شروع شود، ایجاد می‌شود.

• تیروئیدیت ناشی از تشعشع

افرادی که هنگام درمان برخی سرطان‌ها تحت پرتودرمانی قرار می‌گیرند ممکن است دچار این وضعیت شوند. همچنین گاهی از ید رادیواکتیو برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌شود، که ممکن است منجر به بروز این وضعیت شود.

• تیروئیدیت عفونی حاد

تیروئیدیت عفونی حاد یک وضعیت نادر تلقی می‌شود. یک ارگانیسم یا باکتری عفونی دلیل ابتلای فرد به تیروئیدیت عفونی حاد است.

• تیروئیدیت ریدل

تیروئیدیت ریدل عارضه‌ای نادر است و در اثر التهاب مزمن و فیبروز غده تیروئید ایجاد می‌شود. فیبروز به معنای زخم شدن یا افزایش ضخامت غیرطبیعی بافت تیروئید یا هر بافت دیگر در بدن است. اگر غده تیروئید درگیر التهاب تیروئیدیت از نوع فیبروز شود، باید تحت عمل جراحی قرار بگیرد.

درمان تیروئیدیت

درمان التهاب تیروئید نیز همانند علت، علائم و ریسک خطر آن به نوع بیماری بستگی دارد. براین اساس پزشکان برای درمان وضعیت‌های مختلف تیروئیدیت روش‌های درمانی زیر را موثر می‌دانند.

درمان التهاب تیروئید در فاز تیروتوکسیکوز

درصورتی‌که بیمار در فاز تیروتوکسیک تیروئیدیت باشد، پزشک معالج جهت کاهش تپش قلب و رعشه یا لرزش بدن داروهای بر پایه بتا بلاکرها را تجویز می‌کند. با شروع نشانه‌های بهبود و کاهش علائم پزشک به‌تدریج دوز دارو را کاهش می‌دهد، چراکه این فاز موقتی و قابل‌درمان است.

درمان التهاب تیروئید از نوع کم‌کاری تیروئید

درصورتی‌که بیمار درگیر هاشیموتو باشد، از داروهای جایگزین هورمون تیروئید جهت کاهش علائم و بهبود وضعیت بیمار کمک گرفته می‌شود. لووتیروکسین یکی از رایج‌ترین داروهایی است که برای این مورد تیروئیدیت تجویز می‌شود. اغلب مصرف‌کننده دارو باید تا پایان عمر به استفاده از این دارو وفادار بماند. چراکه کم‌کاری تیروئید ناشی از هاشیموتو دائمی است و خیلی کم پیش می‌آید که یک وضعیت موقتی باشد.

درصورتی‌که کم‌کاری تیروئید شما ناشی از سایر انواع التهاب تیروئید همچون تیروئیدیت پس از زایمان، بدون درد و تحت حاد باشد، باز هم پزشک داروهای جایگزین هورمون تیروئید تجویز می‌کند. معمولاً این گروه از مبتلایان باید به مدت ۶ تا ۱۲ ماه داروی جایگزین هورمون تیروئید مصرف کنند. پس‌ازاین بازه زمانی پزشک دوز دارو را کاهش می‌دهد.

با این کار پزشک متوجه می‌شود که آیا بیماری بهبود پیدا کرده یا اینکه فرد درگیر کم‌کاری تیروئید دائمی شده است. درصورتی‌که پس از کاهش دوز دارو هورمون‌های تیروئیدی به قدر کافی ترشح شوند، به این معناست که بیمار درمان شده و دیگر نیاز به مصرف دارو ندارد.

درمان تیروئیدیت عفونی حاد

درصورتی‌که فرد درگیر تیروئیدیت از نوع عفونی حاد باشد، پزشک سعی می‌کند با تجویز داروهای موثر، عفونت و عامل آن را مهار کند. برای درمان این وضعیت پزشکی آنتی‌بیوتیک یکی از گزینه‌های موثر شناخته می‌شود. درصورتی‌که تیروئید به علت تیروئیدیت عفونی حاد دچار آبسه شده باشد، پزشک مایع و چرک موجود در آن را با استفاده از آسپیراسیون تخلیه می‌کند.

درصورتی‌که بیمار درگیر درد ناشی از التهاب تیروئید عفونی حاد باشد، پزشک داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی همچون آسپرین یا ایبوپروفن قابل‌کنترل را تجویز می‌کند. گاهی ممکن است بیمار درگیر به التهاب تیروئید ناشی از عفونت حاد، از درد شدید رنج ببرد. در این صورت استروئید درمانی نیز انجام می‌گیرد.

درمان التهاب تیروئید ناشی از دارو

این نوع التهاب تیروئیدیت برطرف نمی‌شود، مگر اینکه دارویی که منجر به بروز این وضعیت شده را دیگر مصرف نکنید. پزشک برای درمان این عارضه احتمالاً داروی دیگری جایگزین داروی فعلی تجویز می‌کند، اما این شاید به‌تنهایی کافی نباشد. ممکن است شما همچنان مجبور باشید داروهایی که سبب التهاب تیروئید می‌شوند اما عارضه دیگر را درمان می‌کنند، مصرف کنید. در این صورت پزشک برای درمان التهاب تیروئید در این مورد خاص لووتیروکسین نیز تجویز می‌کند تا سطح هورمون‌ها به حالت طبیعی برگردد.

به گفته‌ی my.clevelandclinic به‌طورکلی التهاب تیروئید یک وضعیت تهدیدکننده زندگی شناخته نمی‌شود و می‌توان با تشخیص به‌موقع آن را کنترل کرد.

باوجوداین، اگر فرد درگیر طوفان تیروئید شود یک وضعیت بحرانی تلقی شده و بسیار خطرناک است. طوفان تیروئیدی معمولاً در اثر پرکاری تیروئید درمان‌نشده یا پرکاری تیروئید مزمن ایجاد می‌شود و با علائم زیر همراه است.

• تب شدید
• تاکی کاردی: قلب بیمار در این حالت در هر دقیقه بیش از ۱۴۰ بار ضربان دارد
• آشفتگی: در این شرایط بیمار از اضطراب و تحریک‌پذیری زیاد رنج می‌برد
• هذیان: عدم هوشیاری کامل و هذیان‌گویی در حالت نیمه بیهوشی

درصورتی‌که در این موقعیت قرار گرفتید، بلافاصله با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید و یا به نزدیک‌ترین مرکز درمانی و بیمارستانی مراجعه کنید.

رژیم غذایی تیروئیدیت

به افرادی که مبتلا به التهاب تیروئید بخصوص از نوع هاشیموتو هستند، توصیه می‌شود از مصرف مواد غذایی حاوی گلوتن و نمک یددار خودداری کنند. همچنین این گروه بهتر است قهوه و الکل مصرف نکنند. افرادی که درگیر تیروئیدیت هستند، بهتر است مصرف لبنیات را محدود کنند و سویا نیز میل نکنند.

غذاهای فرآوری شده برای این بیماران خوب نیستند، همچنین شکر فرآوری شده برای آن‌ها مضر است. در رژیم بیماران مبتلا به التهاب تیروئید روغن‌ها و چربی‌های ناسالم مانند سم عمل می‌کنند. در ضمن به این افراد توصیه می‌شود که برخی از سبزیجات همچون کم بروکلی را زیاد به‌صورت خام مصرف نکنند.

چه کسانی بیشتر ریسک ابتلا به التهاب تیروئید را دارند؟

التهاب تیروئید درصورتی‌که تحت درمان و کنترل قرار نگیرد، می‌تواند تبدیل به یک وضعیت تهدیدآمیز شود. همه افراد تا حدودی شانس ابتلا به التهاب تیروئید را دارند، اما اغلب نوزادان دختر و  به‌خصوص زنان بزرگسال در معرض ابتلا به التهاب تیروئید قرار دارند. شیوع بیماری هاشیموتو در زنان ۱۰ برابر بیشتر از مردان است. همچنین شیوع این بیماری در افراد بین ۳۰ تا ۵۰ سال شیوع بیشتری دارد.

تشخیص تیروئیدیت

برای تشخیص تیروئیدیت ابتدا پزشک یک معاینه فیزیکی ازجمله ارزیابی تیروئید انجام می‌دهد و درباره سابقه پزشکی و علائم بیمار نیز از او سوالاتی می‌پرسد. درصورتی‌که گفته‌ها و نشانه‌های بیمار پزشک را نسبت به تیروئیدیت مشکوک کند، آزمایش‌های موثر در تشخیص التهاب تیروئید را تجویز می‌کند.

تست‌های عملکرد تیروئید

تست‌های عملکرد تیروئید مجموعه‌های تست‌هایی هستند که به روش نمونه‌گیری خون انجام می‌گیرند. در این آزمایش سطح هورمون‌های مرتبط با تیروئید و هورمون‌های تیروئید در بدن مورد بررسی قرار می‌گیرد. فاکتورهای زیر در آزمایش تیروئید عملکرد تیروئید در آزمایش خون را بررسی می کنند:

• TSH: آزمایش TSH برای چیست؟ در واقع Thyrotropin هورمون محرک تیروئید است و در غده هیپوفیز تولید می‌شود. معمولا پزشک برای تشخیص مشکلات مربوط به کم کاری و پرکاری تیروئید، این آزمایش را نیز تجویز می‌کند.
• T۳: T۳ یا تری یدوتیرونین یکی از هورمون‌هایی است که در غده تیروئید ترشح می‌شود
• T۴: T۴ یا تیروکسین دیگر هورمونی است که در غده تیروئید ترشح می‌شود

تست آنتی‌بادی تیروئید

تست آنتی‌بادی تیروئید نیز مانند تست عملکرد تیروئید به روش نمونه‌گیری از خون انجام می‌گیرد. در این آزمایش نمونه خون به لحاظ وجود دو نوع آنتی‌بادی مورد بررسی قرار می‌گیرد:

• آنتی‌بادی TPO: تیروئید پراکسیداز (TPO) دارای آنتی ژن میکروزومی است که در بیماری خودایمنی تیروئید، آنتی بادی علیه قسمت خارج سلولی این آنتی ژن وجود دارد
• آنتی‌بادی TRAb: آنتی بادی های محرک گیرنده تیروئید

درصورتی‌که این آنتی‌بادی‌ها در نمونه خون وجود داشته باشند، به این معناست که فرد درگیر نوعی التهاب تیروئید ناشی از اختلال خودایمنی است.

تست RAIU

تست RAIU یا تست جذب ید رادیواکتیو میزان ید رادیواکتیو که غده تیروئید جذب می‌کند را اندازه‌گیری خواهد کرد. اگر بیمار درگیر التهاب تیروئید در فاز تیروتوکسیک تیروئیدیت باشد، سطح این فاکتور کم گزارش می‌شود.

سونوگرافی تیروئید

سونوگرافی دومین روش تشخیص تیروئیدیت و همچنین بررسی آناتومی غده تیروئید است. با سونوگرافی پزشک می‌تواند گره یا رشد غیرطبیعی در غده تیروئید را تشخیص دهد. همچنین با این دستگاه تصویربرداری می‌توان تغییر در جریان خون به سمت تیروئید و تراکم غده را نیز بررسی کرد و تشخیص داد.

آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز

آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز نیز یک آزمایش خون است. با بررسی نتایج این آزمایش پزشک می‌تواند وجود التهاب در بدن بیمار را تشخیص دهد. اگر بیمار درگیر تیروئیدیت تحت حاد باشد، ESR بالا گزارش می‌شود.

آزمایش C-CRP

از این آزمایش تحت عنوان تست پروتئین واکنشی نیز یاد می‌شود. این آزمایش سطح پروتئین واکنشی سی (CRP) را اندازه‌گیری می‌کند. CRP بالا به معنای وجود التهاب در بدن است و اگر بیمار درگیر تیروئیدیت عفونی حاد باشد، این فاکتور به میزان قابل‌توجه افزایش پیدا می‌کند. میزان نرمال آزمایش CRP در بزرگسالان باید کمتر از ۰.۳ میلی گرم در دس‌لیتر باشد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.