اختلالات تیروئید در کودکان + مشکلات تیروئید در کودکان قابل درمان است؟
اختلالات تیروئید در کودکان زمانی ایجاد می‌شوند که تعادل هورمونی غده تیروئید بنا به دلایلی مثل نقایص مادرزادی و یا بیماری‌های خود ایمنی به‌هم‌خورده باشد. کم‌کاری و پرکاری تیروئید از شایع‌ترین اختلالات تیروئید در کودکان به شمار می‌روند. در این مقاله از مجله سلامت هومکا سعی شده است هر آنچه برای آگاهی از کم‌کاری تیروئید کودکان و یا پرکاری تیروئید مورد نیاز است را با استناد به معتبرترین مقالات پزشکی روز دنیا در اختیار همراهان گرامی قرار دهیم.
کم‌کاری تیروئید در کودکان
تیروئید چیست؟ غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد که در برخی از موارد دچار اختلالاتی می‌شود. کم‌کاری تیروئید کودکان یک اختلال غددی است که در آن غده تیروئید کمتر از مقدار نرمال هورمون تیروئید تولید می‌کند. کودکی که دچار کم‌کاری تیروئید شده ممکن است خستگی، افزایش وزن، یبوست، کاهش رشد و بسیاری از مسائل دیگر را تجربه کند. هورمون‌های تولیدشده توسط تیروئید بر تمام جنبه‌های سلامت کودک ازجمله ضربان قلب، متابولیسم و رشد و تکامل او تأثیر می‌گذارند. خوشبختانه کم‌کاری تیروئید با تجویز دارو قابل‌درمان است. انواع مختلفی از کم‌کاری تیروئید وجود دارد.
کم‌کاری مادرزادی
کم‌کاری مادرزادی تیروئید (CH) زمانی اتفاق می‌افتد که غده تیروئید قبل از تولد نوزاد در روند شکل‌گیری خود دچار نقص شده باشد. از هر ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نوزاد ۱ نفر به این نقص مبتلا است. بررسی سابقه خانوادگی، معاینه فیزیکی نوزاد، ارزیابی عملکرد تیروئید نوزاد به پزشک در تشخیص علت این بیماری کمک می‌کند.
هاشیموتو
کم‌کاری تیروئید اکتسابی اغلب توسط یک اختلال خود ایمنی به نام تیروئیدیت ایجاد می‌شود. در این اختلال، سیستم ایمنی کودک به غده تیروئید حمله می‌کند که منجر به آسیب به غده و کاهش عملکرد آن می‌شود. این اختلال در ابتدا توسط یک پزشک ژاپنی به نام هاکارو هاشیموتو کشف شد و ازاین‌رو این اختلال اغلب با نام هاشیموتو شناخته می‌شود.
کم‌کاری تیروئید یاتروژنیک
کم‌کاری تیروئید یاتروژنیک شکلی از کم‌کاری تیروئید اکتسابی است و در کودکانی که غده تیروئید آنان با عمل جراحی برداشته شده، دیده می‌شود. با برداشتن غده تیروئید، بدن قادر به تولید هورمون تیروئید نخواهد بود که در نهایت کم‌کاری تیروئیدی یاتروژنیک را به دنبال خواهد داشت.
کم‌کاری تیروئید مرکزی
کم‌کاری تیروئید مرکزی زمانی ایجاد می‌شود که مغز توان تولید هورمون محرک تیروئید (TSH) را ازدست‌داده باشد. این اختلال شیوع بسیار کمی دارد و کودکانی که به این مشکل دچار هستند معمولاً غده تیروئید سالمی دارند اما هورمون TSH در خون آنان کمتر از میزان نرمال است. از این رو تفسیر آزمایش TSH در این دوران برای تشخیص کم کاری تیروئید مهم است.
پرکاری تیروئید در کودکان
پرکاری تیروئید وضعیتی است که در آن غده تیروئید کودک بیش‌ازحد نرمال هورمون تیروئید تولید می‌کند. ترشح بیش‌ازحد هورمون تیروئید منجر به تسریع شدن متابولیسم کودک و در نتیجه باعث کاهش وزن، ضربان قلب سریع یا نامنظم، عرق کردن، عصبی شدن، تحریک‌پذیری، اضطراب و افت تحصیلی می‌شود.
درمان پرکاری تیروئید کودکان به شدت بیماری بستگی دارد. اکثر کودکان با مصرف داروهای ضد تیروئید درمان می‌شوند. یکی دیگر از گزینه‌های درمانی، روش ید رادیواکتیو برای کوچک شدن غده و کاهش تولید هورمون تیروئید است. در بعض موارد، جراحی برای برداشتن بخشی یا تمام غده تیروئید کودک ضروری است. انواع پرکاری تیروئید به شرح زیر است.
بیماری گریوز در کودکان
گریوز یک بیماری خود ایمن است که نسبت به بیماری کم‌کاری تیروئید هاشیموتو شیوع بسیار کمتری دارد. بیماری گریوز مانند سایر اختلالات تیروئیدی در دختران شایع‌تر از پسران است.
ندول‌های تیروئید
ندول تیروئید یکی دیگر از دلایل پرکاری تیروئید است. این گره‌های سلولی زمانی به‌وجود می‌آیند که یک یا چند توده خوش‌خیم در تیروئید کودک ایجاد شده باشد و هرکدام از این توده‌ها به‌طور خودمختار هورمون تیروئید تولید کنند. اکثر ندول‌ها خوش‌خیم (غیر سرطانی) هستند. پزشکان معمولاً جهت اطمینان از نوع توده و ارزیابی آن در آزمایشگاه، با یک وسیله ظریف سوزن مانند، از بافت تیروئید نمونه‌گیری می‌کنند.
تیروئیدیت در کودکان
شکل دیگری از پرکاری تیروئید، تیروئیدیت است که در آن غده تیروئید کودک ملتهب شده و باعث نشت هورمون‌های ذخیره‌شده به جریان خون می‌شود. درحالی‌که منبع این التهاب غالباً قابل‌تشخیص نیست اما پزشکان قادرند با تجویز داروهای ضدالتهابی تعادل را به سیستم هورمونی برگردانند.
طوفان تیروئید
در موارد نادری پرکاری تیروئید از نوع شدید و مخاطره‌آمیز است که طوفان تیروئید نامیده می‌شود. کودکانی که به این نوع پرکاری تیروئید مبتلا هستند سطوح بسیار بالایی از هورمون تیروئید را در جریان خون دارند و در صورت عدم درمان می‌تواند باعث تب بالا، کم‌آبی بدن، اسهال، ضربان قلب سریع و نامنظم و حتی شوک شود.
علائم بیماری‌های تیروئید در کودکان
دو نوع اختلال اصلی تیروئید در کودکان شایع است که با نام‌های کم‌کاری تیروئید و پرکاری تیروئید شناخته می‌شوند. هر کدام از این اختلالات علائم مختص به خود را دارند و برای والدین مهم است که با این علائم آشنا باشند. علائم کم‌کاری تیروئید معمولاً خفیف و تدریجی هستند و ممکن است شبیه علائم سایر بیماری‌ها باشند. بسیاری از علائم غیراختصاصی هستند و ممکن است به‌عنوان بخشی از روال نرمال روزمره در نظرگرفته شوند. به همین دلیل این وضعیت ممکن است برای سال‌ها ناشناخته بماند. برای انجام آزمایش تیروئید می‌توانید از خدمات هومکا استفاده کنید.
علائم کم‌کاری تیروئید در کودکان
- خستگی و عدم رغبت به تحرک و ورزش
- عکس‌العمل‌های کند و حرکات آهسته
- افزایش تدریجی وزن
- یبوست
- موهای کم‌پشت و خشک
- نبض آهسته
- عدم تحمل سرما
- گرفتگی عضلات
- نازک شدن ابروها و ریزش آن‌ها
- چهره خسته و بی‌رمق
- صدای خشن
- گفتار آهسته
- افتادگی پلک
- صورت پف‌کرده و متورم
- غده تیروئید بزرگ‌شده و شبیه گواتر جلوی گردن
علائم پرکاری تیروئید در کودکان
- عصبی بودن
- تحریک‌پذیری و زودرنجی
- افزایش تعریق
- چشم‌های برآمده
- مشکلات خواب
- ضربان قلب سریع
- کاهش وزن
- برآمدگی گردن (گواتر)
با مصرف داروهای تجویزشده به‌طور موثری می‌توان پرکاری تیروئید را درمان کرد. در این خصوص ویزیت کودک توسط متخصص غدد اهمیت دارد.
به گفته‌ی healthline گواتروژن‌ها غذاهایی هستند که در عملکرد طبیعی غده تیروئید اختلال ایجاد می‌کنند. گواتروژن به معنی ایجادکننده گواتر است. بعضی از غذاهای رایج و محبوب از نوع گواتروژن هستند به عنوان مثال:
- غذاهای حاوی سویا مثل توفو و تمپه
- بعضی از سبزیجات نظیر کلم بروکلی، کلم پیچ، گل‌کلم و اسفناج
- میوه‌ها و گیاهان نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی شیرین، هلو و توت‌فرنگی
- آجیل و دانه‌ها نظیر ارزن و بادام‌زمینی
علاوه بر گواتروژن‌ها، مصرف غذاهای زیر نیز بهتر است به حداقل برسد:
- گیاه ارزن
- غذاهای فرآوری شده مانند هات داگ، سوسیس، کیک و کلوچه
- مصرف کافی سلنیوم و ید برای سلامت تیروئید ضروری است، اما مصرف بیش‌ازحد هر دو در قالب مکمل ممکن است باعث آسیب به بدن شود. فقط در صورت توصیه پزشک مکمل سلنیوم و ید مصرف کنید
درمان بیماری‌های تیروئید در کودکان
درمان کم‌کاری تیروئید کودکان به‌طور تخصصی در کلینیک‌های فوق تخصصی اطفال با رویکرد تیمی و تحت نظر چندین پزشک انجام می‌شود. در بیشتر موارد، کم‌کاری تیروئید را می‌توان با مصرف قرص‌های شبه هورمونی نظیر لووتیروکسین به‌طور قطعی درمان کرد. داروی لووتیروکسین از نظر شیمیایی مشابه هورمون تیروکسین (T۴) در بدن است و تا زمانی که طبق دستور مصرف شود سطح هورمون تیروئید کودک را به حالت طبیعی بازمی‌گرداند.
این قرص‌ها محدودیت سنی ندارند و برای تمام گروهای سنی مبتلا به کم‌کاری تیروئید تجویز می‌شوند. البته گاهی ممکن است علاوه بر لووتیروکسین داروی لیوتیرونین (T۳) نیز تجویز شود. این گزینه بستگی به پاسخ کودک شما به داروی لووتیروکسین و همچنین سطح آزمایشگاهی هورمون تیروئیدی دارد.
اگر نوزاد یا کودک شما دچار کم‌کاری تیروئید است می‌توان قرص لووتیروکسین را خردکرده و همراه با شیر مادر، شیر خشک یا آب به او بدهید. در حال حاضر، هیچ شکل مایعی از دارو لووتیروکسین تولید نشده است. نکته مهم این است که قرص را در یک ساعت معینی هر روز (صبح یا شب) به کودک بدهید تا سیستم هورمونی او دچار مشکل نشود. به توصیه‌های پزشک در خصوص نحوه دارو دادن به کودک توجه کنید برای مثال از دادن همزمان لووتیروکسین با مکمل آهن یا کلسیم به کودک خودداری کنید.
تغذیه و کم‌کاری تیروئید در کودکان
غذاها به‌تنهایی کم‌کاری تیروئید را درمان نمی‌کنند اما ترکیب مناسب مواد مغذی به همراه مصرف داروهای تجویزشده می‌تواند به بازیابی تعادل تیروئید کمک کند و علائم کودک را به حداقل برساند. چندین ماده مغذی که باید در رژیم غذایی کم‌کاری تیروئید قرار بگیرند عبارت‌اند از:
ید
ید یک ماده معدنی ضروری برای بدن است که در ساخت هورمون‌های تیروئید مورداستفاده قرار می‌گیرد بنابراین افراد مبتلا به کمبود ید در معرض خطر کم‌کاری تیروئید قرار دارند. کمبود ید بسیار شایع است و تقریباً یک‌سوم جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بااین‌حال، در کشورهای توسعه‌یافته که نمک یددار و غذاهای دریایی به‌طور گسترده در دسترس هستند، شیوع ید بسیار کم است. اگر دچار کمبود ید هستید، نمک یددار را به تعادل به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید یا غذاهای غنی از ید مانند ماهی، لبنیات و تخم‌مرغ را بیشتر مصرف کنید.
سلنیوم
سلنیوم در فرایند فعال شدن هورمون‌های تیروئید نقش کلیدی دارد. این ماده معدنی همچنین دارای مزایای آنتی‌اکسیدانی است به این معنی که غده تیروئید را در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد (مولکول‌های مضر) محافظت می‌کند. افزودن غذاهای غنی از سلنیوم به رژیم غذایی یک راه عالی برای افزایش سطح سلنیوم است. این مواد غذایی شامل آجیل، ماهی تن، ساردین، تخم‌مرغ و حبوبات است. بااین‌حال، از مصرف مکمل سلنیوم خودداری کنید مگر اینکه پزشک آن را توصیه کرده باشد. مکمل‌های سلنیوم حاوی دوزهای زیادی از سلنیوم هستند و ممکن است باعث سمیت شوند.
فلز روی
ماده معدنی روی همانند سلنیوم به فعال شدن هورمون‌های تیروئیدی کمک می‌کند. مطالعات نشان داده است که روی در تنظیم TSH نیز موثر است. هورمون TSH از مغز آزاد می‌شود و در کنترل هورمون‌های تیروئید نقش دارد. کمبود روی در کشورهای توسعه‌یافته نادر است زیرا روی در مواد غذایی به فراوانی یافت می‌شود. باوجوداین، اگر به کم‌کاری تیروئید مبتلا هستید، سعی کنید غذاهای غنی از روی مانند صدف، گوشت گاو و مرغ را بیشتر مصرف کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
