مقاومت به انسولین و تاثیر چاقی در آن
یکی از مشکلاتی که به‌تدریج و زیرپوستی در زندگی بروز می‌کند مقاومت به انسولین است. این عارضه زمینه را برای ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ مهیا می‌کند. در این مقاله از مجله سلامت هومکا اطلاعات کاملی در خصوص مقاومت به انسولین ازجمله دلایل ابتلا، فاکتورهای خطر و نحوه درمان و پیشگیری با استناد به مقالات معتبر علم پزشکی ارائه شده است. همچنین برای ثبت درخواست آزمایش خون در منزل کلیک کنید.
انسولین چیست؟
انسولین هورمونی است که در لوزالمعده (پانکراس) ساخته می‌شود و به تنظیم گلوکز در خون کمک می‌کند. این هورمون گلوکز را به سلول‌های مختلف بدن ازجمله سلول‌های عضلانی و بافت چربی هدایت می‌کند تا برای ذخیره شدن یا تولید انرژی مورد استفاده قرار گیرد. گلوکز از غذایی که می‌خوریم به دست می‌آید اما در شرایط ناشتا و یا روزه کبد نیز قادر است ذخیره گلوکز خود را برای تولید انرژی آزاد کند. زمانی که سطح گلوکز خون (قند خون) پس از خوردن غذا افزایش یابد، لوزالمعده بلافاصله انسولین را به جریان خون آزاد می‌کند. انسولین رهاشده به گردش خون سطح گلوکز خون را کاهش می‌دهد تا آن را در محدوده طبیعی نگه دارد.
مقاومت به انسولین چیست؟
مقاومت به انسولین زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بدن به‌خوبی قادر نیستند به انسولین پاسخ دهند و ازاین‌رو نمی‌توانند به‌راحتی گلوکز خون را جذب کنند. درنتیجه، لوزالمعده مجبور است انسولین بیشتری تولید کند تا گلوکز خون تنظیم گردد. تا زمانی که پانکراس بتواند انسولین مورد نیاز برای غلبه بر پاسخ ضعیف سلول‌های بدن به انسولین تولید کند، سطح گلوکز خون در محدوده سالم باقی می‌ماند اما اگر این رویه ادامه پیدا کند دیر یا زود توان پانکراس نیز در تنظیم قند خون پاسخگو نخواهد بود و قند خون به‌تدریج بالا می‌رود.
پیش دیابت یعنی چه؟
زمانی که قند خون (گلوکز) بالاتر از حد طبیعی باشد اما نه به اندازه‌ای که به‌عنوان دیابت شناخته شود، به آن پیش دیابت می‌گویند. پیش دیابت در شرایطی بروز می‌کند که فرد مقاومت نسبی به انسولین دارد و یا اینکه سلول‌های لوزالمعده (پانکراس) قادر به تولید مقادیر کافی هورمون انسولین نیستند. در صورت تولید نشدن مقادیر کافی انسولین، گلوکز قادر نیست که وارد سلول‌های بدن شود و درنتیجه سطح خونی آن افزایش یافته و به دیابت نوع ۲ منتهی خواهد شد. برای آشنایی بیشتر با انواع دیابت می‌توانید به مقاله انواع دیابت و علائم آن مراجعه نمایید.
چه کسانی بیشتر مستعد ابتلا به پیش دیابت هستند؟
افرادی که دارای زمینه ژنتیکی بوده و یا سبک زندگی ناسالمی دارند بیشتر در معرض مقاومت به انسولین هستند. سایر عوامل مرتبط با پیش دیابت شامل موارد زیر است:
- اضافه‌وزن و چاقی
- سن بالای ۴۵ سال
- مبتلا بودن یکی از اعضای خانواده به دیابت
- عدم فعالیت بدنی
- برخی قومیت‌ها و نژادها
- مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا در آزمایش خون
- سابقه مبتلا بودن به دیابت بارداری
- دارا بودن سابقه بیماری‌های قلبی
- مبتلا بودن به سندرم تخمدان پلی کیستیک
افراد مبتلا به سندرم متابولیک (فشار خون بالا، سطوح بالای کلسترول و بزرگ بودن دور کمر) بیشتر در معرض ابتلا به پیش دیابت قرار دارند. علاوه بر موارد بالا که مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به پیش دیابت هستند، چندین فاکتور دیگر هم پتانسیل سوق دادن فرد به سمت پیش دیابت را دارند ازجمله:
- مصرف بعضی از داروها مانند داروهای افسردگی
- اختلالات هورمونی، مانند سندرم کوشینگ و آکرومگالی
- مشکلات خواب، به‌خصوص آپنه خواب
اگرچه نمی‌توان همه عوامل خطر مانند سابقه خانوادگی، سن یا قومیت را کنترل کرد، اما می‌توان با اصلاح سایر عوامل سبک زندگی مثل تغذیه سالم، فعالیت بدنی بیشتر و کنترل وزن به تنظیم قند خون کمک کرد.
مطالعه بیشتر: غذاهای مفید برای دیابت چیست؟
اضافه‌وزن چه تأثیری در ابتلا به مقاومت به انسولین دارد؟
محققان بر این باورند که اضافه‌وزن و عدم فعالیت بدنی دو عامل مهم در ابتلا به پیش دیابت هستند. چاقی به‌ویژه با الگوی سیب (تجمع چربی بیش‌ازحد در شکم) عامل اصلی مقاومت به انسولین است. اندازه دور کمر اگر بیش از ۱۰۱ سانتی‌متر در مردان و بیش از ۸۹ سانتی‌متر در زنان باشد با مقاومت به انسولین و ابتلا به پیش دیابت مرتبط است.
حتی اگر شاخص توده بدنی (BMI) در محدوده طبیعی باشد اما اندازه دور کمر خارج از بازه طبیعی قرار بگیرد خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت افزایش می‌یابد. محققان اخیراً کشف کرده‌اند که بافت چربی تنها برای ذخیره انرژی و سلول‌های چربی نیست بلکه این بافت هورمون‌هایی از خود آزاد می‌کند که در ایجاد التهاب طولانی‌مدت و ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های قلبی، کبد چرب و سایر مشکلات سلامتی نقش دارند. برای تشخیص اولیه بیماری کبد چرب می‌توانید آزمایش کبد چرب انجام دهید.
در اختلال مقاومت به انسولین چه علائمی بروز می‌کند؟ به گفته‌ی niddk اگرچه معمولاً در افراد مبتلا به مقاومت انسولین و پیش دیابت علائمی ظاهر نمی‌شود اما در برخی افراد ممکن است نواحی خاصی از بدن مانند زیر بغل، اطراف گردن و پشت تیره‌تر از حالت معمول باشد.
اگرچه در پیش دیابت سطح گلوکز خون به‌اندازه‌ای نیست که علائمی ایجاد کند اما بر اساس چندین مطالعه بالینی مشخص شده که تغییر در بینایی و مشکلات شبکیه چشم می‌تواند از نشانه‌های ابتلا به پیش دیابت باشد.
تشخیص مقاومت به انسولین و پیش دیابت چگونه است؟
برای تشخیص پیش دیابت پزشکان آزمایش خون را تجویز می‌کنند. اما معمولاً در این آزمایش میزان مقاومت به انسولین بررسی نمی‌شود چراکه هزینه آن بالاست و بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد. پزشکان اغلب از آزمایش گلوکز پلاسما ناشتا (FPG) یا آزمایش HbA1C برای تشخیص پیش دیابت استفاده می‌کنند و کمتر تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) بدین منظور استفاده می‌شود چون هم گران‌تر و هم انجام آن دشوارتر است.
آزمایش HbA۱C میانگین گلوکز خون را در ۳ ماه گذشته بررسی می‌کند اما آزمایش FBS و OGTT بیانگر سطح گلوکز خون در زمان آزمایش هستند. تست A۱C به اندازه تست‌های دیگر حساس نیست و در مقایسه با آزمایش OGTT نمی‌تواند به دقت آزمایش پیش دیابت را تشخیص دهد. بیشتر پزشکان از آزمایش OGTT برای بررسی دیابت بارداری استفاده می‌کنند.
افراد مبتلا به پیش دیابت تا ۵۰ درصد احتمال ابتلا به دیابت در ۵ تا ۱۰ سال آینده را دارند. از این‌رو، افرادی که به پیش دیابت مبتلا هستند جهت پیشگیری از دیابت نوع ۲ و حتی نوع یک بایستی اقدامات لازم را انجام دهند. نتایج آزمایشات زیر نشان‌دهنده پیش دیابت است:
- تست A۱C: محدوده ۵٫۷ تا ۶٫۴ درصد
- آزمایش FPG: محدوده ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- آزمایش OGTT: محدوده ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
اگر دچار اضافه وزن و یا چاقی هستید و یا یکی از اعضای خانواده شما به دیابت مبتلاست بهتر است آزمایش قند خون انجام دهید. پس از سن ۴۵ سالگی حتی اگر فاکتور خطر خاصی ندارید توصیه می‌شود که چکاپ دوره‌ای و منظم قندخون را فراموش نکنید. اگر در اولین آزمایش پس از ۴۵ سالگی نتایج تست قند خون نرمال باشد اما سایر عوامل خطر مرتبط با دیابت را دارید، باید حداقل هر ۳ سال یک بار آزمایش مجدد انجام دهید تا از ابتلا به دیابت پیشگیری کنید.
چگونه می‌توان از مقاومت به انسولین و پیش دیابت پیشگیری کرد؟
فعالیت بدنی و کاهش وزن از نکات مهم برای افزایش حساسیت بدن به انسولین و درمان مقاومت به انسولین است. بنابراین برداشتن گام‌های هرچند کوچک اما پیوسته مانند ورزش و غذای سالم‌تر می‌تواند روند مقاومت به انسولین را معکوس کند. انجام چکاپ سالانه هم به تشخیص به موقع این شرایط کمک می‌کند. اگر قصد انجام آزمایش قند خون و یا هر آزمایش دیگر را دارید می‌توانید از خدمات آزمایش در منزل هومکا استفاده کنید. برای ثبت درخواست کلیک کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
