بیماری دریچه‌ای قلب + پرولاپس دریچه میترال چیست؟

گشادی دریچه قلب یکی از اصطلاحات اشتباهی است که در انواع نارسایی قلبی به کار می‌رود. اصطلاح درست‌تر آن پرولاپس قلب یا بیماری دریچه‌ای قلب است. در این بخش از هومکا به معرفی بیماری‌های دریچه‌ای قلب و پرولاپس دریچه قلب خواهیم پرداخت.

بیماری دریچه‌ای قلب چیست؟

بیماری دریچه ای قلب شامل بیماری‌هایی می‌شود که یک یا چند دریچه از چهار دریچه قلب (دریچه‌های آئورت و میترال در سمت چپ قلب و دریچه‌های ریوی و سه‌لتی در سمت راست قلب) را درگیر می‌کند. این بیماری‌ها معمولا بر اثر افزایش سن رخ می‌دهد. برخی از ناهنجاری‌های مادرزادی و ارثی، بیماری‌های خاص، فرآیندهای فیزیولوژیکی مثل بیماری روماتیسمی قلبی و بارداری هم می‌تواند بر این شرایط اثرگذار باشد.

دریچه‌ها بخشی از بافت همبند متراکم قلب هستند که به آن اسکلت قلب می‌گویند و جریان خون در قلب و عروق بزرگ را تنظیم می‌کنند. اختلالات عملکرد دریچه قلب می‌تواند باعث کاهش عملکرد قلب شود. برای درمان دریچه آسیب‌دیده قلب معمولا از دارو استفاده می‌شود. گزینه‌های دیگر درمانی ترمیم دریچه‌ها، جراحی و تعویض دریچه‌های قلب است. انواع بیماری‌های دریچه‌ای به شرح زیر است:

• رگورژیتاسیون (پس‌زنی): زمانی که مقداری خون از طریق دریچه به حفره اولیه نشت می‌کند
• پرولاپس (افتادگی) دریچه‌ای (که اغلب در دریچه میترال رخ می‌دهد): زمانی که ساختار فلپ یا لت‌های دریچه میترال از حالت اولیه خود خارج‌شده باشند و محکم بسته نشوند
• تنگی دریچه: زمانی که دریچه به‌اندازه کافی باز نشود و عبور خون را با مشکل مواجه کند

دریچه‌های قلب

قلب از ۴ حفره تشکیل شده است که شامل ۲ دهلیز (حفره‌های فوقانی) و ۲ بطن (حفره‌های تحتانی) است. خون هنگام خروج از هر حفره از یک دریچه عبور می‌کند. دریچه‌ها به دلیل ساختار ویژه خود که به صورت یک‌طرفه باز می‌شوند مانع از برگشت خون به حفره اولیه می‌شوند. چهار دریچه قلب شامل موارد زیر است:

• دریچه سه‌ لتی (سه لختی یا تری‌کاسپید): این دریچه بین دهلیز راست و بطن راست قرار دارد
• دریچه ریوی (سینی): بین بطن راست و شریان ریوی قرار گرفته است
• میترال (دولتی یا دو لختی): این دریچه بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد
• دریچه آئورت: دریچه‌ای که بین بطن چپ و آئورت جای دارد

علائم ناشی از بیماری‌ دریچه‌ای قلب

برخی افراد مبتلا به بیماری دریچه‌ای قلب ممکن است چندین سال علائمی نداشته باشند. برخی از علائم عبارت‌اند از:

• زمانی که پزشک با گوشی پزشکی به صدای قلب گوش می‌دهد صدای هق هق (سوفل قلب) می‌شنود
• درد قفسه سینه
• تورم شکم
• خستگی
• تنگی نفس
• تورم پا و مچ پا
• سرگیجه
• غش کردن
• ضربان قلب نامنظم

بیماری قلبی روماتیسمی

در بیماری روماتیسمی قلب، دریچه‌های قلب به دلیل ابتلا به تب روماتیسمی که متعاقب ابتلا به نوعی از باکتری‌های استرپتوکوک در گلو، که اغلب در سنین قبل از ۳ تا ۱۴سالگی رخ می‌دهد، به طور دائمی آسیب می‌بینند. تب روماتیسمی یک بیماری التهابی است که بسیاری از بافت‌های همبند بدن به‌ویژه دریچه قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عفونت‌های استرپتوکوکی درمان‌نشده از دلایل اصلی ابتلای افراد به روماتیسم قلبی به شمار می‌روند.

کودکانی که به‌طور مکرر به گلودردهای استرپتوکوکی مبتلا می‌شوند بیشتر در معرض خطر ابتلا به روماتیسمی قلبی قرار دارند. علائم تب روماتیسمی معمولاً از ۱ تا ۶ هفته پس از گلودرد استرپتوکوکی بروز می‌کند. در افراد مبتلا به بیماری روماتیسمی قلبی در زمان معاینه بالینی صدای غیرطبیعی در گوشی پزشکی شنیده شود.

علل بروز بیماری های دریچه قلبی

هر دریچه قلب دارای فلپ‌هایی است که در هر ضربان قلب باز و بسته می‌شوند. اگر در باز و بسته شدن یک یا چند دریچه اختلال ایجاد شود و دریچه‌ها به درستی باز و بسته نشوند جریان خون از قلب به بدن مختل می‌شود.  بیماری دریچه‌ای قلب ممکن است از بدو تولد با فرد همراه باشد یا اینکه در بزرگ‌سالی به دلایل مختلفی مثل عفونت‌ها باعث بیماری های قلبی شود. مهم‌ترین مشکلات دریچه قلب عبارت‌اند از:

• پرولاپس دریچه و برگشت خون: فلپ‌های دریچه به درستی بسته نمی‌شوند و باعث نشت خون به سمت عقب در قلب شما می‌شود. این معمولاً به دلیل برآمدگی فلپ های دریچه به عقب رخ می دهد (وضعیتی به نام پرولاپس)
• تنگی دریچه ها: فلپ‌های دریچه ضخیم یا سفت می‌شوند و احتمالاً به هم جوش می خورند. که منجر به باریک شدن، باز شدن دریچه و کاهش جریان خون در دریچه می شود

به گفته‌ی mayoclinic عوامل متعددی می توانند خطر ابتلا به بیماری دریچه قلب را افزایش دهند، از جمله:

• سن بالا
• سابقه عفونت‌های خاصی که می‌تواند قلب را تحت تاثیر قرار دهد
• سابقه انواع خاصی از بیماری‌قلبی یا حمله قلبی
• فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت و سایر عوامل خطر بیماری قلبی
• بیماری مادرزادی قلبی

عوارض ابتلا به بیماری دریچه‌ای قلب

مهم‌ترین و جدی‌ترین عوارض نارسایی دریچه قلب عبارت‌اند از:

• نارسایی قلبی
• برهم خوردن ضربان قلب یا آریتمی
• احساس سبکی سر و غش کردن
• اندوکاردیت و سایر عفونت‌های تخریب‌گر قلب
• مرگ

تشخیص بیماری دریچه‌ای قلب

برای تشخیص بیماری‌های دریچه قلب پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و به صدای قلب گوش می‌دهد. همچنین ممکن است آزمایش‌های زیر را برای تشخیص بیماری نیز تجویز کند:

• سونوگرافی یا اکوی قلب
• نوار قلب
• ام آر آی قلب
• تست ورزش
• رادیوگرافی قفسه سینه

• کاتتریزاسیون قلبی

افتادگی دریچه میترال یا دو لتی قلب

منظور از افتادگی دریچه میترال همان پرولاپس دریچه است. پرولاپس دریچه میترال که به آن MVP نیز گفته می‌شود وضعیتی است که در آن دو لت یا فلپ دریچه میترال به صورت یکنواخت بسته نمی‌شوند و به حالت غیرطبیعی به سمت بالا یعنی سمت دهلیز چپ برآمده می‌شوند. پرولاپس دریچه میترال به‌عنوان سندرم کلیک-سوفل، سندرم بارلو یا سندرم دریچه فلاپی نیز شناخته می‌شود.

زمانی که قلب خون را پمپاژ می‌کند بخشی از یک یا هر دو فلپ به سمت عقب یعنی به طرف دهلیز چپ حرکت می‌کنند. در بعضی موارد، این افتادگی دریچه باعث می‌شود تا مقداری خون از طریق دریچه به دهلیز نشت کند (در حالی که به صورت طبیعی، این دریچه‌ها به صورت یک‌طرفه عمل کرده و جلوی بازگشت خون را می‌گیرند) که با نام رگورژیتاسیون (پس زنش) شناخته می‌شود و ممکن است باعث سوفل قلبی (صداهای غیرطبیعی قلب) شود.

البته سایر دریچه‌های قلبی نیز می‌توانند به این مشکل دچار شوند که با توجه به نوع دریچه، ویژگی خاص خود را خواهند داشت. خیلی از مبتلایان به افتادگی دریچه قلب از این عارضه مطلع نیستند، چراکه این وضعیت پزشکی معمولاً علائم خاصی ایجاد نمی‌کند و تقریباً خطری به همراه ندارد. اما گروهی از مبتلایان به افتادگی دریچه قلب علائم و عوارض خفیف تا شدید را تجربه می‌کنند و لازم است تحت درمان قرار بگیرند.

چرا دچار افتادگی دریچه یا بیماری دریچه‌ای قلب می‌شویم؟

اصلی‌ترین دلیل ابتلا به افتادگی دریچه قلب، کشش غیرطبیعی فلپ‌های دریچه است. خوب است بدانید که در دنیا حدود ۲ درصد از افراد مبتلا به افتادگی دریچه قلب هستند و برخی با شانس ژنتیکی ابتلا به این عارضه قلبی متولد می‌شوند. خیلی از شرایط پزشکی همچون نارسایی دریچه قلب و بیماری‌های بافت همبند نیز می‌توانند دلیلی برای ابتلا به افتادگی دریچه قلب باشند.

درمان‌های موثر در بیماری دریچه‌ای قلب

مشکلات دریچه قلب درصورتی‌که جدی باشد تحت نظر و تجویز پزشک متخصص انجام می‌گیرد. بیمار مبتلا به بیماری دریچه‌ای قلب با وضعیت جدی لازم است مرتباً تحت کنترل پزشک قرار بگیرد. همچنین پزشک به بیمار توصیه می‌کند سیگار کشیدن را ترک کرده و رژیم غذایی مناسب را شروع کند که به بهبود این عارضه قلبی و علائم آن کمک می‌کند. در دارودرمانی بیماری دریچه‌ای قلب داروهای مسدودکننده‌های بتا، مسدودکننده‌های کلسیم و گشادکننده‌های عروق نقش بسزایی خواهند داشت.

درصورتی‌که بیماری دریچه‌ای قلب با دارو و نکات مراقبتی بهبود پیدا نکند، لازم است بیمار تحت عمل جراحی قرار بگیرد. در عمل جراحی ممکن است جراح از روش‌های زیر استفاده کند:

• تعویض دریچه قلب با دریچه حیوانی
• جایگذاری یک شیر مصنوعی در قلب
• استفاده از بافت خود بیمار جهت ترمیم نقص دریچه

عمل دریچه قلب

جراحی دریچه قلب روشی برای درمان بیماری‌های دریچه قلب است. دریچه‌های قلب جریان خون را در جهت صحیح آن در قلب هدایت می‌کنند. دریچه‌هایی که به‌درستی باز یا بسته نشوند گردش خون در بدن را با مشکل مواجه می‌کنند. اگر بیماری‌های دریچه‌ای بر توانایی قلب برای پمپاژ خون تأثیر منفی بگذارد ممکن است به جراحی دریچه قلب نیاز شود. اما اگر علائم بیماری خفیف باشد پزشکان احتمالاً روش پایش و مراقبت را توصیه می‌کنند.

تغییرات سبک زندگی و مصرف داروهای تجویزشده غالباً در مدیریت علائم موثر است. البته گاهی بیماری دریچه‌ای شدید است اما علائمی بروز نمی‌کند در چنین مواردی جراحی دریچه قلب ضروری می‌شود. جراحی دریچه قلب شامل عمل ترمیمی و عمل تعویض دریچه است. نوع جراحی دریچه به عوامل مختلفی ازجمله سن، سلامتی عمومی بدن و نوع و شدت بیماری دریچه بستگی دارد.

تعویض دریچه قلب

اگر دریچه قلب قابل ترمیم نباشد ممکن است درمان آن مستلزم تعویض دریچه باشد. برای جایگزینی دریچه قلب، پزشک دریچه ناسالم را برمی‌دارد و آن را با یک دریچه مکانیکی (فلزی) یا یک دریچه بیولوژیکی از بافت قلب گاو، خوک یا انسان جایگزین می‌کند. دریچه‌های بیولوژیکی معمولاً با سپری شدن چندین سال نیاز به تعویض دارند زیرا در طول زمان بافت اولیه خود را از دست می‌دهند. کسانی که دریچه مکانیکی دارند به منظور جلوگیری از لخته شدن خون باید تا آخر عمر داروهای رقیق‌کننده خون مصرف کنند. هر کدام از دریچه‌ها مکانیکی و بیولوژیک معایب و مزایایی دارند و پزشکان آن‌ها را با بیماران خود مطرح می‌کنند.

تغذیه مناسب برای جلوگیری از بروز مشکلات دریچه ای

تغذیه یکی از راه‌های کنترل عوارض بیماری های دریچه قلب است. به فرد مبتلا به مشکلات دریچه قلب توصیه می‌شود از گروه‌های غذایی سالم زیر برای بهبود وضعیت قلب خود استفاده کند.

• ماهی‌های چرب و غذاهای دریایی حاوی امگا سه
• دانه‌ها و مغزهای حاوی امگا ۳، پروتئین و دیگر چربی‌های سالم موردنیاز بدن
• انواع حبوباتی که بیشترین سطح مواد معدنی، ویتامین B و فیبر را دارند
• جو دوسر
• سبزیجات تازه و دارای برگ‌های سبز همچون کلم بروکلی، کاهو، چغندر، اسفناج
• انواع میوه‌هایی که منابع ویتامین E و ویتامین C، فولات، ویتامین B۹، بتاکاروتن، فیبر و منیزیم هستند، همچون پرتقال، لیمو شیرین، انواع توت و طالبی

چه زمانی نیاز به معاینه و خدمات درمانی داریم؟

درصورتی‌که علائم و نشانه‌هایی که اشاره کردیم را دارید، باید بلافاصله به کمک شخص دیگر به پزشک متخصص مراجعه کنید. درصورتی‌که علائم شما خیلی شدید است، حتماً با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید و منتظر رسیدن خدمات اورژانس باشید. گاهی علائم اولیه گشادی دریچه قلب می‌توانند مرتبط با نارسایی قلبی باشند. بنابراین چنانچه احساس خستگی دارید و پس از استراحت حالتان خوب نمی‌شود، نفستان سنگین شده یا مچ دست و پایتان متورم شده حتماً به پزشک متخصص قلب مراجعه کنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.