نارسایی قلبی + علائم نارسایی قلبی چیست؟
نارسایی قلبی ازجمله عارضه‌های قلبی عروقی است. قلب فرد مبتلا قدرت کافی برای خون‌رسانی را ندارد. در حقیقت در این وضعیت پزشکی قلب قادر نیست خون اکسیژن‌دار را به حد نیاز بدن پمپاژ کند. قلب بیمار ازکارافتاده نیست و همچنان به وظیفه خون‌رسانی خود عمل می‌کند، اما به‌اندازه یک قلب سالم کارآمد نیست. خوب است بدانید که در ابتلا به بیماری نارسایی قلبی برخی از عارضه‌های زمینه‌ای مؤثر هستند.
نارسایی قلبی چیست؟
نارسایی احتقانی قلب ازجمله عارضه‌های جدی قلبی به شمار می‌رود. زمانی می‌گوییم فرد مبتلا به نارسایی است که قلب قادر به پمپاژ مقدار کافی خون اکسیژن‌دار به اندام‌ها نباشد. دقت کنید قلب بیمار مبتلا به نارسایی، ازکارافتاده و مرده نیست و تنها آن‌طور که باید کار نمی‌کند. زمانی که بیمار دچار این وضعیت پزشکی می‌شود، خون از بطن‌ها به‌اندازه کافی پمپ نمی‌شود.
برگشت خون و عدم خون‌رسانی کافی ممکن است منجر به تجمع مایعات در ریه شود. این شرایط پزشکی می‌تواند بیمار را دچار تنگی نفس کند. در اکثر موارد ریشه بروز نارسایی قلبی، در چند بیماری زمینه‌ای نهفته است. عارضه‌های قلبی همچون بیماری عروق کرونر و فشارخون بالا می‌توانند در صورت عدم درمان و کنترل، قلب را ضعیف کنند. زمانی که قلب به حد کافی فعالیت نداشته باشد و به اندازه کافی خون پمپاژ نکند، ضعیف و همچنین سفت می‌شود. این تغییر در قلب به این دلیل است، که بتواند خون را به‌درستی پر و پمپاژ کند.
طول عمر بیماران نارسایی قلبی
پیروی از دستورالعمل‌های متخصص و درمان به‌موقع و کافی می‌تواند طول عمر مبتلایان به این عارضه را افزایش دهد. همچنین فرد مبتلا می‌تواند با در پیش گرفتن یک سبک زندگی جدید و سلامت نیز به بهبود اوضاع خود کمک کند. کاهش وزن، برطرف کردن چاقی، ورزش کردن منظم، مدیریت استرس و کاهش مصرف سدیم (نمک) در رژیم غذایی قطعاً به ارتقا کیفیت زندگی این گروه کمک خواهد کرد.
باوجوداین نمی‌توانیم صد در صد تضمین کنیم که فرد مبتلا به نارسایی قلب همچون افرادی که قلبی سلامت دارند عمر کند، چراکه این عارضه یکی از بیماری‌های تهدیدکننده حیات انسان است. افرادی که از این عارضه رنج می‌برند، امکان دارد علائم شدیدی را تجربه کنند. گروهی از مبتلایان به نارسایی احتقانی قلب نیاز به پیوند قلب یا VAD دارند. منظور از VAD در اینجا دستگاه کمک بطنی است. این دستگاه به قلب بیمار درگیر به نارسایی قلبی در پمپاز و خون‌رسانی بهتر به سایر اندام‌ها کمک می‌کند.
راه‌های مؤثر در جلوگیری از بروز نارسایی قلبی
متخصصین همواره به بیماران مبتلا به این عارضه، افرادی که در حال حاضر مبتلا به‌نوعی بیماری قلبی عروقی هستند و حتی افراد دارای قلب سلامت توصیه می‌کنند، که با یک سبک زندگی سالم از سلامت قلب و عروق خود مراقبت کنند. ازجمله راه‌های جلوگیری از ابتلا به نارسایی قلبی، کنترل و پیشگیری از فراهم شدن شرایط مؤثر در بروز این بیماری است. برخی از راه‌های پیشگیری عبارت‌اند از:
- ورزش و جلوگیری از چاقی و اضافه‌وزن
- کنترل فشار خون و همچنین درمان و کنترل عارضه فشار خون بالا
- جلوگیری از بروز بیماری عروق کرونری و کنترل بیماری عروق کرونری
- پیشگیری از ابتلا به دیابت و کنترل بیماری دیابت
آیا نارسایی قلبی خطرناک است؟
بله. به‌طورکلی می‌توان گفت که نا رسایی قلبی یکی از تهدیدآمیزترین عارضه‌ها برای افراد به شمار می‌رود. چراکه بدن برای ادامه حیات ضمن کارکرد و واکنش مغز به پمپاژ کافی خون و دریافت اکسیژن زیاد نیاز دارد. بنابراین درصورتی‌که نارسایی قلبی به‌موقع تشخیص داده نشود، تحت درمان قرار نگیرد، بیماری زمینه‌ساز آن کنترل نشود و بیمار به مرحله پیوند قلب برسد، تا حدود زیادی در معرض خطر مرگ قرار خواهد داشت.
آیا نارسایی قلبی درمان می‌شود؟
با توجه به مرحله بیماری پزشکان اقدام به تجویز دارو و کنترل بیماری می‌کنند. البته درصورتی‌که قلب دیگر قادر به کار کردن نباشد، فرد نیازمند پیوند قلب خواهد بود. پیشگیری بهترین کاری است که افراد می‌توانند در پاسخ به علائم اولیه و ریسک فاکتورهای نارسایی قلب انجام دهند.
- اگر سیگاری هستید، سیگار کشیدن را ترک کنید
- اگر چاق هستید، وزن اضافه را کم کنید
- مواد غذایی سلامت و کم‌چرب بخورید
- مصرف شکر و سایر فرآورده‌های غذایی شیرین را به حداقل برسانید
- زیاد نمک مصرف نکنید
- در موقعیت‌های استرس‌زا قرار نگیرید
- خوب بخوابید
- اگر مبتلا به آپنه خواب هستید، این اختلال را کنترل کنید
- همیشه ورزش کنید
- الکل مصرف نکنید
- فشار خونتان را همیشه کنترل کنید
درمان نارسایی قلبی
درمان این عارضه یکی از اهداف مواجهه با این بیماری است. درصورتی‌که روش درمانی مناسب انتخاب و دنبال شود، علائم و نشانه‌های عارضه نارسایی احتقانی قلب کاهش یافته و قلب بهبود پیدا می‌کند. درمان به‌موقع مسلماً در افزایش طول عمر مبتلایان به نارسایی قلبی مؤثر است و به بیمار کمک می‌کند که بیشتر عمر کند.
انواع نارسایی قلبی و اثرات ناشی از آن‌ها
همان‌طور که اشاره کردیم این عارضه ممکن است یک بطن یا هر دو بطن را درگیر کند. بنابراین از زمان شروع، علائم و اثرات مرحله‌به‌مرحله متفاوت خواهند بود و یا در شدتشان تفاوت‌هایی وجود خواهد داشت. بر این اساس انواع نارسایی قلبی را همراه با اثرات جانبی‌شان طبقه‌بندی می‌کنیم:
- نارسایی قلبی سمت چپ (بطن چپ): زمانی که بیمار دچارنارسایی در ناحیه بطن چپ می‌شود، مایعات در ریه جمع می‌شوند. بیمار دچار تنگی نفس می‌شود و اختلالات تنفسی شدید رخ می‌دهد
- نارسایی سمت راست (بطن راست): مایعات در شکم، پاها و مچ پاها تجمع می‌کنند. در این حالت اندام‌های یادشده متورم می‌شوند. بیمار در این مرحله افزایش وزن ناگهانی در طول چند روز را هم تجربه می‌کند
- نارسایی سیستولیک قلب یا نارسایی قلبی با کسر جهشی کاهش‌یافته: در این وضعیت پزشکی بطن چپ قادر نیست به اندازه کافی منقبض شود. یعنی بطن چپ نمی‌تواند به‌درستی پمپاژ خون را انجام دهد
- نارسایی بدون تغییر کسر جهشی: در این وضعیت بطن چپ قادر نیست شل شود یا کاملاً پر شود. بنابراین بطن چپ در پمپاژ خون مشکل دارد
چه چیزهایی سبب ابتلا به نارسایی قلبی می‌شوند؟
بیماری عروق کرونر و حمله قلبی
یکی از اصلی‌ترین و شایع‌ترین دلایل ابتلای افراد به نارسایی قلبی، عارضه عروق کرونر و سکته قلبی است. زمانی فرد دچار این وضعیت پزشکی می‌شود، که رسوبات چربی و دیگر ترکیبات در عروق تجمع کنند. به این ترکیباتی که دیوار عروق می‌چسبند پلاک گفته می‌شود. تجمع پلاک در عروق جریان خون را کم می‌کند و سبب بروز حمله قلبی می‌شود. حمله قلبی خیلی ناگهانی زمانی که عروق کاملاً مسدود می‌شوند، رخ می‌دهد. زمانی که عضله قلب آسیب می‌بیند، پس از بهبود ممکن است توانایی اولیه برای پمپاژ خون را نداشته باشد.
دریچه‌های قلب معیوب
دریچه‌های قلب جریان خون را به جهت مناسب حفظ می‌کنند. زمانی که دریچه‌های قلب در اثر بیماری عروق کرونر یا عفونت قلبی آسیب می‌بینند، قلب را مجبور می‌کنند تا بیشتر فعالیت کند. این فعالیت مازاد سبب می‌شود که به‌تدریج قلب ضعیف شده و به‌درستی جهت پمپاژ خون به دیگر اعضای بدن عمل نکند.
فشار خون بالا
درصورتی‌که فرد مبتلا به فشار خون بالا باشد، قلب مجبور می‌شود، بیش‌ازحدود نرمال فعالیت کند تا خون به تمام بدن برسد. این فعالیت مازاد به‌تدریج سبب می‌شود، که قلب سفت شده و رفته‌رفته تضعیف شود.
میوکاردیت یا التهاب عضله قلب
میوکاردیت بیماری التهابی است، بنابراین در مواجهه با یک بیماری ویروسی و عفونی بروز می‌کند. این بیماری درصورتی‌که تشخیص داده نشود یا تحت درمان قرار نگیرد، منجر به بروز نارسایی‌قلبی در بطن چپ خواهد شد.
آریتمی
برهم خوردن ریتم طبیعی قلب ممکن است باعث شود، قلب خیلی سریع کار کند یا اینکه بیش‌ازحد معمول کار کند. در مقابل کاهش سطح کارکرد قلب و ضربان خیلی آهسته نیز می‌تواند منجر به بروز نارسایی قلبی شود.
آسیب به عضله قلب
عضله قلب به دلایل زیادی ممکن است آسیب ببیند. بیماری‌های خاص، عفونت، مصرف زیاد الکل و اثرات سمی داروها همچون کوکائین یا بعضی از داروهای مورد استفاده برای شیمی‌درمانی می‌توانند به عضله قلب آسیب وارد کنند. خوب است بدانید که ژنتیک نیز می‌تواند در بروز آسیب به عضله قلب مؤثر باشد.
نقص مادرزادی قلب
هر مشکل قلبی که نوزاد با آن متولد شود، ممکن است نقص عملکرد قلب و نارسایی قلبی را درپی داشته باشد. درصورتی‌که قلب، حفره‌ها یا دریچه‌های قلب کامل نشده باشند، بخش‌های سالم به‌شدت تحت فشار خواهند بود و مجبور می‌شوند بیشتر کار کنند. قلب نوزاد تلاش می‌کند برای پمپاژ خون به سراسر بدن از نواحی سلامت کمک بگیرد، بنابراین به‌تدریج سخت و ضعیف می‌شود.
خوب است بدانید که گاهی نقص مادرزادی قلب علائمی در نوزاد ایجاد نمی‌کند و این بیماری در آینده در دوره کودکی یا بزرگ‌سالی زمانی که فرد در انجام فعالیت‌های روزانه، ورزش و … دچار مشکل می‌شود، تشخیص داده خواهد شد.
سایر شرایط پزشکی
عارضه‌های مزمن نیز می‌توانند بستر لازم جهت ابتلا به نارسایی قلبی را فراهم کنند. مبتلایان به ایدز، دیابت، تیروئید کم‌کار و پرکار نیز در معرض ابتلا به این عارضه مزمن قرار دارند.
نشانه‌های نارسایی قلبی
عارضه قلبی نارسائی احتقانی می‌تواند به دو صورت باشد. ممکن است فرد مبتلا به نارسایی قلبی مزمن باشد یا اینکه ناگهان دچار نوع حاد شود. شایع‌ترین علاپم بروز نارسایی قلبی به‌قرار زیر است:
- احساس ضعف و خستگی
- افزایش وزن ناگهانی به دلیل تجمع مایعات در بدن
- تنگی نفس در حالت استراحت و فعالیت
- افزایش ضربان قلب یا نامنظم شدن ضربان قلب
- کاهش توانایی در ورزش کردن
- متورم شدن شکم
- کاهش سطح هوشیاری
- اختلال در قدرت تمرکز
- متورم شدن پاها یا مچ پا
- خارج شدن مخاط خونی سفید یا صورت از گلو
- سرفه مداوم و خس‌خس سینه
- حالت تهوع
- کاهش اشتها
- احساس درد در قفسه سینه ناشی از حمله قلبی
نارسایی احتقانی قلب
نارسایی احتقانی نام دیگر نارسایی قلبی است. همان‌طور که توضیح دادیم قلب درگیر به نارسائی مانند یک قلب سلامت عمل پمپاژ خون را انجام نمی‌دهد. بنابراین خون اکسیژن‌دار به قدر کافی سایر اعضای بدن نمی‌رسد. نارسائی احتقانی قلب در بیشتر مواقع پس از تضعیف شدن قلب ناشی از شرایط پزشکی دیگر رخ می‌دهد. یکی از دلایل اصلی بروز نارسایی احتقانی قلب سفت شدن بیش‌ازحد قلب است.
در نارسایی احتقانی چه اتفاقی می‌افتد؟
زمانی که بیمار دچار نارسایی احتقانی قلب می‌شود، اتاق‌های پمپاژ اصلی قلب که آن‌ها را تحت عنوان بطن‌ها می‌شناسیم، سخت می‌شوند. زمانی که این اتفاق می‌افتند بطن‌ها مابین ضربان‌های قلب درست پر نمی‌شوند و خون کافی به اندام‌ها نمی‌رسد. در گروهی از مبتلایان ممکن است عضله قلب ضعیف شود یا آسیب ببیند.
در اثر این اتفاق احتمال دارد که بطن‌ها بیش‌ازحد کشیده شوند و دیگر قلب قادر به پمپاژ خون کافی در کل بدن نباشد. هرچه این عارضه مورد بی‌توجهی قرار بگیرد و دیرتر تشخیص داده شود، قلب دیگر توانایی لازم برای پاسخ به کوچک‌ترین نیازهای پمپاژ و خون‌رسانی به سایر اندام‌ها را نیز نخواهد داشت.
دلایل بروز نارسایی قلبی حاد
- واکنش‌های آلرژیک
- عفونت‌های شدید
- ویروس‌های مهاجم عضله قلب
- تمام عارضه‌هایی که سلامت بدن را هدف قرار می‌دهند
- ایجاد لخته خون در ریه‌ها
- مصرف داروهای خاص
به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic ریسک فاکتورهای ابتلا به نارسایی قلبی متعدد هستند، اما باید در این مورد آگاه باشید که حتی یک مورد از آن‌ها نیز می‌تواند سبب ابتلا به این عارضه شود. ولی ترکیب آن‌ها شانس ابتلا را چند برابر افزایش می‌دهد. عوامل فوق‌العاده مؤثر در افزایش ریسک ابتلا به نارسایی قلبی عبارت‌اند از:
- فشار خون بالا
- بیماری عروق کرونر
- مصرف برخی داروهای دیابت
- چاقی
- حمله قلبی
- نقص مادرزادی قلب
- بیماری دریچه قلب
- ویروس
- ضربان قلب نامنظم
- دیابت
- آپنه خواب
- مصرف الکل
- مصرف تنباکو و سیگار کشیدن
نارسایی قلبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در این مورد خاص تنها پزشک متخصص می‌تواند تشخیص‌دهنده بیماری باشد. متخصص با اندازه‌گیری میزان خون پمپاژشده در هر ضربان تعیین می‌کند که قلب بیمار در چه وضعیتی قرار دارد و در مورد پمپاژ خون چقدر خوب عمل می‌کند. معیار اندازه‌گیری در این روش کسری جهشی است. این معیار به پزشک کمک می‌کند که طبقه نارسایی قلبی را مشخص کرده و بهترین روش درمانی را انتخاب نماید.
در حالت نرمال یک قلب سالم باید ۵۰ درصد یا بیشتر خونی که با هر ضربان در بطن‌ها پر می‌شود، را به خارج و به سمت سایر اندام‌ها پمپ کند. حال اگر از این میزان کاسته شود، نشانه این است که بطن‌ها قدرت کافی در پمپاژ و برگرداندن خون را ندارند.
کسر جهشی نرمال همیشه نشانه سلامت قلب است؟
باوجوداینکه گفتیم کسر جهشی بالا ۵۰ درصد نشان می‌دهد، که قلب به‌خوبی خون را پمپاژ می‌کند، اما همیشه این مورد ثابت نیست. گاهی فرد درگیر به بیماری نارسایی است، اما همچنان تست کسر جهشی یک عملکرد طبیعی را نشان می‌دهد. این اتفاق زمانی می‌افتد که در شرایط خاص همچون فشار خون بالا عضله قلب سفت شود.
نارسایی قلب کدام بطن را درگیر می‌کند؟
این عارضه بسته به نوع آن می‌تواند یا در بطن چپ و یا در بطن راست رخ دهد. همچنین این عارضه می‌تواند هر دو بطن قلب را نیز درگیر کند. اما در مورد اینکه عارضه از کدام نقطه شروع می‌شود، باید بگوییم بطن چپ محل شروع بیماری است. نارسایی احتقانی از بطن چپ آغاز می‌شود، چراکه بطن چپ اتاق اصلی پمپاژ قلب است. بنابراین اولین آسیب‌های ناشی از نارسایی قلب و همچنین علائم آن در این ناحیه بروز خواهند کرد.
کدام علائم از تشدید نارسایی قلب خبر می‌دهند؟
درصورتی‌که مبتلا به نارسایی هستید، حتماً نسبت به نشانه و علائم شایع آن آگاهی دارید. درصورتی‌که علائم بیماری شما تشدید شوند، به این معناست که بدن و به‌خصوص قلبتان به درمان پاسخ درستی نمی‌دهد. یکی از علائم بحرانی تشدید نارسایی قلبی افزایش وزن بیش از ۲٫۵ کیلوگرم در طول چند روز است.
(مطالعه بیشتر: علائم سکته قلبی)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که فکر می‌کنید علائم نارسایی قلبی را تجربه می‌کنید و یا اینکه در یکی از شرایط زیر به سر می‌برید با اورژانس تماس بگیرید. تنها درصورتی‌که هیچ گزینه کمکی دیگری وجود نداشت خودتان اقدام به مراجعه بیمارستان کنید:
- غش و ضعف شدید
- احساس درد در ناحیه قفسه سینه
- تنگی نفس ناگهانی و شدید
- سرفه‌های همراه با مخاط صورتی یا سفید
- افزایش ضربان قلب یا نامنظم شدن ضربان قلب
دقت کنید که همیشه این علائم نشانه نارسایی نیستند. گاهی سایر شرایط پزشکی از گروه بیماری‌های قلبی ریوی نیز می‌توانند در بروز این علائم مؤثر باشند. بنابراین هرگز خودسرانه اقدام به درمان و رفع علائم نکنید. بهترین کار مراجعه به اورژانس بیمارستانی توسط فوریت‌های پزشکی است.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
