آریتمی قلب چیست؟ + درمان ضربان قلب نامنظم
آریتمی قلب از انواع بیماری های قلبی و وضعیت پزشکی است که در آن قلب بیمار تپش درست، کافی و دقیقی ندارد. این شرایط می‌تواند خفیف تا شدید باشد. آریتمی قلبی علائم جزئی تا شدید دارد و درصورتی‌که یک مشکل سلامتی جدی باشد، می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری همچون ایست قلبی و مرگ را در پی داشته باشد. در این بخش از هومکا در مورد هرآنچه که باید در مورد آریتمی قلب بدانید صحبت خواهیم کرد.
آریتمی قلبی
در حالت نرمال، سلول‌هایی خاص در قلب سیگنال الکتریکی ایجاد می‌کنند. این سیگنال‌ها لازم است از قلب عبور کنند. زمانی که این عبور الکتریکی رخ می‌دهد، جریان الکتریسیته سبب منقبض شدن عضله قلب می‌شود و ضربان قلب رخ می‌دهد. بنابراین این فرآیند ضامن زنده ماندن و کار کردن عضله قلب است. زمانی که این ریتم یا این جریان برهم بخورد، می‌گوییم آریتمی رخ داده است. اما منظور از آریتمی دقیقاً چیست؟ در ادامه به این سوال پاسخ خواهیم داد.
با توجه به توضیحی که در بالا در مورد چگونگی ایجاد ضربان قلب دادیم می‌توان دریافت که برهم خوردن این روند می‌تواند سبب اختلال در ریتم تپش قلب شود. در حقیقت آریتمی به این معناست که عضله قلب دیگر ریتم مناسب و نرمال ندارد. آریتمی می‌تواند یک مشکل جزئی یا یک مشکل جدی باشد و شدت و ضعف آن کاملاٌ بستگی به وضعیت قلب و میزان اختلال دارد. آریتمی می‌تواند علائمی کوچک یا شدید ایجاد کند. همچنین آریتمی مزمن و کنترل نشده می‌تواند عوارضی جدی همچون ایست قلبی و مرگ را در پی داشته باشد.
آریتمی‌های خطرناک قلبی
آریتمی قلبی انواع مختلفی دارد. گروهی از انواع آریتمی جدی نیستند و نیاز به درمان خاصی ندارند، اما چند نوع آریتمی بسیار تهدیدآمیز هستند و حتماً باید تحت کنترل و درمان پزشکی قرار بگیرند. آریتمی‌های خطرناک درصورتی‌که تحت کنترل و درمان قرار نگیرند، می‌توانند عوارضی همچون غش، نارسایی قلبی، ایست قلبی، سکته قلبی و حتی مرگ ناگهانی ایجاد کنند. بنابراین تفاوتی ندارد که احساس می‌کنید علائم شما خفیف است یا شدید باید حتماً در صورت تجربه علائم شایع آریتمی به پزشک متخصص مراجعه کنید.
انواع آریتمی
- تپش قلب: این حالت زمانی رخ می‌دهد، که سیگنال الکتریکی از گره سینوسی نشات نگیرد
- تاکی کاردی فوق بطنی: این آریتمی دهلیزها درگیر کرده و خود انواع مختلفی دارد
- برادی کاردی: در این وضعیت پزشکی ضربان قلب بسیار آهسته است. دلیل کاهش ضربان قلب انسداد مدار الکتریکی یا ازکارافتادگی گره سینوسی است
- تاکی کاردی بطنی: این آریتمی سبب بروز اختلال در بطن‌ها می‌شود. در این حالت بطن‌ها درگیر انقباضات ناقص و سریع هستند
انواع تاکی کاردی فوق بطنی
انواع تاکی کاردی فوق بطنی عبارت‌اند از:
- تاکی کاردی دهلیزی: در این حالت از آریتمی دهلیزها ضربانی سریع‌تر از بطن‌ها دارند. دلیل بروز این وضعیت اتصال کوتاه دهلیزها است
- فیبریلاسیون دهلیزی: دهلیزها درگیر انقباضات بی‌اثر هستند، چراکه سیگنال‌هایی نامنظم و سریع از چندین نقطه دهلیزها تولید می‌شود
- فلاتر دهلیزی: در این حالت از آریتمی قلب بیمار در هر دقیقه بین ۲۴۰ تا ۳۴۰ بار می‌زند. این وضعیت نیز به دلیل اتصال کوتاه در نیمه بالایی قلب یعنی دهلیزها رخ می‌دهد
- تاکی کاردی فوق بطنی حمله‌ای: از این وضعیت پزشکی تحت عنوان PSVT نیز یاد می‌شود. مدار کوتاهی ناشی از یک مسیر الکتریکی اضافی در قلب ایجادشده و ضربان قلب بسیار سریع می‌شود
دلیل ابتلا به آرتیمی قلب چیست؟
آریتمی علل متعددی دارد و افراد ممکن است به چند دلیل متفاوت دچار آریتمی قلبی شوند. ازجمله شایع‌ترین علل ابتلا به آریتمی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
-
وضعیت‌های اکتسابی
شرایطی همچون حمله قلبی ممکن است سبب بروز زخم در قسمتی از قلب شود. بافت اسکار احتمال دارد محل اتصال کوتاه باشد و بستر خوبی برای بروز تاکی کاردی بطنی ایجاد کند.
-
ناهنجاری مادرزادی
نقص مادرزادی سیستم الکتریکی قلب یکی از عمده دلایل ابتلا به آریتمی قلبی است. این بیماری در نوزادی بروز نمی‌کند و بیشتر خود را در بزرگسالی و جوانی نشان می‌دهد.
-
تغییرات در طول زمان
با افزایش سن امکان دارد که عضله قلب دچار تغییر شود و در نهایت فرد مبتلا به آریتمی شود. فیبریلاسیون دهلیزی ازجمله انواع آریتمی است که در اثر افزایش سن بروز می‌کند. این حالت در افراد پایین ۵۰ سال نادر است، اما بعدازاین سن افراد بیشتر شانس ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی را خواهند داشت. خوب است بدانید که پس از سنین ۸۰ سالگی از هر ۱۰ نفر یک نفر درگیر به این اختلال قلبی می‌شود.
-
عارضه قلبی ارثی
عارضه‌های قلبی ارثی دیگر دلیل ابتلا افراد به آریتمی قلبی هستند. دسپلازی بطن راست آریتموژنیک ازجمله عارضه‌های قلبی ارثی است، که شانس ابتلا فرد به آریتمی قلبی را افزایش می‌دهد. در این وضعیت پزشکی قلب نوزاد هنگام تولد طبیعی است، اما هرچه بزرگ‌تر می‌شود عضله قلب تغییر کرده و با چربی و بافت اسکار احاطه می‌شود.
ریتم طبیعی قلب باید چگونه باشد؟
عضله قلب از چهار حفره تشکیل شده است. این چهار حفره وظیفه پمپاژ خون اکسیژن‌دار به تمام بدن و همچنین جذب و برگرداندن خون فاقد اکسیژن از اندام‌ها را بر عهده دارند. دو حفره بالایی قلب را دهلیز چپ و راست و دو حفره پایینی قلب را بطن چپ و راست می‌نامند. دهلیزها وظیفه جمع‌آوری و دریافت خون را دارند و بطن چپ و راست وظیفه پمپاژ خون به دیگر اعضا و بافت‌های بدن را بر عهده دارند.
عملکرد دهلیز راست به این صورت است که خون فاقد اکسیژن را جمع‌آوری می‌کند و آن را به سمت بطن راست پمپاژ می‌کند. در بطن راست خون به کمک شریان ریوی به سمت ریه‌ها پمپاژ می‌شود. و مجدداً خون با اکسیژن غنی‌سازی می‌شود. در مرحله بعد دهلیز چپ خونی که در ریه با اکسیژن غنی‌شده را جمع‌آوری کرده و آن را به سمت بطن چپ پمپاژ می‌کند. بطن چپ خون غنی از اکسیژن را به کمک آئورت که شریان بزرگ قلب است، به دیگر بافت‌ها و اعضای بدن پمپاژ می‌کند.
علائم آریتمی قلب چیست؟
آریتمی‌های قلبی بسته به شدت و ضعفشان می‌توانند علائمی مختلف ایجاد کنند. اما شایع‌ترین علائم ناشی از آریتمی قلبی عبارت‌اند از:
- کاهش فشار خون
- احساس درد در قفسه سینه
- غش کردن
- سرگیجه یا سبکی سر
- خستگی
- تنگی نفس
- تپش قلب یا بال زدن قلب
- نارسایی قلبی
- بروز اختلال در تغذیه به‌ویژه در نوزادان
- ایست قلبی و متوقف شدن عضله قلب
آریتمی همیشه با این علائم خود را نشان نمی‌دهد و خیلی وقت‌ها هم خاموش پیشرفت می‌کند. اگر آریتمی از نوع خاموش باشد، در یک معاینه یا آزمایش تصادفی پزشک آن را تشخیص خواهد داد. بررسی ضربان قلب، نبض، گوش دادن به ریتم و صدای قلب و چند مورد از آزمایشات تشخیصی می‌توانند در تشخیص این عارضه موثر باشند.
آریتمی قلبی در جوانان
آریتمی عارضه‌ای است که با توجه به دلایل بروز آن بیشتر گریبان افراد کهن‌سال و میان‌سال را می‌گیرد، اما جوانان کاملاً از بابت این بیماری مصونیت ندارند. امروز جمعیت جوانان مبتلا به آریتمی قلبی نیز رو به افزایش است و این می‌تواند یک مسئله جدی و نگران‌کننده در خصوص سلامت قلب گروه جوان جامعه باشد. آمارهای جدید نشان می‌دهند که در گروه سنی زیر ۳۵ سال نیز افرادی وجود دارند که درگیر به آریتمی قلبی و عوارض ناشی از آن هستند.
تشخیص آریتمی قلبی
برای تشخیص آریتمی اگر بیمار علائم شایع آریتمی قلبی را داشته باشد، پزشک آزمایش تجویز می‌کند. همچنین ممکن است پزشک از روش‌های دیگر همچون اکو قلب یا دیگر روش‌های تصویربرداری و تست قلب برای تشخیص بروز مشکل در قلب کمک بگیرد.
تست‌های تشخیص آریتمی
- تست الکتروفیزیولوژی یا EP
- تست استرس یا ورزش
- MRI یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
- تست تیلت (سنکوپ)
- تست‌های تشخیصی الکتروکاردیوگرام
- اکوکاردیوگرام اکوکاردیوگرافی ترانس مری
- CT یا توموگرافی کامپیوتری
به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic درصورتی‌که علائم زیر را داشتید و یا بیمار قلبی علائم زیر را داشت فوراً با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:
- احساس درد شدید در ناحیه قفسه سینه
- تنگی نفس
- تپش قلب طولانی‌مدت
- کاهش سطح هوشیاری
- چنانچه بیمار کاملاً بیهوش شود
- در صورت توقف ضربان قلب و تنفس
دقت کنید که صورت متوقف شدن تنفس و ضربان قلب بیمار نیاز به احیای قلبی ریوی دارد. برای احیای بیمار لازم است از CPR استفاده کنید. اگر روش صحیح انجام CPR را بلد نیستید، تا رسیدن آمبولانس صبر کنید.
درمان آریتمی قلب
خوشبختانه امروزه روش‌های متعددی برای درمان آریتمی قلب وجود دارد. برخی از بیماران مبتلا به آریتمی قلبی با مصرف داروها می‌توانند بر مشکلات ناشی از این عارضه قلبی غلبه کنند. در گروهی از مبتلایان از روش تخریب سلولی استفاده می‌شود. تخریب سلولی به این معناست که سلول‌هایی تولیدکننده سیگنال‌های غیرطبیعی را از بین می‌برند.
درمان آریتمی قلب تنها به دو روش بالا محدود نمی‌شود. گاهی برای تولید و حفظ ریتم نرمال قلب از دستگاه‌هایی به‌خصوص استفاده می‌کنند. این دستگاه‌ها به داخل بدن فرستاده می‌شوند. پزشک بر اساس تجزیه‌وتحلیل تمام داده‌ها و اطلاعاتی که از بیمار خود دارد، اقدام به تجویز و به‌کارگیری روش درمانی می‌کند. ازجمله فاکتورهای موثر در انتخاب روش درمانی می‌توان به سابقه پزشکی، شیوه زندگی، سن و سایر شرایط بیمار اشاره نمود. برخی از روش‌های درمانی به شرح زیر است.
رویه‌ها
- کاردیوورژن: در این روش یک شوک دقیق کنترل‌شده به قلب بیمار جهت بازنشانی فیبریلاسیون دهلیزی یا فلاتر دهلیزی وارد می‌شود. این روش با بیهوشی انجام می‌گیرد و بیمار طی انجام آن دردی احساس نخواهد کرد
- ابلیشن قلب: در این روش از با از بین بردن سلول‌های قلبی که سبب بروز ریتم غیرمعمول قلب می‌شوند، وضعیت قلب بیمار را بهبود می‌بخشند. هدف از این تکنیک درمانی سوزاندن سلول‌های قلبی خاص با فعالیت غیرطبیعی االکتریکی است
تغییر سبک زندگی
- کنترل فشار خون بالا و حفظ آن در سطح نرمال
- حذف مشروبات الکلی یا کاهش چشمگیر مصرف الکل
- کاهش وزن و پیروی از یک برنامه ورزشی منظم
- درمان آپنه خواب
دارو درمانی
گاهی آریتمی با دارو قابل‌کنترل و درمان است، بنابراین پزشک متخصص ترجیح می‌دهد ابتدا شانس درمان با داروها را امتحان کند. بر اساس نوع آریتمی متخصص قلب داروهایی را جهت کنترل و بهبود وضعیت قلب درگیر به آریتمی تجویز می‌کند. در تعیین دوز و انتخاب نوع داروها فاکتورهایی همچون شرایط پزشکی بیمار، داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کند و سابقه پزشکی بیمار تأثیرگذار هستند.
کاشت دستگاه
- ICD: ICD وسیله‌ای است بسیار کوچک که یک پالس الکتریکی را به عضله قلب می‌رساند. این دستگاه به تنظیم ضربان‌های نامنظم و خطرناک کمک می‌کند. از این محصول کاشتی بیشتر جهت بهبود وضعیت قلب بیمار مبتلا به آریتمی قلبی از نوع تاکی کاردی بطنی یا نارسایی قلبی استفاده می‌کنند
- ضربان‌ساز: ضربان‌ساز دستگاه کوچکی است که زیر پوست و زیر استخوان ترقوه جایگذاری می‌شود. این محصول پالس‌های الکتریکی منظمی از طریق سیم‌های نازک و خیلی بادوام متصل به قلب ارسال می‌کند. این محصول کاشتی جهت بهبود عارضه‌های قلبی و آریتمی همچون برادی کاردی، بلوک قلبی و نارسایی قلبی به کار گرفته می‌شود
- CRT: CRT یا درمان همگام‌سازی مجدد قلبی نوعی محصول ضربان‌ساز یا ICD است. این محصول جهت بهبود و کنترل انواع به‌خصوصی از نارسایی قلبی که در اثر انقباضات ناهمزمان ایجاد می‌شوند، مورد استفاده قرار می‌گیرند
درمان گیاهی آریتمی قلبی
درمان گیاهی آریتمی قلبی امروز یکی از روش‌های موثر در کاهش علائم آریتمی و بهبود وضعیت بیماران مبتلا به آریتمی است. درمان‌های گیاهی نمی‌توانند جای درمان‌هایی که متخصص تجویز می‌کند را بگیرند، بنابراین حتماً پیش از شروع درمان گیاهی باید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. رایج‌ترین درمان‌های گیاهی آریتمی قلبی عبارت‌اند از:
- دمنوش دارچین
- دمنوش بومادران
- انگور سیاه
- گلابی رسیده
- دمنوش بادرنجبویه و میوه زالزالک
- ترکیب آب و یک قاشق چای‌خوری ملاس نیشکر سیاه
- مصرف سبزیجاتی همچون برگ چغندر، کلم و اسفناج که منبع غنی از منیزیم هستند
- مصرف دانه کنجد و تخم کدو
- دمنوش سنبل‌الطیب
آریتمی قلبی و معده
آریتمی قلبی و معده نیز می‌توانند در ارتباط با یکدیگر باشند. در حالت نرمال زمانی که هریک از اعضای بدن دچار اختلال یا مشکلی در عملکرد می‌شوند، قلب در واکنش به هورمون‌های ترشح‌شده می‌تپد و تا حدودی ممکن است ریتم آن برهم بخورد. بنابراین این یک واکنش طبیعی است که اگر دچار مشکلات گوارشی شدید، ضربان قلب نامنظم شود. از طرفی گاهی بروز مشکلات گوارشی یا تشدید اختلال در معده نیز سبب شدت گرفتن مشکل آریتمی در فرد مبتلا به آریتمی می‌شود. به‌خصوص اگر بیمار دچار آریتمی PVC باشد، بیشتر در مواجهه با مشکلات گوارشی این حالت را تجربه خواهد کرد.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
سلام وقت بخیر
دختر ۲۳ ساله ام تقریبا دو الی سه سال میشه که دچار ضربانات نامنظم قلبی ام به حالت جا انداختن یک ضربان یا یک ضربان اضافه که مدتی هم هنگام ضربانات درد قفسه سینه داشتم ،
و اما اخیرا ضربانات کاملا بی نظمی داشتم و بی نظم بودنش رو حس میکردم
و گاهی درد در دست چپ از شانه تا پایین و سمت چپ قفسه سینه را داشتم البته لازم به ذکره که میزان استرسم هم بالا بوده
و به طور کلی هم از نظر روحی چند ماهیه که دچار افسردگی شدید هستم اوایل هم به مدت سه ماه دارو های سیتالوپرام۲۰ و پوکساید۵ همچنین پرانول۱۰ مصرف داشتم که الان تقرببا سه ماهه دارو مصرف نمیکنم
ممکنه راهنماییم کنید
آیا این ضربانات همان پی وی سی هست یا ممکنه فیبریلاسیون دهلیزی یا بطنی باشه؟
و به طور کلی خطرناکه؟ متاسفانه شرایط مراجعه به متخصص رو ندارم
نکته دیگر هم اینکه قبلا هم از طریق معاینات مدرسه ام پرولاپس میترال تشخیص داده شده،
و کلا تپش قلب هم زیاد میگیرم.
از قبل بابت راهنماییتون ممنونم.
سلام دلارام عزیز
اول از اینجا شروع کنیم که پرولاپس دریچه میترال بسیار شایع هست و تقریبا در غالب خانم‌ها درجاتی از اون وجود داره. پس جای نگرانی نداره. در مورد ریتم قلبی و نبض هم، می‌تونه هرکدوم از آریتمی های قلبی باشه. بدون انجام نوارقلب امکان حدس و تشخیص وجود نداره. تنها راه، ارزیابی قلبی کامل هست که نیازمند انجام نوار قلب و اکوکاردیوگرافی هست.