گشادی قلب + بزرگ شدن قلب چیست؟

کاردیومگالی یا بزرگ شدن قلب به حالتی اطلاق می‌شود، که در آن عضله قلب به سایزی بزرگ‌تر از حالت نرمال می‌رسد. برخلاف تصور عموم افراد این وضعیت، عارضه قلبی نیست، بلکه در گروه‌ نشانه‌های بروز بیماری قلبی قرار می‌گیرد. زمانی می‌گوییم فرد دچار گشادی قلب است، که سایز قلب در تصویربرداری‌های مختلف همچون عکس‌برداری از قفسه سینه بزرگ‌تر از حد نرمال ارزیابی شود.

آیا بزرگ شدن قلب باعث مرگ می‌شود؟

کاردیومگالی خود نمی‌تواند کشنده باشد، چرا که علامت یک بیماری است. بنابراین اگر فردی با نشانه بزرگی قلب فوت کرده باشد، حتماً مبتلا به یکی از بیماری‌های قلبی نیز بوده است. برای تشخیص علت بزرگ شدن قلب لازم است آزمایشات متفاوتی که پزشک متخصص تجویز می‌کند، انجام بگیرد.

بیماری‌های قلبی متعدد و همچنین آسیب‌های قلبی شایع می‌توانند در افزایش سایز قلب موثر باشند. خوب است بدانید که حتی بارداری و استرس موقتی ناشی از آن نیز می‌تواند سبب گشادی قلب شود. بزرگ شدن قلب می‌تواند دو حالت موقتی و دائمی داشته باشد. اینکه این وضعیت دائمی است یا موقتی بستگی به شرایط فرد و نوع بیماری قلبی دارد.

علت بزرگ شدن قلب

بروز کاردیومگالی یا به شرایط مختلف و عارضه‌های قلبی متفاوت وابسته است. این شرایط ممکن است ناشی از آسیب عضله قلب باشد، ممکن است در اثر بارداری به وجود بیاید یا اینکه در اثر هر عارضه‌ای که سبب افزایش فعالیت قلب برای پمپاژ خون می‌شوند، بروز کند. در پاره‌ای از موارد متخصصین نمی‌توانند دلیل مشخصی برای افزایش اندازه قلب پیدا کنند و دلیل ضعف کارکرد قلب را تشخیص دهند. درصورتی‌که دلیل بروز کاردیومگالی نامعلوم باشد، می‌گوییم فرد درگیر به کاردیومیوپاتی ایدیوپاتیک است. در ادامه دلایل شایع افزایش اندازه قلب را بیان می‌کنیم.

حمله قلبی

آسیب‌های ناشی از سکته قلبی یکی از دلایل اصلی گشادی قلب هستند. همچنین جای زخم و دیگر صدمات ساختاری قلب سبب بروز اختلال در پمپاژ خون به بدن می‌شود. یعنی قلب به‌سختی می‌تواند خون مورد نیاز و کافی را به ارگان‌های دیگر پمپاژ کند. با وارد شدن چنین فشاری به قلب، عضله قلب متورم می‌شود و درنهایت نارسایی قلب بروز می‌کند.

نقص مادرزادی قلب

نقص مادرزادی قلب یکی از اصلی‌ترین دلایل گشادی قلب است. همان‌طور که از نامش پیداست این نقص از بدو تولد همراه نوزاد خواهد بود. نقص مادرزادی قلب شامل طیف وسیعی از اختلالات و بیماری‌های قلبی می‌شود. عارضه‌های مادرزادی که سبب بروز اختلال در ساختار و عملکرد عضله قلب می‌شوند، می‌توانند در بزرگ‌ شدن و همچنین ضعیف شدن عملکرد عضله قلب تأثیرگذار باشند.

فشار خون بالا

قلب یک بیمار مبتلا به فشار خون بالا مجبور است برای رساندن خون به تمام اعضای بدن، بیش از حالت نرمال فعالیت کند و عمل پمپاژ را با شدت بیشتر انجام دهد. این فشار سبب گشادی قلب خواهد شد. همچنین به‌مرورزمان فشار خون کنترل نشده سبب تضعیف عملکرد قلب شده و بیمار را دچار عارضه‌های قلبی دیگر همچون نارسایی قلب خواهد کرد.

افیوژن پریکارد

افیوژن پریکارد به وضعیت پزشکی اطلاق می‌شود، که در آن مایعات زیادی در کیسه‌های اطراف قلب جمع شوند. جمع شدن مایعات در این لایه‌ها سبب گشادی قلب شده و در تصویربرداری‌هایی که از قفسه سینه انجام می‌گیرد، قابل تشخیص و مشاهده است.

کم‌خونی

زمانی که فرد مبتلا به کم‌خونی باشد، یعنی گلبول‌های قرمز سالم و کافی برای حمل اکسیژن مورد نیاز تمام اعضای بدن وجود ندارد. بنابراین قلب تلاش می‌کند برای جبران اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها خون بیشتری پمپاژ کند. این فشار بیش‌ازحد طبیعی به‌تدریج سبب گشادی قلب می‌شود.

کاردیومیوپاتی یا عارضه‌های عضله قلب

کاردیومیوپاتی سبب سخت و ضخیم‌تر شدن عضله قلب می‌شود. زمانی که قلب سخت شود،  عملکرد آن کندتر شده و به‌سختی می‌تواند خون کافی را به سایر اعضای بدن پمپاژ کند. همچنین قلب برای جبران این وضعیت تلاش می‌کند بیشتر کار کند و از این نظر فشار بیشتری را متحمل می‌شود.

چربی دور قلب

زمانی که چربی دور قلب افزایش پیدا می‌کند، در تصویربرداری از قفسه سینه تشخیص داده خواهد شد. گاهی ممکن است این تجمع چربی ناشی از یک وضعیت پزشکی دیگر باشد، اما در حالت عادی به درمان خاصی نیاز ندارد.

بیماری دریچه قلب

بیماری دریچه قلب دیگر دلیل گشادی قلب است. قلب انسان چهار دریچه دارد که وظیفه حفظ جریان خون در جهت صحیح داخل قلب را بر عهده دارند. آسیب رسیدن یا بیمار شدن هر یک از این دریچه‌ها در روند جریان خون اختلال ایجاد خواهد کرد و سبب افزایش سایز حفره‌های قلب خواهد شد.

فشار خون ریوی

فشار خون ریوی دیگر نوع فشار خون بالا است که در شریان‌های ریه رخ می‌دهد. در این وضعیت پزشک عضله قلب مجبور است بیش‌ازحد معمول فعالیت کند تا خون مابین ریه‌ها و قلب در جریان باشد. این فشار به‌تدریج سبب افزایش ضخامت قلب و همچنین گشادی قلب از سمت راست خواهد شد.

آمیلوئیدوز قلبی

به این حالت رسوب غیرطبیعی پروتئین در قلب نیز گفته می‌شود. این عارضه خیلی نادر است. آمیلوئید نوعی پروتئین است و وقتی این بیماری رخ می‌دهد به این معناست که پروتئین آمیلوئید در خون جمع شده و در قلب رسوب کرده است. این عارضه سبب افزایش ضخامت دیواره قلب شده و قلب را برای پمپاژ کافی خون مجبور به فعالیت بیشتر می‌کند.

اختلالات تیروئیدی

 کم‌کاری تیروئید و پرکاری تیروئید دیگر دلیل بروز بیماری‌ها قلبی عروقی و نشانه‌های حاصل از آن‌ها هستند. گشادی قلب در برخی موارد ممکن است ناشی از اختلالات تیروئیدی و آسیب قلبی ناشی از آن‌ها باشد.

هموکروماتوز

هموکروماتوز به حالتی گفته می‌شود، که آهن موجود در بدن بیش‌ازحد طبیعی باشد. آهن این توانایی را دارد که برخی از اندام‌های بدن همچون قلب تجمع کند. زمانی که آهن در قلب جمع شدن، اتاقک پایین سمت چپ یعنی بطن چپ متورم می‌شود و سایز قلب بیش از حدود نرمال به نظر خواهد رسید.

ورزش هوازی

باوجوداینکه ورزش منظم خود عامل حفظ سلامت بدن و قلب است، اما گاهی تبعاتی نیز به همراه دارد. برخی از ورزشکاران به خاطر ورزش‌های مکرر و طولانی‌مدت دچار بزرگی قلب می‌شوند. این حالت یک بیماری نیست و نیازی به درمان به‌خصوصی نیز ندارد.

علائم بزرگ شدن قلب

کاردیومگالی در گروهی از مبتلایان هیچ علامت خاصی ایجاد نمی‌کند. اما برخی ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• آریتمی
• بیدار شدن از خواب با تنگی نفس
• تورم شکم
• تورم پاها
• تنگی نفس، به‌ویژه در حالت دراز کشیده

به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic فاکتورهای زیر سبب افزایش ریسک ابتلا به کاردیومگالی یا گشادی قلب می‌شوند:

• عارضه‌های قلبی عروقی: هر بیماری و آسیبی که بر سلامت قلب تأثیر بگذارد، همچون نقص مادرزادی، عارضه دریچه قلب و … ممکن است سبب افزایش حجم قلب شود. مدیریت بیماری‌های قلبی عروقی تأثیر بسزایی در جلوگیری از این اتفاق دارد. همچنین افراد با معاینات دوره‌ای و پیروی از یک سبک زندگی سالم می‌توانند تا حدود زیادی خود را از خطر ابتلا به این عارضه در امان نگهدارند
• سابقه خانوادگی ابتلا به کاردیومیوپاتی: در برخی از خانواده‌ها آمار ابتلا به انواع عارضه کاردیومیوپاتی بالاست. درصورتی‌که در یک خانواده یکی از والدین یا خواهران و برداران سابقه بزرگی قلب، سفتی قلب یا قلب ضخیم داشته باشند، شانس بروز بیماری در سایر افراد خانواده نیز بالا خواهد بود
• فشار خون بالا: فشار خون بالا دیگر ریسک فاکتوری است، که تا حدود زیادی در ابتلا افراد به اختلال بزرگی قلب نقش دارد. درصورتی‌که فشار خون افراد بیش از ۹۰/۱۴۰ میلی‌متر جیوه باشد، بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به کاردیومگالی قرار خواهند داشت

عوارض بزرگ شدن قلب چیست؟

درصورتی‌که بیماری‌های قلبی عروقی تحت کنترل و درمان قرار نگیرند و قلب بزرگ شود، عوارض زیر گریبان بیمار را خواهد گرفت:

• لخته شدن خون و آمبولی ریه
• نشتی دریچه قلب و بازگشت خون به عقب یا جلو
• نارسایی قلبی
• ایست قلبی

چگونه از بزرگ شدن قلب جلوگیری کنیم؟

• کنترل و مدیریت فشار خون بالا
• کاهش سطح کلسترول بد خون
• کنترل دیابت
• ترک سیگار
• عدم مصرف دارو بدون تجویز پزشک
• عدم مصرف داروهای غیرقانونی
• پیروی از یک برنامه غذایی مغذی
• انجام تمرینات ورزشی کافی و منظم
• مصرف داروهای تجویزشده در زمان مشخص

گشادی دریچه میترال قلب

منظور از گشادی دریچه میترال قلب، نشتی دریچه میترال است. از این عارضه قلبی تحت عنوان رگورژیتاسیون نیز یاد می‌شود. زمانی که دریچه میترال به‌خوبی بسته نشود، خون به عقب برگشت می‌کند. بنابراین در این حالت جریان خون روبه‌جلو کمتر شده و قلب فشار بیشتری را متحمل می‌شود. در مقابل این حالت تنگی دریچه قلب وجود دارد.

گاهی دریچه‌های قلب ممکن است همزمان دچار تنگی و گشادی شوند. اثرات گشادی دریچه میترال بر قلب جدی است و می‌تواند به‌تدریج قدرت قلب در پمپاژ خون را دچار اختلالات جدی کند. خوب است بدانید که این عارضه در صورت عدم درمان و کنترل منجر به بروز نارسایی قلبی می‌شود.

علائم عارضه دریچه قلب

در بیشتر موارد خفیف تا متوسط بیماران هیچ علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند و نسبت به آن مشکوک نمی‌شوند. اما شایع‌ترین علائم بیماری دریچه قلب عبارت‌اند از:

• خستگی
• سرگیجه
• درد قفسه سینه
• تپش قلب
• ریتم نامنظم ضربان قلب
• تنگی نفس
• تورم پا
• افزایش حجم کبد
• احساس درد در شکم

گاهی علائمی که در اثر بروز عارضه‌های دریچه قلب به وجود می‌آیند، خیلی به سایر شرایط پزشکی شباهت دارند. بنابراین درصورتی‌که شما علائمی مشکوک دارید، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید و اقدام به درمان به‌صورت خودسرانه نکنید.

درمان گشادی قلب

درمان بزرگ شدن قلب بستگی به علت بروز این حالت و شدت آن دارد. بنابراین هرچقدر موفقیت در درمان بیماری قلبی بیشتر باشد، بهبود این حالت نیز آسان‌تر خواهد بود. درمان گشادی قلب شامل طیف وسیعی از درمان‌های دارویی، پزشکی و جراحی می‌شود.

مجرای شریانی باز

مجرای شریانی باز (به اختصار PDA) یکی از بیماری‌های تکاملی قلب است و مسیری است که  در دوران جنینی شریان ریوی چپ را به آئورت نزولی ارتباط می‌دهد. این مجرا در نوزادان طی چند دقیقه تا چند روز پس از تولد بسته می‌شود. گاه (به خصوص در نوزادان زودرس) این مجرا پس از تولد بسته نمی‌شود که آن را مجرای شریانی باز می‌نامند.

بازماندن مجرای شریانی اجازه می‌دهد که خون غنی از اکسیژن آئورت با خون کم اکسیژن شریان ریوی مخلوط شوند لذا فشار خون شریان‌های ریه افزایش می‌یابد و از سوی دیگر تحمیل کار بیشتر بر قلب می‌تواند قلب را خسته کند.

ضخیم شدن دیواره قلب

ضخیم شدن دیواره قلب را در پزشکی تحت عنوان کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک معرفی می‌کنند. همچنین به‌اختصار به این عارضه HCM گفته می‌شود. این عارضه به صورتی است که سبب افزایش ضخامت عضله قلب می‌شود. در این وضعیت پزشکی سلول‌های قلب خارج از حدود نرمال رشد کرده و بزرگ می‌شوند. بین این سلول‌ها معمولاً جراحت ایجاد می‌شود.

قلب ما دارای چهار حفره شامل دو حفره بالایی به نام دهلیز چپ و راست و دو حفره پایینی بطن چپ و راست است. بین دو حفره پایین یعنی بطن چپ و راست دیواره‌ای وجود دارد که از آن تحت عنوان سپتوم یاد می‌شود. زمانی که بیمار دچار بیماری HCM می‌شود، سپتوم در این ناحیه به شکل غیرمعمول ضخیم خواهد شد.

دیواره سپتومی که در حال افزایش ضخامت است، امکان دارد به سمت بطن چپ مایل شود و بخشی از فضای آن را پر کند. در این حالت بخشی از راه موجود برای جریان یافتن خون به خارج از بطن مسدود می‌شود. به این حالت کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک انسدادی گفته می‌شود. زمانی که بیمار دچار این عارضه می‌شود، قلب تلاش می‌کند با فعالیت بیشتر خون مورد نیاز بدن را پمپاژ کند.

وقتی عضله قلب در ناحیه بطن چپ ضخیم‌تر می‌شود، فضای داخل این بطن کاهش پیدا می‌کند، دیگر نمی‌تواند مانند گذشته استراحت کند و به اندازه کافی از خون پر شود. این عارضه می‌تواند بر سلامت دریچه میترال نیز تأثیر گذاشته و فشار را در بطن‌ها بیشتر کند. فرد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار تجمع مایع در ریه‌ها شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

درصورتی‌که مبتلا به کاردیومگالی هستید و یا اینکه علائم زیر را تجربه می‌کنید با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید و یا اینکه از کسی بخواهید تا شما را به بیمارستان برساند:

• احساس درد شدید در قفسه سینه
• تنگی نفس شدید
• غش کردن
• احساس ناراحتی در هر دو بازو و پشت
• درد و ناراحتی در گردن و فک
• احساس درد در ناحیه شکم یا سوزش معده

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.