ایست قلبی چیست؟ + چه کسانی در معرض ایست قلبی هستند؟

ایست قلبی از دست دادن ناگهانی عملکرد قلب، تنفس و هوشیاری است. این عارضه معمولاً به دلیل اختلال در سیستم الکتریکی قلب ایجاد می‌شود و عملکرد پمپاژ قلبی را مختل کرده به‌طوری‌که جریان خون به اعضای بدن متوقف می‌شود.

تفاوت ایست قلبی و حمله قلبی چیست؟

ایست قلبی با سکته قلبی متفاوت است. در حمله قلبی (سکته قلبی) به دلیل مسدود شدن رگ‌ها، ایجاد شدن پلاک‌های چربی و تشکیل لخته‌های خونی، خون‌رسانی به عضله قلب دچار مشکل می‌شود اما در ایست قلبی مشکل ناشی از انسداد عروق نیست بلکه جریان الکتریکی که قلب را به حرکت درمی‌آورد به‌طور ناگهانی متوقف می‌شود.

در صورت عدم درمان فوری، ایست قلبی می‌تواند منجر به مرگ شود. اگر مراقبت‌های ویژه و فوری پزشکی احیای قلبی ریوی (CPR) با استفاده از دفیبریلاتور یا حتی به‌طور دستی با فشار دادن به قفسه سینه انجام شود شانس زنده ماندن تا حدودی زیادی افزایش خواهد یافت.

برای مطالعه‌ی بیشتر: علائم حمله قلبی را بهتر بشناسید!

علائم ایست قلبی چیست؟

بیش از نیمی از موارد ایست قلب بدون علائم قبلی اتفاق می‌افتند و اگر علائمی بروز کند در مردان و زنان مشابه خواهد بود. علائم ایست قلبی ناگهانی و شدید هستند و عبارت‌اند از:

• از دست دادن هوشیاری
• ضربان تند
• درد قفسه سینه
• سرگیجه
• سبکی سر
• تنگی نفس
• احساس ناراحتی معده و استفراغ
• افتادن و از دست دادن تعادل
• از بین رفتن نبض

علائم بالا بدین معنی هستند که یک مشکل بالقوه خطرناک در ریتم قلب شروع شده و باید بلافاصله به پزشک مراجعه گردد. گاهی اوقات علائم و نشانه‌های قبل از ایست قلبی ظاهر می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:

• ناراحتی قفسه سینه
• تنگی نفس
• ضعف و بی‌حالی
• تپش قلب

البته در بیشتر موارد ایست بدون هشدار قبلی رخ می‌دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم زیر در شما یا یکی از اطرافیان بروز کرد با ۱۱۵ تماس بگیرید:

• درد یا ناراحتی قفسه سینه
• تپش قلب
• ضربان قلب سریع و نامنظم
• خس‌خس در زمان تنفس
• تنگی نفس
• غش یا از دست دادن تدریجی هشیاری
• سبکی سر و سرگیجه

هنگامی‌که تپش قلب متوقف شود، کمبود اکسیژن‌رسانی به مغز باعث مرگ یا آسیب دائمی مغز در عرض چند دقیقه می‌شود. زمان و سرعت در کمک‌رسانی به فردی که تنفس خود را ازدست‌داده است بسیار اهمیت دارد. اگر فردی را دیدید که بیهوش است و به‌طور طبیعی نفس نمی‌کشد، موارد زیر را انجام دهید:

با ۱۱۵ تماس بگیرید تا فوریت‌های پزشکی در کمترین زمان ممکن به محل اعزام شوند. اگر با کمک‌های اولیه آشنا هستید و توان انجام CPR را دارید بهتر است ابتدا با اورژانس تماس گرفته و سپس احیای قلبی و ریوی را شروع کنید.

در ابتدا تنفس فرد را چک کنید اگر دم و بازدم طبیعی نیست، CPR را شروع کنید. قفسه سینه فرد را به شدت و با سرعت ۱۰۰ تا ۱۲۰ فشار در دقیقه فشار دهید. اگر در زمینه CPR آموزش دیده‌اید، مجاری تنفسی فرد را در ابتدا چک کرده و پس از هر ۳۰ بار حرکت قفسه سینه، تنفس دهان به دهان را انجام دهید.  اگر در زمینه CPR آموزش ندیده‌اید، فقط حرکات قفسه سینه را انجام دهید. اجازه دهید در هر حرکت قفسه سینه کاملاً بالا بیاید. این کار را تا زمانی که نیروهای اورژانس به محل می‌رسند، ادامه دهید.

علت ایست قلبی چیست؟

علت ایست قلبی تغییر ناگهانی ریتم طبیعی قلب است (آریتمی) و این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم الکتریکی قلب عملکرد اولیه خود را از دست بدهد. سیستم الکتریکی قلب سرعت و ریتم ضربان قلب را کنترل می‌کند. اگر مشکلی در این سیستم رخ دهد، قلب ممکن است دچار تپش، ضربان‌های نامنظم (آریتمی) و گاهی کند شدن ضربان گردد. اغلب آریتمی‌ها کوتاه و بی‌ضرر هستند، اما بعضی از انواع آن می‌توانند منجر به ایست قلبی شوند.

ایست قلبی ممکن است در هر فردی حتی افرادی که هیچ‌گونه سابقه بیماری‌های قلبی و عروقی نداشته‌اند، نیز رخ دهد. بااین‌حال، آریتمی‌های شدید معمولاً در افرادی رخ می‌دهند که از پیش مبتلا به بیماری‌های قلبی بوده‌اند. مهم‌ترین بیماری‌های قلبی که خطر ایست را افزایش می‌دهند، عبارت‌اند از:

بیماری عروق کرونر

بیشتر موارد ایست قلبی در افرادی رخ می‌دهد که به بیماری عروق کرونر مبتلا هستند. در این بیماری شریان‌های قلبی به دلیل رسوب چربی و کلسترول مسدود می‌شوند و جریان خون به قلب کاهش می‌یابد.

سکته قلبی

حمله قلبی یا همان سکته قلبی که در نتیجه بیماری عروق کرونر رخ می‌دهد، می‌تواند باعث آسیب به بافت بطن قلب و در نتیجه ایست قلبی شود. همچنین، حمله قلبی می‌تواند منجر به زخم بافت قلبی شده و سیستم الکتریکی و ریتم قلب را با مشکل مواجه کند.

بزرگ شدن قلب (کاردیومیوپاتی)

این مشکل زمانی دیده می‌شود که دیواره‌های عضلانی قلب کشیده، بزرگ یا ضخیم شوند. با کشیده شدن ماهیچه قلبی خاصیت الکتریکی اولیه دچار اختلال می‌شود و علائمی مثل ضربان قلب نامنظم بروز می‌کند. ادامه چنین حالتی ممکن است منجر به ایست قلبی شود.

بیماری دریچه‌ای قلب

یکی از دلایل ایست قلبی بیماری دریچه‌ای قلب است. باریک شدن و یا نشت دریچه‌های قلب می‌تواند منجر به کشش یا ضخیم شدن عضله قلب شود. هنگامی‌که بطن به دلیل فشار ناشی از دریچه بزرگ می‌شوند، خطر ابتلا به آریتمی افزایش می‌یابد.

نقص‌های مادرزادی

گاهی کودک از همان بدو تولد دچار بیماری‌های مادرزادی قلب است این حالت حتی می‌تواند منجر به ایست قلبی در کودکان و نوجوانان نیز شود. البته با تشخیص چنین مشکلاتی و انجام عمل‌های لازم، خطر ایست قلبی به شدن کاهش می‌یابد. برای مطالعه‌ی مقاله‌ی بیماری قلبی در کودکان کلیک کنید.

مشکلات الکتریکی در قلب

در برخی افراد سیستم الکتریکی قلب به‌صورت ذاتی دچار مشکل است. این اختلالات به نقایص اولیه ریتمی قلب معروف هستند و بیماری‌هایی مثل سندرم بروگادا و سندرم QT از این دسته اختلالات هستند.

ایست قلبی در کودکان

 اگرچه ایست قلبی در کودکان نادر است اما سالانه جان بیش از ۲۰۰۰ کودک و نوجوان را در ایالات متحده می‌گیرد و تقریباً ۳ تا ۵ درصد از کل مرگ‌ومیرها در کودکان و نوجوانان ۵ تا ۱۹ ساله را به خود اختصاص می‌دهد. این عارضه حتی می‌تواند کودکانی که از نظر شرایط جسمانی در وضعیت مطلوبی قرار دارند را نیز تحت تأثیر قرار دهد. همچنین این بیماری مسئول ۱۰ تا ۱۵ درصد مرگ‌ومیرهای غیرمنتظره نوزادان است. به‌طورکلی، ایست قلبی در پسران بیشتر از دختران است و در سنین ۱۰ تا ۱۹ سالگی شیوع بیشتری دارد.

علت ایست قلبی در کودکان

دلیل اصلی ایست قلبی کودکان فیبریلاسیون بطنی (VF) است که یک ناهنجاری در سیستم الکتریکی قلب محسوب می‌شود. فیبریلاسیون بطنی باعث اختلال در عملکرد قلب و توقف جریان خون به اندام‌ها به‌ویژه مغز می‌شود. بیماری‌های قلبی که باعث ایست قلبی در کودکان می‌شوند تا حدودی با بیماری‌های قلبی بزرگ‌سالان متفاوت است. شایع‌ترین علل ایست قلبی کودکان عبارت‌اند از:

• ناهنجاری‌های ساختاری قلب مانند بیماری‌های مادرزادی قلب و مشکلات عروق کرونر یا سندرم مارفان
• مشکلات سیستم الکتریکی قلب نظیر سندرم کیوتی و سندرم ولف پارکینسون وایت
• ناهنجاری‌های ساختار یا عملکرد عضله قلب مانند کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک
• مشکلات قلبی به دلیل ابتلا به بیماری‌های التهابی یا عفونی
• آریتمی‌ها ازجمله فیبریلاسیون دهلیزی و تاکی کاردی بطنی
• بیماری عروق کرونر مانند گرفتگی رگ‌ها
• ضربه سخت به قفسه سینه

عوامل خطر ایست قلبی کودکان

از عواملی که خطر ایست قلبی کودکان را افزایش می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فعالیت ورزشی قهرمانی: دوسوم از مرگ‌ومیر ناشی از ایست قلبی در کودکان در حین ورزش یا فعالیت سنگین رخ می‌دهد. ایست قلبی علت اصلی ۷۵ درصد مرگ‌ومیر در ورزشکاران ازجمله کودکان و نوجوانان است
• بیماری قلبی مادرزادی: ناهنجاری‌های ساختاری قلب که از بدو تولد با کودک همراه هستند
• ریتم غیرطبیعی قلب: این عارضه بیشتر به دلیل مشکلات مادرزادی قلب رخ می‌دهد
• چاقی و فشارخون بالا: دو معضل رو به رشد که باعث تحمیل فشار مضاعف بر قلب می‌شوند
• ضربه ناگهانی به قفسه سینه: اگر ضربه سنگین به‌طور مستقیم به ناحیه قلب اصابت کند موجب ایست ناگهانی قلب می‌شود
• سابقه خانوادگی: اگر بستگان درجه یک کودک دچار مشکلات قلبی باشند بهتر است کودک توسط متخصص قلب و عروق جهت بررسی سلامت قلب معاینه شود

از سایر خطرات مرتبط با ایست قلبی کودکان و نوجوانان می‌توان به عوارض جانبی بعضی از داروها و مکمل‌ها ازجمله مکمل‌های بدن‌سازی، قرار گرفتن در معرض سموم، ابتلا به بیماری‌های عفونی و قرار گرفتن در معرض مواد مخدر ازجمله کوکائین و متادون اشاره نمود.

چه کسانی در معرض ایست قلبی هستند؟

ازآنجایی‌که ایست قلبی اغلب با بیماری عروق کرونر مرتبط است، همان عواملی که شما را در معرض خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قرار می‌دهند، می‌توانند شما را در معرض خطر ایست قلبی نیز قرار دهند. این عوامل شامل:

• سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری عروق کرونر
• مصرف سیگار
• فشار خون بالا
• کلسترول خون بالا
• چاقی
• دیابت
• سابقه ایست قلبی یا سابقه خانوادگی ابتلا به ایست قلبی
• داشتن سابقه حمله قلبی
• سابقه ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند اختلال آریتمی، نقایص مادرزادی قلب، نارسایی قلبی و کاردیومیوپاتی
• افزایش سن
• جنسیت مرد
• استفاده از مواد مخدر مانند کوکائین یا آمفتامین‌ها
• کمبودهای تغذیه‌ای مانند سطوح پایین پتاسیم یا منیزیم
• آپنه انسدادی خواب
• بیماری مزمن کلیوی

 به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic هنگامی‌که ایست قلبی رخ می‌دهد، کاهش جریان خون به مغز باعث بیهوشی می‌شود. اگر ریتم قلب به‌سرعت به حالت عادی برنگردد آسیب مغزی و در نهایت مرگ مغزی دور از انتظار نیست. بعضی از بازماندگان ایست قلبی ممکن است دچار آسیب مغزی موقتی و یا دائمی شوند. این شرایط یکی از عوارض ایست قلبی است.

تشخیص ایست قلبی

اگر فردی از ایست قلبی جان سالم به در ببرید، پزشک علت آن را با انجام آزمایشاتی تشخیص می‌دهد تا بتواند از مشکلات بعدی پیشگیری کند. مهم‌ترین آزمایشاتی که به این منظور تجویز می‌شوند، عبارت‌اند از:

الکتروکاردیوگرام (ECG): در روش ECG، حسگرهایی (الکترودها) که فعالیت الکتریکی قلب را آشکار می‌کنند به قفسه سینه و گاهی به دست و پا نیز متصل می‌شوند. روش ECG می‌تواند اختلالات ریتم قلب را نشان دهد یا الگوهای الکتریکی غیرطبیعی که خطر مرگ را افزایش می‌دهد، تشخیص دهد.

آزمایشات خونی: بدین منظور نمونه‌ای از خون فرد برای بررسی سطوح پتاسیم، منیزیم، هورمون‌ها و سایر فاکتورهای خونی که بر عملکرد قلب تأثیرگذارند، دریافت می‌شود.

تست‌های تصویربرداری

رادیولوژی قفسه سینه: این روش به پزشک اجازه می‌دهد تا اندازه و شکل قلب و عروق خونی را بررسی کند. همچنین ابتلا به نارسایی قلبی در این تست قابل تشخیص است.

اکوکاردیوگرام: در این آزمایش از امواج صوتی برای تولید تصاویر قلبی استفاده می‌شود. این تصاویر به آشکارشدن آسیب ماهیچه‌های قلبی، اختلال دریچه‌ها و ارزیابی قدرت پمپاژ خون کمک می‌کند. آزمایش‌های اکوکاردیوگرام، اسکن هسته‌ای، MRI، سی‌تی اسکن و کاتتریزاسیون قلبی می‌توانند ظرفیت پمپاژ قلب را اندازه‌گیری کرده و خطر ایست قلبی را تخمین بزنند.

اسکن هسته‌ای: این آزمایش که معمولاً با تست استرس انجام می‌شود به شناسایی مشکلات جریان خون قلبی کمک می‌کند. در روش تصویربرداری هسته‌ای مقادیر کمی از مواد رادیواکتیو مانند تالیم به جریان خون تزریق شده و سپس با آشکارسازهای ویژه‌ای مواد رادیواکتیو را هنگام عبور از قلب و ریه‌ها تشخیص می‌دهند.

کاتتریزاسیون کرونر: در طی این روش، یک رنگ مایع از طریق یک لوله بلند و نازک (کاتتر) به شریان‌های قلب تزریق می‌شود. با ورود رنگ به سرخرگ‌های قلبی، شریان‌ها و گردش خون در مانیتور قابل‌مشاهده خواهد بود و بدین طریق می‌توان مناطق مسدود شده را تشخیص داد. اگر رگی دچار گرفتگی و انسداد باشد پزشک به روش آنژیوپلاستی و قرار دادن استنت در شریان، انسداد را درمان می‌کند.

درمان فوری و کوتاه ایست قلبی

درمان ایست قلبی مستلزم انجام اقدامات فوری است. در ادامه مطلب به رایج‌ترین روش‌های درمانی اشاره شده است:

CPR یا احیای قلبی ریوی: انجام CPR فوری و درست برای درمان ایست قلبی بسیار مهم است. این روش درمانی قادر است تا رسیدن اورژانس و فوریت‌های پزشکی به بقای فرد و حفظ جریان خون و اکسیژن‌رسانی به مغز کمک کند.

دفیبریلاسیون: دفیبریلاتورها یا همان الکتروشوک‌ها که در زمان ایست قلبی به قفسه سینه وصل می‌شود تا شوک الکتریکی به قلب ارسال کند هم در بیمارستان‌ها و هم در محیط خارج بیمارستانی در دسترس هستند. معمولاً در اماکن عمومی پرازدحام مثل فرودگاه‌ها، مدارس، دانشگاه و استخرها این دستگاه وجود دارد تا در صورت نیاز مورد استفاده قرار گیرند. توصیه می‌شود که روش استفاده از الکتروشوک‌ها را یاد بگیرد تا در صورت لزوم برای کمک به دیگران از آن استفاده کنید.

مراقبت‌های فوری در اورژانس: پس از ورود به اورژانس، با تجویز دارو و سایر اقدامات درمانی تلاش‌های لازم برای تثبیت وضعیت قلب و سلامت عمومی انجام خواهد شد.

درمان بلندمدت ایست قلبی

پس از بهبودی، آزمایش‌هایی برای تشخیص علت بروز ایست قلب تجویز می‌شوند تا با درمان عامل زمینه‌ای از رخ دادن مجدد این مشکل پیشگیری شود. درمان‌های بلندمدت برای درمان ایست قلبی به شرح زیر است.

تجویز دارو

پزشکان از داروهای مختلف برای درمان اورژانسی یا طولانی‌مدت ضد‌آریتمی یا عوارض مرتبط با آن استفاده می‌کنند. دسته‌ای از داروها به نام مسدودکننده‌های بتا معمولاً برای افرادی که در معرض خطر ایست قلبی هستند، تجویز می‌شود. سایر داروهای احتمالی که برای درمان آریتمی استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از داروهای مهارکننده‌ی ACE و مسدودکننده‌های کانال کلسیم.

دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD)

دفیبریلاتور قابل کاشت یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی آریتمی قلبی است. این وسیله که با نیروی باطری کار می‌کند در زیر پوست نصب می‌شود تا سیستم الکتریکی قلب را تنظیم کند. الکتروشوک ICD به طور دائم ریتم قلب را کنترل می‌کند. برای مثال اگر ریتم قلب کند شود با ارسال پیام‌هایی، ریتم طبیعی را به قلب برمی‌گرداند.

آنژیوپلاستی

در روش آنژیوپلاستی عروق کرونر مسدود شده باز می‌شوند و این امکان فراهم می‌شود تا خون آزادانه‌تر به قلب جریان پیدا کند. این مکانیسم باعث کاهش خطر آریتمی در بیماران می‌شود. در این روش یک لوله بلند و نازک از طریق یک سرخرگ، به شریان مسدود شده در قلب منتقل می‌شود. سر این لوله (کاتتر) مجهز به بالون مخصوصی است که برای باز کردن شریان مسدود شده کاربرد دارد.

در همین حالت، ممکن است یک استنت فلزی در شریان قرار داده شود تا در بلندمدت رگ را باز نگه دارد و جریان خون طبیعی را به قلب بازگرداند. آنژیوپلاستی عروق را می‌توان همزمان با کاتتریزاسیون عروق کرونر (روشی برای تعیین موقعیت عروق مسدود شده) انجام داد.

جراحی قلب باز

جراحی بای پس که عمل قلب باز نیز گفته می‌شود، شامل برداشتن بخشی از رگ‌ها در قسمتی از بدن و پیوند آن به وریدهای مسدود شده قلب است تا جریان خون طبیعی به قلب بازگردد.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

برای داشتن یک سبک زندگی سالم و پیشگیری از مشکلات قلبی رعایت نکات زیر حائز اهمیت است:

• از استعمال دخانیات خودداری کنید
• وزن و شاخص توده بدنی (BMI) خود را در محدوده نرمال حفظ کنید
• از مصرف الکل پرهیز کنید
• از یک رژیم غذایی سالم برای قلب پیروی کنید
• تحرک بدنی خود را افزایش دهید
• استرس خود را به کمترین میزان ممکن کاهش دهید
• کاهش کلسترول و درمان آریتمی قلب
• درمان هرگونه مشکل قلبی
• انجام آزمایشات ژنتیک در صورت توصیه پزشک

داروهای مناسب برای کنترل ریتم قلب

اگر از قبل به بیماری قلبی و یا مشکلات زمینه‌ای مبتلا بوده‌اید، به منظور برطرف کردن عوامل دخیل در بروز ایست قلبی و یا حملات قلبی پزشک در ابتدا آزمایشات تشخیصی را تجویز کرده و سپس داروهای مناسب مانند داروهای تنظیم کلسترول و یا کاهش قند خون را تجویز می‌کند.

متادون و ایست قلبی

مطالعه جدید محققان دانشگاه اورگان نشان می‌دهد که متادون یکی از دلایل احتمالی مرگ ناگهانی به دلیل ایست قلبی است. در این مطالعه مشخص‌شده است که متادون نه‌تنها در حالت اوردوز بلکه حتی در سطوح درمانی که برای تسکین دردهای مزمن یا ترک اعتیاد مصرف می‌شود نیز پتانسیل القای ایست قلبی دارد.

 بر اساس یافته‌های این مطالعه که حاصل ارزیابی مرگ‌ومیرهای ناشی از ایست قلبی در شهر پورتلند است دو گروه در مطالعات کالبدشکافی و سم‌شناسی نشان داده است که ۱۷ مورد از ۲۲ مرگ‌و‌میر (۷۷ درصد) گروه متادون هیچ ناهنجاری قلبی قابل‌توجهی نداشته‌اند و میزان متادون در خون آنان ۱ میلی‌گرم یا کمتر بوده (در سطوح درمانی) اما در گروه کنترل (مرگ‌ومیر در افراد عاری از متادون) اغلب شواهدی از بیماری قلبی یا ناهنجاری‌های ساختاری قلب وجود داشته است. بنابراین می‌توان پی برد که متادون حتی در افرادی که نظر قلبی سالم هستند و هیچ‌گونه سابقه بیماری قلبی ندارند می‌تواند باعث مرگ ناگهانی به‌واسطه اختلال قلبی گردد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.