تقویم بارداری + هفته به هفته بارداری
به‌طورمعمول یک بارداری نرمال ۴۰ هفته یعنی از اولین روز آخرین قاعدگی تا تولد نوزاد طول می‌کشد. این ۴۰ هفته به سه مرحله تقسیم می‌شود که شامل سه‌ماهه اول، سه‌ماهه دوم و سه‌ماهه سوم است. جنین در طی این سه مرحله دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. در این مقاله هفته به هفته از ابتدا تا انتهای تقویم بارداری به تغییرات جنین و علائم مادر می‌پردازیم تا تصویری کلی از بارداری در ذهنتان مجسم شود.
اولین علائم حاملگی چیست؟
متوقف شدن قاعدگی معمولاً از اولین علائم بارداری است اما راه قابل اطمینانی برای تشخیص حاملگی نیست. اما چگونه باید از بارداری خود مطمئن شد؟ بسیاری از زنان از تست‌های بارداری خانگی (بیبی چک) برای تشخیص بارداری استفاده می‌کنند. البته این تست‌ها زمانی دقیق هستند که حداقل یک هفته پس از آخرین قاعدگی استفاده شوند و اگر تست زودتر از ۷ روز انجام شود، ممکن است نتیجه کاذب به دست آید. اگر تست مثبت باشد احتمال بارداری زیاد است اما اگر تست منفی باشد، احتمال اشتباه بودن وجود دارد. برای تشخیص قطعی بارداری آزمایش خون hCG و بررسی جدول عدد بتا در بارداری یکی از بهترین راه‌هاست. برای ثبت درخواست آزمایش بارداری کلیک کنید.
در هر مرحله از بارداری با رشد جنین و تغییرات هورمونی، علائم و عوارض مختلفی ظاهر می‌شود. کم‌خونی، عفونت دستگاه ادراری و تغییرات خلقی از عوارض رایج دوران بارداری محسوب می‌شوند. همچنین تهوع صبحگاهی و گاهی استفراغ به‌ویژه در طول ۱۲ هفته اول بارداری شایع است.
یکی از مشکلاتی که ممکن است گربیان‌گیر مادران باردار شود دیابت بارداری است. ازاین‌رو، زنان باردار باید به علائمی مانند تشنگی و گرسنگی مفرط، تکرر ادرار و خستگی دقت کنند. افزایش وزن بیش‌ازحد و ابتلا به چاقی ممکن است با فشارخون و دیابت همراه شود. بنابراین لازم است که از پزشک خود مقدار نرمال وزن را بپرسید تا مانع از چاقی و پیامدهای مرتبط با آن شوید.
افزایش وزن در دوران بارداری
مقدار وزن‌گیری مادر در دوران حاملگی به شاخص توده بدنی (BMI) او قبل از بارداری بستگی دارد. زنانی که وزن طبیعی دارند باید بین ۱۱ تا ۱۵ کیلوگرم وزن اضافه کنند. زنانی که قبل از بارداری دچار کمبود وزن هستند در طی بارداری وزن بیشتری نسبت به BMI خود اضافه می‌کنند. افرادی که قبل از بارداری دچار اضافه وزن یا چاق هستند، وزن‌گیری کمتری دارند. مقدار کالری توصیه‌شده روزانه برای یک خانم با وزن طبیعی که کمتر از ۳۰ دقیقه در هفته ورزش می‌کند، ۱۸۰۰ کالری روزانه در سه‌ماهه اول، ۲۲۰۰ کالری روزانه در سه‌ماهه دوم و ۲۴۰۰ کالری روزانه در سه‌ماهه سوم است.
به گفته وب‌سایت onhealth وزن‌گیری دوران بارداری در تمام بدن توزیع می‌شود. وزن جنین تا پایان بارداری حدود ۳٫۴ کیلوگرم است. جفت که نوزاد را تغذیه می‌کند حدود ۵ کیلوگرم وزن دارد. مادر باردار حدود ۱٫۸ کیلوگرم به دلیل افزایش حجم خون و حدود ۱٫۸ کیلوگرم نیز به دلیل افزایش مایعات بدن وزن اضافه می‌کند.
وزن سینه‌ها در دوران بارداری ۱ کیلوگرم افزایش می‌یابد. مایع آمنیوتیک که نوزاد را احاطه کرده است ۹۰۰ گرم وزن دارد. افزایش پروتئین، چربی و سایر مواد مغذی حدود ۳ کیلوگرم وزن به بدن خانم باردار اضافه می‌کند. وزن مجموع همه موارد ذکرشده حدود ۱۳ کیلوگرم است.
مراحل بارداری
برای اینکه مادر بداند در چندمین هفته بارداری قرار دارد باید با استفاده از روش‌های محاسبه سن بارداری، سن جنین را تشخیص دهد. معمولا با استفاده از سونوگرافی و یا بر اساس اولین روز از آخرین پریود هفته بارداری تشخیص داده می‌شود. تا هفته ۱۲ بارداری را سه‌ماهه اول می‌گویند. سه‌ماهه دوم از هفته ۱۳ تا ۲۷ و سه‌ماهه سوم از هفته ۲۸ شروع شده و تا زمان تولد ادامه دارد. در این بخش هر کدام از مراحل را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.
سه‌ماهه‌ی اول تقویم بارداری؛ بروز تغییرات اولیه در بدن
تغییرات اولیه که نشان‌دهنده بارداری هستند در سه‌ماهه اول ظاهر می‌شوند. متوقف شدن قاعدگی معمولاً اولین علامتی است که نشان می‌دهد لقاح و لانه گزینی در حال رخ دادن است. تغییرات هورمونی تقریباً بر تمام ابعاد جسمی و روانی تأثیر می‌گذارد. بعضی از علائم اولیه در زنان شامل موارد زیر است:
- خستگی مفرط
- سینه‌های حساس و متورم
- حالت تهوع صبحگاهی و گاهی استفراغ
- ویار و گاهی بیزاری از بعضی غذاها
- نوسانات خلقی
- یبوست
- تکرر ادرار
- سردرد
- سوزش سردل
- اضافه‌وزن و گاهی کاهش وزن
تغییر روال روزانه در سه‌ماهه‌ی اول تقویم بارداری
تغییراتی که در سه‌ماهه اول بارداری در بدن رخ می‌دهد باعث می‌شود که در برنامه روتین روزانه تغییراتی ایجاد شود. برای مثال ممکن است لازم باشد زودتر به رختخواب بروید یا وعده‌های غذایی بیشتر اما کوچک‌تری بخورید. در برخی زنان سردردهای خفیفی بروز می‌کند اما در برخی سردرد دیده نمی‌شود. به‌طورکلی، خانم‌ها بارداری را متفاوت تجربه می‌کنند، به طوری‌که ممکن است بارداری کنونی را متفاوت از بارداری قبلی تجربه کنند.
جنین در هفته چهارم سه‌ماهه‌ی اول بارداری
ویژگی‌های جنین تا هفته ۴ بارداری به‌صورت زیر است:
- سیستم عصبی (مغز و نخاع) شروع به شکل‌گیری کرده است
- سلول‌های قلب در ابتدای شکل‌گیری قرار دارند
- جوانه‌های بازو و پا شروع به رشد می‌کنند
- جنین در هفته چهارم کمتر از یک سانتی‌متر طول دارد
هفته هشتم سه‌ماهه‌ی اول تقویم بارداری
در هفته هشتم، اندام‌های جنین آشکارتر است:
- همه اندام‌های شروع به شکل‌گیری کرده‌اند
- قلب کودک شروع به تپیدن می‌کند
- دست‌ها و پاها بلندتر می‌شوند
- انگشتان دست و پا شروع به رشد کرده‌اند
- اندام‌های جنسی شروع به شکل‌گیری می‌کنند
- تمایز اجزای صورت در مرحله اولیه قرار دارد
- بند ناف به‌وضوح قابل‌مشاهده است
- در پایان هفته هشتم جنین تقریباً ۲٫۵ سانتی‌متر طول دارد و وزن آن کمتر از ۱۱ گرم است
جنین در هفته دوازدهم سه‌ماهه‌ی اول
هفته ۱۲ تقریباً پایان سه‌ماهه اول است. در این هفته ویژگی‌های جنین به قرار زیر است:
- اعصاب و ماهیچه‌ها به هماهنگی می‌رسند به طوری‌که جنین می‌تواند مشت خود را گره کند
- اندام‌های جنسی نمایان می‌شود و پسر یا دختر بودن جنین قابل‌تشخیص است
- پلک‌ها بسته هستند و تا هفته ۲۸ باز نمی‌شوند
- جنین حدود ۷٫۵ سانتی‌متر طول و تقریباً ۲۸ گرم وزن دارد
علائم خطرناک در سه‌ماهه اول بارداری
در سه‌ماهه اول بارداری علائم مختلفی بروز می‌کنند که بیشتر آن‌ها نرمال هستند. اما علائمی نیز ظاهر می‌شوند که نیاز به توجه بیشتری دارند. در صورت بروز علائم زیر، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید:
لکه بینی و خونریزی: در اوایل بارداری به دلیل رخ دادن پدیده لانه گزینی لکه بینی کاملاً طبیعی است. باوجوداین، در درصد کمی از موارد ممکن است لکه بینی ناشی از مشکلات جدی مثل حاملگی خارج رحمی و یا عفونت دستگاه باروری باشد. اگر لکه‌بینی سنگین و ادامه‌دار باشد و یا با علائم دیگری مثل دردهای شکمی، سبکی سر و درد شانه‌ها همراه شد، به پزشک مراجعه کنید.
استفراغ مداوم و شدید: حالت تهوع و استفراغ از علائم شایع سه‌ماهه اول بارداری است اما درصورتی‌که استفراغ شدید باشد و با علائمی مثل سرگیجه و استفراغ خونی همراه شد باید به پزشک مراجعه کنید تا معاینه بالینی جهت اطمینان از سلامتی انجام شود.
اضطرار ادرار: اگر دچار فوریت ادرار می‌شوید اما در زمان ادرار تنها چند قطره بیشتر دفع نمی‌شود و یا در زمان ادرار مجرای ادرار دچار سوزش می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از ابتلا به عفونت‌های ادراری باشد. سایر علائم عفونت دستگاه ادراری شامل تب، لرز و ادرار آلوده به خون است.
ضعف و سرگیجه: احساس سبکی سر در اواخر سه‌ماهه اول و اوایل سه‌ماهه دوم حاملگی می‌تواند یک علامت نرمال باشد که به دلیل تغییرات حجم خون و یا نوسانات قند خون بروز می‌کند. اما اگر سبکی سر با علائمی همچون اختلالات بینایی، خونریزی واژن، سردرد و یا درد شکم همراه شد به پزشک مراجعه کنید.
سه‌ماهه دوم تقویم بارداری؛ هفته ۱۳ تا هفته ۲۸
معمولاً سه‌ماهه دوم از نظر علائم و عوارض راحت‌تر از سه‌ماهه اول است چراکه حالت تهوع، حساسیت بویایی و خستگی کاهش پیدا می‌کند. از طرفی تغییرات جدیدی در سه‌ماهه دوم مثل برآمدگی شکم و حرکات جنین را تجربه خواهید کرد که از لحظات شیرین دوران بارداری است. بعضی از تغییراتی که ممکن است در سه‌ماهه دوم در بدن خود مشاهده کنید عبارت‌اند از:
- کمردرد، شکم‌درد و درد کشاله ران
- کشیدگی پوست شکم، سینه‌ها و ران
- تیره شدن پوست اطراف نوک سینه
- پدیدار شدن خطی روی پوست از ناف تا خط موی شرمگاهی
- ظاهر شدن لکه‌های تیره روی گونه‌ها، پیشانی یا بینی
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست‌ها
- خارش در ناحیه شکم، کف دست و پا
- تورم نلحیه مچ پا و صورت
هفته ۱۶ در سه‌ماهه‌ی دوم تقویم بارداری
در سه‌ماهه دوم جنین به رشد خود ادامه داده و تغییرات زیر در او دیده می‌شود:
- سیستم اسکلتی عضلانی در حال تکامل است
- پوست شروع به شکل‌گیری می‌کند و تقریباً شفاف است
- مکونیوم در مجرای روده به وجود می‌آید( اولین مدفوع جنین)
- رفلکس مکیدن ایجاد می‌شود
- فرزند شما حدود ۱۰ سانتی‌متر طول و تقریباً ۸۵ گرم وزن دارد
سه‌ماهه دوم؛ هفته بیستم
در هفته ۲۰ بارداری تغییرات زیر در جنین دیده می‌شود:
- فرزند شما فعال‌تر شده و ممکن است حرکات او را احساس کنید
- جنین با موهای ظریف به نام لانوگو و یک پوشش محافظ مومی به نام ورنیکس پوشیده شده است
- ابروها، مژه‌ها، ناخن‌های دست و پا شکل‌گرفته‌اند
- فرزند شما توانایی شنیدن را کسب کرده است
- در حال حاضر در نیمه بارداری، جنین شما حدود ۱۵ سانتی‌متر طول و حدود ۲۵۵ گرم وزن دارد
سه‌ماهه‌ی دوم؛ جنین در هفته ۲۴
در هفته ۲۴، تغییرات بیشتری در جنین در حال رشد رخ می‌دهد:
- مغز استخوان شروع به ساخت سلول‌های خونی می‌کند
- جوانه‌های چشایی روی زبان جنین شکل می‌گیرد
- اثر انگشت شکل گرفته است
- موی سر شروع به رشد می‌کند
- ریه‌ها تشکیل شده‌اند، اما هنوز فعالیت ندارند
- فرزند شما به یک چرخه خواب منظم دست یافته است
- جنین در حال ذخیره کردن چربی است و اکنون وزنش حدود ۶۸۰ گرم و ۳۰ سانتی‌متر طول دارد
سه‌ماهه سوم؛ هفته ۲۹ تا هفته ۴۰ (تولد)
سه‌ماهه سوم آخرین مرحله بارداری است. بعضی از علائم و عوارض که از سه‌ماهه دوم شروع شده‌اند، احتمالاً همچنان ادامه خواهند داشت. با بزرگ‌تر شدن جنین فشار بیشتری بر اندام‌های داخلی وارد می‌شود، برای مثال ممکن است دچار تنگی نفس و یا تکرر ادرار شوید. البته پس از زایمان این مشکلات برطرف می‌شوند.
علائم و تغییرات فیزیکی در سه‌ماهه سوم
در سه‌ماهه آخر تغییرات فیزیکی بیشتری را تجربه خواهید کرد، ازجمله:
- تورم مچ پا و صورت
- هموروئید
- سینه‌های حساس و ترشح آغوز
- بیرون‌زدگی ناف
- بروز انقباضات عضلانی که می‌تواند نشانه زایمان باشد
- علائم دیگری نظیر تنگی نفس، سوزش سر دل و مشکلات خواب نیز ممکن است دیده شود
علائم زایمان در هفته‌های آخر بارداری
با نزدیک شدن به زمان زایمان بعضی از علائم سه‌ماهه سوم مثل تغییرات دهانه رحم قابل احساس نیست. در این زمان جلسات ویزیت پزشکی بیشتر می‌شود تا سلامت خود و جنین تحت کنترل باشد.
سه‌ماهه سوم؛ جنین در هفته ۳۲
در هفته ۳۲ جنین به تکامل خود ادامه می‌دهد:
- استخوان‌ها، نرم اما کاملاً شکل گرفته است
- لگدزدن افزایش می‌یابد
- چشم‌ها توانایی باز و بسته شدن را دارند
- ریه‌ها به‌طور کامل تشکیل نشده‌اند، اما حرکات تنفسی رخ می‌دهد
- در این هفته کودک شما حدود ۱٫۸ کیلوگرم وزن دارد و قد او ۴۰ سانتی‌متر است
سه‌ماهه سوم؛ جنین در هفته ۳۶
در هفته ۳۶ با نزدیک شدن به زمان زایمان، جنین همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد:
- پوشش مومی محافظ (ورنیکس) ضخیم‌تر می‌شود
- مقدار چربی بدن افزایش می‌یابد
- جنین بزرگ‌تر می‌شود و فضای کمتری برای حرکت خواهد داشت، بنابراین حرکات او کمتر می‌شود
- فرزند شما حدود ۴۵ سانتی‌متر طول و حدود۲٫۷ کیلوگرم وزن دارد
سه‌ماهه سوم؛ جنین در هفته ۳۷ تا ۴۰
هفته ۳۷ تا هفته ۴۰ آخرین مراحل رشد جنین است:
- در پایان هفته ۳۷، نوزاد به رشد نهایی می‌رسد
- اندام‌های جنین قادرند بدون وابستگی به مادر فعالیت داشته باشند
- میانگین وزن جنین هنگام تولد بین ۲٫۷ تا ۴ کیلوگرم است
علائم خطرناک در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری
همانند سه‌ماهه اول بارداری، در سه‌ماهه دوم و سوم نیز ممکن است علائمی بروز کند که بسیاری از آن‌ها نرمال هستند اما در مواردی نیز علائم از نوع هشداردهنده هستند که در صورت بروز توصیه می‌شود به پزشک مراجعه گردد:
دردهای زیر شکم
در سه‌ماهه دوم و سوم با بزرگ شدن اندازه رحم و برجسته شدن شکم بروز دردهای شکمی نرمال است و این دردها ناشی از رباط دور شکم است که با کشیدگی آن ممکن است دردهای مبهم یا تیز در دو طرف شکم احساس شوند. این دردها به‌ویژه در هنگام عطسه و سرفه محسوس‌تر هستند. باوجوداین، اگر دردهای زیر شکم با علائمی مثل تب و لرز همراه شود باید موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
تپش قلب
افزایش سرعت ضربان قلب در دوره حاملگی طبیعی به حساب می‌آید چراکه در دوره بارداری قلب شما ۳۰ تا ۵۰ درصد خون بیشتری را نسبت به قبل از بارداری پمپ می‌کند تا جنین نیز بتواند غذا و اکسیژن کافی را از خون دریافت نماید. اما اگر تپش قلب پیوسته باشد و همراه با آن علائمی مثل تنگی نفس بروز کند موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
سردردهای شدید
تغییرات هورمونی، استرس و خستگی از دلایلی هستند که باعث بروز سردردهای خفیف بارداری می‌شوند. اما درصورتی‌که سردرد شدید باشد ممکن است نشانه‌ای از فشار خون بارداری یا پره اکلامپسی باشد که غالباً پس از هفته ۲۰ بارداری رخ می‌دهد و از عوارض جدی بارداری محسوب می‌شود. تغییراتی مانند از دست دادن موقت بینایی، تاری دید و حساسیت به نور می‌تواند با عارضه پره اکلامپسی در ارتباط باشد.
افزایش وزن غیرطبیعی و تورم بدن
افزایش وزن ناگهانی و زیاد یکی دیگر از نشانه‌های پره اکلامپسی است. گاهی ممکن است افزایش وزن ناگهانی با تورم دست و صورت همراه شود. البته لازم به ذکر است در بعضی شرایط تورم دست و پا در دوره بارداری طبیعی است اما درهرصورت باید جهت اطمینان از سلامتی خود، علائم را به اطلاع پزشک برسانید. گر شکم‌درد در دوره بارداری با علائمی همچون سردرد، تهوع و تاری دید همراه باشد ممکن است از نشانه‌های عارضه پره اکلامپسی باشد.
ترشحات واژن
در زمان بارداری ترشحات واژن را بیش‌ازپیش تجربه خواهید کرد و این فرایند کاملاً طبیعی است. ترشحات واژن غالباً شفاف و چسبناک هستند و به دلیل تغییرات واژن و یا دهانه رحم تولید می‌شوند. اما درصورتی‌که رنگ ترشحات شفاف نباشد و یا بوی بدی از آن استشمام گردد و یا درد و خارش بروز کند، به‌احتمال‌زیاد به عفونت تناسلی مبتلا شده‌اید.
درد ناحیه تحتانی کمر
در اواخر بارداری به دلیل افزایش وزن جنین و فشار بر ستون فقرات بروز دردهای پایین کمر طبیعی است. عصب سیاتیک نیز از دیگر دلایل بروز درد در ناحیه کمر است زیرا رحم بر عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند. به همین دلیل امکان بروز درد در ناحیه پایین کمر، لگن و پشت پا محتمل است. اما درصورتی‌که همراه با درد بی‌حسی و ضعف در پاها احساس شد و یا درد شدید در ساق پاهای خود احساس کردید موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
کمتر شدن حرکات جنین
در هفته های ۱۸ تا ۲۵ بارداری مادران باردار می‌توانند حرکات فرزند خود را احساس کنند. با ورود به سه‌ماهه سوم احتمال دارد پزشک سونوگرافی را برای ارزیابی سلامت جنین و سنجیدن حرکات او توصیه نماید. هر جنین الگوی حرکتی مخصوص به خود را دارد و مادر می‌تواند با به خاطر سپردن آن‌ها حرکات جنین را پیش‌بینی نماید. اگر به مدت چند روز متوالی متوجه شدید که جنب‌وجوش جنین مثل قبل نیست و کمتر از روزهای گذشته است موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
خونریزی از واژن
خونریزی طی سه‌ماهه سوم معمولاً نشانه‌ای از عوارض جدی بوده و ازاین‌رو مراجعه به پزشک پس از مشاهده آن بسیار مهم است. یکی از دلایل خونریزی در سه‌ماهه سوم عارضه جفت سر راهی است. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که جفت به‌آرامی از دیواره رحم جدا شود.
خارش تمام بدن
به خاطر داشته باشد که خارش بدن در دوره بارداری می‌تواند کاملاً نرمال باشد به این دلیل که با رشد جنین پوست نیز کشیده می‌شود و خارش به‌ویژه در ناحیه شکم بروز می‌کند. اما خارشی که با بثورات پوستی همراه نیست و کل بدن را در بربگیرد ممکن است نشان‌دهنده کلستاز کبدی باشد که نوعی عارضه کبدی است که در اواخر بارداری ایجاد می‌شود. در صورت شدید بودن خارش بدن حتماً موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
عالی خسته نباشید
سلام اگه بارداری ۴۱ هفته بشه خطرناکه؟
سلام مریم عزیز
احتمالا بله. باید تحت نظر پزشک متخصص زنان بود. شاید نیاز شد که زایمان القا بشه.
سلام ممنون از مطالب عالیتون .من هفته ده بارداری هستم وبارداری دومم هست .حرکت های جنین را متوجه میشم آیا طبیعی است یا من دچاره اشتباه میشم
سلام به شما
ممنون از توجه تون
محتمل هست، بخصوص برای افرادی با بارداری چندم.
سلام ممنون میشم در مورد کارایی که باید تو هر ماه انجام داد هم بنویسید
ممنون از مقالات خوبتون
ممنون از توجه شما
سلام چطور میشه سن بارداری رو تشخیص داد؟
سلام به شما
سن جنین و بارداری که از طریق سونوگرافی محاسبه میشه قابل اعتماد هست.
ممنون از مقالات خوبتون
ممنون از توجه شما
سلام وقت بخیر
دقیقا چه زمانی جنین دارای روح میشه؟
من جایی دو ماه دیدم جایی سه ماه و در مطالب مذهبی چهار ماه
سلام به شما
پاسخ به این سوال، نه در حیطه طب بلکه در حیطه علوم دینی هست.