هفته سیزدهم بارداری + وضعیت جنین، علائم مادر و تغذیه در هفته سیزدهم بارداری

تبریک می‌گویم! شما در آخرین هفته از سه‌ماهه اول بارداری خود هستید. در هفته سیزدهم بارداری، طول نوزاد تقریباً ۳ اینچ (۷.۵ سانتی‌متر) است. کودک شما قدرت بلعیدن را به‌تازگی به دست آورده است و حتی می‌تواند در محیط رحم شما ادرار کند. همچنین ممکن است در پوست خود متوجه تغییرات زیادی شوید به‌طوری‌که کم‌کم اطرافیان نامطلع شما به خاطر این تغییرات، به شما شک خواهند کرد.

زمانی که باردار هستید، سؤالات زیادی در مورد جنین و تغییرات بدن خود دارید. راهنمای بارداری هفته‌به‌هفته حاوی اطلاعات زیادی در خصوص آنچه در بدن شما اتفاق می‌افتد است؛ تا اطلاعاتی در خصوص نحوه رشد کودک شما و توصیه‌هایی برای داشتن یک بارداری سالم را به شما ارائه دهند. اگر شما در حال گذراندن هفته سیزدهم بارداری هستید، این مقاله مخصوص شماست! پس با هومکا همراه شوید.

وضعیت جنین در هفته سیزدهم بارداری

جنین شما در این هفته به اندازه یک لیمو ترش بزرگ است. نوزاد شما در این هفته تغییرات مختلفی دارد. فولیکول‌های موی جنین در طی هفته سیزدهم بارداری شروع به رشد کرده‌اند و موهای نرم و ظریفی به نام لانگو ظاهر می‌شود. تا هفته ۲۰ بارداری، لانوگو بدن نوزاد شما را کامل می‌پوشاند. موها ماده‌ای به نام ورنیکس را روی پوست نوزاد نگه می‌دارند تا ضمن پوشاندن پوست، از جنین در محیط مایع آمنیوتیک محافظت کند.

نوزاد شما قدرت بلعیدن دارد و می‌تواند کمی از مایع آمنیوتیک اطراف خود را ببلعد. مثانه نوزاد با سونوگرافی قابل‌مشاهده است. کلیه‌ها ادرار تولید می‌کنند که بخشی از مایع آن شامل همان مایع آمنیوتیک می‌شود. در هر ده نوک انگشت کوچک جنین شما برجستگی‌هایی در حال شکل‌گیری است که اثرانگشت دائمی و منحصربه‌فردش را در خود نگه می‌دارد. تا چند هفته دیگر اثرانگشت به‌طور کامل شکل می‌گیرد

اندام جفت، اکسیژن و مواد مغذی را برای جنین شما فراهم کرده و مواد زائد را فیلتر می‌کند. این عضو حیاتی در طی دوران بارداری به رشد و تغییرات دائمی خود ادامه می‌دهد. در هفته سیزدهم بارداری، استخوان‌های کوچکی در بازوها و پاهای نوزاد شکل می‌گیرد. ازآنجاکه می‌تواند آن‌ها را به‌صورت تندوتیز حرکت دهد، ممکن است بتواند انگشت شست خود را به‌زودی وارد دهان خود کند؛ عادتی که ممکن است هنگام متولد شدن نیز برای تسکین استرس انجام دهد.

روده‌های کودک شما نیز دچار تغییرات بزرگی می‌شود. تا همین اواخر، آن‌ها در حفره‌ای در داخل ناف رشد می‌کردند، اما به‌تازگی به مکان دائمی خود یعنی در شکم نقل‌مکان کرده‌اند. به جهت تأمین نیازهای تغذیه‌ای جنین در حال رشد، جفت نیز به رشد خود ادامه می‌دهد و درنهایت هنگام تولد ۰.۵ تا یک کیلوگرم وزن دارد. این هفته آماده هم‌کلام شدن با کودک خود باشید! علی‌رغم اینکه شما هنوز نمی‌توانید صدای گریه یا ناله او را بشنوید، اما در صورت صحبت کردن با کودک، در هنگام تولد صدای شمارا خواهد شناخت.

جنین در هفته سیزدهم بارداری در کجای شکم قرار دارد؟

در هفته سیزدهم برای اینکه فضایی برای رشد سریع جنین فراهم شود، رحم بزرگ‌تر شده و به سمت بالای لگن حرکت می‌کند. در این هفته رحم به‌تدریج از لگن خارج شده و به اندازه‌ای می‌رسد که بارداری شما مشهود است. این انبساط می‌تواند باعث ایجاد ترک‌های پوستی و خارش شود. ازاین‌رو، برای سالم و لطیف نگه‌داشتن پوست، مرطوب کردن پوست و تغذیه مناسب را فراموش نکنید. بعضی زنان در این هفته قادرند حرکات کودک خود را احساس کنند. اگر هنوز حرکات جنین را حس نکرده‌اید نگران نباشید چون اغلب تا هفته ۲۵ بارداری طول می‌کشد تا بتوانید اولین حرکات کودک را تجربه کنید.

وضعیت مادر در هفته سیزدهم بارداری

با بزرگ شدن رحم و بالا رفتن آن ممکن است برآمدگی کوچکی از نوزاد شما قابل‌مشاهده باشد. اگر میزان ادرار در شما بیشتر شده باشد، با هر بار دستشویی رفتن و دور شدن رحم از مثانه، متوجه تغییراتی در اندازه شکم می‌شوید. این نکته را در نظر داشته باشید که هنگام ادرارکردن نباید دردی داشته باشید. اگر احساس سوزش یا درد دارید، به پزشک خود مراجعه کنید، زیرا ممکن است دچار عفونت ادرار شده باشید.

در هفته سیزدهم هورمون‌هایی که توسط جفت، تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی و غده هیپوفیز ترشح می‌شوند، واکنش‌هایی را در بدن هدایت می‌کنند. در هفته ۱۳ بارداری فشارخون شما کاهش می‌یابد و تا هفته ۲۴ بارداری ممکن است ادامه پیدا کند. حجم خون در رگ‌ها افزایش می‌یابد، البته بیشتر آن پلاسما یا مایع خون است. گلبول‌های قرمز که تولید آن‌ها زمان بیشتر نیاز دارد در هفته ۲۰ بارداری به گردش خون اضافه می‌شوند.

ممکن است در هفته سیزدهم متوجه شوید که کمی سریع‌تر نفس می‌کشید یا دچار تنگی نفس شده‌اید. این حالت طبیعی است چون‌که سطح دی‌اکسید کربن خون کاهش می‌یابد تا دی‌اکسید کربن بیشتری از کودک دریافت شود.

خون بیشتری در ناحیه لگن شما پمپاژ می‌شود. در برخی از زنان این امر میل جنسی‌شان را بیشتر می‌کند. همچنین باعث می‌شود احساس تشنگی بیشتری در آن‌ها ایجاد شود؛ بنابراین لازم است آب بیشتری بنوشید یا شاید رابطه جنسی بیشتری داشته باشید. رابطه جنسی در اوایل دوران بارداری برای اغلب زنان بی‌خطر است، مگر اینکه ماما یا پزشک شما توصیه دیگری کرده باشد.

علائم هفته سیزدهم بارداری

خوشبختانه شما با سخت‌ترین مراحل یعنی سه‌ماهه اول بارداری خداحافظی کردید. در این هفته به زمانی نزدیک می‌شوید که علائم بارداری مثل حالت تهوع و استفراغ به‌تدریج فروکش می‌کند. اکنون می‌توانید از بارداری خود لذت ببرید؛ بدون اینکه دچار ویارهای شدیدی مانند گذشته باشید. البته، سوزش‌های پایین شکم همواره وجود خواهد داشت اما نباید شدید باشند. درصورتی‌که شدید شد و با هرگونه علائم غیرطبیعی دیگر همراه بود، در اسرع وقت برای بررسی به پزشک یا ماما مراجعه کنید. علائم بارداری شما در هفته سیزدهم بارداری می‌تواند شامل موارد زیر باشد.

• ورم و خونریزی در لثه
• درد در ناحیه شکم به علت بزرگ شدن رحم (معروف به درد رباط گرد)
• سردرد
• خون‌دماغ
• نفخ و یبوست
• سوءهاضمه و سوزش سر دل
• سینه‌درد
• گرفتگی عضلات پا
• احساس گرما
• سرگیجه
• دست ‌و پای متورم
• عفونت‌های خفیف ادراری
• عفونت‌های خفیف واژن
• تیره شدن پوست صورت با لکه‌های قهوه‌ای‌رنگ (این مورد به‌عنوان کلواسما یا ماسک بارداری شناخته می‌شود)
• پوست چرب و لکه‌دار
• موهای ضخیم‌تر و براق‌تر
• علائم هفته‌های اول بارداری، مانند حالت تهوع صبحگاهی، هوس‌های عجیب حاملگی، افزایش حس بویایی، نوسانات خلقی، ترشحات سفیدرنگ یا شیری از مهبل و لکه بینی ملایم (به دنبال هرگونه خونریزی حتماً به دنبال مشاوره پزشکی باشید)

درد زیر شکم در هفته سیزدهم بارداری

در طی هفته سیزدهم بارداری، ممکن است درد شکمی شدیدی را تجربه کنید که ناشی از انبساط سریع رباطی به نام رباط گرد (round ligament) است که از اطراف رحم عبور می‌کند. هنگامی‌که این ساختار خاص کشیده می‌شود، ممکن است یک درد شدید مثل ضربهٔ چاقو را در قسمت پایین شکم خود احساس کنید. این درد می‌تواند در ناحیه تحتانی شکم، کشاله ران یا لگن در یک یا هر دو طرف بدن نیز احساس شود.

زمانی که درد شکم همراه با خونریزی یا گرفتگی شدید باشد و بیش از چهار انقباض در یک ساعت را تجربه کنید، باید حتماً به پزشک خود مراجعه کنید تا مشکل شما بررسی شود. اما به‌هرحال در حالت عادی این دردها جای نگرانی ندارد، زیرا درد یا گرفتگی در ناحیهٔ معده در طی بارداری شایع است. درد خفیف معده در اوایل بارداری (در ۱۲ هفته اول) معمولاً به دلیل بزرگ شدن رحم و برخورد با معده رخ می‌دهد و همراه آن اغلب به یبوست نیز دچار می‌شوید.

به گفته nhs.uk (خدمات سلامت ملی انگلیس) متورم و دردناک شدن لثه‌ها ممکن است در این هفته از بارداری شما را آزار دهد. اصول اولیه مراقبت از دندان و لثه‌ها شامل مسواک زدن روزانه و پرهیز از مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های شیرین است.  موارد مهم دیگری برای سلامت لثه‌ها عبارت‌اند از:

• برای لثه‌های حساس مسواک نرم (soft) بهتر است
• مسواک زدن را به شیوه درست و به‌صورت حرکات دایره‌ای باشد
• اگر حالت تهوع و استفراغ دارید بهتر است دهان خود را به‌خوبی بشویید تا اسید معده باعث پوسیدگی دندان‌ها نشود
• برای شستشوی دهان از دهان‌شویه‌های فاقد الکل استفاده کنید

هفته سیزدهم بارداری و تعیین جنسیت

در هفته سیزدهم بارداری تخمدان‌ها یا بیضه‌های جنین به‌طور کامل در داخل بدن او رشد کرده‌اند و اندام تناسلی در خارج از بدن او شکل‌گرفته است. در پایان سه‌ماهه اول و در طول سه‌ماهه دوم از طریق سونوگرافی جنسیت جنین تعیین می‌شود. اگرچه سونوگرافی در هفته سیزدهم قادر است که جنسیت جنین را مشخص کند اما پزشکان معمولاً برای دقت بالاتر سونوگرافی، اواسط بارداری (از هفته هجدهم تا بیست و دوم بارداری) را جهت تعیین جنسیت توصیه می‌کنند.

مراقبت‌های بهداشتی هفته سیزدهم

افزایش ترشحات واژن در هقته سیزدهم بارداری طبیعی است. با تعویض دائم و پوشیدن لباس‌زیر تمیز به همراه خشک نگه‌داشتن آن منطقه می‌توانید با این مشکل کنار بیایید. بااین‌حال، تغییراتی در میزان و رنگ ترشحات گاهی می‌تواند نشانه عفونت باشد؛ بنابراین، در صورت وجود ترشحات غیرطبیعی، پزشک خود را مطلع کنید ترشحات غیرطبیعی در بارداری علائم زیر را دارند:

• مقدار غیرطبیعی و زیاد
• تغییر رنگ به زرد یا سبز
• بوی تند
• با درد، خارش یا قرمزی در ناحیه همراه است

برای هفته سیزدهم بارداری باید چه برنامه‌ای داشته باشید؟

با پایان سه‌ماهه اول، زنان ممکن است متوجه افزایش میل جنسی شوند. معمولاً برای زوج‌ها این سؤال پیش می‌آید که آیا رابطه جنسی در دوران بارداری بی‌خطر است یا خیر. بسیاری نمی‌دانند که نوزاد توسط مایع آمنیوتیک در رحم و پلاک مخاطی که دهانه رحم شما را می‌بندد و از بروز عفونت جلوگیری می‌کند، محافظت می‌شود. برای بسیاری از زوج‌ها، انجام رابطه جنسی در دوران بارداری بی‌خطر است. بااین‌حال، در موارد زیر باید از رابطه جنسی اجتناب کرد:

• سابقه زایمان زودرس یا سقط مکرر
• سابقه زایمان جنین نارس
• وجود مشکلاتی در مایع آمنیوتیک
• خونریزی یا ترشح واژینال بدون علت
• وجود جفت سرراهی یا بارداری خارج رحم
• مشکلاتی در ناحیه دهانه رحم یا اتساع دهانه رحم
• مبتلا بودن شما یا همسرتان به بیماری‌های مقاربتی

نحوه صحیح خوابیدن در هفته سیزدهم بارداری

بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری به پشت نخوابید زیرا وزن رحم شما بر روی سیاهرگ پشت که در نزدیکی ستون فقرات قرار دارد، سنگینی خواهد کرد. این اتفاق می‌تواند در فرآیند هضم و گردش خون اختلال ایجاد کرده و باعث کمردرد شده و همچنین بر رشد کودک نیز تأثیر منفی داشته باشد زیرا جریان خون جفت را کاهش می‌دهد.

وضعیت خوابیدن مطلوب در دوران بارداری، خوابیدن به پهلوی چپ است. به پهلو خوابیدن و قرار دادن یک بالش مناسب بین زانوها موجب می‌شود که احساس بهتری را هنگام خواب تجربه کنید. اگر زمان از خواب بیدار شدن متوجه شدید که به پشت خوابیده‌اید تغییر وضعیت دهید و دوباره به پهلو بخوابید.

لکه‌بینی در هفته سیزدهم بارداری

در هفته سیزده بارداری، خونریزی خفیف یا لکه بینی معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست. مخاط صورتی و موکوس قهوه‌ای ممکن است در طول سه‌ماهه دوم و سه‌ماهه سوم ترشح شود. خونریزی در سه‌ماهه اول شایع است و بسیاری از زنان که در طول دوران بارداری خود لکه‌بینی و خونریزی خفیف را تجربه کرده‌اند اکنون دارای نوزادی سالم هستند.

بااین‌حال، اگر خونریزی شدید باشد باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید زیرا این وضعیت می‌تواند نشان‌دهنده عارضه جدی‌تری مانند سقط‌جنین یا حاملگی خارج رحمی باشد. عفونت واژن نیز یکی دیگر از علل احتمالی خونریزی واژینال در هفته سیزدهم بارداری است. علائم و نشانه‌های عفونت واژن عبارت‌اند از:

• ترشحات غیرمعمول واژن
• درد یا سوزش هنگام ادرار
• خونریزی واژینال

سقط جنین در هفته سیزدهم بارداری

سقط جنین در اواخر سه‌ماهه اول و طی سه‌ماهه دوم (بین هفته‌های ۱۳ تا هفته ۱۹ بارداری) برای یک نفر از هر پنج نفر در هر ۱۰۰ بارداری (یک تا پنج درصد) اتفاق می‌افتد؛ بنابراین تقریباً نیمی از حاملگی‌ها ممکن است به سقط جنین ختم شود. بااین‌حال ما درصد دقیق آن را نمی‌دانیم زیرا در درصد بالایی از بارداری‌ها قبل از اینکه مادر بفهمد که باردار است، سقط جنین رخ می‌دهد.

به‌طور معنی‌داری بیشتر سقط‌ها در ۱۳ هفته اول بارداری اتفاق می‌افتد؛ بنابراین اگر از بارداری خود اطمینان دارید و دچار خونریزی به رنگ قهوه‌ای یا قرمز روشن با یا بدون گرفتگی عضلات شده‌اید، سریعاً با پزشک خود صحبت کنید. رنگ خونریزی در هنگام سقط در بیشتر مواقع به رنگ قهوه‌ای شبیه است. در مواردی هم می‌تواند صورتی تا قرمز روشن باشد. مقدار خونریزی بین کم‌وزیاد متغیر است. حتی ممکن است قبل از شدت گرفتن مجدد به‌طور موقت متوقف شود.

در هفته سیزدهم بارداری چه بخوریم؟

یبوست و نفخ کردن از علائم احتمالی هفته سیزدهم بارداری است که به دلیل تغییرات هورمونی در بدن رخ می‌دهد. یکی از راه‌های کاهش این علائم استفاده از مواد غذایی غنی از فیبر است که در هضم و دفع غذا کمک بزرگی برای دستگاه گوارش محسوب می‌شوند. فیبر غذایی نه‌تنها در هفته ۱۳ بارداری بلکه در تمام دوره بارداری یکی از ترکیبات غذایی مهم و کلیدی برای برخوردار بودن از سلامت بهتر و دوری از انواع مشکلات جسمانی است. بعضی از مواد غذایی غنی از فیبر شامل موارد زیر است:

• آرد سبوس‌دار: در نان‌های سبوس‌دار و همچنین غلات صبحانه یافت می‌شود
• جو دوسر: فرنی جو دوسر یک صبحانه مناسب برای تأمین مقادیر بالایی فیبر غذایی است
• برنج قهوه‌ای: برنج قهوه‌ای نسخه پر فیبر برنج سفید است
• سبزیجات ریشه‌ای: هویج و سیب‌زمینی منابع خوبی برای فیبر هستند
• میوه: میوه خشک و انواع میوه‌ها ازجمله زردآلو و انجیر سرشار از فیبر هستند
• حبوبات: مانند عدس، لپه، نخود و لوبیا قرمز

تحقیقات نشان داده است که یک رژیم غذایی غنی از فیبر قادر است تعداد باکتری‌های خوب در روده را افزایش داده و تولید ترکیبات مفید مانند اسیدهای چرب کوتاه زنجیره را تقویت کند. یکی دیگر از منابع غنی از فیبر دانه کتان است که علاوه بر فیبر از مزایای بی‌شمار دیگری نیز برخوردار هستند اما به دلیل اطلاعات ضدونقیض به‌دست‌آمده از تحقیقات در زنان باردار، مصرف آن در زمان بارداری توصیه نمی‌شود.

کلسیم کافی دریافت کنید

دریافت کافی کلسیم باعث رشد بیشتر بدن نوزاد می‌شود و استخوان‌ها و دندان‌های قوی‌تری می‌سازد. کلسیم همچنین برای بدن شما نیز سود زیادی دارد زیرا به حفظ تراکم استخوان و جلوگیری از پوکی استخوان در مراحل بعدی زندگی کمک می‌کند و در این مرحله خطر ابتلا به پره‌اکلامپسی بارداری را کاهش می‌دهد. بنابراین مطمئن شوید که شیر و سایر غذاهای حاوی کلسیم مانند پنیر، بادام، دانه کنجد، محصولات سویا، برگ سبز، ماهی قزل‌آلا و کلم بروکلی را به میزان کافی دریافت می‌کنید.

غذاهای غنی از آهن بخورید

وقتی تصمیم به بچه‌دار شدن می‌گیرید یعنی وارد مسیر تجاری خرید اقلام دارویی و غذایی خون‌سازی شده‌اید. ازآنجایی‌که ماده آهن به تولید خون در بدن شما کمک می‌کند، ماده مغذی بسیار مهمی است و باید به مقدار کافی به بدن شما برسد. درصورتی‌که به لحاظ مقدار آهن دچار کمبود باشید جنین ازنظر ذهنی دچار اختلال می‌شود.

غذاهای غنی از آهن مانند گوشت گاو، محصولات سویا، اسفناج، میوه‌های خشک و سیب‌زمینی را مصرف کنید تا میزان این ماده معدنی و حیاتی را افزایش دهید. همچنین در صورت کمبود این ماده پزشک شما ممکن است بعد از هفته ۲۰ بارداری مصرف مکمل آهن را پیشنهاد کند تا سطح آهن بدن شما را به میزان کافی بالا نگه دارد؛ زیرا تقاضای خون‌سازی در حال حاضر در بدن شما بسیار بالاست.

ورزش در هفته سیزدهم بارداری

 ورزش منظم برای سلامتی و تندرستی شما مهم است؛ ورزش در دوارن بارداری می‌تواند از خستگی،کمردرد و حتی استرس شما بکاهد. همچنین می‌تواند از ابتلا به “دیابت بارداری” جلوگیری کند. این هفته، حتماً حفظ تناسب‌اندام خود را در اولویت کارهای خود قرار دهید. ورزش‌هایی مانند یوگا برای بارداری را امتحان کنید. تناسب‌اندام علاوه بر کمک به پاک‌سازی بدن، می‌تواند استقامت ماهیچه‌های شما را در این دوران بهبود بخشد. توجه به این امر در هنگام زایمان بسیار مفید است.

چکاپ پزشکی در هفته سیزدهم بارداری

اگر طی هفته‌های گذشته برای ویزیت یا آزمایشات دوران بارداری به پزشک خود مراجعه نکرده‌اید، احتمالاً این هفته یعنی هفته سیزدهم بارداری در راه مطب خواهید بود و پزشک شما این موارد را برای این هفته بررسی می‌کند:

• وزن
• فشارخون
• ادرار

پزشک یا ماما همچنین ممکن است از داپلر (وسیله‌ای که روی شکم و بالای رحم شما برای بررسی ضربان قلب نوزاد قرار می‌گیرد)، استفاده کند. با این وسیله می‌توانید صدای ضربان قلب جنین خود را بشنوید. همچنین به‌احتمال‌ زیاد برای شما آزمایش خون را جهت بررسی شرایط قند و چربی بدنتان خواهد نوشت.

آزمایش‌های هفته سیزدهم بارداری

آزمایش خون غربالگری سه‌ماهه اول جهت بررسی نقایص کرمومزومی مثل سندرم داون (تریزومی ۲۱) و سندرم ادوارد (تریزومی ۱۸) در هفته یازده بارداری تا هفته سیزدهم انجام می‌شود. غربالگری شفافیت نوکال که نوعی سونوگرافی است در هفته ۱۱ تا ۱۳ نیز انجام می‌شود. با استفاده از سونوگرافی، مقدار مایع موجود در پشت گردن نوزاد اندازه‌گیری می‌شود. جنین در این مرحله از بارداری دارای یک مایع در پشت گردن خود است، اما این مایع در جنین مبتلا به سندرم داون یا سندرم ادوارد حجم بیشتری دارد.

مراقبت‌های لازم هفته سیزدهم بارداری

در این مقاله در خصوص شرایط شما و جنین در هفته سیزدهم بارداری صحبت کردیم. در این هفته اندازهٔ جنین شما ۷.۵ سانتی‌متر است؛ یعنی درست اندازهٔ خودکار روی میزتان. طی این هفته رشد سه‌ماهه اول کودک شما کامل می‌شود و همراه با کاهش ویارهای معمول بارداری، وارد پروسه سه‌ماهه دوم می‌شوید. برای این هفته هم مانند هفته‌های گذشته به شما توصیه می‌کنیم حتماً درکنارداشتن تغذیهٔ صحیح و فعالیت‌های فیزیکی حساب شده، نسبت به زمان چکاپ‌های پزشکی، مراقبت‌های دوران بارداری و علائم مختلف طبیعی و غیرطبیعی بارداری آگاه باشید تا بتوانید مسافر خودتان را تا ۶ ماه دیگر به سلامت، به مقصد آغوشتان برسانید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.