کم خونی در بارداری چه علائمی دارد؟
در ادامه مقالات انواع کم خونی، به کم خونی در بارداری پرداخته‌ایم. کم خونی ممکن است در دوران حاملگی هم رخ دهد. زمانی که تعداد سلول‌های قرمز خون به پایین‌تر از سطح طبیعی کاهش یابند توانایی حمل اکسیژن به بافت‌های مادر و همچنین اندام‌های جنین دچار اختلال می‌شود. اگر به دنبال مطالب مهم و کلیدی در خصوص علائم، عوارض و درمان کم خونی در بارداری هستید با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه شوید.
کم خونی در دوران بارداری چگونه است؟
در دوره بارداری بدن مادر برای اینکه از جنین در حال رشد حمایت کند حجم خون در گردش خود را افزایش می‌دهد؛ بنابراین اگر به مقدار کافی آهن و ویتامین مصرف نکنید تولید خون اضافه با مشکل روبرو می‌شود. ابتلا به کم خونی خفیف در بارداری شایع است و مسئله جدی به حساب نمی‌آید اما در صورت کم بودن ویتامین‌ها و مواد معدنی ازجمله آهن احتمال ابتلا به آنمی شدید وجود دارد. کم خونی یا آنمی، خستگی و ضعف همیشگی را به دنبال دارد و در صورت شدید بودن می‌تواند منجر به عوارض جدی بارداری مانند زایمان زودرس گردد. ازاین‌رو مهم است که با علائم کم خونی بارداری، دلایل ابتلا و راه درمان آن آشنا شوید تا بارداری سالم‌تری را سپری کنید.
انواع کم خونی در بارداری
چندین نوع کم خونی در بارداری شایع هستند که مهم‌ترین آن‌ها به‌قرار زیر است:
- کم خونی فقر آهن
- آنمی بر اثر کمبود اسیدفولیک
- کم خونی کمبود ویتامین B۱۲
کم خونی فقر آهن
این نوع کم خونی زمانی ظاهر می‌شود که بدن به دلیل در اختیار نداشتن منابع کافی آهن، نمی‌تواند به مقدار کافی هموگلوبین تولید کند. پروتئین هموگلوبین نقش اساسی در حمل اکسیژن از ریه به بافت‌ها و اندام‌ها دارد. کم خونی فقر آهن شایع‌ترین نوع کم خونی در زنان باردار است.
کم خونی کمبود اسیدفولیک
فولات (به مکمل‌های شرکتی آن اسیدفولیک گفته می‌شود) یکی از ویتامین‌های گروه B است که به‌طور طبیعی در سبزیجات پهن‌برگ وجود دارد. مغز استخوان برای تولید سلول‌های جدید به‌ویژه سلول‌های قرمز به فولات نیاز دارد. مقدار موردنیاز فولات در طی بارداری بیش از حالت نرمال است اما گاهی فولات بدن به‌خوبی از طریق رژیم غذایی تأمین نمی‌شود.
وقتی چنین اتفاقی رخ دهد بدن منابع کافی برای تولید بیشتر سلول‌های قرمز و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را در اختیار نخواهد داشت. به همین دلیل بسیاری از زنان باردار به مکمل‌های فولات یعنی اسیدفولیک نیاز دارند. کمبود فولات در بدن ارتباط مستقیمی با نقص‌های جنینی نظیر مشکلات مغزی و نخاعی و نیز کم‌وزنی در زمان تولد دارد.
کم خونی کمبود ویتامین B۱۲
یکی دیگر از ویتامین‌های موردنیاز بدن برای تولید سلول‌های قرمز ویتامین B۱۲ است. زمانی که مادر باردار به مقدار کافی این ویتامین را در رژیم غذایی خود نداشته باشد احتمال کاهش تولید سلول‌های قرمز و درنتیجه ابتلا به کم خونی وجود دارد. اگر زنان باردار در برنامه غذایی خود به مقدار کافی گوشت، مرغ، لبنیات و تخم‌مرغ مصرف نکنند در معرض ابتلا به کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ قرار می‌گیرند و همان‌طور که اشاره شد جنین نیز در معرض نواقص تکاملی مثل مشکلات مغزی و نخاعی و زایمان زودرس قرار خواهد گرفت. از دست دادن خون طی زایمان و یا پس‌ازآن نیز از دلایل دیگر کم خونی محسوب می‌شود.
علائم کم خونی در بارداری
شایع‌ترین علائم کم خونی در بارداری شامل موارد زیر است:
- پوست، لب و ناخن‌های رنگ‌پریده
- احساس خستگی و ضعف
- سرگیجه
- نفس‌تنگی
- تپش قلب
- آشفتگی ذهن و دشوار شدن تمرکز
در مراحل ابتدایی کم خونی خفیف است و علائم واضح و قابل احساسی ظاهر نمی‌شود؛ بنابراین بهترین راهکار برای تشخیص زودهنگام این عارضه انجام آزمایشات بارداری است.
به گفته‌ی وب‌سایت webmd تمام زنان باردار به دلیل اینکه به مقدار بیشتری مصرف روزانه آهن و اسیدفولیک نیاز دارند به‌نوعی در معرض ابتلا به کم خونی هستند. باوجوداین، خطر ابتلا به کم خونی در زنان زیر بیشتر است:
- زنان بارداری که چندین حاملگی داشته‌اند
- بانوانی که دو بارداری نزدیک به هم داشته‌اند
- زنان بارداری که دچار استفراغ صبحگاهی شدید هستند
- زنانی که در نوجوانی باردار می‌شوند
- بانوانی که رژیم غذایی ضعیفی دارند به‌طوری‌که آهن و اسیدفولیک دریافتی روزانه آنان جهت ساختن سلول‌های قرمز کفایت نمی‌کند
- زنانی که سابقه قبلی ابتلا به کم خونی داشته باشند
عوارض کم خونی بارداری
کم خونی شدید و درمان‌نشده در طی بارداری خطر ابتلا به عوارض زیر را افزایش می‌دهد:
- زایمان زودرس و یا متولد شدن نوزاد کم‌وزن
- نیاز به انجام انتقال خون
- متولد شدن نوزاد مبتلا به کم خونی
- متولد شدن نوزادی که ازنظر رشد ضعیف است
درمان نشدن کمبود فولات ممکن است به یکی از عوارض زیر منتهی شود:
- زایمان زودرس و یا متولد شدن نوزاد کم‌وزن
- متولد شدن نوزاد با نقص‌های جدی مغزی و نخاعی
در صورت درمان نشدن کمبود ویتامین B۱۲ در زنان باردار احتمال تولد نوزاد با نواقص مادرزادی مثل مشکلات مغزی و نخاعی وجود دارد.
آزمایشات تشخیص کم خونی بارداری
در اولین ویزیت پزشکی بارداری پزشک برای شما یک آزمایش خون تجویز می‌کند که از آن طریق می‌توان به کم خونی بارداری پی برد. آزمایش‌های خونی به‌طور روتین شامل موارد زیر است:
- تست هموگلوبین: در آزمایش Hb سطح هموگلوبین خون ارزیابی می‌شود. هموگلوبین پروتئینی در سلول‌های قرمز است که وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد
- تست هماتوکریت: در آزمایش HCT درصد سلول‌های قرمز موجود در یک واحد خون سنجیده می‌شود
اگر سطح هموگلوبین و هماتوکریت شما کمتر از میزان نرمال باشد احتمالاً به کم خونی فقر آهن مبتلا هستید. در چنین مواردی پزشک ممکن است آزمایشات دیگری به‌منظور تشخیص علت زمینه‌ای کم خونی تجویز نماید. حتی درصورتی‌که در سه‌ماهه اول مبتلا به کم خونی نبوده‌اید به‌احتمال‌زیاد در ویزیت‌های سه ماهه دوم و سوم حاملگی نیز بار دیگر آزمایش کم خونی برای شما تجویز خواهد شد
درمان کم خونی بارداری
درصورتی‌که به کم خونی بارداری مبتلا هستید احتمالاً پزشک علاوه بر مولتی‌ویتامین‌های بارداری، مکمل‌های آهن و اسیدفولیک را نیز برای شما تجویز خواهد کرد. همچنین پزشک مصرف منابع غذایی غنی از آهن و اسیدفولیک را به شما گوشزد می‌کند. پس از تجویز داروها، از شما خواسته می‌شود که در بازه زمانی دیگری برای انجام دوباره آزمایش کم خونی و اطمینان از برطرف شدن عارضه به مطب مراجعه کنید. اگر دچار کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ هستید، پزشک مکمل‌های ویتامین B۱۲ را برای شما تجویز خواهد کرد. علاوه بر این توصیه می‌شود که منابع غذایی حیوانی را بیشتر در برنامه غذایی خود بگنجانید ازجمله:
- گوشت
- تخم‌مرغ
- محصولات لبنی
در مواردی ممکن است به متخصص هماتولوژی یا به عبارتی متخصص خون‌شناسی ارجاع داده شوید تا ارزیابی دقیق‌تری برای درمان کم خونی انجام گردد.
برای کم خونی در بارداری چه بخوریم؟
برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی در طی بارداری باید اطمینان حاصل شود که روزانه به مقدار کافی منابع مغذی را مصرف می‌کنید. برنامه غذایی سالم و متعادلی داشته باشید که سرشار از آهن، ویتامین B۱۲ و اسیدفولیک باشد. هدف ایده‌آل در برنامه غذایی روزانه این است که حداقل سه وعده غذایی غنی از آهن در رژیم شما قرار بگیرد. از منابع غذایی غنی از آهن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گوشت قرمز کم‌چرب، مرغ و ماکیان، ماهی
- سبزیجات پهن‌برگ نظیر اسفناج، کلم بروکلی و کلم کیل
- لوبیا، عدس و توف
- انواع آجیل و دانه‌های خوراکی
- تخم‌مرغ
غذاهای غنی از ویتامین C به بدن کمک می‌کنند که آهن بیشتری از طریق روده جذب شود. منابع سرشار از ویتامین C عبارت‌اند از:
- مرکبات و آب‌میوه‌های طبیعی
- توت‌فرنگی
- کیوی
- گوجه
- فلفل دلمه
سعی کنید مواد غذایی سرشار از ویتامین C را همراه با وعده‌های غذایی غنی از آهن مصرف کنید تا جذب آهن افزایش یابد. برای مثال در وعده صبحانه می‌توانید یک لیوان آب‌پرتقال همراه با غلات صبحانه غنی‌شده با آهن مصرف کنید. برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی ناشی از کمبود اسیدفولیک باید منابع غذایی این ویتامین را در برنامه غذایی خود بگنجانید. منابع غذایی غنی از اسیدفولیک عبارت‌اند از:
- سبزیجات پهن‌برگ
- مرکبات و آب‌میوه‌های طبیعی
- نان‌ها و غلات غنی‌شده با اسیدفولیک
طبق دستور پزشک خود، مکمل‌های آهن و اسیدفولیک را به‌طور روزانه و منظم مصرف کنید تا از بروز کم خونی پیشگیری شود. افراد دارای رژیم گیاه‌خواری و وگان‌ها باید در خصوص استفاده از مکمل‌های ویتامین B۱۲ با پزشک خود صحبت کنند. ازآنجایی‌که منابع غذایی ویتامین B۱۲ غالباً از نوع حیوانی هستند، ازاین‌رو رژیم گیاه‌خواری ممکن است باعث کمبود این ویتامین در بدن شود.
برای انجام آزمایش کم خونی در بارداری و سایر آزمایشات مرتبط کلیک کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
