قاعدگی چیست؟ + همه چیز در مورد قاعدگی

قاعدگی به دوره یا شروع سیکلی گفته می‌شود که خون و بافتی که در دیواره رحم سبب ایجاد لایه ضخیم شدند از طریق رحم و واژن از بدن خارج می‌شوند. در حالت معمول قاعدگی هر ماه یک‌بار رخ می‌دهد. با شروع اولین سیکل قاعدگی، دختران به بلوغ جنسی می‌رسند و دستگاه تولیدمثل قادر به فرزندآوری خواهد بود. باوجوداینکه پریود در تمام دختران و زنان رخ می‌دهد، اما بسیاری از بانوان به تمام جوانب قاعدگی و برخی از اتفاقاتی و تغییراتی که در خلل پریود رخ می‌دهند آگاهی کامل ندارند. در این قسمت از مجله هومکا قصد داریم به دور از باورهای غلط قاعدگی، در مورد قاعدگی یا پریود صحبت کنیم.

قاعدگی چیست؟

چرخه قاعدگی فرآیندی است که با رخ دادن و طی شدنش بدن هر ماه برای باردارشدن آماده می‌شود. پریود شدن و خروج خون از رحم و واژن زن به این معنا است که زن باردار نیست. چرخه قاعدگی یا پریود در زنان به‌وسیله هورمون‌های پروژسترون و استروژن کنترل و تنظیم می‌شود. دوره‌های قاعدگی معمولاً حدود ۲ تا ۷ روز طول می‌کشند. اما این زمان می‌تواند در بانوان متغیر باشد. به‌صورت نرمال بانوان هر ۳ تا ۵ هفته یک‌بار پریود را تجربه می‌کنند. در چند سال اول پس از شروع عادات ماهانه سیکل‌های طولانی شایع است اما با افزایش سن، سیکل‌ها کوتاه‌تر و منظم‌تر می‌شوند. شما می‌توانید برای پیگیری چرخه‌ی قاعدگی، از اپلیکیشن‌های مقید دوران قاعدگی استفاده کنید.

فرآیند قاعدگی چگونه شکل می‌گیرد؟

در بدن هر زن دو تخمدان وجود دارد. هر یک از این تخمدان‌ها حاوی تعدادی تخمک هستند. تخمک‌های موجود در تخمدان فوق‌العاده کوچک هستند و اصلاً با چشم غیرمسلح قابل‌دیدن نیستند. زمانی که چرخه قاعدگی رخ می‌دهد، هورمون‌های موجود در بدن زن سبب به بلوغ رسیدن تخمک‌ها در تخمدان‌ها می‌شوند.

زمانی که تخمک بالغ می‌شود، به این معناست که بدن این آمادگی را دارد که باردار شود و تخمک نیز جهت باردارشدن نیاز به لقاح با یک اسپرم دارد. همچنین هورمون‌های استروژن و پروژسترون سبب افزایش ضخامت پوشش داخلی رحم می‌شوند و آن‌ها به محیطی اسفنجی تبدیل می‌کنند. این یک تغییر شگفت‌انگیز است که در رحم رخ می‌دهد و در حقیقت رحم تبدیل به یک بستر جهت پذیرش و نگهداری از تخمک باور شده می‌شود.

چه زمانی بارداری شروع می‌شود؟

زمانی که لایه داخلی رحم ضخیم و اسفنجی می‌شود، زمان مناسبی است که تخمک باور شده در آن لانه گزینی کند و پروسه بارداری شروع شود. این پوشش ضخیم همانند هر چیز دیگری که در بدن ما وجود دارد، از خون و بافت شکل می‌گیرد. این لایه سرشار از مواد مغذی است و اگر بارداری رخ دهد، به رشد و نمو جنین در طول دوره بارداری مادر کمک می‌کند.

تقریباً از نیمه‌های چرخه قاعدگی هورمون‌های بدن یکی از تخمدان‌ها را تحریک به آزاد کردن تخمک بالغ می‌کنند و به این پروسه تخمک‌گذاری گفته می‌شود. بیشتر بانوان در فرآیند تخمک‌گذاری هیچ علائم به‌خصوصی را تجربه نمی‌کنند و حتی ممکن است این پروسه در بدنشان کاملاً بی علامت صورت بگیرد. اما گروه دیگری از بانوان هنگام انجام فرآیند تخمک‌گذاری علائمی همچون لکه بینی، درد در قسمت پایین شکم و نفخ را تجربه می‌کنند.

زمانی که تخمک از تخمدان رها می‌شود، از طریق لوله فالوپ خود را به رحم می‌رساند. چنانچه در این زمان لقاح انجام بگیرد و تخمک با یک اسپرم ادغام شود، بارداری اتفاق می‌افتد. اگر تخمک آزادشده زمانی که به رحم می‌رسد با هیچ اسپرمی برخورد نداشته باشد، بارداری اتفاق نمی‌افتد. در این حالت بدن نیازی به این پوشش ضخیم ندارد. بنابراین این پوشش خراب شده و در قالب مایعی تشکیل‌شده از خون و بافت، از طریق واژن از بدن دفع می‌شود. به این مواد خارج‌شده از واژن، خون پریود یا قاعدگی می‌گوییم.

علائم پریود

بیشتر بانوان در چند روز آخر قاعدگی و یا چند روز اول قاعدگی که جریان خونریزی نیز شدیدتر است، علائم مختلفی را تجربه می‌کنند. شما ممکن است قبل از شروع و پس از شروع پریود علائم متعددی و متفاوتی را تجربه کنید. این علائم، PMS یا سندرم پیش از قاعدگی نام دارد. خوب است بدانید که برای پریود بیش از ۱۰۰ علامت عنوان‌شده است، بنابراین به احتمال زیاد علائم شما با دیگر بانوان متفاوت باشد.

علائم و ناراحتی‌های مرتبط با قاعدگی نباید به حدی باشند که روند عادی زندگی شما مختل کنند و اگر چنین بودند باید حتماً جهت درمان و کنترلشان اقدام کنید. در برخی از بانوان علائم پریود آن‌قدر شدید است که انجام وظایف عادی زندگی نیز دشوار می‌شود. در ادامه به برخی از علائم فیزیکی طبیعی که در دوره قاعدگی رخ می‌دهد اشاره خواهیم کرد:

• افزایش حساسیت سینه‌ها
• نفخ شکمی
• احتباس مایعات در بدن و تورم کلی اندام
• درد در عضلات
• احساس درد در مفاصل
• سردردهای میگرنی
• آکنه پوستی
• گرفتگی عضلات شکم
• ابتلا به اسهال و یبوست
• احساس درد در کمر
• اختلال در خواب
• کاهش سطح انرژی
• خستگی بدن

اولین پریود برای دختران در چه سنی است؟

اولین علائمی که نشان می‌دهد پریود شما در راه است، رشد موهای زیر بغل و ناحیه تناسلی است. به‌طورمعمول، حدود ۲ سال پس از رشد سینه‌ها و حدود یک سال پس از ترشحات سفید واژن، سیکل قاعدگی شروع می‌شود. دختران به‌طور متوسط ​​اولین قاعدگی خود را در حدود ۱۲ سالگی تجربه می‌کنند، البته این سن از فردی به فرد دیگر متغیر است و ممکن است از ۱۰ تا ۱۶ سالگی متفاوت باشد. اگر قاعدگی شما تا سن ۱۶ سالگی شروع نشده است، به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای بررسی سطح هورمون‌های شما آزمایش خون را تجویز می‌کند و با توجه به جواب آزمایش داروهای لازم را تجویز می‌کند.

به گفته وب‌سایت plannedparenthood بدن هر فرد با فردی دیگر متفاوت است به همین علت دوره قاعدگی در هر فرد متفاوت است. چرخه پریود طبیعی از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است در گذر زمان تغییراتی نیز داشته باشد. روش‌های کنترل بارداری و شرایط سلامتی هر فرد در روند پریود موثر است.

اختلالات قاعدگی

به هر شرایطی که باعث تغییر در روند طبیعی پریود شود اختلال قاعدگی می‌گویند. اختلالات قاعدگی معمولا به دلایل مختلفی مثل استرس، قرص‌های ضدبارداری، پولیپ یا فیبروم رحم، اندومتریوز و … بروز می‌کند. برخی از اختلالت قاعدگی عبارت‌اند از:

• آمنوره: وضعیتی است که در آن قاعدگی به طور کامل متوقف می‌شود. عدم وجود پریود به مدت ۹۰ روز یا بیشتر غیرطبیعی تلقی می‌شود مگر اینکه زن باردار، شیرده یا یائسه باشد. در رابطه با این موضوع می‌توانید به این مقاله مراجعه کنید: برای زودتر پریود شدن چه کار کنیم؟
• الیگومنوره: بی‌نظمی در سیکل قاعدگی به‌طوری‌که با طولانی شدن سیکل قاعدگی تعداد پریودهای سالانه کمتر از حالت طبیعی باشد.
• دیسمنوره: به پریود‌های دردناک گفته می‌شود. البته راه‌های مختلفی برای تسکین درد پریود مانند ماساژ، استفاده از مکمل‌ها، مصرف مایعات و .. وجود دارد.
• خونریزی غیرطبیعی: گاهی خونریزی پریود سنگین‌تر است . گاهی با کم شدن خون قاعدگی روبرو هستیم. بعضی اوقات ممکن است بین دو پریود لکه بینی رخ دهد، گاهی احتمال دارد خونریزی پریود بیش از ۷ روز طول بکشد، همه موارد مذکور از بی‌نظمی‌های قاعدگی محسوب می‌شوند.
• لخته شدن خون قاعدگی

تشخیص اختلالات قاعدگی

در ابتدا پزشک در خصوص سابقه درمانی و سیکل قاعدگی سؤالاتی از شما می‌پرسد و سپس معاینه بالینی انجام می‌شود. ممکن است جهت تشخیص قطعی  آزمایشاتی مثل آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون‌ها (هورمون‌های تیروئید، پرولاکتین، LH و FSH) و بررسی اختلالات انعقاد خون را تجویز نماید. سایر بررسی‌ها شامل سونوگرافی برای بررسی سیستم باروری و اندام‌های لگن، هیستروسکوپی جهت مشاهده رحم و … می‌باشد.

درمان اختلالات قاعدگی

درمان مشکلات قاعدگی به علت زمینه‌ای آن‌ها بستگی دارد و برخی از این اختلالات مانند افسردگی و پریود می‌تواند ریشه‌ی روحی و روانی داشته باشد. پس از معاینه بالینی و انجام آزمایشات یکی از روش‌های زیر برای درمان تجویز می‌شود:

• دیورتیک‌ها (داروهای ادرارآور)
• داروهای ضدالتهابی
• مکمل‌های هورمونی
• داروهای ضدبارداری هورمونی
• داروهای آرام‌بخش
• مولتی‌ویتامین‌ها
• اصلاح رژیم غذایی
• داروهای ضدافسردگی
• ورزش منظم
• عمل جراحی

علت لکه بینی بعد از پریود و قاعدگی

در حالت معمول زنان انتظار دارند که پس از پایان خونریزی تا زمان شروع دوره بعدی خونی از واژن خارج نشود. ولی در برخی از دختران و بانوان لکه بینی گزارش می‌شود. اگر این لکه بینی به رنگ قهوه‌ای و صورتی است و فقط یک هفته بعد از پریود طول می‌کشد، جدی نیست و نیازی نیست نگران آن باشید. برخی از دلایل لکه‌بینی بعد از پریود به شرح زیر است.

• استرس

گروهی از بانوان به دلیل تحمل استرس زیاد پس از عادت ماهانه دچار لکه بینی می‌شوند. این نوع لکه بینی اغلب همراه با علائم دیگر مانند دل‌درد، ترشحات واژن و درد لگنی بروز می‌کند. همچنین استرس باعث عقب افتادن پریود می‌شود.

• مصرف داروهای ضدبارداری

گاهی لکه بینی در اثر مصرف داروهای ضدبارداری رخ می‌دهد و زن پس از عادت ماهانه دچار لکه بینی می‌شود. این لکه بینی دو حالت دارد؛ یا نشانه لانه گزینی تخمک بارورشده است و یا اینکه بخشی از چرخه قاعدگی در حال رخ دادن است.

• یائسگی و لکه‌بینی بعد از پریود

در بانوان بین ۴۵ تا ۵۰ سال این حالت بیشتر رخ می‌دهد و می‌تواند نشانه‌ای از پایان پریود شدن‌ها و شروع دوره یائسگی باشد. بانوانی که در سنین یائسگی قرار دارند معمولاً لکه بینی پس از عادت ماهانه یا بین دوره‌ای را تجربه می‌کنند. این به دلیل نوسان پیدا کردن سطح استروژن است و طبیعی است. اما اگر لکه بینی تبدیل به خونریزی شدید شد باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.

• پرولاپس مجرای ادراری

زمانی که ماهیچه‌های مجرای ادراری ضعیف می‌شوند، امکان بروز لکه بینی پس از عادت ماهانه نیز وجود دارد. معمولاً متخصصین برای درمان و بهبود این وضعیت به بیمار توصیه می‌کنند که تمرینات کگل را انجام دهد.

• کم‌کاری تیروئید و لکه‌بینی

لکه بینی پس از عادت ماهانه همیشه در ارتباط با دستگاه تناسلی و تولیدمثل نیست. لکه بینی پس از قاعدگی گاهی نشانه کم‌کاری تیروئید است. زمانی که بیمار مبتلا به کم‌کاری تیروئید می‌شود، غده تیروئید به حد کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند و اختلالات متعددی در بدن رخ می‌دهد. لکه بینی در اثر کم‌کاری تیروئید همراه با علائم دیگری همچون خشکی پوست، برهم خوردن چرخه قاعدگی و خستگی بروز می‌شود.

• سرطان و کیست تخمدان

سرطان تخمدان و کیست تخمدان در دلایل دیگر لکه بینی پس از قاعدگی هستند. به‌خصوص اگر بانوان در دوره یائسگی باشند و دچار لکه بینی یا خونریزی واژینال شوند، لازم است حتماً به پزشک جهت معاینه و علت‌یابی مراجعه کنند.

قرص اورژانسی و تاثیر آن بر پریود

قرص اورژانسی یکی از ابزارهای ضدبارداری به‌شمار می‌رود و از ترکیب دو هورمون به دست می‌آید که جلوی فرآیند تخمک‌گذاری را می‌گیرند، در این حالت حتی اگر اسپرم وارد رحم بشود شانس لقاح با تخمک را نخواهد داشت و جنینی به وجود نمی‌آید. قرض اورژانسی در دو نوع تولید می‌شود. گروه اول حاوی پروژسترون و استروژن هستند و گروه دوم تنها از پروژسترون به دست می‌آیند.

بواسیر در زمان قاعدگی

برخی از بانوان از یبوست و بواسیر در دوره پریود شکایت می‌کنند. بواسیر ناشی از پریود به دلیل تغییرات هورمونی بروز می‌کند. چراکه در طول پریود دستگاه گوارش مانند پیش از آن عمل نمی‌کند، عملکرد روده‌ها تغییر می‌کند و فرد دچار یبوست می‌شود. اگر یبوست ناشی از پریود درمان نشود، درنهایت بواسیر به وجود می‌آید.

پریود نامنظم

مدت و شدت خونریزی قاعدگی در زنان متفاوت است. اگر خونریزی ماهانه سنگین، طولانی و نامنظم باشد دچار پریود نامنظم یا منوراژی هستید. پریودی که بیش از ۷ روز به طول می انجامد و یا  به شکلی باشد که مجبور به تعویض پد یا تامپون بیش از یک بار در هر ساعت شوید پریود سنگین نامیده می‌شود.

علت داغ شدن کف پا هنگام پریود

داغ شدن کف پا هنگام پریود یکی از علائم شایعی است که بسیاری از بانوان تجربه می‌کنند. اما متخصصین به شما می‌گویند که این حالت طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد. این حالت به دلیل افزایش سطح هورمون پروژسترون در این دوره بروز می‌کند و اصلاً خطرناک نیست.

تأثیر قرص لاغری بر قاعدگی

مصرف قرص‌های لاغری ازجمله روش‌های متداولی هستند که افراد برای کاهش وزن استفاده می‌کنند. اما لازم است بدانید که مصرف قرص‌های لاغری بدون تجویز پزشک و بررسی شرایط بدن شما می‌تواند عوارض بدی را به همراه داشته باشد. گاهی مصرف قرص لاغری سبب اختلال در پریود، پرمویی و پرخاشگری می‌شود.

استفاده از شیاف ماریانا در دوران قاعدگی

به‌طورکلی ماریانا داروی گیاهی است که جهت رفع عفونت واژینال مورداستفاده قرار می‌گیرد. از دیگر تأثیرات این دارو می‌توان افزایش میل جنسی در بانوان، درمان خارش و ترشحات واژن، درمان عفونت و باکتری‌های زنانه، تنگ کردن واژن، متعادل نمودن PH ترشحات واژن و رفع بوی بد واژن اشاره نمود. اما به خاطر بسپارید که نباید این محصول دارویی را بدون تجویز پزشک مصرف کنید. ضمناً استفاده از این محصول در دوره پریود و بارداری توصیه نمی‌شود.

استفاده از کاپ قاعدگی در زمان قاعدگی

کاپ قاعدگی یک فنجان کوچک است که این محصول داخل واژن قرار می‌گیرد و خون قاعدگی را درون خود جمع می‌کند. استفاده از این کاپ برای بانوانی که مجبورند ساعات طولانی بیرون از خانه فعالیت کنند بسیار راحت‌تر و بهتر خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این موضوع می‌توانید مقاله کاپ قاعدگی را مطالعه کنید.

آخرین پریود زنان در چه سنی است؟

آخرین چرخه قاعدگی در زنان با شروع دوره یائسگی مقارن است. این دوره پس از ۱۲ ماه عدم قاعدگی تشخیص داده می‌شود. یائسگی ممکن است در ۴۰ یا ۵۰ سالگی اتفاق بیافتد، اما میانگین سنی ۵۱ سال است. توقف پریود و یائسگی یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی است و علائم بالینی مانند گرگرفتگی و علائم احساسی یائسگی ممکن است در برخی زنان بروز کند و باعث اختلالات موقتی در خواب و یا خلق‌وخو شود.

در زمان پریود چه بخوریم؟

داشتن  برنامه غذایی مناسب در روزهای پریود می‌تواند به کاهش علائم پریود مثل درد، نفخ و تغییر سطح انرژی بدن کمک قابل‌توجهی کند. مفیدترین مواد غذایی برای روزهای پریود شامل موارد زیر است:

• آب: نوشیدن آب فراوان به‌ویژه در روزهای پریود اهمیت بسزایی دارد. هیدراته بودن احتمال ابتلا به سردردهای ناشی از کم‌آبی که یکی از علائم شایع قاعدگی است را کاهش می‌دهد
• میوه: میوه‌های سرشار از آب، مانند هندوانه و خیار، برای هیدراته ماندن بدن عالی هستند. علاوه بر این، مصرف میوه‌های شیرین می‌تواند گرایش شما به شیرینی و شکلات را کاهش دهد
• سبزیجات پهن‌برگ: کاهش سطح آهن در طول قاعدگی معمول است، به‌خصوص اگر جریان قاعدگی سنگین باشد. این روند می‌تواند منجر به خستگی، بدن‌درد و سرگیجه شود. سبزی‌هایی مانند کلم پیچ و اسفناج سطح آهن بدن را افزایش می‌دهند. اسفناج همچنین سرشار از منیزیم است و برای گردش خون بهتر ضروری است
• زنجبیل: یک فنجان چای زنجبیل قادر است بسیاری از علائم قاعدگی را بهبود بخشد. زنجبیل با اثرات ضدالتهابی خود می‌تواند درد عضلانی را تسکین دهد. علاوه بر این، زنجبیل در کاهش حالت تهوع مؤثر است

همچنین باید به این نکته توجه کنیم که رعایت بهداشت قاعدگی در این دوره بسیار ضروری است و باعث بهبود سلامت و دوری از بیماری‌های مختلف خواهد شد.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.