افسردگی چیست؟ + چگونه می‌توان از ابتلا به افسردگی جلوگیری کرد؟
افسردگی یک اختلال ذهنی و روانی است که بر احساسات، درک فرد، طرز فکر و رفتار وی تأثیر منفی دارد. افسردگی باعث بروز غم و از دست رفتن اشتیاق برای انجام کارهایی می‌شود که در گذشته برای فرد لذت‌بخش بوده‌اند. این اختلال ذهنی مسائل مختلف روانی و جسمانی را به دنبال دارد و بازدهی فرد را در زندگی حرفه‌ای و اجتماعی کاهش می‌دهد. شدت افسردگی از حالت خفیف تا شدید متغیر بوده و علائم آن نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد.
علائم و نشانه‌های افسردگی چیست؟
افراد مبتلا به افسردگی علائم یکسانی بروز نمی‌دهند و بسته به شدت و نوع افسردگی علائم نیز متفاوت است اما اگر هر کدام از نشانه‌های زیر هر روز و حداقل به مدت دو هفته در شما دیده شود می‌توان گفت که احتمالاً مبتلا به افسردگی هستید:
- احساس غم، خلق‌وخوی افسرده و احساس پوچی
- از دست دادن علاقه و اشتیاق برای انجام کارهای که زمانی لذت‌بخش بوده‌اند
- تغییر اشتها، کاهش و یا افزایش وزن بی‌ارتباط با رژیم غذایی
- اختلالات خواب و یا خوابیدن زیاد
- کاهش انرژی و خستگی مفرط
- احساس بی‌قراری، ناتوانی در حفظ آرامش و یکجا نشستن و یا اختلالات تکلم و گفتاری
- احساس گناه و بی‌ارزشی
- زیاد گریه کردن
- احساس خشم و عصبانیت
- دشوار شدن تفکر و تمرکز
- فکر کردن به مرگ و خودکشی
موارد ذکرشده زمانی به‌عنوان علائم افسردگی محسوب می‌شوند که حداقل به مدت دو هفته تداوم داشته و عملکرد فرد را نیز تحت تأثیر قرار داده باشند. باید خاطرنشان کرد که بیماری‌هایی مانند مشکلات تیروئیدی، تومورهای مغزی و کمبود ویتامین نیز قادرند چنین علائمی را در افراد ایجاد کنند بنابراین پزشک در معاینات و آزمایشات تجویزشده چنین مواردی را نیز بررسی می‌کند.
از هر ۱۵ فرد بزرگ‌سال سالانه یک نفر (۶٫۷ درصد) به افسردگی مبتلا می‌شود و از هر ۶ نفر یک نفر (۱٫۶ درصد) در طول عمر خود در مقاطعی افسردگی را تجربه می‌کند. افسردگی در هر زمانی ممکن است بروز کند اما به‌طور میانگین در اواخر دوره نوجوانی تا اواسط دهه ۲۰ از عمر فرد شیوع بیشتری دارد. نتایج برخی مطالعات حاکی از آن است که یک‌سوم زنان افسردگی را در طول عمر خود تجربه می‌کنند. در ابتلا به افسردگی ژنتیک و وراثت سهم بزرگی دارد به‌طوری‌که تخمین زده می‌شود که وراثت عامل ۴۰ درصد موارد ابتلا به افسردگی باشد.
تفاوت افسردگی با غم و اندوه چیست؟
طبیعتاً هر شخصی در زندگی خود لحظات غمناک و تلخی مانند مرگ عزیزان، از دست دادن شغل و شکست عشقی را تجربه می‌کند و مدتی احساسات و زندگی وی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. اما چنین احساس‌های متفاوت از افسردگی بوده و علائمی آن‌ها در دسته افسردگی قرار ندارند. اگرچه بعضی از علائم مثل احساس غم شدید و دست کشیدن از انجام بعضی کارهای روتین، مشترک باشد اما تفاوت‌های زیادی بین افسردگی و غم وجود دارد.
در حالت غم احساسات به صورت امواجی هستند که خاطرات خوبی نیز از سال‌های سپری‌شده در آن‌ها دیده می‌شود اما در حالت افسردگی تداعی خاطرات مثبت در ذهن رخ نمی‌دهد. در حالت اندوه عزت‌نفس از بین نمی‌رود اما در افسردگی فرد خود را بی‌ارزش و گناهکار تلقی می‌کند.
همچنین در حالت غم و اندوه افکار مربوط به مقوله مرگ و زندگی به‌صورت موقت فرد را به فکر فرومی‌برند اما در افسردگی، فرد به دلیل نداشتن عزت‌نفس خود را سزاوار مرگ می‌داند. در برخی موارد شرایط اندوه‌بار و سخت زندگی زمینه ابتلا به افسردگی (در افراد مستعد از نظر وراثت و سایر فاکتورها) را مهیا می‌کند.
اگر غم با افسردگی هم‌زمان فرد را درگیر کنند احساس غم بسیار عمیق‌تر می‌شود و مدت طولانی‌تری نیز به طول می‌انجامد. دانستن این تفاوت‌ها برای هر فردی لازم است تا اگر خود و یا اطرافیان درگیر چنین مشکلاتی شوند با آگاهی بیشتری برای بهبود شرایط خود اقدام کنند.
انواع افسردگی
افسردگی انواع مختلفی دارد که هر کدام از آن‌ها نیاز به نحوه‌ی شناسایی و درمان متفاوتی دارد. در زیر می‌توانید لیست انواع مختلف افسردگی را مشاهده کنید. در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با هر کدام از موارد می‌توانید بر روی هر لینک کلیک کنید:
- افسردگی در زنان
- افسردگی در مردان
- افسردگی کودکان
- افسردگی در نوجوانان
- افسردگی در جوانان
- افسردگی در سالمندان
- افسردگی فصلی
- افسردگی بعد از زایمان
چه عواملی در ابتلای فرد به افسردگی نقش دارند؟
افسردگی ممکن است هر کسی حتی آن‌هایی که در شرایط ایده‌آل زندگی می‌کنند را تحت تأثیر قرار دهد. چند فاکتور مهم که در بروز افسردگی نقش دارند عبارت‌اند از:
- بیوشمی فرد: تفاوت‌هایی که در ساختار شیمیایی مغز افراد وجود دارد در بروز علائم مرتبط با افسردگی تأثیر دارد
- ژنتیک و وراثت: افسردگی تا حدودی خانوادگی و ارثی است. برای مثال اگر یکی از دو قلوهای یکسان به افسردگی مبتلا شود قل دیگر تا ۷۰ درصد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد
- ویژگی‌های شخصیتی: افرادی که عزت نفس پایینی دارند، معمولاً سریع‌تر تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرند و نگاه بدبینانه‌ای نسبت به اطرافیان و پیرامون خود دارند. چنین افرادی بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی هستند
- فاکتورهای محیطی: مواجهه مداوم با خشونت، بی‌توجهی، سوءاستفاده و فقر مالی از عوامل محیطی تأثیرگذار در بروز این بیماری هستند.
- سطح هورمون‌های بدن: این موضوع به‌ویژه در زنان حائز اهمیت است. تغییر سطح استروژن و پروژسترون در دوره‌های مختلف ازجمله در دوران قاعدگی و یائسگی در بروز افسردگی تاثیرگذار است
- بیماری‌های مزمن: بعضی از بیماری‌ها و اختلالات مزمن مثل بی‌خوابی، دردهای طولانی‌مدت، پارکینسون، سکته و سرطان از فاکتورهای مستعد کننده ابتلا به افسردگی هستند
- اعتیاد به مواد مخدر
- درد فیزیکی و روحی
- جنسیت: شیوع این بیماری در زنان دو برابر مردان است
- مشکلات اقتصادی
- کمبود ویتامین D: نتایج تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که دچار کمبود ویتامین D هستند بیشتر در معرض افسردگی هستند
- عوارض داروها: بعضی از داروها مثل داروهای ضدبارداری، کورتون‌ها و بتابلاکرها از فاکتورهای خطر ابتلا به افسردگی هستند
چه تفاوتی بین افسردگی در مردان و افسردگی در زنان وجود دارد؟
اگرچه در افسردگی شباهت‌های زیادی بین مردان و زنان دیده می‌شود اما باوجوداین، یافته‌های تحقیقاتی بیانگر این است که به دلایل ژنتیکی تفاوت‌های چشمگیری نیز در بعضی از علائم وجود دارد. در این بخش از مقاله مهم‌ترین تفاوت در علائم این بیماری مردان و زنان بیان می‌شود.
درک احساسات
زنان در درک احساسات خود توانمندتر بوده و راحت‌تر آن را بیان کنند. در مقابل، مردان در درک احساسات ضعیف عمل می‌کنند، علائم افسردگی را نادیده می‌گیرند و یا آن را پنهان می‌کنند. بنابراین احتمال اینکه این بیماری در مردان به مرحله وخیم‌تر برسد بیشتر است.
نشخوار فکری
در زمان افسردگی نشخوار فکری در زنان بیشتر از مردان است. در نشخوار فکری فرد با تداعی کردن اتفاقات ناخوشایند و گفتگوی درونی به احساسات منفی خود بال و پر می‌دهد. نشخوار فکری باعث تشدید شدن بیماری و گریه‌های بی‌دلیل در زنان می‌شود. در مقابل، مردان در زمان ورود چنین افکاری به ذهن راحت‌تر می‌توانند فکر خود را به موضوع دیگری تغییر دهند.
اعتیاد
مردان افسرده بیشتر در معرض اعتیاد به مواد مخدر و الکل هستند. مردان قبل از اوج گرفتن افسردگی و در اوایل بروز نشانه‌ها، برای درمان و تسکین خود به مواد مخدر و الکل روی می‌آورند در حالی‌که زنان در زمان شدت گرفتن علائم به مصرف مواد مخدر متمایل می‌شوند. علاوه بر این، مردان افسرده گرایش بیشتری به انجام کارهای پرخطر مثل قمار، سیگار کشیدن و بی‌احتیاطی در رانندگی دارند.
شکننده بودن
زنان در برابر شرایط استرس‌زا شکننده‌ترند. این ویژگی در ابتلای بیشتر زنان به افسردگی نسبت به مردان نقش دارد. بر اساس یافته‌های علمی واکنش زنان به شرایط دشوار و پر استرس مثل از دست دادن عزیزان و یا مشکلات عاطفی به‌گونه‌ای است که درد در ذهن آن‌ها ماندگارتر می‌شود. عوامل هورمونی، بیوشیمی مغز و ویژگی‌های احساسی متفاوت در این واکنش‌ها سهیم هستند.
اختلالات تغذیه‌ای
شیوع اختلالات تغذیه‌ای ناشی از افسردگی مثل بی‌اشتهایی عصبی و یا پرخوری عصبی در زنان بیشتر از مردان است. از علائم شایعی که در افسردگی بروز می‌کند اختلالات تغذیه‌ای هستند که بر اساس تحقیقات این مشکلات در زنان بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر این مشکلاتی اضطرابی همچون پانیک و وسواس فکری-عملی نیز در زنان افسرده بیشتر از مردان است.
احتمال خودکشی
احتمال ارتکاب خودکشی در مردان بیشتر از زنان است. به دلیل تشخیص دیرهنگام افسردگی در مردان، احساسات منفی تأثیر بلندمدت و مخرب‌تری بر ذهن و جسم آن‌ها خواهد داشت. همچنین آمار مرگ‌ومیر در مردانی که دست به خودکشی می‌زنند نسبت به زنان بیشتر است.
چگونه می‌توان از ابتلا به افسردگی پیشگیری کرد؟
با برخوردار بودن از سبک زندگی سالم و دیسیپلین شخصی می‌توان سلامت روانی و جسمانی را ارتقا داد. نکات زیر در بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از ابتلا به این بیماری مؤثر هستند.
ورزش منظم
یکی از روش‌های پیشگیری از افسردگی فعالیت فیزیکی است. ورزش با افزایش دمای بدن، اثر آرام‌بخش بر سیستم عصبی مرکزی دارد. همچنین ورزش موجب افزایش تولید اندورفین در مغز و بهبودی خلق‌وخو می‌شود و در کاهش پاسخ‌های التهابی سیستم ایمنی تاثیرگذار است.
به نقل از وب‌سایت healthline نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که صرف زمان زیاد در شبکه‌های اجتماعی منجر به تشدید افسردگی و کاهش عزت نفس می‌شود.
جایگزین مناسب برای شبکه‌های اجتماعی، اختصاص دادن وقت بیشتر برای بودن در کنار اعضای خانواده و دوستان است. از راه‌های زیر می‌توانید از اثر منفی این پدیده مضر بر سلامت خود جلوگیری کنید:
- حذف اپ‌های اجتماعی (به‌ویژه اینستاگرم)
- مدیریت زمان سختگیرانه در استفاده از شبکه‌های اجتماعی
- تنها با دلیل و هدف قانع‌کننده‌ای به شبکه‌های اجتماعی وارد شوید و از لاگین شدن چندباره در طی روز خودداری کنید
افزایش فعالیت‌های اجتماعی
برخوردار بودن از روحیه اجتماعی و داشتن دایره‌ای از دوستان مثبت و روحیه‌بخش از عوامل تاثیرگذار در افزایش سلامت روان و پیشگیری از افسردگی است. سعی کنید حتی در شرایطی که ازنظر کاری پرمشغله هستید با خانواده و دوستان خود در ارتباط باشید.
کاهش استرس
استرس مزمن یکی از شایع‌ترین علل بروز افسردگی است. یادگیری روش‌های مدیریت استرس برای رسیدن به سلامت روان مهم است. برای مدیریت استرس نکات زیر مهم است:
- به اندازه توان خود مسئولیت بر عهده بگیرید
- از مراقبه و خودآگاهی برای تقویت ذهن بهره ببرید
- برای آنچه که خارج از کنترل شماست (مانند رفتار دیگران) سختگیر نباشید
خواب کافی
تنظیم برنامه خواب‌وبیداری و برخوردار بودن از خواب باکیفیت برای داشتن ذهن و جسم سالم ضروری است. بر اساس بنیاد ملی خواب آمریکا، افراد دچار کم‌خوابی چندین برابر بیشتر از سایرین در معرض افسردگی قرار دارند. برای رسیدن به خواب باکیفیت نکات زیر مهم است:
- دو ساعت قبل از خواب از تماشای تلویزیون و کار با موبایل خودداری کنید
- مراقبه قبل از خوابیدن کیفیت خواب را افزایش می‌دهد
- تختخواب، تشک و بالش مناسب انتخاب کنید
- شب‌هنگام از مصرف قهوه اجتناب کنید
دور شدن از افراد سمی
همه ما با چنین افرادی که لحظات را به کام ما تلخ می‌کنند برخورد داشته‌ایم. این افراد به دلیل کمبودهای ذهنی و پوشاندن عیب و نقص خود دیگران را از نظر روحی آزار می‌دهند. یکی از اثرات مخرب ارتباط با چنین افرادی کم شدن عزت‌نفس است. تحقیقات علمی در سال ۲۰۱۲ نشان داد که در ارتباط بودن با افراد منفی نگر و سمی باعث بالا رفتن سطح دو فاکتور التهابی در بدن می‌شود که در بروز التهاب و افسردگی نقش دارند. برای دور بودن از چنین افرادی نکات زیر را رعایت کنید:
- فاصله گرفتن از هر آنکه بر احساس شما نسبت به خودتان تأثیر منفی دارد
- قطع رابطه با افرادی که از صداقت شما سوءاستفاده می‌کنند
- از افراد غیبت کننده و بدگو دوری کنید چراکه نفر بعدی خود شما خواهید بود
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
مقاله جالبی بود خسته نباشید
خیلی ممنون از شما
زنده باشید
سلام آیا مرکزی هست که رایگان خدمات روان درمانی رو انجام بده؟
سلام به شما
امکان ارائه‌ی خدمات رایگان در هاتلاین اورژانس روانپزشکی فراهمه اما فقط برای موارد اورژانسی.
مراکز درمانی دولتی مثل درمانگاه بیمارستان روزبه یا بیمارستان ایرانیان با تعرف دولتی و تحت پوشش بیمه خدمات درمانی ارائه میدن.