اختلال PTSD؛ علائم، انواع و تشخیص اختلال استرس پس از حادثه
آیا تابه‌حال تجربه‌ای داشته‌اید که بر شما تأثیری مخرب برجای بگذارد؟ احتمالاً دچار احساسات ناخوشایندی می‌شوید و ممکن است تصور کنید در تجربه این احساسات و حالات تنها هستید. اما باید بگوییم که در دنیا افراد زیادی هستند که چنین حالتی را تجربه میکنند. این یک اختلال روانی است که معمولاً افراد پس از تجربه یک سانحه ناگوار دچار آن می‌شوند. در علم روانشناسی به این اختلال سلامت روان اختلال PTSD گفته می‌شود.
اختلالات روانی گستره بسیار وسیعی را در برمی‌گیرند، بنابراین تشخیص اینکه چه کسی مبتلا به این اختلال است چندان برای افراد عادی راحت نخواهد بود. ازاین‌رو متخصصین توصیه میکنند در صورت مشاهده علائم واضح یا مشکوک به بیماری‌های روانی حتماً جهت درمان اقدام کنید. در این بخش از هومکا قصد داریم درباره اختلال PTSD، چگونگی بروز آن و درمان این بیماری اطلاعات خوبی در اختیارتان قرار دهیم.
اختلال PTSD چیست؟
اختلال PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه یک مشکل سلامت روان است که امکان دارد پس از تجربه رویدادهای آسیب‌زا ایجاد شود. ممکن است این سؤال مطرح شود که نخستین بار چنین اختلالی در چه گروه از افراد شناسایی‌شده است. همان‌طور که اشاره کردیم اختلال PTSD ناشی از تجربه رویدادهای ناگوار است، بنابراین طبیعی است که برای اولین بار متخصصین توانستند این اختلال را در جانبازان جنگ تشخیص دهند، چراکه شدت تجربیات ناگوار این افراد بیش از سایر مردم است.
در گذشته از اختلال PTSD با نام‌های دیگری مانند شلیک شوک نیز یاد می‌کردند، اما این بیماری مختص سربازان نیست و دیگر گروه‌ها نیز ممکن است درگیر آن شوند. طیف وسیعی از تجربیات آسیب‌زا می‌توانند دلیلی محکم برای بروز اختلال PTSD باشند. وقتی یک اتفاق آسیب‌زا در زندگی شما رخ میدهد، شما را شدیداً آسیب‌پذیر می‌کند و قلبتان را تکان میدهد. در این شرایط دنیا دیگر جای امنی برای شما نیست. حالا که درگیر این احساسات ناخوشایند هستید، ممکن است دنیا را جایی برای وقوع اتفاقات ناخوشایند و تلخ ببینید.
تشخیص اختلال PTSD
احساس بی‌حسی، بروز اختلال در خواب و احساس ناامنی ازجمله علائم ناشی از ابتلا به اختلال PTSD هستند. از این حالت گاهی با عنوان واکنش استرس حاد یاد میکنند. برخی از افراد هرگز متوجه بروز چنین حالتی نمی‌شوند و قبول ندارند که تغییر در رفتار و افکار آن‌ها رخ‌داده است. اما بسیاری از مردم متوجه می‌شوند که این علائم در عرض چند هفته ناپدید می‌شوند.
چنانچه علائم ناخوشایندی که یادکردیم بیش از یک ماه به همراه شما باشند، ممکن است پزشک بروز اختلال PTSD را در شما تشخیص دهد. در گروهی از مبتلایان، علائم اختلال تشدید می‌شوند. در این صورت پزشک عمومی با مشاهده شدت علائم فرد برای انجام مشاوره و معاینات پزشکی به متخصص ارجاع میدهد.
انواع واکنش‌های پس از استرس و سانحه
پنج نوع اصلی از واکنش‌های استرس پس از سانحه شناسایی‌شده است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
استرس عادی
پاسخ تنش نرمال زمانی رخ میدهد که بزرگ‌سالان سالم ضمن یادآوری حادثه، تنها تجربه خاطرات نامطلوب، بد، بی‌حس‌کننده عاطفی را به خاطر می‌آورند بدون اینکه تنش و پریشانی را در زمان حال تجربه کنند. به این حالت استرس عادی می‌گویند.
اختلال استرس حاد
اختلال استرس حاد، با حمله‌های پانیک و واکنش‌های حاد وحشت، سردرگمی ذهنی، اختلال تجزیه‌ای، بی‌خوابی شدید، شک و تردید، و عدم توانایی در مراقبت‌های اولیه از خود، و عدم توانایی مدیریت کار و فعالیت‌های ارتباطی شناسایی می‌شود. وقتی تعداد نسبتاً کمی از اعضای خانواده یا جامعه از صدماتی مانند مرگ، تخریب، یا از دست دادن خانه از حادثه‌هایی مثل تصادف یا زلزله یا وقایع دیگر جان به درمی‌برند این علائم را از خود نشان می‌دهند.
اختلال PTSD ساده
این اختلال شامل تجربه دوباره و مداوم رویداد آسیب‌زا است در این موقعیت فرد ممکن است برای فرار از محرک‌های مرتبط با تروما، به بی‌حس کننده‌های عاطفی مانند الکل و مخدرها، پناه ببرد. این نوع آسیب نیز ممکن است به حساسیت‌زدایی با کمک روان‌درمانی گروهی، روش‌های شناختی-رفتاری، درمان‌های دارویی، و یا روش‌های ترکیبی پاسخ دهد.
اختلال PTSD همراه با دیگر اختلالات
گاهی PTSD همراه با دیگر اختلالات روانی است. این نوع اختلال بسیار شایع‌تر از نوع ساده آن است. این نوع PTSD معمولاً با حداقل یک اختلال روان‌پزشکی مهم دیگر مانند افسردگی، اعتیاد به الکل یا مواد مخدر، اختلال هول و هراس، و سایر اختلالات اضطرابی همراه است.
اختلال PTSD پیچیده یا بغرنج
گاهی اوقات “اختلال استرس شدید” یا PTSD پیچیده و بغرنج در بین افرادی رخ میدهد که در شرایط استرس‌زای طولانی‌مدت بوده‌اند. این مورد شامل کسانی می‌شود که در دوران کودکی مورد آزادهایی از قبیل سوءاستفاده جنسی و یا سوءاستفاده از طرف یکی از نزدیکان بسیار قابل‌اعتماد صورت گرفته باشد؛ یا کودکانی که در معرض طرد و نادیده گرفته شدن از طرف والدین و مراقبین اولیه قرار داشته‌اند.
همچنین تجربه بدرفتاری‌های فیزیکی و عاطفی شدید و یا طولانی در دوران کودکی از طرف والدین، نزدیکان، همکلاسی‌ها، معلم، همسایه و یا هر فرد دیگری از موارد زمینه‌ساز بروز این اختلال است. افراد درگیر این تجربیات اغلب با اختلال شخصیت مرزی و یا ضداجتماعی و یا اختلالات تجزیه‌ای تشخیص داده می‌شوند.
علائم اختلال PTSD
خوب است بدانید که حدوداً ۸ میلیون نفر تنها در آمریکا با اختلال PTSD دست‌وپنجه نرم میکنند. موضوع قابل‌توجه این است که زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به اختلال PTSD قرار دارند. از هر ۱۰ زن ۱ نفر و از هر ۲۵ مرد ۱ نفر مبتلا به این اختلال می‌شوند. باوجوداین تعداد بیشتری هستند که تروما را تجربه میکنند. به‌طورکلی در دنیا اختلال PTSD را با انجام تست سلامت روان و مشاهده پنج نشانه تشخیص می‌دهند.
یک رویداد تهدیدکننده زندگی
رویدادی در زندگی رخ دهد که زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد و فرد تصور می‌کند زندگی‌اش در خطر است. گاهی واقعاً زندگی شخص در خطر است و گاهی نیز این تنها یک تصور است. این کاملاً به درک شخصی بستگی دارد که این رویداد را تجربه کرده یا شاهد آن بوده است. گاهی ممکن است فرد دوباره این حالت یا رویداد را تجربه کند.
یادآوری‌های داخلی رویداد
این علائم معمولاً به‌صورت کابوس یا فلاش‌بک ظاهر می‌شوند. درک این نکته مهم است که این‌ها فقط خاطرات نیستند. آن‌ها اپیزودهای ناخواسته و مزاحم هستند که در آن‌ها فرد احساس می‌کند دوباره در موقعیت تهدیدکننده زندگی قرارگرفته است. مثل‌اینکه در حال تماشای فیلمی است یا می‌بیند که در مقابلش باز می‌شود و بسیار برایش واقعی است.
اجتناب از یادآوری‌های خارجی
افرادی که مبتلا به اختلال PTSD هستند، اغلب هر کاری که می‌توانند انجام می‌دهند تا خاطرات رویداد مخرب و آسیب‌زا خود و احساسات مرتبط با آن را به یاد نیاورند و سرکوب کنند. به‌عنوان‌مثال اگر فرد مبتلا به این اختلال خاطره ناگواری از تعرض داشته باشد، تلاش می‌کند در محیط‌های خلوت نماند، یا اگر تصادف را تجربه کرده باشد سعی می‌کند رانندگی نکند.
تغییر حالت اضطراب
ابتلا به این اختلال ممکن است باعث شود که فرد دچار احساس خطر شود و بیشتر مراقب خطر باشد، یعنی بیش‌ازحد هوشیار باشد. در حقیقت چیزی که درنهایت به وجود می‌آید احساس اضطراب بیشتر است. این یک واکنش فیزیکی به افزایش اضطراب بدن و نیاز به آگاهی از تهدیدات احتمالی است.
تغییر در خلق خو یا تفکر
افرادی که مبتلا به اختلال PTSD هستند، می‌توانند دنیا را مکانی خیلی خطرناک ببینند و چون آن‌ها بر محافظت از خود در برابر تهدیدات تمرکز میکنند، اغلب بیرون رفتن در ملاء عام برای آن‌ها دشوار است. انزوا می‌تواند منجر به افسردگی شود، یا گاهی اوقات زمانی که فرد آینده‌ای را نمی‌بیند، ممکن است برعکس عمل کند. در این صورت ممکن است خطرات بیشتری را متحمل شوند یا رفتارهای مخاطره‌آمیزی انجام دهند.
به گفته وب‌سایت mayoclinic ممکن است افراد در هر سنی به این اختلال مبتلا شوند. برخی از ریسک‌فاکتورهای این اختلال عبارت‌اند از:
- تجربه ترومای شدید و طولانی‌مدت
- تجربه آسیب در دوران زندگی مانند سوء استفاده در دوران کودکی
- ابتلا به مشکلات روان مانند اضطراب و افسردگی
- مشکلات ناشی از اعتیاد به مواد مخدر
- ژنتیک
- نفقذان حمایت خوب از خانواده و دوستان
درمان اختلال PTSD
درمان‌های اصلی برای افراد مبتلا به اختلال PTSD روان‌درمانی‌های کوتاه‌مدت خاص است. این درمان‌ها در ادامه توضیح داده می‌شود. لازم به ذکر است که روش درمان هر بیمار متفاوت است، چراکه افراد سطح بیماری متفاوت و علائمی متفاوت را تجربه میکنند. درمانی که برای یک فرد مؤثر است ممکن است برای دیگر مؤثر نباشد.
بعضی از افراد ممکن است نیاز داشته باشند که درمان‌های مختلفی را امتحان کنند تا بهترین درمان را برای نشانه‌های اختلال ptsd پیدا کنند. صرف‌نظر از اینکه کدام گزینه را برای درمان انتخاب کرده‌اید، در وهله اول باید حتماً یک پزشک متخصص بهداشت روانی را برای کنترل و درمان بیماری ptsd انتخاب کرده و به آن مراجعه نمایید.
(مطالعه بیشتر: قرص های ضد استرس)
رفتاردرمانی شناختی (CBT)
CBT نوعی روان‌درمانی است که به‌طور مداوم مؤثرترین درمان اختلال PTSD در کوتاه‌مدت و بلندمدت است. رفتاردرمانی شناختی بر اختلال PTSD تمرکز می‌کند، به این معنا که رویدادهای تروما مرکز درمان محسوب می‌شوند. این روش درمانی بر شناسایی، درک و تغییر الگوهای تفکر و رفتار تمرکز دارد. CBT یک درمان فعال است که شامل شرکت در جلسات هفتگی و خارج از آن و یادگیری مهارت‌هایی است که باید در علائم خود به‌کار رود. این روش درمانی معمولاً بین ۱۲ تا ۱۶ هفته طول می‌کشد.
برای درمان اختلال PTSD به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
متخصص درمان PTSD در درمان اختلال PTSD به بیمار کمک می‌کند. ممکن است متخصص برای کاهش علائم بیماری درمان دارویی را شروع کند و یا اینکه تنها از رفتاردرمانی برای بهبود وضعیت بیمار استفاده نماید. گاهی نیز دارودرمانی و رفتاردرمانی به‌صورت ترکیبی بکار گرفته می‌شوند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
جالب بود ممنون از مقاله خوبتون
ممنون از اینکه مقاله رو مطالعه کردین
خوشحالیم که مطالب رو دوست داشتین
سلام. روش درمانی این مشکل چجوریه؟ روانکاوی داره یا دارودرمانی هم استفاده میشه؟
سلام به شما
برای شروع سیر درمان حتما باید به روانپزشک مراجعه کنین تا ارزیابی کامل انجام بشه.
بسته به شرایط، دارودرمانی شروع میشه و یا به روانکاو معرفی می‌شین.
ممکنه هر دو باهم انجام بشه.
این علائم را من دارم وبسیار آزارم میدهد، در مدت ۳۰سال است که از جنگ برگشتم،تا زمانیکه بیدارم کمتر است ولی بمحضی که میخوابم خواب های پریشان و درگیری وانفجار خمپاره ومجروح شدن خودم ودوستانم که با هم در جبهه بودیم وداد وفریاد میکنم اهل خانه بیدارم میکنند واین درحالی است که صدای ضربان قلبم را با گوش احساس میکنم وبسیار عرق کردم،با خواندن این مقاله،مساله را به دکتر قلبم گفتم واو مرا به پزشک اعصاب روان معرفی کرد والان تحت درمان قرار گرفتم.
خدا عوض خیر به شما بدهد که باعث شدید من متوجه بیماریم شوم،
اجرت با خدا
سلام فرزین عزیز
ممنون از توجه شما و اینکه نظرات خودتون رو با ما در میان گذاشتین. همه ما به وجود افراد از خود گذشته چون شما که خودشون و سلامت جسم و روحشون رو ایثار کردن، مدیونیم. خوشحالیم اگر کار ما فایده برای شما داشته و راهگشا بوده. برای شما آرزوی سلامتی پایدار داریم.