آیا بیماری هپاتیت ب درمان می‌شود؟ + پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B

هپاتیت ب بیماری‌ای است که سلامتی کبد را هدف قرار می‌دهد. این بیماری می‌تواند در اثر عوامل عفونی و غیرعفونی ایجاد شود. کبد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اعضای داخلی بدن به شمار می‌رود که وظایف حیاتی زیادی را برعهده دارد که ازجمله آن‌ها می‌توان به سم‌زدایی بدن اشاره کرد. در حال حاضر هپاتیتی که از طریق ویروس منتقل می‌شود، مورد توجه دانشمندان است. بر اساس نوع ویروس این بیماری به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شود: هپاتیت A, B, C, D و E.

نوع ویروس باعث می‌شود تا این بیماری‌ها ازنظر شدت بیماری، قدرت انتقال، نوع پیشگیری و حتی شیوع در منطقه جغرافیایی با یکدیگر متفاوت باشند. برای برخی از آن‌ها روش‌های درمانی شناخته‌شده‌ای وجود دارد و برخی دیگر به‌طور قطعی درمان نخواهند شد. با استفاده از واکسن هپاتیت می‌توان از ابتلا به برخی از آن‌ها جلوگیری کرد و برای  برخی دیگر واکسنی وجود نداشته و لازم است نکات بهداشتی رعایت شود. هپاتیت  A,B و C از شایع‌ترین انواع این بیماری معرفی شده‌اند. در این مقاله به معرفی هپاتیت ب پرداخته‌ می‌شود.

هپاتیت ب چیست؟

قبل از پاسخ به این سوال بهتر است بگوییم هپاتیت چیست؟ بیماری هپاتیت عفونت کبدی است و انواع مختلفی دارد. از هپاتیت B به‌عنوان یک عفونت جدی کبدی یاد می‌شود که می‌تواند زندگی فرد را به‌طور جدی با خطر مواجه سازد. این بیماری توسط ویروس B (HBV) ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به سیروز کبدی، سرطان کبد و در نهایت مرگ شود. هپاتیت B به دو صورت حاد  و مزمن بروز می‌کند.

انواع هپاتیت ب

دو نوع عفونت هپاتیت B وجود دارد. در ادامه به معرفی این دو نوع می‌پردازیم.

هپاتیت ب حاد

در نوع حاد هپاتیت ب  فرد در اوایل بیماری قرار دارد و به تازگی به این بیماری مبتلاشده است. با تشخیص به‌موقع هپاتیت حاد می‌توان از هر ۵ نفر مبتلا به هپاتیت حاد، ۴ نفر را به طور کامل درمان کرد. این نوع هپاتیت به‌صورت کوتاه‌مدت فرد را درگیر خواهد کرد. افرادی که به هپاتیت حاد B مبتلا می‌شوند ممکن است نشانه‌های بیماری را تجربه نکنند این در حالی است که برخی بیماران در کنار علائم شایع هپاتیت با علائمی شبیه سرماخوردگی نیز مواجه خواهند شد. گاهی اوقات شدت بیماری به حدی است که برای درمان لازم است فرد بستری شود.

هپاتیت ب مزمن

اگر هپاتیت B بیشتر از شش ماه طول بکشد و تحت درمان قرار نگیرد، بیماری وارد فاز مزمن می‌شود (مزمن به معنای طولانی مدت است). هپاتیت B مزمن معمولا عوارض متعددی نظیر التهاب و آسیب کبدی به دنبال دارد. این بیماری به‌شدت سلامتی کبد شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و حتی مرگ شود. با درمان به موقع هپاتیت می‌توان از پیامدهای ابتلا به هپاتیت مزمن پیشگیری کرد.

به‌طور متوسط تخمین زده می‌شود این افراد می‌توانند تا سن ۷۰ سالگی برسند. حدود ۱۵ تا ۴۰ درصد افرادی که به این ویروس مبتلا هستند به دلیل بروز ناراحتی‌های شدید کبدی زندگی خود را از دست می‌دهند. یکی از سؤالات رایجی که در مورد ویروس (HBV)  پرسیده می‌شود این است که آیا ویروس منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود؟ باید گفت که این بیماری سیستم دفاعی بدن را مورد هدف قرار نمی‌دهد.

علائم هپاتیت ب چیست؟

علائم هپاتیت ب شناخته‌شده است. با این حال همه افراد به‌طور یکسان آن را تجربه نخواهند کرد. شدت و نوع نشانه‌های بیماری می‌تواند از فردی تا فرد دیگر متفاوت باشد. از رایج‌ترین علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد عضلات یا مفاصل
• دل‌درد
• از دست دادن اشتها
• اسهال
• احساس خستگی بی‌دلیل
• یبوست
• داشتن پوست یا چشم زرد
• ناراحتی و مشکلات معده
• ادرار قهوه‌ای     
• تب خفیف

اختلالات خواب یکی از مشکلاتی است که مبتلایان هپاتیت ب تجربه می‌کنند، به همین دلیل توصیه می‌شود تا بیماران خواب و استراحت کافی داشته باشند. برای مثال دوش آب گرم قبل از خواب می‌تواند منجر به خوابی آرام و راحت شود. همچنین این بیماران باید مصرف نوشیدنی‌های الکلی را کنار بگذارند.

تشخیص هپاتیت ب چگونه است؟

مطمئن‌ترین راه برای تشخیص هپاتیت، انجام آزمایش خون است. در کنار آن از سایر روش‌های پزشکی مانند سونوگرافی شکم و بیوپسی یا بافت برداری نیز استفاده خواهد شد. در آزمایش هپاتیت چگونگی واکنش سیستم ایمنی بدن به ویروس مورد بررسی قرار می‌گیرد. با استفاده از سونوگرافی هم کبد از نظر اندازه، شکل و نحوه جریان خون مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

همچنین آنزیم‌های کبدی نیز برای تشخیص هپاتیت ب مورد آزمایش قرار می‌گیرند. بررسی بالا بودن ALT در آزمایش خون به عنوان یکی از آنزیم‌های کبدی، توسط پزشک صورت می‌گیرد. بهتر است بدانید که بروز علائم کبد چرب در زنان یا مردان می‌تواند در بالا رفتن آنزیم‌های کبدی نیز تاثیرگذار باشد. شما می‌توانید آزمایش کبد چرب را با استفاده از خدمات هومکا انجام دهید.

همچنین اگر رابطه جنسی پرخطر را تجربه کرده‌اید، توصیه می‌شود آزمایش بیماری‌ های مقاربتی را انجام دهید. شایع‌ترین بیماری‌های جنسی قابل تشخیص از طریق آزمایش خون شامل انواع هپاتیت، ایدز، سیفلیس و  ویروس تبخال تناسلی است.

در تشخیص هپاتیت به کمک بیوپسی نمونه‌ای از بافت کبد گرفته می‌شود و برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. از این شیوه به‌عنوان یکی از دقیق‌ترین تکنیک‌های تشخیص ناراحتی‌های کبدی یاد می‌شود. برای این آزمایش لازم است بیمار باید حداقل به مدت شش ساعت از خوردن و آشامیدن خودداری نماید. برای انجام بیوپسی کبد احتمالاً بیمار یک روز در بیمارستان بستری خواهد شد.

اگر قصد دارید سونوگرافی کبد انجام دهید، پیشنهاد می‌شود در روز قبل، از خوردن غذاهای چرب خودداری کنید. بسیاری از پزشکان از بیمار درخواست می‌کنند تا مدت‌زمان ناشتایی را رعایت کنند. بااین‌حال ممکن است سونوگرافی کبد بدون ناشتایی نیز انجام شود. به همین دلیل لازم است در این زمینه با پزشک معالج مشورت داشته باشید. سونوگرافی کبد نیازی به بستری نداشته و در همان روز می‌توانید به منزل مراجعه نمایید.

آیا هپاتیت ب درمان قطعی دارد؟

درمان هپاتیت ب حاد

برای درمان هپاتیت ب حاد، روش خاصی وجود ندارد. در این حالت معمولاً پیشنهاد می‌شود بیمار رژیم غذایی سالمی داشته باشد و به‌اندازه کافی استراحت کند. تجویز نوع دارو در این مرحله از بیماری بستگی به تشخیص پزشکی و بار ویروس در خون دارد. همچنین پزشک نوشیدن مایعات زیاد را به بیماران توصیه می‌کند و از آن‌ها درخواست می‌کنند که از مصرف خودسرانه داروها پرهیز نمایند.  برای مثال مصرف داروهایی مانند استامینوفن، پاراستامول و داروهای ضد استفراغ توصیه نمی‌شود.

درمان هپاتیت ب مزمن

اگر هپاتیت B به مرحله مزمن برسد به احتمال زیاد پزشک از روش دارویی برای توقف فعالیت ویروس استفاده می‌کند. چندین نوع دارو توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای درمان هپاتیت ب تایید شده است که تعدادی از آن‌ها اینترفرون‌های تزریقی و تعدادی نیز قرص‌های ضد ویروسی هستند. مصرف روزانه داروهای تجویز شده فعالیت و تکثیر ویروس هپاتیت را در کبد مهار می‌کند.

مصرف داروها به تدریج التهاب و ورم کبد را کاهش می‌دهد و ریسک انتقال بیماری به دیگران را کاهش خواهد داد. در طی درمان، لازم است بیمار به‌طور مرتب با پزشک معالج در ارتباط باشد تا وضعیت سلامتی او با آزمایشات چکاپ کبد و معاینات لازم کنترل شود. در صورتی که مصرف داروهای تزریقی و خوراکی مؤثر نباشند و کبد دچار آسیب جدی شده باشد، پیوند کبد به‌عنوان آخرین راه درمان معرفی می‌شود.

آیا درمان هپاتیت ب با طب سنتی امکان‌پذیر است؟

از طب سنتی به‌عنوان طب مکمل در درمان بسیاری از بیماری‌ها استفاده می‌شود. برای درمان هپاتیت ب مطالعات زیادی بر روی گیاهان انجام شده است.محققان در طی آن به نتایج مثبتی دست‌یافته‌اند. بااین‌حال شواهد برای تأثیر قطعی این گیاهان در درمان هپاتیت B کافی نیست.

به گفته وب‌سایت mayoclinic اگر بیماری هپاتیت وارد فاز مزمن شود و تحت درمان قرار نگیرد عوارض جدی زیر را به دنبال خواهد داشت:

• اسکار کبد (سیروز): اسکار به زخم‌های وسیعی در بافت کبد گفته می‌شود که ممکن است عملکرد کبد را مختل کند
• سرطان کبد: بروز التهاب مزمن و زخم‌های گسترده در کبد، خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می‌دهد
• نارسایی کبد: نارسایی حاد کبد شرایطی است که در آن عملکرد کبد دچار اختلال می‌شود. هنگامی که این اتفاق رخ دهد برای حفظ زندگی پیوند کبد ضروری است
• بیماری‌های کلیوی یا التهاب عروقی: افراد مبتلا به هپاتیت B بیشتر از سایرین در معرض بیماری‌های کلیوی و التهاب عروق خونی قرار دارند

آیا هپاتیت ب مسری است؟

از هپاتیت ب به‌عنوان یک بیماری مسری یاد می‌شود. تماس مستقیم با برخی مایعات خاص بدن باعث انتقال این بیماری از افراد آلوده به افراد سالم خواهد شد. گرچه این بیماری در همه جای جهان دیده‌ شده است اما در برخی از مناطق جغرافیایی شیوع آن بیشتر است. به همین دلیل گفته می‌شود نوزادان زیادی از همان بدو تولد به این ویروس آلوده هستند.

شیوع این بیماری در  کشورهای آفریقایی، آسیایی، آمریکای جنوبی و کارائیب بیشتر شایع است. به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که به دلایل مختلف مانند تحقیقات پزشکی به این مناطق سفر می‌کنند، نکات بهداشتی را به‌شدت موردتوجه قرار دهند. این ویروس در خارج از بدن انسان می‌تواند حداقل به مدت یک هفته زنده بماند.

هپاتیت از چه طریقی منتقل می‌شود؟

ویروس هپاتیت B از طریق خون و مایع منی منتقل می‌شود. مهم‌ترین روش‌های انتقال ویروس HBV بعبارت‌اند از:

• تماس مستقیم با خون و فرآورده‌های خونی آلوده
• انتقال بیماری از مادر مبتلا به هپاتیت به نوزاد در دوران بارداری و یا زایمان
• استفاده از سوزن و سرنگ مشترک
• داشتن رابطه جنسی با افراد آلوده به بیماری
• انتقال از طریق پیوند اعضا
• تجهیزات پزشکی و دندان‌پزشکی غیراستریل

پیرسینگ (سوراخ کردن بدن)، تاتو (خالکوبی)، طب سوزنی و حتی وسایل کاشت ناخن از دیگر راه‌های بالقوه انتقال ویروس هپاتیت هستند. علاوه‌بر این، استفاده مشترک از وسایلی مانند تیغ، مسواک، ناخن‌گیر، گوشواره افراد را در معرض ابتلا به عفونت قرار می‌دهد. این بیماری از طریق توالت فرنگی، دستگیره در، عطسه، سرفه، در آغوش گرفتن یا خوردن غذا با فردی که به هپاتیت B مبتلا است منتقل نمی‌شود.

چه کسانی در معرض ابتلا به هپاتیت ب قرار دارند؟

ریسک ابتلا به این بیماری در افراد زیر بیشتر است:

• افرادی که در زمینه پزشکی فعالیت دارند
• مردان هم‌جنس‌گرا
• کسانی که به دلایل بیماری‌های دیگر از داروهای تزریقی استفاده می‌کنند
• افرادی که رفتارهای پرخطر جنسی داشته و شریک جنسی‌های متعددی دارند
• کسانی که به بیماری مزمن کبدی مبتلا هستند
• مبتلایان به بیماری‌های کلیوی
• افراد بالای ۶۰ سال بوده و مبتلا به دیابت هستند
• افرادی که به کشورهایی سفر می‌کنند که شیوع بیماری در آنجا زیاد است

هپاتیت B غیرفعال چیست؟

افرادی که به هپاتیت b غیرفعال مبتلا هستند، ازنظر ظاهری سالم به نظر می‌رسند. درواقع غیرفعال‌بودن به این معنا است که عامل بیماری به مدت شش ماه در بدن وجود داشته اما هیچ‌گونه فعالیتی از ویروس در بدن دیده نمی‌شود و کبد دچار آسیب نشده است. درواقع گفته می‌شود بین کبد و ویروس یک توافق شکل‌گرفته و با یکدیگر سازگار شده‌اند. آزمایش‌هایی که از این افراد گرفته می‌شود اغلب طبیعی هستند.

البته غیرفعال بودن ویروس به این معنا نیست که بیمار تحت مراقبت‌های پزشکی قرار نداشته باشد. گاهی اوقات ویروس تا آخر عمر بدون هیچ‌گونه فعالیتی در بدن وجود دارد ولی گاهی نیز ممکن است فعال شده و به کبد آسیب وارد کند. به همین دلیل توصیه می‌شود این افراد مراقبت‌های پزشکی را جدی بگیرند تا در صورت بروز مشکل اقدامات درمانی به‌موقع انجام شود. گفته می‌شود حدود ۱۰ درصد افراد با فعال شدن ویروس مواجه خواهند شد.

راه‌های پیشگیری از هپاتیت B

بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت ب، واکسیناسیون است. بیش از یک میلیارد دوز واکسن هپاتیت B در سراسر جهان تزریق شده و این واکسن برای محافظت از نوزادان، کودکان و بزرگسالان در برابر هپاتیت B بسیار ایمن و موثر بوده است. اعضای خانواده و افرادی که با فرد مبتلا به هپاتیت ب زندگی می‌کنند باید از نظر ابتلا به بیماری و همچنین میزان سطح آنتی‌بادی ضدویروسی آزمایش شوند.

در صورتی که سطح آنتی‌بادی ضدویروسی ناشی از واکسن در سطح مطلوبی قرار نداشته باشد دوز تقویت کننده واکس هپاتیت ب تزریق می‌شود. علاوه بر واکسیناسیون، راه‌های ساده اما مهم دیگری نیز برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B وجود دارد:

• در صورتی‌که دست یا بدن به خون آغشته شد سریع دست‌ و بدن خود را به طور کامل با آب و صابون بشویید
• از روابط جنسی پرخطر پرهیز کنید
• از تماس مستقیم با خون و ترشحات بدن خودداری کنید
• قطرات خون بر روی سطوح را با محلول ضدعفونی کننده مخصوص سطوح پاک کنید
• در صورتی‌که در دست و پا بریدگی وجود دارد به خوبی آن را با پانسمان زخم بپوشانید
• از استفاده مشترک از لوازم شخصی مانند تیغ، ناخن‌گیر، مسواک و گوشواره و انگشتر خودداری کنید
• نوار بهداشتی و تامپون را پس از استفاده، در کیسه‌های پلاستیکی دور بریزید
• از استفاده از سرنگ‌های مشترک خودداری کنید
• اطمینان حاصل کنید که در سوراخ کردن گوش یا بدن، تاتو و طب سوزنی از سوزن‌های استریل استفاده می‌شود
• در صورت ابتلا به این بیماری باید سعی کنید از ابتلا بیماری‌های دیگر پیش‌گیری کنید

طول عمر بیماران هپاتیت ب

بیماران مبتلا به هپاتیت چند سال عمر می‌کنند؟ چنانچه هپاتیت ب به‌موقع تشخیص داده شود و فرد تحت درمان دارویی قرار داشته باشد می‌تواند طول عمری طبیعی داشته باشد. این موضوع به‌طور کامل به وضعیت سلامتی عمومی بیمار و شدت بیماری بستگی خواهد داشت. با از بین رفتن کبد، بسیاری از عملکرد اندام‌های مختلف بدن از بین خواهد رفت و درنتیجه زندگی فرد تهدید می‌شود. به همین دلیل توصیه می‌شود افرادی که در معرض خطر قرار دارند، هر چه سریع‌تر نسبت به انجام آزمایش هپاتیت اقدام کنند تا در صورت آلودگی، از مراقبت‌های پزشکی بهره ببرند.

چه کسانی باید واکسن هپاتیت ب بزنند؟

برای در امان ماندن از هپاتیت ب واکسن بهترین راه پیشگیری است. این واکسن در طی سه مرحله به متقاضیان تزریق خواهد شد. برای همه نوزادان در بدو تولد تزریق واکسین هپاتیت ضروری است. همچنین افراد زیر ۱۸ سال که تاکنون واکسینه نشده‌اند نیز باید این واکسن را دریافت کنند. گروه‌های دیگری که بایستی حتماً واکسینه شوند، افرادی هستند که بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت قرار دارند:

• افرادی که مبتلا به بیماری‌های مزمن کبدی، بیماری کلیوی و یا مبتلا به HIV/AIDS هستند
• مسافران که به مناطقی از جهان سفر می‌کنند که شیوع HBV در آنجا بالاست
• معتادان تزریقی
• افرادی که روابط پرخطر جنسی را تجربه می‌کنند
• بزرگسالان مبتلا به دیابت
• فردی که همسر یا حداقل یکی از افراد خانواده به این بیماری مبتلا است
• مردان هم‌جنس‌گرا

علاوه بر موارد بالا، افرادی که بواسطه شغل خود از جمله پزشکان، پرستاران و کادر آزمایشگاه که در معرض خون و ترشحات بدن هستند از گروه‌هایی به شمار می‌آیند که نیاز بالایی به تزریق واکسن هپاتیت دارند.

ایمنی‌زایی واکسن هپاتیت ب در پیشگیری از ابتلا به هپاتیت چقدر است؟

واکسن هپاتیت ایمن و موثر است. با استناد به شواهد علمی سازمان بهداشت جهانی (WHO)، این واکسن در حدود ۹۸ تا ۱۰۰ درصد در برابر ابتلا به ویروس موثر است. علاوه بر واکسن، پیشرفت‌های زیر در عرصه سلامت و پزشکی سبب پیشگیری بیشتر از هپاتیت شده‌اند:

• گسترش شیوه‌های ایمن انتقال خون و غربالگری به پیشگیری از انتقال این بیماری کمک فراوانی کرده است. در سراسر جهان افراد اهدا کننده خون از نظر ابتلا به هپاتیت ب غربالگری می‌شوند
• گسترش روش‌های ایمن درمانی و مراقبتی و استفاده از سرنگ و سرسوزن‌های استریل و عاری از ویروس از عوامل تاثیرگذار در کاهش گسترش این بیماری بوده است
• آموزش وسیع و جهانی شیوه‌های پیشگیری از انتقال بیماری‌ها در روابط جنسی در کنترل بیماری‌های منتقله از راه جنسی بسیار موثر بوده است

واکسن هپاتیت B تا چندسال از بیماری پیشگیری می‌کند؟

مطالعات نشان داده است که واکسن هپاتیت ب تا ۲۰ سال در پیشگیری از ابتلا به هپاتیت موثر است. البته این احتمال وجود دارد که در برخی افراد واکسن به طور مادام العمر دوام داشته باشد. اگر واکسن اولیه پس از چند سال اثر خود را از دست بدهد، دوز تقویت کننده هپاتیت B تزریق می‌شود. میزان ماندگاری اثر واکسن هپاتیت ب به نوع واکنش سیستم ایمنی بستگی دارد و از فردی به فرد دیگر این پاسخ متفاوت است.

آزمایش HBsAg چیست؟

HBSAG پروتئین سطحی پوشش ویروس است. این آزمایش به تشخیص بیماری هپاتیت کمک می‌کند. برای انجام آزمایش HBsAg نیازی نیست ناشتا باشید. برای این منظور به نمونه خون نیاز است که به‌طور روتین از ورید بازویی انجام خواهد شد. پس از گذشت یک روز معمولاً نتیجه آزمایش به متقاضی ارائه می‌شود. این آزمایش به‌عنوان یکی از تست‌های غربالگری در دوران بارداری نیز به شمار می‌رود. به‌این‌ترتیب سلامت مادر و جنین بررسی خواهد شد.

به‌منظور بررسی‌های دقیق‌تر ممکن است در کنار آزمایش هپاتیت B از سایر تست‌های آزمایشگاهی نیز استفاده شود که ازجمله آن‌ها می‌توان به آزمایش‌های عملکرد کبد اشاره کرد.

هپاتیت ب و کرونا

این‌طور به نظر می‌رسد افرادی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند هپاتیت ب هستند، بیش از سایرین در برابر کرونا آسیب‌پذیر هستند. به همین دلیل محققان به این افراد توصیه می‌کنند تا پروتکل‌های بهداشتی در رابطه با کرونا را بسیار جدی بگیرند. کووید ۱۹ می‌تواند باعث بروز ناراحتی‌های گوارشی مانند اسهال و اسهال خونی شود و سیستم کبدی را درگیر کند.

اگر به ویروس هپاتیت ب مبتلا شدم چه کار کنم؟

اگر به هر دلیلی در مواجه با این ویروس قرارگرفته‌اید،‌ باید هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی را انجام دهید. توصیه می‌شود حداکثر به مدت یک هفته پس از آلودگی احتمالی، مراقبت‌های تشخیصی و درمانی انجام شود. هر چه بیماری را زودتر تشخیص دهید به همان اندازه شانس بیشتری برای کنترل آن دارید. خوب است بدانید ویروس هپاتیت b  از طریق عطسه و سرفه منتقل نمی‌شود. حتی لازم نیست از  وسایل غذاخوری تفکیک‌شده استفاده نمایید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.