دیابت نوع دو چیست؟ + دیابت نوع ۲ چه علائمی دارد؟

امروزه اغلب مردم از بیماری دیابت آگاهی نسبی دارند و می‌دانند که این بیماری در سه نوع ۱، ۲ و دیابت بارداری شیوع بالایی دارد. دیابت نوع دو نسبت به انواع دیگر آن در افراد بیشتر مشاهده می‌شود. خوب است بدانید زمانی که به این بیماری مبتلا شوید، دیگر نمی‌توانید با رعایت چند دستورالعمل پزشکی ساده قند خون را کنترل کنید. بنابراین بهترین اقدام پیشگیری از ابتلا است. اما کسانی که به دیابت نوع دو مبتلا هستند، چگونه می‌توانند این بیماری مزمن را تا حدودی تحت کنترل داشته باشند؟ در این قسمت از مجله هومکا با ما همراه باشید تا به پاسخ برخی از سؤالات متداول درباره این بیماری یرسیم. برای ثبت درخواست آزمایش قند خون در منزل کلیک کنید.

دیابت نوع دو چیست؟

دیابت ملیتوس، دیابت شیرین و دیابت بزرگسالان اسامی متعددی هستند که برای دیابت نوع ۲ به کار می‌روند. در دیابت نوع دو همانند دیابت نوع یک، بدن نمی‌تواند از گلوکز برای دریافت انرژی استفاده کند. به این ترتیب مقدار گلوکز خون در دیابت نوع دو بالا است. دیابت نوع دو به دلیل اختلال در مکانیسم سوخت و ساز بدن ایجاد می‌شود. همان‌طور که می‌دانید وظیفه تنظیم گلوکز در بدن به عهده دو هورمون انسولین و گلوکاگون است.

انسولین به سلول‌ها اجازه می‌دهد که از گلوکز خون به عنوان سوخت استفاده کنند. یعنی در شرایط عادی، هورمون انسولین باعث کاهش گلوکز خون می‌شود. اما در دیابت نوع دو شرایط فرق می‌کند. در دیابت نوع دو پانکراس هورمون انسولین تولید می‌کند، اما سلول‌ها نسبت به انسولین مقاوم هستند. یعنی هورمون انسولین روی فعالیت آن‌ها تاثیری نمی‌گذارد. به همین دلیل به تدریج تولید هورمون انسولین در پانکراس کاهش و گلوکز خون افزایش می‌یابد.

علائم دیابت نوع دو

دیابت نوع دو محدودیت سنی ندارد و حتی کودکان نیز درگیر آن می‌شوند. دیابت۲ برخلاف دو نوع دیگر علائم خیلی واضحی ندارد و حتی برخی از افراد پس از ابتلا نیز مطلع نمی‌شوند؛ بنابراین بهتر است که علائم شایع آن را بشناسیم. در ادامه به بررسی علائم دیابت می‌پردازیم.

سردرد مداوم

از اولین علائم ابتلا به دیابت نوع۲ می‌توان به سردرد اشاره کرد. این سردرد معمولاً همراه با علائم خفیف دیگری همچون تاری دید و خستگی مشاهده می‌شود. این نشانه‌ها زمانی ظهور می‌کنند که سطح قند خون به‌صورت کنترل نشده در حال افزایش باشد.

تشنگی همیشگی

یکی از شایع‌ترین علائم دیابت نوع دو احساس تشنگی است. فرد به اندازه کافی آب می‌نوشد اما همچنان احساس تشنگی دارد. این تشنگی همراه با علامت‌های دیگری بروز می‌کند. به‌عنوان‌مثال بیمار مرتباً احساس گرسنگی دارد و با اینکه کمی پیش‌تر مقدار قابل‌توجهی غذا خورده احساس ضعف می‌کند. خشک شدن دهان، تکرر ادرار و کاهش و افزایش ناگهانی وزن نیز از نشانه‌های دیگری هستند که همراه با تشنگی مفرط در بیمار مبتلا به این نوع دیابت مشاهده می‌شوند.

تیرگی پوست

این تیرگی معمولاً در زیر بغل و اطراف کشاله ران مشاهده می‌شود.

نداشتن دید واضح

تاری دید یکی دیگر از علائمی است که در مبتلایان به دیابت نوع ۲ مشاهده می‌شود. تاری دید در صورت افزایش و کاهش ناگهانی قند خون رخ می‌دهد.

کاهش وزن شدید

زمانی که فرد دچار دیابت نوع دو می‌شود، اختلالات متعددی در بدنش بروز می‌کند و تبدیل انرژی مانند گذشته انجام نمی‌گیرد. دلیل این اتفاق این است که سلول‌های بدن توانایی لازم برای جذب قند از طریق مواد غذایی و گلوکزی که وارد بدن شده را ندارند. در نتیجه بیمار کالری کمتری دریافت می‌کند، بیشتر تشنه می‌شود، بیشتر نیاز به دفع ادرار خواهد داشت و در نهایت وزن بیشتری از دست خواهد داد.

مشاهده خون در ادرار

یکی از واکنش‌های عجیب کلیه‌ها در برابر افزایش قند خون و ابتلا به دیابت این است که کلیه‌ها سعی می‌کنند برای کنترل دیابت نوع دو و یا دفع قند اضافه خون را از طریق ادرار از بدن خارج کنند. دقت کنید درصورتی‌که چنین علامتی را مشاهده کردید احتمال اینکه دچار عفونت ادراری شوید خیلی بالاست، بنابراین حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

احساس درد و بی‌حسی در پاها

بی‌حسی و درد در پا زمانی رخ می‌دهد که قند خون برای مدت طولانی در سطح بالایی باقی بماند. در این حالت عصب بافت‌های بدن صدمه می‌بینند. این درد غالباً از پاشنه پا شروع شده و کم‌کم به سمت بالا و اندام دیگر حرکت می‌کند. معمولاً این درد و بی‌حسی افرادی را درگیر می‌کند که بیش از ۲۵سال است مبتلا به دیابت نوع ۲هستند.

اختلال در عملکرد جنسی

یکی از مشخص‌ترین علائم از دست رفتن قوای جنسی یا ضعف قوای جنسی در مردان و زنان است. خشکی واژن نیز دیگر مشکلی است که بانوان مبتلا به دیابت نوع دو را درگیر می‌کند.

به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic عواملی که خطر ابتلا به دیابت نوع دو را افزایش می‌دهد عبارت است از:

• اضافه‌وزن و چاقی
• نداشتن تحرک کافی
• سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری
• کلسترول خوب پایین و تریگلیسرید بالا
• چاقی شکمی
• دیابت بارداری
• افزایش سن
• پیش دیابت
• سندرم تخمدان پلی کیستیک

علت دیابت نوع ۲ چیست؟

دیابت نوع دو زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های بدن قادر نیستند به انسولین به‌درستی پاسخ دهند درنتیجه قند خون به‌تدریج افزایش‌یافته و فرد دچار پدیده مقاومت به انسولین خواهد شد. علت مقاومت به انسولین یکی از موارد زیر است:

• فاکتورهای سبک زندگی ناسالم ازجمله چاقی و عدم ورزش
• ژنتیک و وجود ژن‌های غیرطبیعی در سلول‌ها که از عملکرد بهینه سلول‌ها جلوگیری می‌کنند

تفاوت دیابت نوع یک و نوع دو

اگرچه دیابت نوع یک و نوع ۲ هر دو دارای ویژگی‌های مشترک هستند اما تفاوت‌های زیادی هم دارند. تفاوت اصلی بین دیابت نوع یک و نوع دو این است که دیابت نوع یک اساس ژنتیکی دارد و اغلب در اوایل زندگی ظاهر می‌شود اما نوع دو عمدتاً به سبک زندگی مربوط می‌شود و در طول سالیان بروز می‌کند. در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده حمله می‌کند و آن‌ها را از بین می‌برد. درواقع دیابت نوع یک نوعی اختلال خود ایمنی به شمار می‌رود درحالی‌که دیابت نوع دو چنین نیست بلکه در اثر مصرف زیاد غذاهای قندی و عدم تحرک ایجاد می‌شود.

تشخیص دیابت نوع دو

برای تشخیص دیابت نوع ۲ آزمایش‌های زیر تجویز می‌شوند:

• تست قند سه ماهه یا آزمایش hba1c
• آزمایش FBS
• تست قند خون تصادفی
• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی یا تست GTT

علاوه بر این ممکن است پزشک آزمایش قند خون دو ساعته (تست ۲hpp) یا آزمایش ادرار هم درخواست کند. هر کدام از این آزمایش‌ها شرایطی دارند که باید حتما آن‌ها را رعایت کنید.

میزان قند خون در دیابت نوع دو

مقدار طبیعی قند خون در افراد مبتلا به این نوع دیابت به شرح زیر است:

• در حالت ناشتا میزان قند خون مبتلایان به دیابت باید در حدود ۸۰ تا ۱۳۰میلی‌گرم باشد
• دو ساعت پس از مصرف غذا قند خون مبتلایان باید کمتر از ۱۸۰ میلی‌گرم باشد

درمان دیابت نوع دو

درمان قطعی دیابت امروز یک رویای دست‌نیافتنی نیست و تاکنون روش‌های گوناگونی برای کنترل و مهار این بیمار شایع ارائه‌شده است. در حوزه‌های مختلف طب سنتی، پزشکی و جراحی امروز روش‌های مختلفی هستند که می‌توانند به درمان و کنترل دیابت نوع دو کمک کنند. امروزه برای درمان دیابت نوع دو روش‌های درمانی متعددی وجود دارد. همچنان نمی‌توان گفت که ۱۰۰ درصد این بیماری قابل‌درمان است؛ اما داروهای زیادی هستند که می‌توانند در کنترل قند خون و بهبود وضعیت مبتلایان به آن کمک‌کننده باشند.

داروهای دیابت نوع دو

بهترین قرص دیابت نوع دو طبق تشخیص پزشک و بررسی وضعیت بیمار تجویز می‌شود. برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است نیاز به مصرف انسولین داشته باشند. هرگونه مصرف دارو، مکمل و یا دمنوش در افراد دیابتی فقط با تجویز پزشک امکان‌پذیر است و مصرف خودسرانه پیامدهای جدی به دنبال خواهد داشت. تعدادی از مهم‌ترین داروهای مورد استفاده برای درمان دیابت نوع دو به قرار زیر است.

مهارکننده‌های آلفا گلوکوزیداز

این داروها در تجزیه غذاهای قندی و نشاسته‌ای به بدن کمک می‌کنند. اثر این داروها در بلندمدت به کاهش سطح قند خون منتهی می‌شود. از مهارکننده‌های آلفا گلوکوزیداز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آکاربوز
• میگلیتول
• بیگوانیدها

بیگوانیدها میزان قند تولیدشده در کبد و همچنین میزان جذب گلوکز از روده را نیز کاهش می‌دهند. رایج‌ترین بیگوانید داروی متفورمین است.

آگونیست دوپامین

قرص بروموکریپتین یک داروی پرکاربرد از دسته آگونیست‌های دوپامین است. مکانیسم اثر این دارو به‌طور دقیق مشخص نیست اما بعضی از شواهد علمی بیانگر آن است که  قرص بروموکریپتین از مقاومت بدن نسبت به انسولین جلوگیری می‌کند.

مهارکننده‌های دی پپتیدیل پپتیداز (DPP-۴)

مهارکننده‌های DPP-۴ به پانکراس کمک می‌کنند تا انسولین بیشتری تولید کند. این گروه دارویی قادر است بدون ایجاد هیپوگلیسمی (افت ناگهانی قند خون) قند خون را کاهش دهد.

آگونیست‌های GLP-۱

این داروها شبیه هورمون طبیعی به نام اینکرتین هستند و قادرند رشد سلول‌های بتای پانکراس را تسریع کرده و همچنین مقدار انسولین مصرفی بدن را افزایش ‌دهند. آگونیست‌های GLP-۱ اشتها و مصرف گلوکاگون بدن را کاهش می‌دهند. از این داروها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• آلبیگلوتاید
• دولاگلوتاید
• اگزناتید
• لیراگلوتاید
• سماگلوتید

جدیدترین روش درمان دیابت نوع ۲

یکی از جدیدترین روش‌های درمان جراحی باریاتریک و متابولیک است. با انجام این جراحی بیمار کاهش وزن قابل‌توجهی را تجربه می‌کند. برخی متخصصین این جراحی را درمان قطعی دیابت نوع ۲ و فشارخون معرفی می‌کنند. این روش تاکنون بر بسیاری افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تأثیر خوبی برجای گذاشته، اما همچنان فرد مبتلا زمانی می‌تواند این روش درمانی را انتخاب کند که متخصص تشخیص داده باشد.

کنترل دیابت نوع دو با ورزش

تاثیر ورزش بر دیابت برای همه افراد آشکار است. فعالیت بدنی و انواع ورزش‌ها مصرف انرژی و سوزاندن کالری را افزایش می‌دهند. زمانی که ورزش برنامه‌ریزی‌شده و هدفمند باشد این تأثیر بسیار چشمگیرتر خواهد بود. با ورزش کردن آسان‌تر می‌توان سطح گلوکز خون را در دیابت نوع ۲ کنترل کرد. می‌توان با ورزش منظم عوامل خطر حمله قلبی ناشی از دیابت را کاهش داد و به کاهش وزن کمک کرد.

با افزایش تحرک بدنی سلامت قلبی و عروقی، قدرت عضلانی، حساسیت به انسولین و ده‌ها فاکتور مرتبط با سلامتی ارتقا می‌یابد. برنامه اصولی  برای ورزش و فعالیت بدنی باید متناسب با نیازهای خاص هر فرد و شرایط جسمانی وی تنظیم شود، بنابراین در این مورد توصیه می‌شود با پزشک مشورت کنید.

آیا افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید انسولین مصرف کنند؟

برای تمامی کسانی که دچار دیابت نوع ۱ هستند تزریق انسولین جهت تنظیم سطح قند خون حیاتی است. اما انسولین برای همه افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ ضروری نیست بلکه در درصد کمی از مبتلایان و بسته به صلاحدید پزشک استفاده از انسولین تجویز می‌شود. معمولاً در شرایطی که نتوان با تغییر رژیم غذایی، انجام ورزش منظم و کاهش وزن قند خون را به محدوده نرمال بازگرداند انسولین جهت کمک به روند درمان برای فرد دیابتی تجویز می‌شود.

رژیم غذایی دیابت نوع دو

رژیم غذایی دیابت نوع دوچندان تفاوتی با رژیم غذایی دیگر افراد ندارد، اما این گروه لازم است چند دستورالعمل را رعایت کنند تا به نتیجه مطلوب دست یابند:

• پیش از مصرف مواد غذایی جدول ارزش غذایی محصول را مطالعه کنند
• در وعده‌های کوچک غذا میل کنند
• طبق برنامه غذایی که پزشک ارائه کرده پیش بروند
• پرخوری نکنند
• غذاهای کم‌کالری اما مغزی مصرف کنند
• نوشیدنی قندی و آبمیوه مصنوعی مصرف نکنند
• برنج سفید را حذف کرده و برنج قهوه‌ای را جایگزین کنند
• گوشت فرآوری شده میل نکنند
• غذاهای چرب نخورند
• مواد غذایی تهیه‌شده از شکر و آرد سفید مصرف نکنند

غذاهای مفید برای دیابت نوع دو

برای تنظیم گلوکز خون در دیابت نوع ۲ باید رژیم غذایی غنی از مواد مغذی را انتخاب کنید که بتواند به تأمین فیبر غذایی، ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن کمک کند. همچنین باید مطمئن شوید که انواع چربی‌های سالم برای قلب، ازجمله اسیدهای چرب غیراشباع در برنامه غذایی شما وجود دارد. بر اساس منابع علمی یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به کاهش سطح کلسترول و گلوکز خون کمک کند.

مصرف مقادیر مناسب مواد غذایی حاوی فیبر سطح قند خون را بهبود می‌بخشد. فیبر می‌تواند موجب احساس سیری به مدت طولانی‌تری شود از پرخوری جلوگیری کند. رژیم غذایی نیز باید متعادل باشد. رژیم‌های غذایی بسیار محدودکننده که با سبک زندگی شما مطابقت ندارند در درازمدت تأثیرات منفی بر سلامتی خواهند داشت. در این قسمت از مقاله چند نمونه از غذاهای مغذی و مفید برای بیماران دیابتی که وجود آن‌ها در رژیم غذایی توصیه می‌شود، ذکرشده است:

• میوه‌ها (سیب، پرتقال، توت، خربزه، گلابی، هلو)
• سبزیجات (کلم بروکلی، گل‌کلم، اسفناج، خیار، کدوسبز)
• غلات کامل (کینوآ، جو دوسر، برنج قهوه‌ای)
• حبوبات (لوبیا، عدس، نخود)
• آجیل (بادام، گردو، پسته، بادام هندی)
• دانه (دانه چیا، دانه کدوتنبل، دانه کتان، شاهدانه)
• غذاهای غنی از پروتئین (مرغ بدون پوست، غذاهای دریایی، گوشت قرمز بدون چربی، توفو، تمپه)
• چربی‌های مفید برای قلب (روغن زیتون، آووکادو، روغن کانولا، روغن کنجد)
• نوشیدنی‌ها (آب، قهوه، چای شیرین نشده، آب سبزیجات)

صبحانه برای دیابت نوع دو

مصرف نان لواش سفید در صبحانه را کاهش دهید و به‌جای آن از نان‌های سبوس‌دار مانند سنگک استفاده کنید. نان‌های سبوس‌دار در تنظیم قند خون تأثیر مفیدی دارند و برای سلامت گوارشی بهتر هستند. به جای مربا، موز له‌شده یا خرمای تازه را امتحان کنید. شوید محصولی که خریداری می‌کنید هیچ افزودنی مانند شکر یا روغن پالم نداشته باشد. سعی کنید هنگام تهیه صبحانه استفاده از روغن اشباع را محدود کنید و از روغن‌های گیاهی غیراشباع مانند روغن‌زیتون یا کلزا استفاده کنید. میوه و سبزیجات بیشتری به صبحانه اضافه کنید تا فیبر دریافتی خود را افزایش دهید.

عوارض دیابت نوع ۲

مهم‌ترین عوارض دیابت نوع دو به شرح زیر است:

هیپوگلیسمی

به پایین آمدن ناگهانی گلوکز خون هیپوگلیسمی گفته می‌شود. این عارضه از علائم و عوارض حاد هپاتیت نوع دو محسوب می‌شود. در افراد دیابتی که در طول روز داروهایی مثل انسولین و سولفونیل اوره مصرف می‌کنند احتمال نوسانات گلوکز خون محتمل است. برای مثال اگر کمتر از حد معمول غذا بخورید یا فعالیت بیشتری داشته باشید ممکن است گلوکز خون شما بیش‌ازحد پایین بیاید.

رتینوپاتی دیابتی

درصورتی‌که سطح گلوکز خون برای مدت طولانی بالاتر از محدوده طبیعی خود باشد می‌تواند باعث ابتلا به آب مروارید و آسیب شبکیه چشم شود. ازاین‌رو، به‌منظور جلوگیری از مشکلات چشمی مرتبط با دیابت، همواره باید سعی کنید که گلوکز خون را در محدوده نرمال حفظ کنید.

بیماری کلیوی

اگر دیابت درمان نشود عوارض کلیوی که نفروپاتی دیابتی نیز نامیده می‌شوند منجر به اختلال در عملکرد کلیه خواهند شد. این وضعیت در طول سالیان می‌تواند باعث از کار افتادن کلیه‌ها شود. برای جلوگیری از نفروپاتی دیابتی، آزمایش میکروآلبومینوری و سایر آزمایشات چکاپ باید هر سال انجام شود. در این آزمایشات میزان پروتئین موجود در ادرار اندازه‌گیری می‌شود.

نوروپاتی دیابتی

آسیب عصبی ناشی از دیابت به‌عنوان نوروپاتی دیابتی نیز شناخته می‌شود. اعصاب بدن توسط رگ‌های خونی کوچکی تغذیه می‌شوند بنابراین اگر رگ‌ها آسیب ببینند در نهایت اعصاب نیز آسیب خواهند دید. برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ علائم آسیب عصبی را نشان می‌دهند. انواع مختلفی از نوروپاتی دیابتی وجود دارد که شامل نوروپاتی محیطی، نوروپاتی اتونوم، نوروپاتی پروگزیمال و کانونی است. نوروپاتی محیطی دیابتی شایع‌ترین شکل آسیب عصبی است و اغلب بر اعصاب دست و پا تأثیر می‌گذارد.

آسیب به اندام‌های داخلی

دیابت نوع ۲ همچنین می‌تواند رگ‌های خونی بزرگ را تحت تأثیر قرار دهد و در نهایت باعث تشکیل پلاک عروقی شود. این روند در طی چندین سال و به‌طور بالقوه منجر به حمله قلبی، سکته یا انسداد عروق در پاها می‌شود. جهت پیشگیری از بیماری قلبی و سکته مغزی، باید دیابت را با انتخاب سبک زندگی سالم به خوبی مدیریت کرد. یکی دیگر از عوارض این بیماری زخم پای دیابتی است.

پیشگیری از دیابت نوع دو

تمام مردم در هر سنی در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند و ازاین‌رو همه ما باید با چگونگی پیشگیری از این بیماری آشنا باشیم. اگر دچار اضافه وزن هستید یا والدین، برادر یا خواهری مبتلا به دیابت نوع ۲ دارید نسبت به دیگران بیشتر مستعد ابتلا به دیابت هستید بنابراین باید با حساسیت و توجه بیشتری اقدامات لازم برای پیشگیری از ابتلا به دیابت را در زندگی خود پیاده‌سازی کنید.

خبر خوب این است که می‌توان از ابتلا به دیابت پیشگیری کرد. اصل کلیدی در پیشگیری از دیابت انتخاب سبک زندگی سالم است. شما می‌توانید با کاهش وزن و پیروی از یک برنامه غذایی کم‌کالری و فعالیت بدنی بیشتر در روزهای هفته، از دیابت نوع ۲ پیشگیری کنید. بهتر است برای تنظیم رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت‌های ورزشی با پزشک مشورت کنید.

آیا دیابت نوع دو درمان قطعی دارد؟

باوجوداینکه برخی از پزشکان و متخصصین در حوزه‌های مختلف تشخیص و درمان مدعی هستند یک‌سری از روش‌های دارویی و جراحی درمان قطعی دیابت نوع ۲ هستند، اما نمی‌توان دراین‌باره به‌یقین صحبت کرد؛ اما می‌توانیم با استفاده از روش‌های موجود تا حدود زیادی این بیماری را کنترل کنیم. اگر قصد انجام آزمایش قند خون را دارید می‌توانید از خدمات آزمایش در محل هومکا استفاده کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره ۶۷۳۷۱-۰۲۱ تماس حاصل فرمایید و یا بر روی بنر زیر کلیک کنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.