دیابت نوع یک چیست و چگونه درمان می‌شود؟

با توجه به شیوع بالای دیابت در این سال‌ها، خیلی از افراد خود و یا اطرافیانشان به‌نوعی درگیر این بیماری مزمن بوده و در پی راهکاری برای بهبودی هر چه سریع‌تر هستند. قبل از اینکه به روش‌های درمانی اشاره کنیم بهتر است بیماری دیابت نوع یک را بهتر بشناسیم پس با مقاله‌ای دیگر از مجله هومکا همراه باشید. اگر قصد دارید آزمایش چکاپ قند خون را انجام دهید، می‌توانید با استفاده از خدمات هومکا تحت پوشش بیمه پایه و تکمیلی این آزمایش را در منزل انجام دهید. برای ثبت درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.

دیابت نوع ۱ چیست؟

دیابت نوع ۱ یک بیماری خود ایمن و یکی از انواع دیابت است که در آن سلول‌های سیستم ایمنی بدن به‌تدریج سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس را از بین می‌برند و درنتیجه پانکراس قادر نخواهد بود که برای کنترل قند خون انسولین کافی به جریان خون آزاد کند.

زمانی که انسولین به مقدار کافی در بدن موجود نباشد قند خون روزبه‌روز افزایش یافته و عوارض متعددی برای بیمار به دنبال خواهد داشت. ازاین‌رو در روش‌های درمانی سعی می‌شود که سطح انسولین به محدوده نرمال برسد و گلوکز نیز برای متابولیسم وارد سلول‌ها شود. بهترین راه برای تشخیص دیابت، انجام آزمایش قند خون است.

علت ابتلا به دیابت نوع یک

هنوز به طور دقیق مشخص نشده که علت ابتلا به دیابت نوع یک چیست. بسیاری از پزشکان معتقدند که دیابت نوع یک، نوعی بیماری خودایمنی است. یعنی در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، سلول‌های سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های پانکراس حمله می‌کنند. همان‌طور که می‌دانید سلول‌های پانکراس مسئول تولید و ترشح هورمون انسولین در بدن هستند. به این ترتیب وقتی مورد تهاجم قرار می‌گیرند، دیگر انسولین در بدن تولید نمی‌شود. در نتیجه فقدان هورمون انسولین موجب افزایش گلوکز خون و پیدایش دیابت نوع یک می‌شود. عوامل زیر در بروز دیابت نوع یک موثر هستند:

• عوامل محیطی
• سابقه ابتلای والدین به دیابت نوع یک
• سن
• عوامل ژنتیکی

عوارض دیابت نوع یک

دیابت نوع یک بیماری خطرناکی است و به مرور زمان عوارض مختلفی را برای افراد به همراه دارد. وقتی برای مدت طولانی میزان گلوکز خون زیاد باشد، سلول‌ها به جای مصرف گلوکز از سلول‌های چربی به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. همین مساله موجب بروز عوارض دیابت نوع یک می‌شود:

• مشکلات مربوط به بینایی. دیابت نوع یک در صورتی که درمان نشود، منجر نابینایی فرد می‌گردد
• مشکلات عصبی. دیابت نوع یک می‌تواند باعث بی‌حسی و نوروپاتی دیابتی شود
• افزایش ابتلا به عفونت‌ها. مبتلایان به دیابت نوع یک بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به عفونت‌ها هستند
• آسیب کلیوی. افزایش گلوکز خون و تکرر ادرار، منجر به آسیب کلیه‌ها و از کار افتادن آن‌ها می‌شود
• قطع عضو به خصوص پا. در افراد مبتلا به دیابت نوع یک، زخم‌ها دیرتر بهبود می‌یابند. همین موجب عفونت شدید آن‌ها و در نهایت قطع عضو می‌شود. این افراد باید در برابر زخم و آسیب‌دیدگی از خود محافظت کنند
• حمله قلبی
• ابتلا به بیماری‌های پریودنتال و بیماری‌های لثه‌ای
• سردرد‌های شدید
• اختلال تکلم و راه‌رفتن
• مشکلات گوارشی نظیر اسهال، استفراغ و یبوست
• افزایش ریسک عفونت باکتریایی و قارچی پوست و دهان
• افزایش ریسک بروز نقایص مادرزادی و سقط جنین در هنگام بارداری
• کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ در مردان
• عفونت واژن

دیابت نوع یک خطرناک‌تر است یا دیابت نوع دو؟

یکی از سوالاتی که در ذهن بسیاری از افراد وجود دارد میزان مخاطره‌آمیز بودن و تفاوت دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ است. در ابتدا بهتر است بدانیم که هر دو نوع دیابت تقریباً علائم مشابهی دارند و در بلندمدت عوارض متعدد و یکسانی را رقم می‌زنند. بااین‌حال دیابت نوع یک با دیابت نوع دو ازنظر نوع بیماری تفاوت بسیاری دارد.

دیابت نوع ۱ زمانی ایجاد می‌شود که بدن فرد قادر نیست هورمون انسولین تولید کند ازاین‌رو گلوکز خون توانایی ورود به سلول‌های بدن را ندارد. این بیماران برای بهبود علائم خود بایستی داروهای انسولینی دریافت کنند. اما در دیابت نوع دو به‌اندازه کافی انسولین در خون وجود دارد اما سلول‌های بدن به انسولین تولیدشده پاسخی نمی‌دهند و درواقع گیرنده‌های انسولینی بر روی سلول‌ها دچار نقص است.

علائمی که در دیابت نوع ۱ و ۲ ظاهر می‌شوند به دلیل بالا رفتن قند خون است و معمولاً علائم یکسانی ازجمله تکرر ادرار، گرسنگی و تشنگی مفرط، خستگی، تاری دید، بهبودی دیرهنگام زخم‌ها مشاهده می‌شود. دیر تشخیص دادن و درمان دیرهنگام دیابت منجر به آسیب‌های جدی ازجمله بیماری‌های قلبی و عروقی، پارگی شبکیه و خون‌ریزی چشم، آسیب به کلیه‌ها و دستگاه ادراری و آسیب به دستگاه گوارش می‌شود.

به گفته وب‌سایت Mayoclinic علائم بیماری دیابت نوع ۱ به شرح زیر است:

• افزایش تشنگی
• تکرر ادرار
• گرسنگی شدید
• کاهش وزن ناخواسته
• شب‌ادراری کودکان
• تاری دید
• ضعف و خستگی
• تغییرات خلقی

آیا دیابت نوع یک درمان قطعی دارد؟

بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ به‌منظور تنظیم قند خون و پیشگیری از پیامدهای مخاطره‌آمیز نوسانات گلوکز، نیاز به دریافت دوزهای مشخصی از انسولین دارند. آنالوگ‌های انسولین اولین و مهم‌ترین داروهایی هستند که امروزه برای کنترل قند خون بیماران دیابتی نوع ۱ مورداستفاده قرار می‌گیرند. این روش دارویی حدود یک قرن است که به‌عنوان روش استاندارد برای تنظیم نوسانات قند خون در افراد دیابتی به کار می‌رود.

آنچه در مصرف انسولین اهمیت دارد دوز و زمان دریافت انسولین است که بتواند به‌درستی به جذب گلوکز خون در بافت‌ها کمک کند. گلوکز خون یا همان قند خون از اساسی‌ترین سوخت‌های بدن به‌ویژه برای مغز است. بنابراین وجود مقادیر بسیار کم گلوکز در خون با عنوان هیپوگلیسمی و یا مقادیر بالای آن با عنوان هیپرگلایسمی اثرات مخرب و طولانی‌مدتی برای بدن به دنبال خواهد داشت.

برای پیشگیری از چنین تجربه‌های ناخوشایندی هر فرد مبتلا به دیابت نوع یک بایستی مقدار مشخص از داروی انسولین را در زمان‌های معین دریافت نماید. ازآنجاکه دیابت نوع ۱ یک بیماری خود ایمن است درمان قطعی برای آن وجود ندارد اما با مصرف صحیح داروهای تجویزشده همراه با کنترل برنامه غذایی و سبک زندگی مناسب، می‌توان به شرایط نرمال و طبیعی دست یافت.

انواع مختلف داروهای انسولینی چه تفاوتی باهم دارند؟

انسولین‌های مختلفی در برندها و کیفیت‌های مختلفی در داروخانه‌ها موجود هستند. اولین تفاوت موجود در  انسولین‌ها مربوط به‌سرعت تأثیرگذاری و میزان ماندگاری آن‌ها در بدن است. برخی از ترکیبات انسولین به مدت بیشتری در خون ماندگار هستند و اثر خود را به‌تدریج و در بازه زمانی نسبتاً طولانی اعمال می‌کنند اما برخی دیگر سریع‌الاثر هستند و بلافاصله بر قند خون اثر گذاشته و سریع نیز از جریان خون حذف می‌شود. داروهای انسولینی بر اساس زمان اثرگذاری و ماندگاری آن‌ها در خون در چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شوند:

انسولین‌های سریع‌الاثر

این نوع از انسولین‌ها ۱۵ دقیقه پس از مصرف اثر خود را اعمال می‌کنند و ۳ تا ۴ ساعت نیز در خون ماندگاری دارند. معمولاً این انسولین‌ها درست قبل از یک وعده غذایی استفاده می‌شوند تا افزایش ناگهانی قند خون را کنترل کنند. از این نوع انسولین می‌توان به انسولین لیسپرو اشاره کرد.

انسولین‌های کوتاه اثر

این نوع از انسولین‌ها ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پس از مصرف شروع به تنظیم قند خون کرده و در حدود ۵ تا ۸ ساعت نیز ماندگاری اثر در بدن دارند. انسولین‌های کوتاه اثر بایستی قبل از غذا استفاده شوند تا در بین دو وعده غذایی قند خون در محدوده نرمال باقی بماند. از انسولین‌های کوتاه اثر می‌توان به انسولین رگولار اشاره کرد.

انسولین‌های متوسط الاثر

پس از ۱ تا ۲ ساعت از مصرف آن شروع به اثرگذاری کرده و تا ۱۴ تا ۱۶ ساعت نیز در بدن ماندگاری دارد. معمولاً مصرف این نوع انسولین‌ها ارتباطی با وعده‌های غذایی نداشته و روزانه دو بار به فواصل زمانی ۱۲ ساعت تزریق می‌شوند. از این نوع انسولین می‌توان انسولین NPH را نام برد.

انسولین‌های طولانی اثر

به‌صورت معمول پس از ۲ ساعت از تزریق اثر آن شروع شده و تا ۲۴ ساعت هم ماندگاری دارد. انسولین‌های طولانی اثر بایستی هرروز در زمان مشخصی مثلاً سر ساعت ۹ شب مصرف شوند. استفاده از انسولین‌های طولانی اثر ۳۰ تا ۵۰% نیاز روزانه بیمار به انسولین را پوشش می‌دهد. انسولین گلارژین از نوع طولانی اثر است.

چگونه بهترین نوع انسولین را انتخاب کنیم؟

انتخاب بهترین انسولین به فاکتورهای مختلفی مثل میزان چربی خون، میزان فعالیت فیزیکی، وزن بدن، حساسیت به انسولین و سطح گلوکز خون شما بستگی دارد. پزشک با در نظر گرفتن تمام مشخصات فیزیکی و سبک زندگی بیمار، مناسب‌ترین نوع انسولین را تجویز می‌کند. هدف از دریافت انسولین این است که قند خون شما در حد طبیعی و نرمال باشد و برای این مهم، باید به دو موضوع دیگر نیز توجه داشته باشید:

• مقدار کربوهیدرات در هر وعده غذایی نباید فراتر از نیاز روزانه باشد چراکه غذاهای کربوهیدراتی سرشار از گلوکز هستند و ممکن است تعادل قند خون را مختل کند
• پزشک به‌صورت دوره‌ای آزمایش HbA1C را برای شما تجویز می‌کند تا میزان گلوکز خون شما را در طی ۳ ماه گذشته ارزیابی کند. اگر مقدار آزمایش بالاتر از حد نرمال باشد پزشک توصیه‌های غذایی جدیدی را به شما ارائه می‌دهد تا قند خون خود را در محدوده طبیعی حفظ کنید. از طرفی دیگر ممکن است دوز و زمان مصرف انسولین تغییر یابد تا بر اساس نیاز بدن، گلوکز به سطح ایدآل برسد

روش‌های نوین برای درمان دیابت نوع ی

تلاش‌های زیادی در حال انجام است که بتوان هم اثرگذاری انسولین را ارتقا داد و هم اینکه گلوکز خون را به‌صورت مطمئن‌تری در محدوده نرمال نگه داشت. دلیل افزایش تلاش‌های تحقیقاتی در این زمینه این است که شیوع دیابت در حال افزایش بوده و داروهای انسولینی موجود نیز قادر به تنظیم ایدئال گلوکز در طولانی‌مدت نیستند.

از سویی دیگر، بسیاری از بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند و از این موضوع نیز رنج می‌برند. بنابراین طراحی و تولید داروهایی که بتواند علاوه بر کاهش مؤثر قند خون، به کاهش وزن نیز کمک کنند بسیار در کیفیت زندگی و بهبود شرایط بیماران در بلندمدت مؤثر خواهند بود. البته تحقیقات درزمینهٔ داروهای دیابتی برای دیابت نوع ۲ سریع‌تر و بهتر از نوع یک در حال پیشرفت است و از نتیجه تحقیقات دارویی آن، دیابت نوع ۱ نیز بهره‌مند می‌شود. مهم‌ترین داروهای درمان دیابت نوع یک  به شرح زیر است:

• پمپ انسولین
• داروی گالارژین

• داروی آسپارتات

قرص‌ها و کپسول‌های انسولین

شاید از جذاب‌ترین خبرها برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ تولید کپسول انسولین باشد. این خبر به‌ویژه برای والدینی که فرزندان مبتلا به دیابت دارند و تزریق دارویی برای آن‌ها دشوار است خبر خوشحال‌کننده‌ای است. تا چند سال اخیر، تمام تلاش‌ها برای تولید قرص‌های انسولینی با شکست مواجه شده بود.

دلیل این شکست‌ها ناتوانی عبور انسولین از سد اسید معده است. زمانی که انسولین در قالب قرص یا کپسول وارد معده می‌شود اسید معده به‌سرعت تمام انسولین را تجزیه کرده و خاصیت هورمونی آن را از بین می‌برد.

خوشبختانه پس از چند دهه تلاش مستمر، دانشمندان و داروسازان سال گذشته موفق شدند که با تکنولوژی نانو ذرات، کپسولی طراحی کنند که بتواند با موفقیت انسولین را از معده عبور دهد. این نانو ذرات با ساختار محفظه مانند خود انسولین را ذخیره و در هنگام ورود به جریان خون آن را آزاد می‌کنند. این کپسول‌ها به‌خوبی قادرند از سد اسید معده عبور کرده و به‌طور کامل در روده‌ها جذب شوند.

آیا گانودرما در درمان دیابت نوع ۱ تأثیر دارد؟

گانودرما قارچی با خواص درمانی است که به‌عنوان تقویت‌کننده و مکمل از آن استفاده می‌شود. تحقیقاتی که بر روی گانودرما در حوزه دیابت انجام‌شده است نشان می‌دهد که این قارچ با کنترل میزان انسولین خون و نیز تسریع انتقال گلوکز به داخل سلول‌های بافتی، در بهبود متابولیسم گلوکز نقش مؤثری دارد.

پپتیدها و پروتئوگلیکان‌های موجود در ساختار قارچ گانودرما با تأثیری که بر گیرنده‌های انسولینی دارند سبب ورود سریع‌تر گلوکز از خون به داخل سلول می‌شوند و همین فرایند نقش مؤثری در کاهش عوارض ناشی از دیابت نوع ۱ و ۲ دارد.

علاوه بر این مطالعاتی که بر روی عصاره‌های آبی و الکلی گانودرما انجام‌شده نشان می‌دهد که مواد مؤثر موجود در عصاره‌ها موجب افزایش ترشح انسولین از سلول‌های بتای پانکراس و کاهش مقاومت گیرنده‌های سلولی می‌شوند. نتایج یکی از تحقیقات علمی بیانگر این است که پلی‌ساکاریدهای استخراج‌شده از قارچ گانودرما سبب تقویت برخی آنزیم‌های کبدی شده و این فرایند در کنترل سطح قند خون اثرگذار است.

چرا گاهی متفورمین برای بیماران دیابتی نوع یک تجویز می‌شود؟

قرص‌های متفورمین به‌صورت روتین برای درمان بیماران دیابتی نوع ۲ تجویز می‌شود اما در برخی افراد مبتلا به نوع ۱ دیابت اختلالی به نام مقاومت به انسولین در بدن آن‌ها شکل می‌گیرد. این بدان معناست که انسولینی که به‌صورت تزریقی دریافت می‌شود توانایی اثر در بافت‌ها را ندارد. ازاین‌رو، پزشکان برای جذب بهتر انسولین در سلول‌های بدن متفورمین را تجویز می‌کنند. همچنین متفورمین با کاهش تولید گلوکز در کبد به تنظیم قند خون نیز کمک می‌کند.

آیا واکسن BCG در درمان دیابت نوع ۱ مؤثر است؟

طبق برخی مطالعات علمی واکسن توبرکلوز تا حدودی از اثرات درمانی برای بهبود دیابت نوع یک برخوردار است. یکی از مقالات معتبری که در این زمینه در سال ۲۰۱۲ به چاپ رسید نشان داد که واکسن BCG قادر است برخی از نواقص موجود در فرایندهای خود ایمن بیماران دیابت نوع یک را درمان کند. پس‌از این مقاله، مطالعات دیگری نیز در انجام شد اما نتایج حاصل از این مطالعات متناقض بوده و FDA نیز عنوان کرده است که شواهد کافی برای اثرات درمانی واکسن BCG وجود ندارد.

دیابت نوع یک در کودکان چگونه درمان می‌شود؟

شاید جالب باشد بدانید اولین بار که دیابت نوع یک کشف شد آن را دیابت جوانی نام‌گذاری کردند چراکه بیشتر در کودکان و جوانان مشاهده می‌شد. در مقایسه، دیابت نوع ۲ بیشتر در افراد پا به سن گذاشته دیده می‌شود. بااین‌حال، هر دو نوع دیابت ممکن است در هر سنی بروز کنند.

درمان دیابت در کودکان نیز همانند افراد بالغ با کمک انسولین انجام می‌شود. یکی از راه‌های نوین درمانی برای کودکان طراحی شده، پانکراس مصنوعی است که قادر است در طول ساعات شبانه‌روز قند خون را پایش کند و در صورت کاهش مقدار آن و یا افزایش بیش‌ازحد گلوکز با ترشح انسولین به داخل خون مقدار قند خون را تنظیم کند. کیت هوشمند این تکنولوژی جدید طوری برنامه‌ریزی‌شده است که نوسانات قند خون در کودکان را به حداقل ممکن می‌رساند.

آیا درمان دیابت نوع یک بدون انسولین امکان‌پذیر است؟

تاکنون درمانی که بتواند جای انسولین در درمان دیابت نوع یک را بگیرد کشف نشده است. قبل از تولید انسولین به‌صورت داروهای امروزی، پزشکان به بیماران برنامه‌های غذایی فاقد کربوهیدرات و مصرف مایعات فراوان را پیشنهاد می‌کردند.

اگرچه این روش تا حدودی از بالا رفتن قند خون جلوگیری می‌کرد اما در سرنوشت بیمار تفاوتی چندانی ایجاد نمی‌کرد. با این رژیم‌های غذایی، علاوه بر اینکه بیمار روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شد، گلوکز نیز همچنان در ورود به سلول‌ها ناتوان بود. تا به امروز، تنها راه درمانی که برای درمان دیابت نوع ۱ وجود دارد استفاده از انسولین و داروهای تقویت‌کننده انسولین است.

پیشگیری از دیابت نوع یک

تقریبا تمام افراد در سنین مختلف در معرض ابتلا به دیابت نوع یک هستند به همین دلیل پیشگیری از این بیماری بسیار ضروری است. پیشگیری به خصوص برای زنان باردار و افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به دیابت نوع یک دارند، واجب است. برای پیشگیری از دیابت نوع یک به توصیه‌های زیر عمل کنید:

• تحرک خود را افزایش دهید. در روز حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی کنید
• وزن خود را در محدوده نرمال نگه دارید
• از خوردن زیاد غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند مصنوعی مثل آبمیوه‌های صنعتی اجتناب کنید
• عادات غلطی مثل سیگارکشیدن را ترک کنید
• به طور منظم غربالگری قند خون انجام دهید
• رژیم غذایی خود را اصلاح کنید. غذاهای سالم را جایگزین فست‌فودها و غذاهای فرآوری شده کنید

حرف پایانی از هومکا

دیابت یک بیماری خود ایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های خودی و سلول‌های سازنده انسولین در پانکراس حمله می‌کنند. دیابت درمان قطعی ندارد؛ پیشگیری بهترین درمان است. داشتن تحرک و فعالیت بدنی کافی، تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم تکات مهمی هستند که در پیشگیری از دیابت نقش مهمی دارند. برای بررسی سطح قند خون در بدن می‌توانید آزمایش FBS را انجام دهید. برای ثبت درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.