حساسیت به پنی سیلین + رفع حساسیت به پنی سیلین

برای بسیاری از افراد حساسیت به پنی سیلین یک اصطلاح آشناست و احتمالاً شما هم تاکنون تست حساسیت به پنی سیلین را نیز تجربه کرده‌اید. شاید برایتان سوال باشد که انجام این تست قبل از تزریق پنی سیلین چه لزومی دارد و چرا آگاه بودن از این موضوع برای خودمان و اعضای خانواده اهمیت دارد؟ برای پاسخ به این سوالات، مقاله حاضر با هدف ارائه اطلاعاتی کامل در این خصوص از بهترین مقالات پزشکی روز دنیا تهیه‌شده است تا در اختیار مخاطبان گرامی قرار گیرد.

پنی سیلین چیست؟

پیش از اینکه به موضوع حساسیت به پنی سیلین بپردازیم بهتر است داروی پنی سیلین را بهتر بشناسیم. پنی سیلین اولین بار توسط الکساندر فلمینگ در سال ۱۹۲۸ کشف شد و امروزه یکی از مهم‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها به حساب می‌آید. خانواده پنی سیلین حاوی بیش از ۱۵ داروی مرتبط مانند پنی سیلین، آمپی‌سیلین، آموکسی‌سیلین، آموکسی سیلین کلاوولانیک اسید (کو آموکسی کلاو) و متی‌سیلین است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی به‌صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند. خانواده پنی سیلین از پرمصرف‌ترین کلاس‌های دارویی در جهان است.

حساسیت به پنی سیلین چیست؟

حساسیت یا آلرژی به پنی سیلین واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن به داروی پنی سیلین است. پنی سیلین یک نوع آنتی‌بیوتیک است که برای درمان عفونت‌های باکتریایی تجویز می‌شود. علائم و نشانه‌های شایع حساسیت به پنی سیلین شامل کهیر، بثورات پوستی و خارش است اما اگر حساسیت شدید باشد منجر به بروز شوک آنافیلاکسی می‌شود.

شوک آنافیلاکسی یک وضعیت مخاطره‌آمیز و تهدیدکننده زندگی است که تمام اندام‌های بدن را درگیر می‌کند. تحقیقات نشان داده است که آلرژی به پنی سیلین در جمعیت شیوع بالایی دارد و به همین دلیل قبل از تزریق آمپول پنی سیلین باید در ابتدا ایمن بودن دارو برای پزشک محرز گردد. بعضی دیگر از آنتی‌بیوتیک‌ها نیز که ساختاری مشابه با پنی سیلین دارند ممکن است باعث بروز حساسیت و آلرژی شوند.

علائم حساسیت به پنی‌ سیلین چیست؟

علائم و نشانه‌های حساسیت به پنی سیلین در عرض یک ساعت پس از تزریق دارو ظاهر می‌شوند. این علائم شامل موارد زیر است:

• بثورات پوستی
• خارش بدن
• تب
• ورم دست و پا
• تنگی نفس
• خس‌خس سینه
• آبریزش بینی
• اشک آلود شدن چشم
• شوک آنافیلاکسی

آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک نادر و تهدیدکننده زندگی است که باعث اختلال در عملکرد بدن می‌شود. علائم و نشانه‌های شوک آنافیلاکسی عبارت‌اند از:

• تنگ شدن مجاری تنفسی و احساسی خفگی
• حالت تهوع یا گرفتگی شکم
• استفراغ یا اسهال
• سرگیجه و سبکی‌ سر
• نبض ضعیف و گاهی تپش قلب
• افت فشارخون
• تشنج
• از دست دادن هوشیاری

واکنش‌های تأخیری ناشی از حساسیت به پنی سیلین

بعضی از علائم کمتر شایع آلرژی به پنی سیلین، روزها یا هفته‌ها پس از مصرف دارو ظاهر می‌شوند که به آن‌ها واکنش‌های تأخیری گفته می‌شود. علائم این نوع واکنش‌ها عبارت‌اند از:

• تب، درد مفاصل، بثورات پوستی، تورم و حالت تهوع
• کم‌خونی ناشی از دارو و کاهش گلبول‌های قرمز خون
• خستگی، ضربان قلب نامنظم و تنگی نفس
• تورم غدد لنفاوی
• تب، ادرار خونی، ورم عمومی بدن و گیجی (ناشی از التهاب کلیه‌ها)

عوارض جانبی و غیر آلرژیک پنی سیلین

گاهی با تزریق پنی سیلین علائمی در برخی افراد بروز می‌کند که ناشی از آلرژی به پنی سیلین نیست بلکه به عوارض جانبی آن مرتبط است. بسته به نوع پنی سیلین، عوارض جانبی ممکن است شامل حالت تهوع، اسهال خفیف، سردرد یا خارش بدن باشد. این علائم گاهی با علائم بیماری عفونی و یا با حساسیت اشتباه گرفته می‌شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در مطب‌ها و کلینیک‌ها قبل از تزریق پنی سیلین تست پنی سیلین انجام می‌شود تا ایمن بودن آن مشخص شود. در هر صورت، اگر پس از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها علائم شدید نظیر شوک آنافیلاکسی را تجربه کردید با اورژانس به شماره ۱۱۵ تماس بگیرید.

علت حساسیت به پنی سیلین چیست؟

آلرژی به پنی سیلین زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی نسبت به دارو حساس ‌شود و به‌اشتباه به دارو حمله‌ور می‌شود. مواد شیمیایی مختلفی که در این واکنش آزاد می‌شود در ایجاد علائم یک واکنش آلرژیک تأثیر دارند. علاوه بر پنی سیلین، نوعی دیگر از داروها به نام سفالوسپورین‌ها نیز پتانسیل ایجاد واکنش‌های آلرژیک را دارند.

اگر به پنی سیلین حساسیت دارید، ممکن است به سفالوسپورین‌ها نیز حساسیت داشته باشید. پنی سیلین متعلق به دسته‌ای از داروهای ضدباکتری به نام آنتی‌بیوتیک‌های بتالاکتام است. این گروه دارویی ساختاری شبیه به هم دارند و با حمله به دیواره باکتری‌ها با عفونت مبارزه می‌کنند.

به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic هر کسی ممکن است مستعد ابتلا به حساسیت پنی سیلین باشد اما چند عامل خطر ابتلا را افزایش می‌دهند، مانند:

• سابقه ابتلا به سایر آلرژی‌ها نظیر آلرژی غذایی یا تب یونجه
• داشتن سابقه واکنش آلرژیک به داروهایی دیگر
• سابقه خانوادگی آلرژی دارویی
• استفاده مکرر و طولانی از پنی سیلین
• ابتلا به بعضی عفونت‌های مرتبط با آلرژی دارویی مانند HIV یا ویروس اپشتین بار

پیشگیری از حساسیت به پنی سیلین

اگر به پنی سیلین آلرژی دارید، ساده‌ترین راه پیشگیری اجتناب از مصرف دارو است. همچنین لازم است که حساسیت دارویی خود را به پزشک و پرستاران اطلاع دهید. مطمئن شوید که آلرژی به پنی سیلین یا سایر حساسیت‌های دارویی به‌وضوح در سوابق پزشکی شما درج‌ شده باشد.

راه‌های تشخیص آلرژی به پنی سیلین

برای تشخیص حساسیت به پنی سیلین چندین تست تشخیصی موجود است. در ابتدا پزشک شما را معاینه کرده و سوالاتی در مورد علائم و سوابق دارویی شما می‌پرسد و سپس آزمایش‌های لازم تجویز می‌شود. ممکن است برای انجام این آزمایشات به متخصص آلرژی ارجاع داده شوید. از رایج‌ترین آزمایشات تشخیص حساسیت به پنی سیلین می‌توان موارد زیر را نام برد.

تست‌های پوستی

منظور از آزمون پوستی حساسیت به پنی سیلین ابتدا تست خراشی (prick test) وسپس تست داخل جلدی (Intradermal) می‌باشد. اگر به دارو حساسیت داشته باشید یک برآمدگی قرمز رنگ التهابی که با خارش همراه است، ظاهر می‌شود. نتیجه مثبت آزمایش نشان‌دهنده ابتلا به آلرژی پنی سیلین است. نتیجه آزمایش منفی به این معنی است که شما در معرض خطر جدی آلرژی به پنی سیلین نیستید. تفسیر یک نتیجه منفی معمولاً دشوارتر است زیرا بعضی از انواع واکنش‌های دارویی را نمی‌توان با آزمایش‌های پوستی تشخیص داد.

ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ﻫﺎی ﻗﺒﻞ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ تست ﭘﻮستی پنی ﺳﻴﻠﻴﻦ

• ﺑﻪ ﻣﺪﺕ ۴۸ ﺳﺎﻋﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ تست ﺩﺍﺧﻞ ﺟﻠﺪﻱ، ﺑﻴﻤﺎﺭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺍﺭﻭﻱ آنتی‌هیستامین، ﺩﻭﻛﺴﭙﻴﻦ، ضدافسردگی ﺳﻪ حلقه‌ای، ﺁﺳﺘﻤﻴﺰﻭﻝ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﻭﺋﻴﺪ ﻣﺼﺮﻑ ﻛﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ
• به ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮﻭﺯ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ واکنش‌های ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﻲ، ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺗﺎ ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﺰﺭﻳﻖ پنی‌سیلین در درمانگاه بمانید
• ﺗﺰﺭﻳﻖ ﭘﻨﻲ ﺳﻴﻠﻴﻦ می‌بایست ﺩﺭ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮﺍﺑﻴﺪﻩ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻮﺩ

چالش درجه‌بندی‌شده

اگر تشخیص آلرژی به پنی سیلین با تست پوستی مبهم باشد، ممکن است یک تست دارویی درجه‌بندی‌شده انجام شود. در این روش ۵ دوز از پنی سیلین به‌آرامی و با مقادیر کم به بیمار تجویز می‌شود. اگر واکنش آلرژیک در طی این مدت در فرد دیده نشود به معنای سازگاری دارو و عدم حساسیت است.

درمان حساسیت به پنی سیلین

روش‌های درمان آلرژی به پنی سیلین را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

• درمان علائم فعلی
• حساسیت‌زدایی به پنی سیلین

درمان علائم فعلی

اگر فردی علائم حساسیت به پنی سیلین را بروز داده باشد روش‌های زیر برای درمان او  استفاده می‌شود:

• قطع مصرف دارو اولین و سریع‌ترین راه برای برطرف شدن علائم است
• مصرف آنتی‌هیستامین‌هایی مانند دیفن هیدرامین با مهار واکنش‌های آلرژیک به کاهش علائم کمک می‌کند
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی ممکن است برای درمان التهاب مورداستفاده قرار گیرند
• در صورت بروز آنافیلاکسی، تزریق فوری اپی‌نفرین و همچنین مراقبت‌های ویژه برای حفظ فشار خون و تنفس ضروری دارد

حساسیت‌زدایی

اگر داروهای مناسبی جهت جایگزین کردن پنی سیلین برای درمان بیماری در دسترس نباشد، پزشک ممکن است از روش حساسیت‌زدایی جهت درمان آلرژی استفاده نماید. در این روش، چند دوز پنی سیلین با مقادیر بسیار کم در هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه تزریق می‌شوند. این مکانیسم، سبب سازگار شدن تدریجی سیستم ایمنی با دارو می‌شود.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.