گر گرفتگی چیست و چه دلیلی دارد؟
گر گرفتگی، احساس گرما و داغی ناگهانی بدن است که در شرایط مختلفی مثل یائسگی، درمان‌های دارویی، شرایط اضطرابی و یا برخی بیماری‌ها مثل دیابت بروز می‌کند. همچنین گرگرفتگی از علائم اولیه بارداری است. درصورتی‌که به دنبال مطالب جدید و معتبر پزشکی در خصوص انواع گر گرفتگی، علت و درمان آن هستید با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه شوید.
علائم گر گرفتگی
علائم گرگرفتگی شامل موارد زیر است:
- احساس گرمای ناگهانی
- سرخ شدن قسمت‌هایی از بدن مانند صورت، گردن و گوش‌ها
- عرق کردن به‌خصوص در قسمت فوقانی بدن
- سوزن سوزن شدن انگشتان
- تپش قلب
بسیاری از افراد با برطرف شدن گر گرفتگی احساس لرز و سرما می‌کنند. گرگرفتگی یکی از علائم رایج یائسگی است. زنانی که در دوران یائسگی قرار دارند، ممکن است چندین بار در روز گرگرفتگی را تجربه کنند. بااین‌حال، یائسگی تنها دلیل گر گرفتگی نیست و هر کسی ممکن است با توجه به تغییرات هورمونی و فیزیولوژیک بدن خود آن را تجربه کند. اینکه گر گرفتگی چه مدت طول می‌کشد و یا چند وقت یک‌بار ظاهر می‌شود به علت گرفتگی بستگی دارد.
دلایل مختلف گرگرفتگی
تغییرات هورمونی به دلیل محرک‌های مختلف، عامل اصلی ایجاد گر گرفتگی است. عوامل مختلفی می‌توانند تعادل هورمونی را به‌صورت گذرا مختل کرده و باعث بروز گرگرفتگی شوند، ازجمله:
- مشکلات سلامتی مانند انواع دیابت
- تومورها
- بعضی از روش‌های پیشگیری از بارداری
- اختلالات تغذیه‌ای
سایر محرک‌های بالقوه گر گرفتگی عبارت‌اند از:
- غذاهای تند و پرادویه
- الکل
- نوشیدنی‌های داغ
- کافئین
- حساسیت به گرما و بودن در یک اتاق گرم
- سیگار کشیدن
- پوشیدن لباس تنگ
- استرس و اضطراب
- بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه اول و دوم
- پرکاری تیروئید یا کم‌کاری تیروئید
- شیمی‌درمانی
- پرتودرمانی
- مشکلات ستون فقرات
برخی از داروها ازجمله داروی پوکی استخوان رالوکسیفن، داروی سرطان سینه تاموکسیفن و مسکن ترامادول نیز در تحریک گرگرفتگی تأثیر دارند.
راهکارهای کنترل گر گرفتگی
در ابتدا باید محرک گر گرفتگی را شناسایی کنید. یکی از راه‌های پی بردن به عامل گر گرفتگی تهیه یک دفتر یادداشت و ثبت علائم روزانه خود پس از صرف غذا، زمان معاشرت‌های اجتماعی، میزان دمای محیط و انواع افکار و احساسات است. این دفتر می‌تواند در بلندمدت انواع محرک‌های گر گرفتگی را آشکار کند. با شناسایی محرک‌های گر گرفتگی، می‌توان با تغییراتی در سبک زندگی و محدود کردن محرک‌ها، گرگرفتگی را به کمترین میزان ممکن کاهش داد. تغییرات سبک زندگی که در مدیریت گرگرفتگی موثر هستند، به شرح زیر است:
- نوشیدن آب سرد در شروع گرگرفتگی
- کاهش دمای اتاق به‌ویژه در زمان خواب
- پوشیدن لباس‌های نخی و استفاده از ملحفه‌های نخی
- قرار دادن یک کیسه یخ در کنار تخت خود
- اجتناب از مصرف غذاهای تند
- پرهیز از مصرف الکل
- محدود کردن نوشیدنی‌های داغ و کافئین‌دار
- ترک سیگار
- استفاده از تکنیک‌های آرام‌بخش مانند یوگا، مدیتیشن و تمرینات تنفسی
- پرهیز از غذاهای پرچرب و سرشار از کربوهیدراتی
برای کاهش گرگرفتگی در بارداری، اتاق خود را خنک نگه دارید و لباس‌های آزادتر بپوشید. صورت خود را با آب سرد بشویید و سعی کنید از محیط‌های گرم و شلوغ دوری کنید.
داروهای درمان گر گرفتگی
اگر تغییر شیوه زندگی و به کار بردن تکنیک‌های بیان‌شده در کنترل گرگرفتگی مؤثر نباشند یا اگر علائم شما شدید است و زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار داده، پزشک ممکن است دارویی را برای کمک به مدیریت گر گرفتگی تجویز نماید. داروهای موثر در کنترل گرگرفتگی به صورت زیر است:
- داروهای هورمونی
- گاباپنتین، داروی ضد تشنج
- داروهای ضدافسردگی
- کلونیدین برای فشار خون بالا و اختلالات بیش فعالی
اگر عامل گر گرفتگی مصرف داروهای بتابلوکر، داروهای پرکاری تیروئید یا داروهای ضد تیروئید باشد پزشک با تجویز داروهای کنترل‌کننده گر گرفتگی و یا با تغییر دوز داروها علائم را کنترل خواهد کرد.
درمان‌های طبیعی گر گرفتگی
برخی افراد ترجیح می‌دهند از روش‌های طبیعی برای درمان گر گرفتگی استفاده کنند. یکی از این گزینه‌ها طب سوزنی است. یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ با حضور ۲۰۹ داوطلب زن با علائم یائسگی نشان داد که طب سوزنی به طور قابل‌توجهی علائم یائسگی ازجمله گرگرفتگی و تعریق شبانه را کاهش می‌دهد. از طرفی، گیاهان و مکمل‌های مختلفی نیز به عنوان درمان طبیعی یائسگی در عطاری‌ها و بعضی از داروخانه‌ها تبلیغ می‌شوند. قبل از مصرف هرگونه گیاه و مکمل گیاهی توصیه می‌شود با پزشک مشورت کنید زیرا گاهی اوقات این‌گونه داروها نه‌تنها فوایدی ندارند بلکه ممکن است با داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید نیز تداخل داشته باشند.
برای گر گرفتگی چه بخوریم؟
بعضی از غذاها و نوشیدنی‌هایی که دمای بدن را افزایش می‌دهند، گر گرفتگی را تشدید می‌کنند. غذاهای تند، نوشیدنی‌های کافئین‌دار، رژیم‌های غذایی پرچرب، قند بالا و مصرف الکل همگی در افزایش شدت و دفعات گر گرفتگی نقش دارند. رژیم غذایی مدیترانه‌ای که حاوی سبزیجات تازه، میوه‌ها و غلات کامل است، تأثیر مطلوبی بر کاهش گرگرفتگی دارد.
مصرف منظم نوشیدنی‌های خنک در طول روز به پایین نگه‌داشتن دمای بدن و درنتیجه کاهش گرگرفتگی کمک می‌کند. از سویی دیگر، گنجاندن منابع سرشار از استروژن گیاهی در رژیم غذایی روش خوبی برای مقابله با گرگرفتگی یائسگی است. نمونه‌هایی از مواد غذایی حاوی ایزوفلاون به‌صورت زیر است:
- سویا
- نخود
- عدس
- دانه کتان (به شکل آسیاب شده)
- لوبیا
- میوه‌ها
- شبدر قرمز
- سبزیجات
به‌طورکلی، سویا، نخود و عدس قوی‌ترین استروژن‌های گیاهی را دارند. البته اثرات این مواد غذایی به اندازه استروژن انسانی قوی نیست اما درمجموع تأثیر مطلوبی بر تعادل هورمونی دارند. سعی کنید تا حد ممکن با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل نیاز خود به انواع ویتامین‌ها را تأمین کرده تا نیازی به مصرف مولتی‌ویتامین‌ها و انواع مکمل‌ها نداشته باشید.
گر گرفتگی در زمان یائسگی
بالا رفتن ناگهانی دمای بدن، تعریق و داغ شدن پوست از علائم شایع و آزاردهنده یائسگی است. علائم زیادی از خشکی واژن گرفته تا فوریت ادرار و بی‌خوابی در طول یائسگی ظاهر می‌شوند اما برای بسیاری از افراد، گر گرفتگی یکی از شایع‌ترین علائم یائسگی محسوب می‌شود. گرگرفتگی یائسگی در همه زنان یکسان نیست بلکه شدت و مدت زمان آن به نوسانات هورمونی و فیزیولوژی فرد بستگی دارد. شاید برایتان سوال باشد که در چه سنی گر گرفتگی یائسگی بروز می‌کند؟ اگرچه سن رسیدن به یائسگی برای همه یکسان نیست اما به‌طورکلی، در اواخر دهه ۴۰ تا اوایل ۵۰ سالگی علائم گرگرفتگی مرتبط با یائسگی رخ می‌دهد.
هورمون درمانی (HRT) گر گرفتگی یائسگی
هورمون درمانی سطح هورمون‌ها را متعادل کرده و قادر است برخی از علائم یائسگی نظیر گرگرفتگی را تسکین دهد. در زمان تجویز داروهای هورمونی، معاینات لگن و رحم نیز به منظور ارزیابی سلامت دستگاه تناسلی انجام می‌شود و بر اساس آن دارو تجویز می‌شود.
- داروهای ترکیبی استروژن و پروژسترون برای زنانی تجویز می‌شود که رحم آنان تحت جراحی هیسترکتومی (عمل برداشتن رحم) قرار نگرفته است
- استروژن برای زنانی تجویز می‌شود که سابقه عمل هیسترکتومی داشته‌اند
چگونه می‌توان گرگرفتگی شبانه را کاهش داد؟ به گفته‌ی my.clevelandclinic در بعضی افراد گر گرفتگی شبانه به یک معضل تبدیل می‌شود. تعریق شبانه و حتی بی‌خوابی از مشکلاتی است که برخی افراد به‌ویژه در دوره یائسگی از آن شکایت دارند. چندین راهکار در سبک زندگی می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند، ازجمله:
- اتاق خواب خود را خنک نگه دارید تا تعریق شبانه کاهش یابد
- از مصرف قرص‌های خواب‌آور خودداری کنید
- روزانه ورزش کنید
- از مصرف کافئین در شب خودداری کنید
- قبل از خواب یک دوش آب گرم بگیرید
- مصرف محصولات لبنی را قبل از خواب یا در طول شب امتحان کنید
گرگرفتگی کف پا
شایع‌ترین علت گر گرفتگی کف پا آسیب اعصاب پا به دلیل دیابت است. گزگز و گر گرفتگی پا ممکن است متناوب یا ثابت و یا خفیف و گاهی شدید باشد. کف پا ممکن است داغ و یا حتی گاهی بی‌حس شود و غالباً در طول شب این علائم بدتر می‌شود. علاوه بر دیابت، مصرف مشروبات الکلی از دیگر دلایل گرگرفتگی و سوزش کف پا محسوب می‌شود. افرادی که مشروبات الکلی مصرف می‌کنند در معرض خطر یک نوع آسیب عصبی به نام نوروپاتی الکلی هستند. این عارضه می‌تواند به ضعف عضلانی، درد، سوزن سوزن شدن و ضعف در پا و کف پا منتهی گردد.
گر گرفتگی در مردان
مردان نیز ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی، سبک زندگی و برخی مشکلات سلامتی دچار گرگرفتگی شوند. زنان با افزایش سن به دلیل نوسانات ناگهانی و شدید هورمونی دچار گر گرفتگی می‌شوند اما مردان کاهش شدید و ناگهانی تستوسترون را تجربه نمی‌کنند.
درواقع سطح تستوسترون مردان پس از ۳۰ سالگی، سالانه حدود ۱ درصد کاهش می‌یابد. یکی از دلایل مهم گر گرفتگی در مردان، درمان سرطان پروستات به روش محرومیت از آندروژن است. داروهای تجویزشده برای درمان سرطان پروستات باعث محدود شدن تولید تستوسترون می‌شود تا از رشد تومور جلوگیری گردد. تقریباً حدود ۸۰ درصد مردانی که تحت این نوع درمان قرار می‌گیرند، به دلیل کم شدن سطح تستوسترون گرگرفتگی را تجربه می‌کنند.
گرگرفتگی عصبی و راه درمان آن
برخی افراد هنگامی‌که عصبی یا مضطرب می‌شوند، برافروختگی و سرخ شدن صورت را تجربه می‌کنند. استرس باعث بروز واکنش ستیز یا گریز می‌شود و افزایش آدرنالین و کورتیزول را به دنبال دارد. افزایش چنین هورمون‌هایی در بدن ممکن است باعث گرگرفتگی و برافروختگی شود. برای برطرف کردن این مشکل، تقویت و آرام‌سازی ذهن را در برنامه سلامت خود قرار دهید. تکنیک‌های تنفس عمیق را برای استفاده در لحظه استرس یاد بگیرید و تمرین‌های یوگا یا تای چی را به صورت منظم انجام دهید. بعلاوه، تحقیقات نشان می‌دهند که هیپنوتیزم درمانی و مراقبه نیز در مدیریت گرگرفتگی مفید هستند.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
