هر آنچه باید از علائم و درمان دیابت بارداری بدانید!
برخی زنان در طی دوران بارداری دچار افزایش سطح قند خون می‌شوند که به دیابت بارداری معروف است. این نوع دیابت معمولاً در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری به اوج خود رسیده و تخمین زده می‌شود که حدود ۱۴ درصد زنان در زمان بارداری این عارضه را تجربه می‌کنند.
دچار شدن به دیابت در بارداری به این معنا نیست که شما پیش از بارداری مبتلا به دیابت بوده‌اید چراکه این نوع افزایش قند خون محدود به دوران حاملگی است و پس از زایمان در بیشتر موارد سطح قند خون به حالت طبیعی برمی‌گردد. اما نکته مهمی که وجود دارد این است که در صورت سهل‌انگاری، دیابت قادر است پیامدهای ناخوشایندی برای مادر و فرزند در پی داشته باشد. ازاین‌رو، در این مقاله سعی شده است نکات کلیدی و کاربردی برای پیشگیری و درمان این نوع دیابت ارائه گردد.
برای انجام آزمایشات غربالگری بارداری و همچنین آزمایش قند خون بارداری می‌توانید از خدمات آزمایش در محل هومکا، تحت پوشش بیمه‌های پایه و تکمیلی، استفاده کنید. برای ثبت درخواست آزمایش در محل کلیک کنید.
علائم دیابت بارداری چیست؟
معمولاً در دیابت بارداری به‌ندرت علائمی بروز می‌کند و اگر علائمی نیز ظاهر شود خفیف است. مهم‌ترین نشانه‌های بالینی آن به‌صورت زیر است:
- خستگی
- تاری دید
- تشنگی زیاد
- تکرر ادرار
- عفونت‌های قارچی
علت دیابت بارداری چیست؟
علت دقیق دیابت بارداری تاکنون مشخص نشده است اما هورمون‌ها و ژنتیک فرد از فاکتورهایی هستند که در این اختلال نقش دارند. در زمان بارداری به دلیل افزایش سطح هورمون لاکتوژن جفتی (hPL) و برخی هورمون‌های مرتبط با بارداری، مقاومت به انسولین در بدن بیشتر می‌شود. البته این هورمون‌ها نقش مهمی در تقویت جفت و سلامت جنین دارند اما در برخی افراد باعث ایجاد اختلال در عملکرد هورمون انسولین می‌شوند.
انسولین در انتقال گلوکز خونی به داخل سلول‌ها نقش مهمی دارد و به‌این‌ترتیب در کاهش قند خون بسیار حائز اهمیت است. با اختلال در عملکرد انسولین به‌تدریج مقدار قند خون افزایش می‌یابد به صورتی که در هفته‌های ۲۴ تا هفته ۲۸ بارداری قند خون به اوج خود رسیده و به شکل دیابت بارداری قابل‌تشخیص خواهد بود.
چه کسانی بیشتر در معرض دیابت بارداری هستند؟
هر کدام از موارد زیر در مستعد شدن زنان باردار به دیابت نقش دارند:
- فشارخون بالا
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت
- اضافه‌وزن قبل از بارداری
- افزایش بیش‌ازحد وزن در زمان بارداری
- بارداری چندقلویی
- متولد شدن نوزاد دارای اضافه‌وزن در بارداری‌های پیشین
- مبتلا بودن به دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی
- مصرف داروهای استروئیدی
- مبتلا بودن به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOC)
تشخیص دیابت بارداری
طبق توصیه‌های انجمن دیابت آمریکا (ADA) پزشکان به‌صورت دوره‌ای آزمایش دیابت بارداری را برای زنان باردار تجویز می‌کنند تا هرگونه افزایش قند خون در مراحل اولیه درمان شود. این آزمایشات هم در ابتدای بارداری و هم در هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ انجام می‌شوند. مهم‌ترین آزمایشات تشخیص دیابت بارداری به شرح زیر است.
تست چالش گلوکز (GCT)
برخی پزشکان در هنگام معاینه از این روش برای تشخیص بارداری استفاده می‌کنند. در آزمایش GCT نیاز به آمادگی قبلی و یا ناشتا بودن نیست. برای این کار در ابتدا یک لیوان مایع حاوی گلوکز می‌نوشید. پس از گذشت یک ساعت، قند شما اندازه‌گیری می‌شود. اگر قند خون بالا باشد در مرحله بعدی تست ۳ ساعته تحمل گلوکز انجام می‌شود.
آزمایش یک مرحله‌ای دیابت بارداری
برخی پزشکان به‌جای آزمایش تست چالش گلوکز از تست تحمل ۲ ساعته گلوکز بهره می‌گیرند که یک آزمایش یک مرحله‌ای است و در مدت‌زمان کمتری انجام می‌شود. انجام این تست به شکل زیر است:
- در ابتدا پزشک قند خون شما را اندازه‌گیری می‌کند
- سپس از شما خواسته می‌شود که یک مایع حاوی ۷۵ گرم کربوهیدرات را بنوشید
- سطح قند خون پس از گذشت یک ساعت مجدداً اندازه‌گیری می‌شود
درصورتی‌که در جواب آزمایش بالا یکی از موارد زیر دیده شود شرایط شما به‌عنوان دیابت بارداری محسوب می‌شود:
- اگر قند خون شما در حالت ناشتا مساوی یا بیشتر از ۹۲ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد
- اگر مقدار قند خون یک‌ساعته مساوی و یا بیشتر از ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد
- و اگر قند خون دوساعته مساوی و یا بیشتر از ۱۵۳ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد
آزمایش دومرحله‌ای دیابت بارداری
این تست به روش زیر انجام می‌شود:
- برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتا بودن نیست
- پزشک از شما می‌خواهد که مایعی حاوی ۵۰ گرم شکر را بنوشید
- پس از یک ساعت قند خون شما اندازه‌گیری می‌شود
اگر جواب این تست در محدوده ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد آزمایش چند روز بعد دوباره تکرار می‌شود. در آزمایش بعدی موارد زیر انجام می‌شود:
- پزشک ابتدا قند خون شما را در حالت ناشتا اندازه‌گیری می‌کند
- از شما خواسته می‌شود تا مایعی حاوی ۱۰۰ گرم شکر بنوشید
- قند خون شما به ترتیب ۱، ۲ و ۳ ساعت پس از انجام تست سنجیده می‌شود
درصورتی‌که در جواب آزمایش بالا حداقل دو مورد از نکات زیر وجود داشته باشد شرایط شما به‌عنوان دیابت بارداری به‌حساب می‌آید:
- قند خون در حالت ناشتا مساوی و یا بیشتر از ۹۵ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد
- تست قند خون یک‌ساعته مساوی و یا بیشتر از ۱۸۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد
- مقدار قند خون دوساعته مساوی و یا بیشتر از ۱۵۵ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد
- تست قند خون سه‌ساعته مساوی و یا بیشتر از ۱۴۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد
آیا افراد مبتلا به دیابت بارداری در معرض دیابت نوع ۲ هستند؟
انجمن دیابت آمریکا به‌تمامی زنان باردار توصیه می‌کند که در هفته‌های ابتدایی بارداری آزمایش غربالگری دیابت نوع ۲ را انجام دهند. اگر شما در معرض ابتلا به نوع ۲ دیابت باشید در اولین ویزیت بارداری، پزشک آزمایش غربالگری قند خون را برای شما تجویز می‌کند. افرادی که بیشتر در معرض خطر دیابت نوع ۲ قرار دارند شامل موارد زیر هستند:
- زنان دارای اضافه‌وزن
- زنان کم‌تحرک
- افرادی که فشارخون بالا دارند
- کمبود HDL در خون (همچنین بخوانید: پایین بودن HDL در آزمایش خون نشانه چیست؟) و بالا بودن LDL در آزمایش خون
- بالا بودن تری گلیسیرید در آزمایش خون
- داشتن سابقه فامیلی دیابت
- داشتن سابقه دیابت بارداری و یا علائمی مبنی بر مقاومت انسولینی
- زنانی که در بارداری‌های قبلی دارای نوزدان بیشتر از وزن طبیعی بوده‌اند
برای مطالعه‌ی بیشتر: دیابت نوع ۱ چیست؟
چند نوع دیابت بارداری وجود دارد؟
دو نوع دیابت بسته به‌شدت قند خون در بارداری وجود دارد که به شرح زیر است:
- کلاس A1: این نوع از دیابت با کنترل رژیم غذایی قابل‌درمان است
- کلاس A2: در این نوع دیابت به دلیل وجود مقاومت به انسولین، درمان آن مستلزم مصرف دارو است
دیابت بارداری چگونه درمان می‌شود؟
اگر مبتلا به دیابت بارداری هستید درمان آن بستگی به سطح قند خون شما در طی روز دارد. در بیشتر موارد پزشک سطح قند خون را قبل و بعد از صرف غذا اندازه‌گیری نموده و بر اساس آن با ارائه برنامه غذایی و ورزش‌های روزانه پروسه درمانی را پیش می‌برد.
در برخی موارد ممکن است انسولین تزریقی نیز تجویز گردد و به شما توصیه شود که سطح قند خون را در ساعات معینی در طول روز اندازه‌گیری نمائید. معمولاً در صورت تجویز انسولین، دوره مصرف این داروها تا هفته‌های پایانی بارداری است. اگر احساس می‌کنید که با تزریق انسولین سطح قند شما افت زیادی دارد موضوع را با پزشک در میان بگذارید تا دوز و زمان مصرف را تغییر دهد.
وب‌سایت Mayoclinic در مورد روش‌های درمان دیابت بارداری می‌گوید روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- تغییر سبک زندگی
- پایش قند خون
- دارودرمانی درصورت لزوم
مدیریت قند خون، به سلامت مادر و کودک کمک می‌کند و عوارض بارداری و زایمان را کاهش می‌دهد.
برای درمان دیابت بارداری چه بخوریم؟
برخوردار بودن از یک برنامه غذایی متعادل یکی از مهم‌ترین راه‌های درمان دیابت بارداری به شمار می‌رود. کنترل میزان مصرف ترکیبات غذایی مثل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین کاهش حجم وعده‌های غذایی و افزایش تعداد وعده‌ها، نقش مهمی در ثابت ماندن قند خون و جلوگیری از نوسانات قندی دارد.
بهتر است از غذاهای مفید برای دیابت مصرف کنید. غذاهای سرشار از کربوهیدرات تا حد امکان از وعده‌های غذایی حذف شوند و کربوهیدرات‌های مفید همراه با فیبر جایگزین گردد. در طی معاینات، پزشک شما را از میزان کربوهیدرات مصرفی روزانه آگاه می‌کند. کربوهیدرات‌های مفید برای دیابت شامل موارد زیر است.
غلات کامل
غلاتی هستند که سبوس آن‌ها جدا نشده باشد مثل آرد سبوس‌دار، نان سنگک، بلغور گندم. این نوع مواد غذایی به دلیل برخوردار بودن از فیبر و مواد مغذی، در عملکرد بهتر سلولی و سلامت ارگان‌های بدن حائز اهمیت هستند. مصرف غلات کامل باعث پیشگیری از چاقی، جلوگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی، یبوست و دیابت می‌شود.
حبوبات
این گروه از مواد غذایی مانند لوبیا، نخود و عدس از منابع مهم سرشار از فیبر و پروتئین به شمار می‌آیند. وجود مقادیر بالایی از مواد معدنی و ریزمغذی‌ها در حبوبات تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای در سوخت‌وساز بدن و تنظیم قند خون دارند. حبوبات در کاهش کلسترول خون، رفع بواسیر و بهبود اختلالات افسردگی نیز مؤثر هستند.
میوه‌های دارای قند پایین
میوه‌ها علاوه بر دارا بودن فیبر فراوان، تنظیم pH بدن، تسهیل عملکرد دستگاه گوارشی و نیز کاهش کلسترول و بهبود چربی خون بالا نقش برجسته‌ای نیز در کاهش قند خون دارند. میوه‌های با قند کم ازجمله لیموها، تمشک، توت‌فرنگی، کیوی و گریپ‌فروت علاوه بر سرشار بودن از ویتامین C در پیشگیری از دیابت بارداری نیز مفید هستند.
پروتئین‌ها
زنان باردار باید در طول روز دو یا سه وعده پروتئین در برنامه غذایی خود بگنجانند. منابع غنی از پروتئین شامل گوشت قرمز، مرغ و ماهی است.
چربی‌ها
در مصرف چربی‌ها بایستی از مصرف چربی‌های اشباع و امگا۶ خودداری کرد و به‌جای آن از امگا۳ و چربی‌های غیراشباع استفاده نمود. مواد غذایی زیر حاوی چربی‌های مفید هستند:
- مغزها مثل گردو و بادام
- دانه‌های خوراکی مثل دانه کتان
- روغن‌زیتون
- آووکادو
پیامدهای سهل‌انگاری دیابت بارداری چیست؟
اگر نسبت به دیابت بارداری خود بی‌توجه باشید سطح بالای قند خون شما عوارض متعددی هم برای خود و هم برای نوزاد در پی خواهد داشت. برای مثال نوزادی که متولد می‌شود ممکن است دچار یکی از اختلالات زیر باشد:
- وزن بالا در هنگام تولد
- مشکلات ریوی و تنفسی
- افزایش احتمال مبتلا شدن به دیابت
بنابراین مهم است که اقدامات مؤثری طبق توصیه‌های پزشک برای درمان آن انجام دهید.
آیا پیشگیری از دیابت بارداری امکان‌پذیر است؟
با اتخاذ تصمیمات و سبک زندگی درست می‌توان تا حد بسیاری از دیابت بارداری پیشگیری کرد. البته ازآنجاکه این اختلال تا حدودی به خصوصیات فیزیکی و ژنتیکی نیز ارتباط دارد ممکن است با انجام اقدامات پیشگیرانه نیز بروز کند که البته شدت آن بسیار کمتر خواهد بود. توصیه به زنانی باردار که دارای عوامل زمینه‌ای ابتلا هستند این است که در ابتدای بارداری حتماً با متخصص تغذیه مشورت کرده و در زندگی روزانه خود تحرک بیشتری داشته باشند.
توصیه‌ای از هومکا
درصورتی‌که تصمیم دارید در آینده‌ای نزدیک باردار شوید اما دچار اضافه‌وزن هستید توصیه می‌شود با پزشک متخصص تغذیه در خصوص ارائه برنامه‌ای برای کاهش وزن خود مشورت نمائید. حتی کم کردن مقدار اندکی وزن نیز در کاهش دیابت بارداری مؤثر است. مهم است که قبل از اقدام برای بارداری تحت نظر پزشک باشید و مقدار قند خون خود را کنترل کنید. برای انجام آزمایش قند خون بارداری در منزل کلیک کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
سلام
اگه به دیابت بارداری مبتلا شم تا کی این دیابت همراه منه؟
بعد از بارداری رفع میشه یا نه؟
سلام مرجان عزیز
قند خون شما باید پس از زایمان به حالت طبیعی برگرده. اما ابتلا به دیابت حاملگی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در بعد از زایمان افزایش می‌ده.
سلام من ماه پنجممه و قند خونم ۱۳۰
ممکنه دیابت بارداری داشته باشم؟
سلام درسا عزیز
شما باید مجدد آزمایش قند خون بدید