حساسیت غذایی چیست؟ + چه غذاهایی باعث آلرژی می‌شوند؟
حساسیت غذایی یکی از شایع‌ترین انواع آلرژی‌ها است. حساسیت غذایی مانند دیگر آلرژی‌ها پاسخی است که سیستم ایمنی در برابر یک ماده غذایی نشان می‌دهد. در حقیقت ممکن است یک ماده غذایی سرشار از خواص و فواید باشد، اما سیستم ایمنی بدن شما آن را مهاجم و دشمن تشخیص دهد، در این صورت بلافاصله پس از مصرف آن، سیستم ایمنی فعال شده و واکنش‌های آلرژیک نشان می‌دهد. ممکن است در مورد حساسیت غذایی و آلرژن‌های خاصی که غالباً سبب بروز آلرژی غذایی می‌شوند، اطلاعات کافی نداشته باشید. در هومکا به شما می‌گوییم که حساسیت غذایی چیست، علائم حساسیت غذایی چیست و چگونه باید آن را کنترل کنید.
آلرژی غذایی
حساسیت غذایی یکی از چندین واکنشی است که سیستم ایمنی می‌تواند از خود بروز دهد. آلرژی غذایی بلافاصله پس از مصرف یک ماده غذایی خاص بروز می‌کند و علائم خفیف تا شدید دارد. اگر شما به ماده غذایی بخصوصی آلرژی داشته باشید، کمترین مقدار آن سبب بروز علائم آلرژی غذایی در شما خواهد شد. آلرژی غذایی با توجه به محرک علائم و نشانه‌های مختلفی از خود برجای می‌گذارد. ازجمله علائم و نشانه‌های حساسیت غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بروز مشکلات گوارشی
- بروز کهیر بدون خارش یا همراه با خارش
- تورم لب و اطراف چشم
- متورم شدن مجاری هوایی
در پاره‌ای از موارد فرد مبتلا به حساسیت غذایی نسبت به یک آلرژن شدیداً حساسیت نشان می‌دهد. اگر علائم بسیار شدت پیدا کنند، ممکن است تبدیل به یک واکنش تهدیدکننده شوند. اگر واکنش سیستم ایمنی خیلی شدید باشد، آلرژی آنافیلاکسی رخ می‌دهد. آنافیلاکسی بدترین حالت ممکنی است، که در اثر تماس با آلرژن‌های غذایی رخ می‌دهد. یادتان باشد که فردی که درگیر آنافیلاکسی شده باید سریعاً مراقبت‌های پزشکی دریافت کند، در غیر این صورت زندگی او در خطر خواهد بود.
به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic آنافیلاکسی منجر به بروز نشانه‌ها و علائم تهدیدکننده زندگی می‌شود. ازجمله علائم شایع آنافیلاکسی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تورم گلو یا احساس وجود توده در گلو که نفس کشیدن را دشوار می‌کند
- افزایش نبض
- سرگیجه، سبکی سر یا از دست دادن هوشیاری
- افت شدید فشار خون
- انقباض و سفتی مجاری تنفسی
درمان اورژانسی برای آنافیلاکسی حیاتی است، چرا که جان بیمار شدیداً در چنین وضعیتی در خطر است. آنافیلاکسی درمان‌نشده می‌تواند سبب کما یا حتی مرگ بیمار شود.
علائم حساسیت غذایی
علائم حساسیت غذایی سطوح خفیف تا شدید دارد. ممکن است فردی مبتلا به آلرژی غذایی باشد و نسبت به یک ماده غذایی حساسیت نشان دهد، اما حساسیت او چندان جدی نباشد. در مقابل ممکن است برخی از افراد پس از مصرف ماده غذایی محرک بلافاصله دچار علائم حساسیت غذایی شوند و حتی حساسیت در آن‌ها شدت پیدا کند.
برای برخی از مبتلایان به حساسیت غذایی، واکنش آلرژیک می‌تواند به یک عامل تهدیدکننده زندگی تبدیل شود. بسته به شدت آلرژی افراد مبتلا به حساسیت غذایی علائم آلرژی را در فاصله ۲ دقیقه تا ۲ ساعت پس از مصرف مواد غذایی تجربه خواهند کرد. خیلی کم پیش می‌آید که کسی مبتلا به حساسیت غذایی باشد، ماده غذایی محرک را مصرف کند و بعد از چند ساعت دچار آلرژی شود. از رایج‌ترین علائم و نشانه‌های آلرژی غذایی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کهیر و خارش پوست
- ایجاد اگزما روی پوست
- احساس درد در شکم
- اسهال و حالت تهوع
- استفراغ
- تورم لب‌ها
- متورم‌شدن صورت، زبان و گلو و دیگر بخش‌های بدن
- خس‌خس سینه
- گرفتگی سینی یا تنگی نفس
- سرگیجه، سبک شدن سر یا غش کردن
- سوزن شدن یا خارش دهان
شیوع حساسیت غذایی در بزرگسالان و کودکان
در دنیا حدود ۴ درصد از بزرگسالان مبتلا به حساسیت غذایی هستند و حدوداً ۸ درصد از کودکان زیر ۵ سال نیز از آلرژی غذایی و علائم ناشی از آن رنج می‌برند. لازم به ذکر است که حساسیت غذایی را نمی‌توانید به صورت ۱۰۰ درصد درمان کنید. بهترین کاری که در مواجهه با آلرژی غذایی می‌توانید انجام دهید، پیشگیری است. یعنی از آلرژن‌ها و محرک‌ها دوری کنید و آلرژن‌های شناخته‌شده را کاملاً از سبد غذایی خود حذف کنید.
گروهی از کودکان زیر ۵ سال مبتلا به حساسیت غذایی، با افزایش سن تشدید حساسیت را تجربه می‌کنند. یعنی در این دسته از کودکان آلرژی غذایی رفته‌رفته تشدید شده و شاید نسبت به دیگر مواد غذایی نیز آلرژی پیدا کنند.
بسیاری از مبتلایان به آلرژی غذایی واکنش‌های سیستم ایمنی در برابر آلرژن را با عدم تحمل یک ماده غذایی مثلا عدم تحمل لاکتوز اشتباه می‌گیرند. اینکه دستگاه گوارش نمی‌تواند یک ماده غذایی مانند شیر را هضم کند یا بپذیر خیلی آزاردهنده است، اما این بدتر از آلرژی نیست. آلرژی غذایی پاسخ سیستم ایمنی بدن است و جدی‌تر تلقی می‌شود.
علت بروز حساسیست غذایی چیست؟
زمانی که شما دچار یک آلرژی غذایی می‌شوید، سیستم ایمنی بدنتان در پاسخ به آن آلرژن واکنش نشان می‌دهد. ممکن است ماده غذایی ضرری نداشته باشد، اما سیستم ایمنی بدنتان آن را به اشتباه به‌عنوان چیزی مضر و خطرناک شناسایی می‌کند. در چنین شرایطی سیستم ایمنی وارد عمل شده و آنتی‌بادی به نام ایمونوگلوبولین تولید می‌کند.
بعد از آن هر زمان که حتی کمترین مقدار از آن غذا را می‌خورید، آنتی‌بادی‌های IgE آن را شناسایی می‌کنند و به سیستم ایمنی شما سیگنال می‌دهند که ماده شیمیایی به نام هیستامین و همچنین سایر مواد شیمیایی را در جریان خون شما آزاد کند. این مواد شیمیایی باعث علائم آلرژی می‌شوند. بیشتر آلرژی‌های غذایی توسط پروتئین‌های به‌خصوص بعد از مصرف موارد زیر بروز می‌کنند:
- خرچنگ و صدف
- سویا یا فرآورده‌های سویا
- گندم و ماهی
- شیر گاو
- تخم مرغ یا غذاهای حاوی تخم مرغ
- آجیل‌های درختی، همچون گردو و بادام
- بادام زمینی، کره بادام زمینی و هر ماده غذایی که حاوی بادام زمینی باشد
- میگو و غذاهای حاوی میگو
درمان حساسیت غذایی در بزرگسالان
بهترین کاری که بزرگسالان جهت درمان و کنترل حساسیت غذایی می‌توانند انجام دهند، پرهیز و اجتناب از مصرف مواد غذایی آلرژی‌زا است. هیچ دارو یا درمان قطعی برای آلرژی غذایی وجود ندارد و داروهایی که وجود دارند نیز تنها به کنترل علائم آلرژی غذایی کمک می‌کنند. همیشه در مورد مواد غذایی که می‌خورید هوشیار باشید. اگر مبتلا به حساسیت غذایی هستید، به ترکیبات غذایی که می‌خورید دقت کنید. درصورتی‌که پس از مصرف یک ماده غذایی دچار واکنش آلرژیک شدید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید و یا با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
درمان آلرژی غذایی
درمان آلرژی غذایی طبق تشخیص پزشک انجام می‌گیرد. در حقیقت هیچ راه درمان قطعی وجود ندارد و پزشک سعی می‌کند با تکنیک‌های درمانی مختلف و تجویز دارو علائم آلرژی غذایی را برطرف کند. به عنوان مثال اگر بیمار دچار تنگی نفس پس از مصرف ماده غذایی محرک شده باشد، پزشک داروی مؤثر در درمان تنگی نفس را تجویز می‌کند، یا از آنتی‌هیستامین‌ها جهت خنثی کردن اثر هیستامین‌ها در بدن کمک می‌گیرد.
قرص آلرژی غذایی
قرص‌های حساسیت غذایی بیشتر شامل مواردی می‌شوند که در سایر واکنش‌های آلرژیک نیز تجویز می‌شوند. معمولاً متخصصین برای کنترل علائم آلرژی داروهایی همچون آنتی‌هیستامین‌ها را تجویز می‌کنند.
لیست مواد غذایی آلرژی‌زا
آلرژن‌های غذایی در همه افراد مشترک نیستند. ممکن است فردی نسبت به چیزی آلرژی داشته باشد که دیگران ندارند. اما به‌طورکلی در لیست مواد غذایی آلرژی‌زا، موارد زیر وجود دارد:
- کدوسبز
- گوجه فرنگی از هر نوع
- سیب‌زمینی سفید
- کیوی
- خربزه
- هندوانه
- بادام زمینی
- نارنگی
- موز
- خیار
- سیب
- زردآلو
- سویا
- سیب‌زمینی خام
- گلابی
- آلو
- کرفس
- فندق
- گیلاس
- گشنیز و زیره سیاه
- رازیانه
- جعفری
- فلفل دلمه‌ای
- هلو
- پیاز
- سیر
- گل کلم
- هویج
- کلم
- کلم بروکلی
- فلفل سیاه
- خردل
آلرژی غذایی ناشی از ورزش
جالب است بدانید که برخی از افراد مبتلا به آلرژی پس از خوردن برخی از مواد غذایی اگر ورزش کنند، بلافاصله دچار علائم حساسیت غذایی می‌شوند. از جمله علائمی که در این حالت شیوع بیشتری دارد می‌توان به احساس سبکی سر و خارش پوست اشاره نمود. خوب است بدانید که گاهی فرد پس از شروع تمرین ورزشی دچار آنافیلاکسی نیز می‌شود. به همین علت متخصصین به افرادی که مبتلا به آلرژی غذایی هستند توصیه می‌کنند، چند ساعت قبل از ورزش چیزی نخورند و البته از مصرف غذاهای محرک حساسیت غذایی نیز خودداری کنند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که شما بلافاصله بعد از مصرف یک ماده غذایی یا ترکیبات موجود در یک ماده غذایی دچار آلرژی می‌شوید، باید سریعاً به پزشک مراجعه نمایید. ممکن است آلرژی در منزل برطرف شود، اما مراجعه به پزشک در این چنین شرایطی به متخصص کمک می‌کند، که خیلی راحت‌تر و سریع‌تر آلرژن یا محرک مسبب بروز حساسیت غذایی را تشخیص دهد. درصورتی‌که نشانه‌های آنافیلاکسی را مشاهده کردید، بلافاصله با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید. ازجمله علائم آلرژی آنافیلاکسی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- افت شدید فشار خون همراه با شوک
- افزایش نبض و سریع شدن نبض
- احساس سرگیجه و سبکی سر
- انقباض مجاری تنفسی و سختی در تنفس
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
