زخم پای دیابتی چگونه درمان می‌شود؟ + انواع زخم‌های دیابتی

با توجه به گسترش روزافزون دیابت در جامعه برخی از عوارض ناخوشایند این بیماری مانند زخم پای دیابتی نیز روندی افزایشی به خود گرفته‌اند. ۲۵ درصد از بیماران مبتلا به دیابت در معرض دچار شدن به زخم پا هستند. این زخم‌ها به دلیل مزمن بودن و بهبود دیرهنگام، تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر کیفیت زندگی و سلامتی بیماران دیابتی دارند.

زخم پا یکی از عوارض شایع دیابت است که به علت باز شدن بافت پوست و نمایان شدن لایه‌های زیرین ایجاد می‌شود. زخم پای دیابتی اغلب در انگشت شست ‌پا پدیدار می‌شود و گاهی ناحیه زخم را تا استخوان تحت تأثیر قرار می‌دهد. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دلایل ابتلا، روش تشخیص و چگونگی درمان زخم پای دیابتی با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه شوید.

اگر قصد انجام آزمایش دیابت را دارید، برای ثبت درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.

زخم پای دیابتی چیست؟

افراد مبتلا به دیابت مزمن و شدید در معرض ابتلا به زخم پای دیابتی هستند. دیابت در بلندمدت می‌تواند به اعصاب و رگ‌های پا آسیب رسانده و منجر به بی‌حسی و کاهش درک احساس درد ‌شود. درنتیجه، احتمال آسیب‌دیدگی پاها به دلیل عدم توانایی درک محرک‌های آسیب‌زا مثل اشیای برنده، حرارت و یا فشار ناشی از کفش افزایش می‌یابد. حتی ممکن است در صورت ابتلا به زخم یا تاول در کف پا یا در زیر انگشتان پا متوجه وجود زخم نشوید و این حالت باعث بدتر شدن زخم گردد.

انواع زخم‌های دیابتی

پزشکان با استفاده از سیستم طبقه‌بندی واگنر، شدت زخم پای دیابتی را در مقیاس ۰ تا ۵ ارزیابی می‌کنند:

• زخم درجه ۰: زخم بدون ضایعات باز است و در این حالت زخم ممکن است بهبود یافته باشد
• زخم‌های درجه ۱: زخم سطحی بوده و به لایه‌های زیرین نفوذ نکرده است
• زخم درجه ۲: زخم عمیق‌تر شده و به تاندون، استخوان یا کپسول مفصل رسیده است
• زخم‌های درجه ۳: زخم لایه‌های عمیق‌تر را درگیر کرده و منجر به تشکیل آبسه، استئومیلیت یا تاندونیت شده است
• زخم‌های درجه ۴: قانقاریا در قسمتی از انگشتان پا یا پاشنه ایجاد شده است
• زخم درجه ۵: کل پا تحت تأثیر بافت اسکار و قانقاریا قرار گرفته است

علائم و تشخیص زخم پای دیابتی

یکی از اولین نشانه‌های زخم پای دیابتی، ترشح از ناحیه آسیب‌دیده است به‌طوری‌که گاهی باعث ایجاد لکه بر روی جوراب و یا در کفش می‌شود. تورم و قرمزی ناحیه زخم و استشمام بوهای غیرطبیعی پا از سایر علائم عارضه زخم پای دیابتی هستند. مشهودترین علامت زخم پا، بافت سیاهی به نام بافت اسکار یا قانقاریا در اطراف زخم است. این بافت به دلیل اختلال در جریان خون ناحیه اطراف زخم تغییر رنگ داده است.

قانقاریا جزئی یا کامل که ناشی از مرگ بافت به دلیل عفونت است، می‌تواند در اطراف زخم ظاهر شود و در صورت عدم درمان گسترش‌یافته و باعث تخریب کلی بافت و اندام شود. در این حالت، ترشحات بدبو، درد و بی‌حسی به‌تدریج بروز می‌کند. اگر هرگونه تغییر رنگ پوست به‌خصوص حالت بنفش، آبی یا سیاه را در بدن خود مشاهده کردید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

دلایل ابتلا به زخم پای دیابتی

زخم دیابتی در افراد مبتلا به دیابت اغلب به دلایل زیر ایجاد می‌شود:

• گردش خون ضعیف
• قند خون بالا (هیپرگلیسمی)
• نوروپاتی دیابتی
• آسیب‌دیدگی و جراحت پا
• ضعیف شدن اعصاب حسی پا
• مدت ابتلا به دیابت
• شدت دیابت

گردش خون ضعیف نوعی اختلال عروقی است که در آن خون به طور موثر در پا جریان ندارد. گردش خون ضعیف همچنین بهبود زخم را دشوارتر می‌کند. از سویی دیگر، سطوح بالای گلوکز خون روند بهبود زخم پای دیابتی را با مشکل مواجه می‌کند. بنابراین برای پیشگیری از ابتلا و یا بهبودی سریع‌تر زخم پای دیابتی مدیریت قند خون بسیار مهم است.

آسیب عصبی ناشی از دیابت یک عارضه طولانی‌مدت است و می‌تواند منجر به از دست رفتن حس لامسه در پا شود. سوزن سوزن شدن پوست پا در افراد دیابتی از نشانه‌های اولیه آسیب‌دیدگی اعصاب محیطی محسوب می‌شود. آسیب اعصاب پا در افراد دیابتی حساسیت به درد را کاهش داده و منجر به ایجاد زخم‌های بدون درد می‌شود و این موضوع گاهی باعث تشخیص دیرهنگام زخم‌ها به‌خصوص در کف پا می‌شود.

عفونت زخم پای دیابتی

به علت ضعیف شدن سیستم ایمنی در بیماران مبتلا به دیابت و عدم توانایی سلول‌های دفاعی برای ورود به بافت عضلانی پا، در صورت پدید آمدن زخم، بهبود آن بسیار زمان‌بر و دشوار خواهد بود. در این زخم‌ها باکتری‌های عفونی ازجمله استافیلوکوک‌ها به‌راحتی تکثیر شده و به با نفوذ به لایه‌های زیرین باعث گسترش زخم به استخوان‌ها می‌شوند.

هر مقدار که آسیب وارد شده به سلول‌های اندوتلیال عروق بیشتر باشد به همان اندازه سیستم اطلاع‌رسانی و فراخوانی سیستم ایمنی با افت بیشتری روبرو می‌شود. اگر این سیستم اطلاع‌رسانی قطع شود، سلول‌های ایمنی از یافتن مختصات دقیق عفونت ناتوان خواهند بود و نتیجه آن هجوم باکتری‌های فرصت‌طلب به بافت بی‌دفاع است. البته گستردگی عفونت بستگی به شدت دیابت و اندازه زخم دارد. اگر زخم در درجه‌های ابتدایی قرار داشته باشد آسان‌تر می‌توان با کمک دارو و آنتی‌بیوتیک‌ها عفونت را مهار نمود.

تشخیص نوروپاتی در زخم‌های دیابتی

نوروپاتی دیابتی یا همان آسیب نورونی به‌مرورزمان و در طی چندین سال پا را درگیر کرده و حس‌گرهای عصبی درد، گرما و سرما را مختل می‌کند. تخریب سنسورهای بافتی زنگ خطری برای ایجاد زخم پای دیابتی است. معمولاً نوروپاتی با درد همراه نیست و این عارضه به‌صورت چراغ خاموش و تدریجی پیشروی می‌کند.

به گفته‌ی وب‌‌سایت healthline همه افراد مبتلا به دیابت در معرض خطر ابتلا به زخم پای دیابتی هستند اما برخی عوامل خطر ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند، ازجمله:

• کفش‌های نامناسب و بی‌کیفیت
• عدم رعایت بهداشت فردی (شستشوی ناکافی پا یا خشک نکردن پاها پس از شستشو)
• کوتاه کردن نامناسب ناخن‌های پا به‌طوری‌که به بافت اطراف ناخن آسیب وارد شود
• مصرف الکل
• اختلالات چشمی ناشی از دیابت
• بیماری‌های قلبی
• بیماری‌های کلیوی
• چاقی
• مصرف دخانیات

زخم پای دیابتی در مردان مسن شایع‌تر است.

مدت زمان درمان زخم پای دیابتی

برای تسریع روند درمان زخم، بایستی فشار بر ناحیه آسیب‌دیده به حداقل برسد. به این حالت تخلیه بار می‌گویند و برای بهبود هر نوع زخم پای دیابتی مفید است. فشار ناشی از راه رفتن، از پله بالا رفتن و یا ایستادن طولانی می‌تواند عفونت را تشدید کرده و زخم را گسترش دهد. ازاین‌رو، پزشک معالج ممکن است برای محافظت از پا روش‌های زیر را توصیه نماید:

• استفاده از کفی‌های مناسب کفش جهت جلوگیری از پیدایش میخچه
• پوشیدن کفش‌های مخصوص افراد دیابتی
• استفاده از بریس‌های محافظ پا
• استفاده از چسب‌های مخصوص زخم پای دیابتی

پزشکان می‌توانند بهبود زخم پا را با دبریدمان، برداشتن پوست مرده اطراف زخم و نیز پاک‌سازی زخم از اجسام خارجی تسریع کنند. عفونت یکی از عوارض جدی زخم پای دیابتی محسوب می‌شود و نیاز به درمان فوری دارد. در بعضی شرایط لازم است که یک نمونه از بافت زخم به آزمایشگاه فرستاده شود تا آنتی‌بیوتیک موثر بر زخم تعیین گردد. اگر زخم مشکوک به عفونت جدی باشد، ممکن است برای بررسی علائم عفونت استخوان، تصویربرداری با اشعه ایکس نیز تجویز شود. می‌توان با رعایت نکات زیر ابتلا به عفونت زخم پای دیابتی را کاهش داد:

• حمام گرم پا به صورت منظم (جهت بهبود گردش خون در پا)
• ضدعفونی کردن پوست اطراف زخم (استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های مخصوص زخم با مشورت پزشکی)
• خشک نگه‌داشتن زخم و تعویض مکرر پانسمان
• درمان‌های آنزیمی
• استفاده از پانسمان‌های حاوی آلژینات کلسیم برای مهار رشد باکتری‌ها

زخم پای دیابتی چگونه درمان می‌شود؟

اولین هدف در درمان زخم دیابتی حذف عوامل عفونی در محیط زخم است. مراحل درمان به ترتیب زیر است:

• پیشگیری از عفونی شدن زخم: در این مرحله سعی می‌کنند زخم را پاک نگه دارند و هررزو آن را بشویند و پانسمان آن را تعویض کنند
• برداشتن هرگونه فشار و یا آسیب فیزیکی: هیچ فشاری نباید به زخم وارد شود. توصیه می‌شود بیمار از کفش‌های مخصوص و در صورت لزوم از عصا و یا ویلچر استفاده کند. در صورت لزوم عمل جراحی بافت استخوانی نیز انجام می‌شود
• حذف سلول‌ها و بافت‌های مرده از زخم: در این روش پزشک بافت مرده و نکروزشده را برمی‌دارد
• ضدعفونی کردن زخم و تجویز داروهای مناسب: این مرحله شامل استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های مخصوص زخم و در صورت لزوم تجویز آنتی‌بیوتیک برای مهار عفونت است
• کنترل قند خون و سایر مشکلات زمینه‌ای:برای دستیابی به نتایج بهتر و بلندندت سطح قند خون و فشار خون باید کنترل شود

بسیاری از زخم‌های غیر عفونی بدون نیاز به روش‌های جراحی قابل‌درمان هستند اما در صورت عفونت گسترده و درگیر شدن استخوان‌ها از روش جراحی برای درمان زخم استفاده می‌شود.

داروهای مورد استفاده برای زخم پای دیابتی

اگر علی‌رغم اقدامات پیشگیرانه و انجام مراقبت‌های زخم، عفونت باز هم پیشرفت کند پزشک ممکن است داروهایی مثل آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضد انعقاد را تجویز نماید. بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها باکتری استافیلوکوکوس اورئوس عامل عفونت استاف را مورد هدف قرار می‌دهند.

روش‌های جراحی زخم پای دیابتی

درصورتی‌که زخم پای دیابتی پیشرفته و وسیع باشد ممکن است پزشکان رویکرد جراحی را مدنظر قرار دهند. جراح می‌تواند با تراشیدن استخوان یا برطرف نمودن ناهنجاری‌های پا فشار بر زخم را کاهش دهد. لازم به ذکر است که استفاده از شیوه جراحی برای بهبود زخم پای دیابتی به‌ندرت اجرا می‌شود چراکه سایر روش‌های مراقبت و درمان زخم پای دیابتی برای کنترل و بهبود زخم موثر هستند.

پیشگیری از ابتلا به زخم پای دیابتی

بر اساس مطالعات مختلف بالینی مشخص شده است که بیش از نیمی از زخم‌های پای دیابتی عفونی می‌شوند و در این بین تقریباً ۲۰ درصد از عفونت‌های متوسط ​​تا شدید منجر به قطع عضو می‌شوند. بنابراین مراقبت‌های پیشگیرانه جهت در امان ماندن از عوارض زخم پای دیابتی بسیار مهم است. برای این کار لازم است که قند خون خود را به‌طور پیوسته مدیریت کنید زیرا با ثابت شدن قند خون در محدوده سالم، احتمال بروز عوارض دیابت به حداقل خواهد رسید. افزون بر این، رعایت موارد زیر نیز برای پیشگیری از ابتلا به زخم پای دیابتی موثر است:

• هر روز پاهای خود را بشویید
• ناخن‌های پا را طوری کوتاه کنید که به بافت اطراف ناخن آسیب نرسد
• پس از استحمام پاها را به طور کامل خشک کنید و از مرطوب کننده‌های مناسب برای افزایش طراوت پوست استفاده کنید
• جوراب خود را مرتب عوض کنید
• در صورت ابتلا به میخچه برای برداشتن آن به پزشک مراجعه کنید
• کفش طبی و مناسب بپوشید

احتمال عود زخم پای دیابتی پس از درمان وجود دارد. در این حالت بافت اسکار می‌تواند عفونی شود. ازاین‌رو، پزشک ممکن است به شما توصیه کند از کفش‌های مخصوص افراد مبتلا به دیابت استفاده کنید.

کلام آخر از هومکا

بیماری دیابت عوارض مختلفی دارد که اگر بیماری به‌‌درستی کنترل نشود، در دراز مدت ممکن است ظاهر شوند. زخم پای دیابتی هم یکی از عوارضی است که در برخی از بیماران دیابتی بروز پیدا میکند. یکی از دلایل بروز زخم‌های دیابتی ابتلا به نوروپاتی دیابتی است. تشخیص به‌موقع و داشتن سبک زندگی سالم (رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن) در پیشگیری از عوارض دیابت مانند زخم پای دیابتی موثر است. از این رو انجام چکاپ‌های سالانه زیرنظر پزشک بسیار مهم است. بهتر است حداقل یک‌بار در سال تمام افراد، آزمایش قند خون را انجام دهند.

اگر قصد انجام آزمایش دیابت را دارید، می‌توانید با استفاده از خدمات هومکا تحت پوشش بیمه پایه و تکمیلی این آزمایش را در منزل انجام دهید. برای ثبت درخواست آزمایش در منزل کلیک کنید.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.