علت چاقی چیست؟

چاقی یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است، که تمام مردم جهان با آن درگیر هستند. خوب است بدانید که چاقی به دلایل مختلفی بروز می‌کند و شدت و ضعف آن بستگی به عوامل وراثتی، ژنتیک، سبک زندگی و متابولیسم بدن دارد. گاهی ممکن است افراد در اثر بیماری دچار اضافه‌وزن شوند، بنابراین نمی‌توانیم تمام افراد چاق را در یک گروه قرار دهیم. با توجه به شکل چاقی متخصصین می‌توانند دلایل را شناسایی کنند و به فرد در جهت تغییر روند چاقی و برگشتن به وزن نرمال کمک نمایند. در این مقاله به علت چاقی و سایر نکات مرتبط با آن می‌پردازیم.

تعریف چاقی

اگر بخواهیم چاقی را به‌صورت علمی برای شما تبیین کنیم، باید آن را بر اساس BMI تعیین و تعریف نماییم. BMI شاخص توده بدنی است. متخصص با استفاده از این شاخص می‌تواند وزن طبیعی بدنتان را بر اساس وزن و قدتان تعیین کند. درنهایت اگر BMI شما بیش از عدد نرمالی که برای قد و وزنتان تعریف شده باشد، به این معناست که شما یا دچار اضافه‌وزن و یا چاقی هستید. برای محاسبه BMI کافی است وزن خود بر حسب کیلوگرم را بر قد خود بر حسب متر به توان ۲ تقسیم کنید.

بررسی BMI و چاقی

• اگر BMI شما زیر ۱۸.۵ باشد: باید به پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های بیشتر انجام شود. اگر مشکلی وجود نداشت تحت نظر پزشک تغذیه سعی کنید وزن خود را افزایش دهید.
• چنانچه BMI بین ۱۸.۵ و ۲۴.۹ باشد: این محدوده ایده‌آل است. فرد باید رژیم غذایی سالم داشته باشد تا این شرایط را حفظ کند.
• اگر BMI بین ۲۵ و ۲۹٫۹ باشد: فرد اضافه وزن دارد و باید زیر نظر پزشک وزن خود را کاهش دهد تا به محدوده نرمال برسد. در این مرحله کاهش وزن راه خیلی دشواری نیست.
• چنانچه BMI بین ۳۰ و ۳۴٫۹ باشد: این مرحله چاقی نامیده می‌شود. باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد تا زیر نظر پزشک کاهش وزن صورت بگیرد.
• اگر BMI بالای ۳۵ باشد: این مرحله چاقی مفزط نام دارد. برای درمان چاقی باید به پزشک مراجعه کرد.

دسته‌بندی چاقی

چاقی به سه دسته تقسیم می‌شود؛ چاقی براساس موقعیت چربی، چاقی بر اساس داشتن بیماری مرتبط با چاقی و چاقی براساس داشتن سلول‌های چربی. براساس اینکه چاقی در کدام قسمت از بدن بیشتر است به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

• چاقی محیطی: بیشتر حجم چربی در ناحیه باسن و ران‌ها تجمع یافته (گلابی شکل)
• مرکزی: چربی بیشتر در شکم و پهلوها تجمع پیدا کرده (سیبی شکل)
• ترکیبی: به‌صورت ترکیبی در باسن، ران و شکم تجمع پیدا کرده

چاقی مرکزی به دلیل اینکه اغلب ارگان‌های حیاتی ما در حفره شکم جای دارند خطرناک‌ترین نوع چاقی است.

دسته‌بندی علت چاقی بر اساس بیماری

بر اساس اینکه آیا بیماری باعث چاقی شده یا خیر، دسته‌بندی دیگری برای چاقی داریم:

• چاقی مرتبط با بیماری: بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید، سندروم کوشینگ، سندورم تخمدان پلی کیستیک، مقاومت به انسولین و … می‌توانند باعث افزایش وزن و چاقی شوند.
• چاقی غیر مرتبط با بیماری: در این چاقی هیچ بیماری دخیل نیست و افراد فقط کالری زیادی دریافت می‌کنند. به‌طوری‌که میزان ذخیره کالری و تجمع چربی افزایش می‌یابد.

ریسک‌فاکتورهای چاقی

سه دلیل برای این وجود دارد که شما بیش از سایرین در معرض ابتلا به چاقی قرار بگیرید. شما نمی‌توانید از پیش این دلایل را کنترل یا حذف کنید، اما با کسب آگاهی درموردشان می‌فهمید که چگونه می‌توانید جلوی پیشرفتشان را بگیرید.

وزن دوره کودکی و نوجوانی

معمولاً در دوره کودکی و نوجوانیف افراد از رژیم غذایی و سبک زندگی که والدین پیروی می‌کنند، تبعیت خواهند کرد. بنابراین آنچه در غالب عادات غذایی و ورزشی در کودکی و نوجوانی به فرزندان خود یاد می‌دهیم تأثیر بسزایی در چاق شدن یا نشدن آن‌ها در بزرگ‌سالی خواهد داشت. بهترین روش مبارزه با این نوع چاقی این است، که روی عدم بروز این مشکل تمرکز کنیم. اضافه‌وزن در دوره کودکی یک نشانه بزرگ برای این است که فرد در بزرگ‌سالی دچار چاقی خواهد شد، بخصوص اگر والدین درگیر چاقی باشند.

تاثیر هورمون‌ها

هورمون‌های زنانه به‌خصوص برخی از رویدادها که در ارتباط با هورمون‌ها هستند، مانند بارداری و یائسگی تأثیر بسزایی در بروز چاقی خواهند داشت. مصرف برخی از داروهای ضدبارداری که منشأ هورمونی دارند نیز بانوان را در معرض ابتلا به چاقی قرار می‌دهد. البته این عامل چندان قوی نیست و مصرف‌کننده داروهای ضدبارداری می‌تواند با فعالیت‌های ورزشی جلوی بروز چاقی را بگیرد.

قومیت

یکی دیگر از دلایلی که در آینده بر چاق شدن و نشدن افراد تأثیر خواهد گذاشت، قومیت است. برخی از اقوام یا ملل به‌مراتب سریع‌تر دچار چاقی می‌شوند. به‌عنوان‌مثال زنان آفریقایی و آمریکایی در مقایسه با زنان آسیایی و قفقازی خیلی زودتر دچار افزایش وزن و چاقی می‌شوند.

علت چاقی

همان‌طور که اشاره کردیم چاقی اندام وابسته به علل متعددی است. به‌طورکلی میزان چاقی افراد ارتباط تنگاتنگی با محیط، ژنتیک، صفت ارثی و متابولیسم بدن او دارد. علل چاقی را در چند گروه اصلی طبقه‌بندی می‌کنیم:

• چاقی ناشی از انباشته شدن انرژی بیش از نیاز بدن در طول گذر زمان رخ می‌دهد و این اتفاق بستگی به نوع و میزان تغذیه فرد دارد. چنانچه انرژی که فرد در طول روز از طریق غذا خوردن به دست می‌آورد، بیشتر از سطح انرژی سوزانده شده باشد، بدن آن را ذخیره و تبدیل به چربی می‌کند
• چاقی گاهی در اثر کم‌تحرکی و نداشتن سبک زندگی سلامت رخ می‌دهد
• در برخی جوامع علت چاقی عمدتاً سبک زندگی نامناسب، مصرف فست فودها و وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین است
• گاهی چاقی ریشه ژنتیکی دارد. یعنی اگر فرد مبتلا به سندرم کوشینگ، کم‌کاری تیروئید و انسولینوما باشد بیشتر در معرض چاقی قرار دارد.

علت چاقی شکم

چاقی شکمی تنها به یک دلیل بروز نمی‌کند. علت چاقی شکمی می‌تواند مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین، مصرف الکل، افزایش چربی‌های ترانس، ژنتیک، کم‌خوابی، رژیم غذایی کم فیبر، استرس ، باکتری‌های روده، یائسگی، رژیم غذایی کم پروتئین و کم‌تحرکی باشد.

علت چاقی قسمت بالای شکم

چاقی هر بخش از بدن می‌تواند نشانه ابتلا به اختلالات متعدد نیز باشد یا اینکه فرد عادات غلطی دارد که بر روی تنها برخی از نقاط بدن تأثیر می‌گذارد. تجمع چربی تنها در قسمت شکم می‌تواند خبر از بروز مشکلات تنفسی بدهد. افراد درگیر به چاقی شکمی معمولاً غذاهای سنگین زیاد مصرف می‌کنند، دخانیات استعمال می‌کنند یا اینکه نوشیدنی‌های الکلی زیاد مصرف می‌کنند. با حذف عادت‌های غلط می‌توان این مشکل را برطرف نمود.

علت چاقی ناگهانی

چاقی ناگهانی ممکن است به دلایل متعددی بروز کند. از عمده دلایل بروز چاقی ناگهانی می‌توان به ترک سیگار، بی‌خوابی، مصرف دارو، ابتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک، نارسایی قلبی، مشکلات کلیوی، اختلالات تیروئید، سیروز کبدی، آکرومگالی، سندروم کوشینگ و سرطان تخمدان اشاره نمود.

به گفته وب‌سایت mayoclinic یکی از مشکلات چاقی این است که چاقی به‌صورتی جدی بر کیفیت زندگی فرد تاثیر می‌گذارد. فرد توان انجام بسیاری از فعالیت‌هایی که انجام می‌داده را ندارد. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:

• افسردگی
• ناتوانی
• شرم و احساس گناه
• گوشه‌گیری و منزوی شدن در اجتماع

عوارض چاقی

چاقی بر سلامت روان و جسم شما تأثیر بسزایی خواهد داشت و به همین علت است که متخصصین توصیه می‌کنند، حتماً سبک زندگی سالمی را دنبال کنید. چاقی می‌تواند عامل به وجود آمدن یکی از شرایط زیر باشد:

• دیابت نوع دوم
• فشار خون
• بیماری کبد چرب غیرالکلی
• برخی از سرطان‌ها ازجمله سرطان آندومتر، سرطان سینه، سرطان روده بزرگ، سرطان مری و سرطان کلیه
• بروز اختلالات پوستی مختلف همچون چرب شدن پوست و یا ترک خوردن پوست

کنترل وزن و چاقی

برای کنترل وزن و برطرف کردن چاقی کافی است سبک زندگی خود را تغییر دهید، ضمن اینکه باید تحت نظر پزشک باشید و با انجام آزمایشات لازم اختلالاتی که در بدن وجود دارند را نیز شناسایی کنید. گاهی چاقی به دلیل مصرف غذا و عدم تحرک نیست و فرد با وجود فعالیت بدنی دچار چاقی می‌شود. بنابراین اگر علت مصرف دارو یا ابتلا به بیماری باشد با کنترل آن‌ها می‌توان اضافه‌وزن و چاقی اندام را کنترل نمود.

پیشگیری از چاقی

به نوزادان شیر مادر دهید. این یکی از اولین کارهای پیشگیرانه جهت مبارزه با معضل چاقی است. رفتارهای تغذیه از بدو تولد می‌توانند در ابتلای افراد به چاقی مؤثر باشند. نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر در معرض ابتلا به چاقی هستند. به‌اندازه به کودک غذا دهید.

به‌عنوان بزرگ‌تر در خانواده غذاهای سالم بخورید تا کودکان نیز الگوبرداری کنند. فرزندان خود را تشویق به آهسته غذا خوردن کنید و یادشان دهید که تنها در زمان گرسنگی غذا بخورند. غذاهای ناسالم وارد خانه نکنید. کودک را تشویق کنید فعالیت‌های سرگرم کننده و هیجان‌انگیز انجام دهد. مدت‌زمان استفاده از نمایشگرها یا رایانه را برای کودک محدود کنید.

فرزندتان را تشویق کنید به‌اندازه بخوابد. درمورد تغذیه خارج از منزل فرزند خود بی‌اعتنا نباشید. بزرگ‌سالان چربی بد کمتر و چربی خوب بیشتر مصرف کنند. کمر غذاهای فرآوری شده و شیرین مصرف کنید. وعده‌های غذایی خود را با میوه‌ها و سبزیجات پر کنید. فیبر بیشتری را وارد رژیم غذایی خود کنید.

روی خوردن غذاهای با شاخص گلیسمی پایین‌تر تمرکز کنید. سعی کنید بیشتر سفر کنید و تحرک داشته باشید. فعالیت‌های هوازی را مرتباً انجام دهید. یک برنامه تمرینی با وزنه را در لیست کارهای روزانه خود بگنجانید. از عوامل استرس‌زا دوری کنید. درست خرید کردن مواد غذایی را یاد بگیرید و سالم‌ترین‌ها را انتخاب کنید.

علت چاقی و عوامل چاق‌کننده

عوامل چاق‌کننده بی‌شمار هستند، بنابراین افراد برای یافتن علت چاقی اندامشان بهتر است حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنند. اما به‌طورکلی می‌توان از مهم‌ترین عوامل چاق‌کننده به موارد زیر اشاره نمود:

• سوءمصرف قند و غذاهای شیرین
• ابتلا به استرس و افسردگی و مصرف مواد غذایی شیرین جهت کاهش سطح استرس
• ورود به دوره یائسگی در بانوان
• برهم خوردن تعادل هورمونی در مردان
• استعمال دخانیات
• برای مدت طولانی نشستن و عدم فعالیت بدنی
• مصرف مشروبات الکلی
• عامل وراثت و ژنتیک
• ورزش نکردن
• مصرف مواد غذایی فست فود و بسیار چرب
• متوقف کردن ناگهانی فعالیت ورزشی

کلام آخر از هومکا

چاقی یک بیماری پیچیده است که با انباشته شدن مقدار زیادی چربی در بدن همراه است. چاقی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. به همین علت چاقی باید توسط پزشک ببرسی شود تا در صورت وجود مشکلی جدی، مشکل تشخیص داده شود. خبر خوب این است که چاقی قابل درمان است و با درمان چاقی سایر مشکلات نیز برطرف می‌شود.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.