کیست بیکر چیست؟ + انواع کیست پا
شاید شما هم در مورد کیست پا شنیده باشید. کیست بیکر و کیست گانگلیون ازجمله کیست‌هایی هستند که در بدن افراد به دلایل مختلف رشد می‌کنند. این دو کیست به ترتیب زانو و مچ پا را درگیر می‌کنند. افرادی که مبتلا به کیست بیکر یا کیست گانگلیون هستند اغلب دچار محدودیت در حرکت، درد شدید و عوارض جدی‌تر می‌شوند. کیست‌های بیکر و گانگلیون با اسکن قابل تشخیص هستند.
کیست بیکر پا و درمان آن
کیست بیکر زانو نوعی کیست است و همانطور که از نامش برمی‌آید در زانو و بخش پشتی آن ایجاد می‌شود. این کیست کیسه‌ای حاوی مایع است و توده‌ای سفت در بخش پشتی زانو ایجاد می‌کند. کیست بیکر را تحت عنوان کیست ساق پا نیز معرفی می‌کنند. این کیست سبب برآمدگی پشت زانو می‌شود. اگر در این وضعیت پزشکی خاص پشت پا را لمس کنید سفت خواهد بود.
فرد مبتلا به کیست زانو در خم و راست کردن زانو دچار محدودیت می‌شود و احساس درد دارد. همچنین افرادی که مبتلا به کیست ساق پا هستند در زمان فعالیت احساس ناراحتی در پشت پا و زانو دارند. درمان کیست بیکر با معاینات دقیقی که پزشک انجام می‌دهد، بررسی شرایط بیمار و همچنین شدت عارضه انتخاب و تجویز می‌شود. گاهی افراد می‌توانند با خودمراقبتی این کیست را کنترل و درمان نمایند. کیست بیکر را تحت عنوان کیست پوپلیتئال نیز معرفی می‌کنند. کیست بیکر اغلب در اثر بروز عارضه یا اختلال در مفصل زانو بروز می‌کند. شایع‌ترین و اصلی‌ترین دلایل بروز کیست بیکر عبارت‌اند از:
- آرتریت مفصل زانو
- پارگی غضروف‌های زانو
هر دو این وضعیت‌های پزشکی می‌توانند زمینه‌ساز تولید حجم زیادی مایع در زانو شوند. در نهایت این مایعات غیرمعمول تشکیل کیست داده است و سبب برآمدگی پشت زانو و سفتی آن می‌شوند. با وجود اینکه کیست بیکر سبب تورم پشت زانو و همچنین ایجاد ناراحتی و درد می‌شود، اما درمان علل بروز این وضعیت می‌تواند تسکین‌دهنده و موثر باشد.
علائم بروز کیست بیکر زانو یا کیست پشت ساق پا
گاهی برخی از مبتلایان به کیست بیکر هیچ علامت یا نشانه‌ای مبنی بر بروز کیست بیکر را تجربه نمی‌کنند و اصلاً درد ندارند؛ اما گروهی از مبتلایان علائم زیر را تجربه خواهند کرد:
- تورم ساق پا
- تورم پشت زانو
- محدودیت در خم کردن زانو
- تورم همراه با درد در زانو و ساق پا
- سفت شدن زانو
- درد پشت زانو با فعالیت بدتر می‌شود.
این نشانه‌ها ممکن است با فعالیت یا ایستادن‌های طولانی‌مدت تشدید شوند.
درمان کیست بیکر پشت زانو
اگر بیمار علائم و نشانه‌های خاصی را تجربه نمی‌کند، بنابراین نیاز به درمان جدی ندارد. اغلب افرادی که علائم شدید کیست بیکر را ندارند، می‌توانند در منزل عارضه را با مراقبت صحیح درمان کنند. تنها در مواردی پزشک متخصص درمان‌های خاص این بیماری را تجویز می‌کند که بیمار درد شدیدی را تجربه کند و همچنین نتواند زانوی خود را حرکت دهد. اگر کیست پشت زانو در حال بزرگ شدن باشد، پزشک یک یا چند روش درمانی زیر را تجویز خواهد کرد:
-
دارودرمانی
دارودرمانی تقریباً یکی از روش‌های اصلی یا مکمل درمان کیست بیکر زانو محسوب می‌شود. در دارودرمانی امکان دارد پزشک متخصص داروی کورتیکواستروئیدی همچون کورتیزون به زانوی بیمار تزریق کند. این دارو منجر به کاهش التهاب در زانو می‌شود. پس از تزریق کورتیزون بیمار کاهش فشار و درد را احساس می‌کند. لازم به ذکر است که این نوع داروها پیشگیری نمی‌کنند و نمی‌توانند جلوی عود کیست را بگیرند، تنها تسکین‌دهنده هستند.
-
تخلیه مایعات
در این روش درمانی پزشک برای مدیریت سطح مایع سینوویال موجود در مفصل زانو از سوزن تخلیه استفاده می‌کند. از این روش تحت عنوان آسپیراسیون سوزنی یاد می‌شود. همزمان با اعمال این تکنیک درمانی از دستگاه سونوگرافی برای هدایت سوزن استفاده می‌شود.
-
فیزیوتراپی
استفاده از جوراب‌های فشرده، کمپرس یخ و عصا می‌تواند در کاهش تورم زانو و دردهای ناشی از تجمع مایعات موثر باشد. انجام حرکات ملایم و تمرینات تقویتی در ناحیه عضلات اطراف زانو هم می‌تواند در کاهش علائم کیست بیکر زانو موثر باشد. همچنین این تمرینات سبب حفظ عملکرد زانو می‌شوند.
اگر امکانش وجود داشته باشد، پزشک علت بروز کیست بیکر زانو را برطرف یا درمان خواهد کرد. درصورتی‌که علت بروز این وضعیت پارگی غضروف باشد، جراح غضروف آسیب‌دیده را با پروتز جایگزین کرده یا آن را ترمیم می‌کند. با ترمیم غضروف آسیب‌دیده کیست نیز درمان می‌شود. اگر کیست بیکر زانو ناشی از آرتروز باشد می‌توان با کنترل آرتروز و درمان آن این وضعیت را نیز برطرف نمود. خیلی کم پیش می‌آید که پزشک برای درمان این وضعیت جراحی را توصیه کند.
درمان کیست بیکر بدون جراحی
چنانچه کیست بیکر با خود مراقبتی درمان نشود یا علائم آن تسکین پیدا نکند، لازم است به پزشک مراجعه کنید. تا جایی که ممکن باشد پزشک متخصص تلاش می‌کند با روش‌های موثری غیر از جراحی عارضه را درمان کند.
یکی از گزینه‌های درمان تورم و علائم حاصل از کیست بیکر زانو تزریق داروهای کورتیکواستروئیدی است. این داروها به کاهش التهاب، تورم و درد حاصل از کیست پشت ساق پا کمک می‌کنند. دیگر روش تسکین علائم و درد ناشی از کیست بیکر زانو تجویز داروهای ضدالتهاب همچون ایبوپروفن است. پزشک به بیمار توصیه می‌کند از زانوبند و آتل زانو جهت کاهش فشار استفاده کند. این محصول در داروخانه‌ها عرضه می‌شود.
درمان خانگی کیست پشت زانو بیکر
خیلی کم پیش می‌آید که وضعیت بیمار غیرقابل‌کنترل باشد و پزشک تنها راه درمان را جراحی عنوان کند. درصورتی‌که مبتلا به کیست بیکر هستید اما پزشک خود مراقبتی را توصیه کند، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- به مفصل زانو استراحت دهید
- زانوبند یا آتل زانو بپوشید. این محصول را می‌توانید از داروخانه یا فروشگاه لوازم ارتوپدی تهیه کنید
- مصرف ضدالتهاب‌ها. برای کم کردن سطح درد و تورم زانوهای آسیب‌دیده پزشک داروهای ضدالتهابی و غیراستروئیدی را تجویز می‌کند. ازجمله داروهای موثر در تسکین این درد می‌توان به ایبوپروفن اشاره نمود
- استفاده از کمپرس سرد. کمپرس سرد دیگر روش تسکین علائم و عوارض ناشی از کیست بیکر زانو است. در این روش لازم است یک کیسه یخ را بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه روی زانوی خود بگذارید تا تورم زانو کم شود. همچنین می‌توانید در حالت دیگر یک کیسه منجمد را در یک حوله بپیچید روی زانو بگذارید. دقت کنید هرگز نباید یخ را مستقیماً روی پوست قرار دهید
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی‌که در پشت یک یا هر دو زانو متوجه تورم شدید و درد هم داشتید به پزشک متخصص مراجعه کنید. در بیشتر موارد این وضعیت حاکی از کیست پشت زانو یا کیست بیکر است، اما گاهی پیش می‌آید که تجمع مایع در این نقطه نشانه‌ی بروز یک عارضه جدی‌تر از کیست بیکر باشد.
علل بروز کیست بیکر پا
سینوویال مایع روان کننده‌ای است که به ساق پا در حرکت روان و راحت کمک می‌کند. وجود این مایع در زانو باعث می‌شود که اصطکاک بین بخش‌های متحرک زانو به حداقل برسد و فرد دچار التهاب و اصطکاک مفاصل نشود. ولی در پاره‌ای از موارد پیش می‌آید که مایع سینوویال بیش‌ازحد نرمال تولید شود. افزایش سطح غیرطبیعی مایع سینوویال و تجمع آن در ناحیه پشت زانو سبب ایجاد کیست بیکر می‌شود. به ناحیه پشت زانو بورسا پوپلیتئال گفته می‌شود. علل بروز این وضعیت در این ناحیه عبارت‌اند از:
- آسیب زانو همچون پارگی غضروف
- التهاب مفصل همانند بروز انواع آرتریت مفصلی
به گفته‌ی وب‌سایت mayoclinic خیلی کم پیش می‌آید که کیست بیکر دچار پارگی یا ترکیدگی شود. درصورتی‌که کیست بیکر متلاشی شود و مایع سینوویال به ناحیه ساق پا نشت کند سبب بروز شرایط زیر می‌شود:
- تورم ساق پا
- درد شدید زانو
- بیمار احساس می‌کند در ساق پا آب جاری است
- قرمزی ساق پا
خوب است بدانید که این علائم و عوارض ناشی از کیست بیکر بسیار به علائم لخته شدن خون در ورید پا شباهت دارد. درصورتی‌که در ساق پا و زانو قرمزی و تورم مشاهده کردید، لازم است سریعاً به پزشک مراجعه کنید یا با ارائه‌دهنده خدمات درمانی و مراقبتی در منزل تماس بگیرید.
درمان کیست بیکر زانو پاره شده
گاهی ممکن است کیست بیکر زانو دچار پارگی شود و در اثر این وضعیت مایع سینوویال به داخل ساق پا نفوذ کند. نفوذ مایع به ساق پا سبب بروز درد شدید و غیرقابل‌تحمل می‌شود. با ورود مایع سینوویال به ساق پا، ساق پا سفت و قرمز شده و ورم می‌کند. افرادی که تیره پوست هستند به سختی می‌توانند التهاب و قرمزی روی پوست را تشخیص دهند، بنابراین معاینه توسط پزشک بسیار مهم است.
سینوویال مازادی که در اثر پارگی کیست وارد ساق پا شده با گذشت چند هفته جذب بدن می‌شود. تنها کار و بهترین اقدام برای کنترل علائم و درد تا زمان جذب کامل سینوویال توسط بدن استراحت است. به بیمار با این وضعیت توصیه می‌شود خوب استراحت کند و به مفصل زانو فشار وارد نکند. همچنین ساق پای آسیب‌دیده باید بالاتر از سطح بدن قرار بگیرد.
در ادامه اگر بیمار نتواند درد را تحمل کند پزشک داروهای تسکین‌دهنده درد تجویز می‌کند. کدئین و پاراستامول ازجمله داروهای ضد درد هستند که برای مدیریت این وضعیت پزشکی تجویز می‌شوند. دقت کنید این داروها را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید و حتماً قبل از شروع درمان و تسکین درد با این موارد دارویی حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید.
جراحی کیست بیکر پا
گاهی این شانس قوی است که پزشک بتواند کیست بیکر را از زانو خارج کند. اگر کیست بیکر یک کیست مزمن یا طولانی‌مدت باشد، شانس اینکه بتوان با جراحی آن را درمان کرد خیلی ضعیف است. دلیل اینکه نمی‌توان کیست‌های بیکر مزمن را با جراحی خارج و درمان نمود، غلیظ شدن بیش‌ازحد مایع سینوویال موجود در کیست است.
چرا جراحی آخرین گزینه درمان کیست بیکر زانو است؟
کیست بیکر زانو یا کیست ساق پا برخلاف دیگر کیست‌ها هیچ پوشش یا دیواره‌ای ندارد. به همین علت است که جراحی کیست بیکر بسیار چالش‌برانگیز است و پزشک تمام تلاشش را می‌کند که بدون جراحی عارضه را درمان کند. درصورتی‌که مفصل زانو در اثر آسیب یا شرایط پزشکی خاص همچون آرتروز، صدمه دیده باشد و سطح این صدمات وسیع باشد، ممکن است پزشک برای ترمیم مفصل زانو جراحی را توصیه کند.
اغلب از روش جراحی آرتروسکوپی برای ترمیم مفصل زانو استفاده می‌کنند. در روش جراحی آرتروسکوپی جراح ابزار آرتروسکوپی را داخل مفصل زانو فرستاده و زانو و مفصل را بررسی می‌کند. در ادامه جراح از ابزارهای جراحی کوچک جهت ترمیم و بازسازی آسیب‌های ناحیه زانو استفاده می‌کند.
تشخیص کیست بیکر
در بیشتر موارد پزشک با معاینه فیزیکی کیست بیکر را تشخیص می‌دهد؛ اما همانطور که گفتیم کیست بیکر یک عارضه تقلیدگر است و می‌تواند عوارض و علائمی مشابه چند وضعیت پزشکی دیگر ایجاد کند. بنابراین پزشک با فرض و شک بروز دیگر شرایط پزشکی جدی همچون آنوریسم و لخته خون آزمایشات تصویربرداری غیرتهاجمی زیر را تجویز می‌کند:
- تصویربرداری رزوتانس مغناطیسی (MRI)
- سونوگرافی
- اشعه ایکس
کیست گانگلیون
دلیل کاملاً روشن و دقیقی برای ابتلا افراد به کیست گانگلیون وجود ندارد و یا اینکه دلایل آن هنوز ناشناخته هستند. زمانی که بافت اطراف مفاصل یا تاندون متورم شوند، توده‌هایی حبابی در مچ پا به وجود می‌آید. به این توده‌ها کیست گانگلیون گفته می‌شود که از مفصل بیرون زده می‌شوند. این وضعیت ممکن است در اثر ضربه به مفصل یا تاندون ایجاد شود. دیگر دلیل بروز کیست گانگلیون نقص کپسول مفصلی یا غلاف تاندون است.
- کیست گانگلیون توده‌ای است خوش‌خیم
- این کیست همچون کیست بیکر زانو حاوی مایع است
- کیست گانگلیون در بخش خارجی تاندون پا یا مفصل به وجود می‌آید
- کیست‌های گانگلیون قابلیت رشد و بروز در دیگر مفاصل و تاندون‌ها بدن همچون زانو و دست را نیز دارند
- کیست گانگلیون زیر پوست مانند یک کیسه حاوی ماده شفاف و ژله‌ای است
- زمانی که کیست گانگلیون را لمس می‌کنید، احساس لمس یک جسم سفت یا اسفنجی را خواهید داشت
بروز کیست گانگلیون و ویژگی‌های آن در حالت‌های مختلف
کیست‌های گانگلیون اغلب ناگهانی به وجود می‌آیند، اما تعدادی از آن‌ها به‌تدریج ایجاد می‌شوند. یک کیست گانگلیون علاوه بر اینکه سبب برآمدگی مچ پا می‌شود، نشانه‌ها و ویژگی‌های زیر را نیز به همراه خواهد داشت:
- هنگام استفاده از مفصل آسیب‌دیده بیمار دچار درد شدید می‌شود
- در حین فعالیت اندازه کیست افزایش پیدا می‌کند
- در هنگام استراحت اندازه کیست کاهش پیدا می‌کند
- کیست کاملاً بدون درد است
درمان کیست مچ پا
در بیشتر موارد مراقبت و استراحت می‌تواند به درمان و کنترل این شرایط پزشکی کمک کند. درصورتی‌که کیست گانگلیون مچ پا سبب بروز درد شود یا حرکت بیمار را دچار اختلال کند، پزشک موارد درمانی زیر را تجویز خواهد کرد:
- بی‌حرکت کردن مفصل مچ پا
- آسپیراسیون
- جراحی
علائم و نشانه‌های یک کیست گانگلیون
- کیست گانگلیون معمولاً اندازه‌ای بین ۱ تا ۳ سانتی‌متر دارد
- این کیست به‌صورت برجسته روی مچ پا یا روی پا، انگشتان پا، زانو و دیگر مفاصل بدن ایجاد می‌شود
- کیست گانگلیون حاوی ماده شفاف، غلیظ و چسبنده است و در نور قابل‌مشاهده است
- درد شدید حین فعالیت شایع‌ترین علامت کیست گانگلیون است
- کیست گانگلیون استعداد تغییر سایز دارد
- این کیست در طول فعالیت بزرگ شده و با استراحت کردن کوچک می‌شود
- این کیست بیشتر به‌صورت ناگهانی در مچ پا ظاهر می‌شود
- کیست گانگلیون گاهی ناگهان برطرف می‌شود و مجدداً عود می‌کند
درمان کیست گانگلیون روی پا
درصورتی‌که کیست گانگلیون روی پا یا مچ پا درد نداشته باشد و سبب بروز محدودیت در حرکت بیمار نشود، نیاز به درمان تهاجمی ندارد. باوجوداین ممکن است پزشک گزینه‌های درمانی همچون آسپیراسیون، جراحی و بی‌حرکتی را توصیه کند.
- در روش درمان برپایه بی‌حرکتی به بیمار توصیه می‌شود از بریس یا آتل استفاده کند. آتل از حرکت کردن مفصل درگیر به کیست جلوگیری کرده و به آن استراحت می‌دهد
- آسپیراسیون به این صورت انجام می‌گیرد که پزشک از سوزن مخصوص برای تزریق استروئید ضدالتهابی به مفصل و همچنین تخلیه مایع کیست گانگلیون استفاده می‌کند. سپس مفصل را با آتل بی‌حرکت می‌کنند تا در حین درمان حرکت نکند. در بسیاری از موارد پس از آسپیراسیون مجدداً کیست گانگلیون عود می‌کند و شاید نیاز باشد درمان یک‌بار دیگر تکرار شود
- درصورتی‌که کیست گانگلیون منجر به بروز اختلال و دردهای شدید شود و عملکرد مفصل را تحت تأثیر قرار دهد، ممکن است پزشک جراحی به‌صورت سرپایی را تجویز کند
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
سلام آقای دکتر
من مرد و ۵۸ ساله هستم.
چند سال قبل فعال کوهنورد بودم.
الان دو سال است که هنگام استراحت زانوی راستم
قفل می کند به طوری که هنگام بلند شدن قادر به راه رفتن نیستم و باید حدود دو دقیقه آرام آرام حرکت کنم تا به تعادل برسم.
در هنگام پیاده روی هیچ گونه دردی احساس نمی کنم.
ممنون از لطف شما
سلام به شما
لازم هست برای بررسی وضعیت مفصل زانو به متخصص ارتوپدی مراجعه کنین و تصویربرداری مناسب انجام بشه. بنظر شرایط ارتوپدیک محتمل تر از اختلالات روماتیسمی مفصل هست.