حساسیت و آلرژی چیست؟ + انواع و علائم حساسیت

حساسیت و آلرژی، واکنش بدن به یک ماده معمولی بی‌ضرر مانند گرده، ترشحات پوستی حیوانات، کرک و مو، لاتکس، غذاهای خاص و نیش حشرات است. علائم حساسیت و آلرژی از خفیف مثل بثورات یا کهیر، خارش، آبریزش بینی و قرمزی چشم تا تهدیدکننده زندگی نظیر شوک آنافیلاکسی متغیر است. در این مقاله از هومکا اطلاعات جامعی در خصوص انواع آلرژی‌ها و روش‌های درمانی آن‌ها به زبان ساده در اختیار همراهان گرامی قرارگرفته است.

آلرژی چیست؟

حساسیت یا آلرژی، واکنش بدن به ماده‌ای بی‌ضرر است که سیستم ایمنی آن را یک عامل بیگانه و مضر تشخیص می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، تماس با ماده‌ای مانند گرده، ممکن است باعث برانگیختن واکنش سیستم ایمنی شود. این مواد که باعث بروز این واکنش‌ها می‌شوند آلرژن نامیده می‌شوند. بیش از ۵۰ میلیون آمریکایی (۱ از ۶ نفر) به انواع مختلفی از آلرژی‌ها ازجمله حساسیت فصلی، حساسیت غذایی،حساسیت دارویی مثل حساسیت به پنی سیلین، آلرژی بینی، آلرژی گلو، حساسیت پوستی و چشمی مبتلا هستند. تعداد افراد مبتلا به آلرژی در تمام سنین، جنسیت و گروه‌های قومی در جهان و همچنین در ایران در حال افزایش است.

واکنش آلرژیک چیست؟

واکنش آلرژیک درواقع نوع واکنش بدن به آلرژن یا همان ماده بیگانه است. در یک واکنش آلرژیک زنجیره‌ای از رویدادها رخ می‌دهد که منجر به ظاهر شدن علائم مختلف در یک فرد مبتلا به حساسیت یا آلرژی می‌شود. اگر فردی مستعد ابتلا به آلرژی باشد، اولین باری که در معرض یک آلرژن خاص (مانند گرده) قرار می‌گیرید، بدن او با تولید آنتی‌بادی‌های آلرژیک (IgE) به گرده گل پاسخ می‌دهد. وظیفه این آنتی‌بادی‌ها یافتن آلرژن‌ها در بدن و کمک به حذف آن‌ها است. وقتی که آنتی‌بادی IgE تولید شود همزمان با آن یک ماده شیمیایی به نام هیستامین نیز در بدن ترشح می‌شود و باعث ایجاد علائم آلرژی می‌شود.

علائم حساسیت و آلرژی

علائم آلرژی به‌صورت خفیف، متوسط ​​یا شدید طبقه‌بندی می‌شوند:

• واکنش‌های خفیف شامل علائم موضعی (یعنی تنها در ناحیه مشخصی از بدن دیده می‌شوند) مانند بثورات پوستی یا کهیر، خارش، قرمزی چشم و آبریزش بینی است. این واکنش‌ها به سایر قسمت‌های بدن سرایت نمی‌کند
• واکنش‌های متوسط ​​شامل علائمی است که به سایر قسمت‌های بدن نیز سرایت می‌کند. علائم ممکن است شامل خارش، کهیر، تورم و مشکل در تنفس باشد
• واکنش‌های آلرژیک شدید که به نام شوک آنافیلاکسی هم شناخته می‌شوند به‌عنوان شرایط اورژانسی و مخاطره‌آمیز به شمار می‌روند که به علت پاسخ ناگهانی و شدیدی بدن به آلرژن، کل بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آنافیلاکسی ممکن است با خارش شدید چشم یا صورت شروع شده و در عرض چند دقیقه، علائم جدی‌تری ازجمله تورم گلو (که می‌تواند باعث مشکلاتی در بلع و تنفس شود)، درد شکمی، گرفتگی عضلات، استفراغ، اسهال، کهیر و تورم بدن (آنژیوادم) ظاهر ‌شوند. همچنین ممکن است آشفتگی ذهنی یا سرگیجه به علت کاهش فشارخون نیز رخ دهد

انواع آلرژی‌ و حساسیت و راه‌های درمان

هر شخصی ممکن است به انواع مختلفی از مواد ازجمله گرده، پوست حیوانات، کپک، کنه‌ها و گرد و غبار حساسیت داشته باشید.

حساسیت و آلرژی به گرده گل‌ها

رینیت آلرژیک فصلی (حساسیت فصلی) یا تب یونجه یک واکنش آلرژیک به گرده گل است. حساسیت فصلی باعث التهاب و تورم مخاط بینی و چشم می‌شود. علائم رینیت شامل عطسه، احتقان بینی، خارش بدن، آبریزش بینی و اشک‌آلود شدن چشم است. از گزینه‌های درمانی برای حساسیت فصلی می‌توان آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، ضد لکوترین‌ها، کورتون‌های استنشاقی، آنتی‌هیستامین‌های بینی و قطره‌های کرومولین چشمی را نام برد.

در برخی افراد، علائم آلرژی تنفسی مثل خس‌خس سینه، تنگی نفس، سرفه های خشک حساسیتی، و یا درد قفسه سینه در اثر قرار گرفتن در معرض گرده‌ها پدید می‌آید. علائم آلرژی را می‌توان با فاصله گرفتن از گرده گل کاهش داد. وقتی که مقدار گرده در هوا زیاد است بهتر است در خانه بمانید و پنجره‌ها را ببندید. یکی از راه‌های درمان آلرژی فصلی ایمونوتراپی است که از طریق آن حساسیت سیستم ایمنی نسبت به ماده حساسیت‌زا از بین می‌رود.

حساسیت و آلرژی به کنه

کنه‌ها موجودات ریزی هستند که در گرد و غبار و در الیاف خانگی مانند بالش، تشک، فرش و پتو زندگی می‌کنند. کنه‌ها در مناطق گرم و مرطوب رشد می‌کنند. علائم حساسیت و آلرژی به کنه مشابه علائم آلرژی به گرده است. برای کنترل آلرژی به کنه سعی کنید که همیشه روبالشی‌ها، تشک‌ها و سایر الیاف و البسه تمیز باشند. همچنین، لازم است که فرش تمیز باشد و در فواصل زمانی کوتاه با جاروبرقی گرد و غبار آن گرفته شود. درمان این نوع آلرژی شامل داروهایی برای کنترل علائم بینی، چشم و علائم تنفسی است. اگر علائم با تجویز دارو کاهش نیابد، استفاده از ایمونوتراپی یکی از گزینه‌های درمانی خواهد بود.

حساسیت و آلرژی به پوست و کرک حیوانات

واکنش‌های آلرژیک ناشی از حیوانات مانند آلرژی به گربه و سگ بر اثر تماس با پروتئین‌های ترشح‌شده از غدد پوستی حیوانات و کرک و مو ایجاد می‌شود. یکی از مفیدترین راه‌ها برای کاهش این نوع آلرژی اجتناب از نگهداری حیوانات در خانه است. بااین‌حال، اگر باز هم تمایل به نگهداری حیوان خانگی خود دارید باید آن را از اتاق‌خواب دور کرده و از پاک‌کننده‌های هوا با فیلتر HEPA جهت پاک شدن هوا استفاده کنید.

شستن مکرر حیوان و انجام معاینات دامپزشکی نیز از دیگر راهکارهای کاهش آلرژن‌ها و ترشحات پوستی است. درمان این نوع آلرژی شامل داروهایی است که علائم بینی، چشم و تنفسی را بهبود دهد. در این نوع آلرژی نیز همچون سایر آلرژی‌های بیان‌شده، در صورت عدم تأثیر داروها ایمونوتراپی به‌عنوان گزینه احتمالی مدنظر خواهد بود.

آیا همه مستعد ابتلا به آلرژی هستند؟ وب‌سایت my.clevelandclinic این‌گونه با این سوال پاسخ می‌دهد:

خیر. اکثر افرادی که به آلرژی دچار هستند، دارای یک زمینه ژنتیکی و ارثی هستند به این معنی که از والدین به کودکان منتقل می‌شود. اگر فرزند شما دچار آلرژی است، به ‌احتمال‌ زیاد شما یا همسرتان نیز آلرژی دارید اگرچه ممکن است خفیف باشد.

حساسیت و آلرژی غذایی

آلرژی غذایی زمانی ایجاد می‌شود که بدن بر ضد یک ماده غذایی خاص آنتی‌بادی تولید کند. واکنش آلرژیک به غذا در عرض چند دقیقه پس از خوردن غذا آغازشده و علائم آن اغلب شدید است. در بزرگ‌سالان، شایع‌ترین آلرژی غذایی شامل حساسیت به صدف، بادام‌زمینی و انواع آجیل است. در کودکان آلرژی غذایی شامل عدم تحمل لاکتوز، تخم‌مرغ، سویا، گندم، صدف، بادام‌زمینی و آجیل است.

افراد مبتلا به آلرژی غذایی، پس از خوردن غذای حساسیت‌زا دچار علائمی مثل خارش بدن، کهیر، حالت تهوع، استفراغ، اسهال، مشکلات تنفسی و تورم در اطراف دهان می‌شوند. پرهیز از مصرف غذاهایی که باعث علائم آلرژی می‌شوند بسیار مهم است. اگر شما یا فرزندتان به آلرژی غذایی مبتلا هستید، پزشک ممکن است اپی‌نفرین تزریقی (آدرنالین) را برای شما تجویز کند تا همیشه همراه خود داشته باشید. در صورت خوردن تصادفی غذاهای حساسیت‌زا استفاده از اپی‌نفرین الزامی است. یکی دیگر از روش‌های درمانی آلرژی غذایی ایمونوتراپی خوراکی است.

حساسیت و آلرژی به قارچ و کپک

کپک‌ها درواقع قارچ‌های کوچکی هستند که با تولید هاگ که مانند گرده در هوا شناور است باعث بروز آلرژی در برخی افراد می‌شوند. کپک در قسمت‌هایی از خانه که کم‌نور و مرطوب است همچون زیرزمین و حمام و در بیرون از خانه در فضای باز مثل چمن، روی برگ‌ها، یونجه، مالچ یا زیر قارچ‌ها دیده می‌شوند. اسپورهای کپک در هوای گرم و مرطوب به بیشترین تراکم و غلظت خود می‌رسند. درمان این نوع آلرژی شامل تجویز داروهایی برای کنترل علائم بینی، چشم و مشکلات تنفسی مثل گرفتگی بینی و خارش گلو است. درصورتی‌که علائم با مصرف دارو کنترل نشود، ایمونوتراپی یکی از روش‌های درمانی خواهد بود.

آلرژی به لاتکس

برخی افراد پس از تماس مکرر با لاتکس دچار حساسیت به لاتکس می‌شوند. دستکش‌های لاتکسی مانند دستکش‌هایی که در جراحی یا در نظافت منزل استفاده می‌شوند، منبع اصلی این نوع واکنش‌های آلرژی هستند. در حساسیت به لاتکس علائمی نظیر بثورات پوستی، کهیر، اشک ریزش و سوزش چشم، خس‌خس سینه و خارش پوستی بروز می‌کند. واکنش‌های آلرژیک به لاتکس از خفیف مانند قرمزی و خارش پوست تا شدید مثل مشکلات تنفسی متغیر است.

درصورتی‌که علاوه بر پوست، غشاهای مخاطی نیز در معرض مواد شیمیایی لاتکس قرار گیرند برای مثال در حین جراحی، مراقبت‌های دندانپزشکی یا معاینه زنان، واکنش‌های شدیدتری رخ خواهد داد. درمان حساسیت و  آلرژی به لاتکس با حذف لاتکس از زندگی روزمره آغاز می‌شود. اگر به لاتکس آلرژی دارید همراه داشتن کیت اپی‌نفرین مهم است. هیچ درمانی برای آلرژی به لاتکس وجود ندارد و راه درمانی برای این بیماری، پیشگیری و فاصله گرفتن از لاتکس است.

حساسیت به نیش حشرات

اگر زنبور شما را نیش بزند یک واکنش طبیعی شامل درد، تورم و قرمزی در اطراف محل گزیدگی ظاهر می‌شود. اما در حالت آلرژیک، واکنش گسترده‌تر و فراتر از محل نیش است به‌طوری‌که ممکن است بخشی از دست و یا پا ورم کند. گاهی این نوع آلرژی به مراقبت فوری پزشکی نیاز دارد. علائم واکنش آلرژیک به نیش حشرات عبارت‌اند از:

• دشواری در تنفس
• کهیرهای گسترده که به‌صورت بثورات قرمز و خارش‌دار ظاهر می‌شوند که به مناطقی غیر از ناحیه گزش گسترش می‌یابند
• تورم صورت، گلو یا دهان
• خس‌خس سینه یا مشکل در بلع غذا
• بی‌قراری و اضطراب
• نبض سریع
• سرگیجه یا افت شدید فشارخون

واکنش آلرژیک حشرات با اپی نفرین (آدرنالین) درمان می‌شود. اگر به نیش زنبور آلرژی دارید، به یک متخصص آلرژی یا ایمونولوژیست مراجعه کنید تا آزمایش پوست و یا خون برای تائید حساسیت شما به زهر زنبور انجام شود. در صورت تائید حساسیت به سم، ایمونوتراپی با زهر توصیه می‌شود. این کار به کاهش علائم در زمان گزش حشرات کمک می‌کند.

رینیت آلرژیک چیست؟

به علائم حساسیت فصلی ناشی از گرده گل تب یونجه یا رینیت آلرژیک می‌گویند. حساسیت فصلی نوعی آلرژی ناشی از گرده گیاهان (گل‌ها، درختان، علف‌ها) است. این علائم در طول فصول گرده‌افشانی گیاهان شدیدتر می‌شود. ازآنجایی‌که ممکن است به بیش از یک نوع گرده و یا ماده طبیعی حساسیت داشته باشید، علائم ممکن است در طول زمان تغییر کند به‌طوری‌که در بعضی فصل‌ها خفیف و بعضی فصل‌ها شدیدتر باشد.

درمان آلرژی

درمان آلرژی بستگی به نوع آلرژی شما دارد و متناسب با نوع آلرژی، درمان آن متفاوت می‌شود. پس فراموش نکنید که قبل از هر اقدامی، یادتان باشد که ممکن است شیوه‌ی درمانی شما برای فرد دیگر مناسب نباشد. برای اینکه با روش های درمانی متنوع درمان آلرژی آشنا شوید می‌توانید مقاله درمان آلرژی را مطالعه نمایید.

نحوه تشخیص آلرژی و حساسیت

همانطور که میدانید آلرژی انواع مختلفی داشته و هرکدام دارای درمان‌های مختلفی است. همچنین آلرژی در کودکان با بروز حساسیت در بزرگسالان نیز متفاوت است. به همین دلیل تشخیص آلرژی برای مشخص شدن نحوه‌ی درمان آن، اهمیت پیدا می‌کند. از این رو مهم‌ترین راه تشخیص آلرژی، انجام تست آلرژی است.

توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.