سرطان چیست؟ + معرفی انواع سرطان و علت آنها
سرطان از آن دسته بیماری‌هایی است که به دلیل عدم آگاهی مردم، ترسناک و دلهره‌آور جلوه می‌کند اما آشنا شدن با این بیماری از تشخیص تا درمان به ما نشان می‌دهد که همه سرطان‌ها به یک شکل نیستند و تفاو‌ت‌های بسیاری بین آنها وجود دارد. برای رسیدن به نگاهی روشن‌تر و تصورات منطقی‌تر در خصوص سرطان، با این مقاله از مجله سلامت هومکا همراه شوید.
سرطان چیست؟
در این بیماری بعضی از سلول‌های بدن به صورت خارج‌ازکنترل رشد می‌کنند و ممکن است به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش پیدا کنند. سرطان تقریباً می‌تواند از هر نقطه در بدن انسان شروع شود. سلول‌های بدن به طور طبیعی از طریق فرآیندی به نام تقسیم سلولی رشد و تکثیر می‌کنند تا سلول‌های جدید جایگزین سلول‌های پیر و فرسوده شود. اما گاهی این فرآیند منظم از کنترل خارج می‌شود و سلول‌ها بیش از نیاز بدن تکثیر می‌شوند. این سلول‌ها توده‌های بافتی را تشکیل می‌دهند که به تومور معروف هستند.
تومورها می‌توانند سرطانی یا غیرسرطانی (خوش خیم) باشند. به تومورهایی سرطانی گفته می‌شود که سلول‌های آن به بافت‌های مجاور گسترش می‌یابند و همچنین می‌توانند وارد جریان خون شوند و به نقاط دوردست بدن حرکت کنند و تومورهای جدید را تشکیل دهند (فرآیندی به نام متاستاز). بسیاری از سرطان‌ها از نوع تومورهای جامد هستند اما نوع خونی مثل لوسمی عموماً جامد نیستند.
در مقابل، سلول‌های تومورهای خوش‌خیم به بافت‌های مجاور گسترش نمی‌یابند. این نوع تومورها غالبا پس از برداشته شدن با جراحی دوباره رشد نمی‌کنند در حالی که این تومورها گاهی اوقات رشد مجدد دارند. البته گاهی تومورهای خوش‌خیم نیز دردسرساز می‌شوند و به علت بزرگی بیش از حد بافت‌های مجاور خود را تحت فشار قرار می‌دهند.
تفاوت بین سلول‌های سرطانی و سلول‌های طبیعی
سلول‌های سرطانی از بسیاری جهات با سلول‌های طبیعی تفاوت دارند. به عنوان مثال:
- این سلول‌ها در غیاب سیگنال‌های رشد سلولی، تکثیر می‌شوند اما سلول‌های طبیعی تنها زمانی رشد می‌کنند که چنین سیگنال‌هایی را دریافت کنند
- این سلول‌ها سیگنال‌های کنترلی و مهاری را نادیده می‌گیرند
- سلول‌های سرطانی در مراحل پیشرفته به حرکت درمی‌آیند و به سایر نواحی بدن سرایت می‌کنند اما بیشتر سلول‌های طبیعی در بدن حرکت نمی‌کنند و یا در صورت چرخش در اندام‌ها تکثیر غیرطبیعی ندارند
- در اطراف تومورها عروق خونی تشکیل می‌شود و اکسیژن و مواد مغذی را برای این سلول‌ها تامین می‌کنند
- سیستم ایمنی به طور معمول سلول‌های غیرطبیعی را از بین می‌برد اما سلول‌های سرطانی از دید سیستم ایمنی مخفی می‌شوند
- کروموزوم‌هایی که در سلول‌های سرطانی قرار دارند دچار تغییرات متعدد ژنی شده‌اند
با توجه به موارد بالا محققان از این واقعیت استفاده کرده و داروهایی را طراحی و تولید کرده‌اند که ویژگی‌های غیرطبیعی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند. به عنوان مثال، بعضی از داروهای ضدسرطان از رشد رگ‌های خونی در اطراف تومورها جلوگیری می‌کنند و عملا تومور را از دریافت مواد مغذی مورد نیاز خود محروم می‌سازند.
چه عواملی باعث سرطان می‌شوند؟
علت اصلی این بیماری، جهش‌ها یا تغییرات DNA در سلول‌های بدن است. جهش‌های ژنتیکی بعضی اوقات زمینه ارثی دارند اما گاهی بر اثر عوامل محیطی ایجاد می‌شوند. عوامل محیطی سرطان‌زا شامل موارد زیر است:
- مواد سرطان‌زا فیزیکی مانند اشعه رادیواکتیو و اشعه ماوراء بنفش (UV)
- مواد سرطان‌زای شیمیایی مانند دود سیگار، آزبست، الکل، آلودگی هوا، غذا و آب آشامیدنی آلوده
- سرطان‌زاهای بیولوژیکی مانند ویروس‌ها، باکتری ها و انگل‌ها
به گفته سازمان جهانی بهداشت، حدود ۳۳ درصد از مرگ و میرهای ناشی از این بیماری ناشی از تنباکو، الکل، شاخص توده بدنی بالا (چاقی)، مصرف کم میوه و سبزیجات و عدم فعالیت بدنی است.
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان
بعضی عوامل خطر احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهند. این عوامل خطر به صورت زیر است:
- مصرف تنباکو
- مصرف مشروبات الکل
- رژیم غذایی ناسالم
- عدم تحرک و فعالیت بدنی
- قرارگرفتن در معرض آلودگی هوا
- قرارگیری در معرض پرتوها
- قرارگرفتن زیاد در معرض نور خورشید
- مبتلا شدن به بعضی از عفونت‌ها از جمله هلیکوباکتر پیلوری، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، هپاتیت B، هپاتیت سی، HIV و ویروس اپشتین بار
یک مطالعه بالینی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که یک رژیم غذایی ناسالم حاوی گوشت فرآوری شده (مانند سوسیس، کالباس و همبرگر)، نوشیدنی‌های صنعتی (انواع آب میوه)، تنقلات شور (چیپس، پفک و سایر خوراکی‌های بسته‌بندی)، غذاهای نشاسته‌ای و کربوهیدرات‌های تصفیه شده از جمله قندها و غلات فرآوری شده تاثیر قابل توجهی در افزایش ابتلا به این بیماری دارد. خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن بیشتر می‌شود و دلایل آن نیز به شرح زیر است:
- ضعیف شدن مکانیسم‌های ترمیم سلولی با افزایش سن
- تجمع عوامل خطر در ژن‌ها در طول سالیان
- قرارگیری بیشتر در معرض مواد سرطان‌زا
تعدادی از بیماری‌های التهابی نیز ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. به عنوان مثال کولیت روده، یک بیماری التهابی مزمن گوارشی است که در صورت درمان نشدن ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد.
انواع سرطان
سرطان‌ها بر اساس بافت و اندامی که از آن منشا می‌گیرند و نوع سلول‌های سرطانی نام‌گذاری می‌شوند. به عنوان مثال، سرطانی که از بافت ریه شروع شود کنسر ریه نامیده می‌شود. همچنین چندین اصطلاح برای انواع خاصی از سرطان‌ها رایج است:
- کارسینوم از پوست یا سایر بافت‌های پوششی منشا می‌گیرد
- سارکوم، سرطان بافت‌های همبند مانند استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، غضروف‌ها و رگ‌های خونی است
- (سرطان خون) لوسمی، سرطان‌مغز استخوان است که تولید سلول‌های خونی را تحت تاثیر قرار می‌دهد
- لنفوم و میلوما سرطان‌های سیستم ایمنی هستند
برخی از انواع سرطان‌ها به شرح زیر است:
- خون
- استخوان
- مغز
- سرطان سینه
- رحم و دهانه رحم
- کبد
- ریه
- پوست
- تخمدان
- روده
- معده
- تیروئید
- و …
سرطان سینه
سرطان پستان یکی از انواع این بیماری است و زمانی بروز می‌کند که سلول‌های سینه خارج از کنترل رشد می‌کنند و توده‌ای از سلول‌ها به نام تومور را تشکیل می‌دهند. تومور سرطانی از نوع بدخیم است به این معنی که می‌تواند رشد کند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد. سرطان پستان شامل چهار مرحله است که از مرحله صفر (مرحله غیرتهاجمی) شروع‌شده و ممکن است تا مرحله چهار (مرحله متاستاتیک) ادامه یابد.
مراحل سرطان سینه بیانگر میزان پیشروی و گسترش سرطان در بدن است. اگرچه امکان سرایت سرطان سینه به غدد لنفاوی مجاور وجود دارد اما این سرطان غالباً یک سرطان موضعی یا منطقه‌ای در نظر گرفته می‌شود. سلول‌های سرطان پستان اگر به مراحل پیشرفته برسند قادرند از طریق رگ‌های خونی و یا غدد لنفاوی به مناطقی مانند غدد لنفاوی زیر بغل، ریه و استخوان‌ها نیز گسترش یابند. مرحله چهار (استیج IV) سرطان پستان مرحله متاستاتیک نامیده می‌شود و پیشرفته‌ترین مرحله بیماری است.
همچنین اگر سابقه خانوادگی در بروز این بیماری را دارید، احتمال ابتلا به سرطان پروستات نیز در شما وجود دارد. پس حتما به علائم سرطان پروستات توجه داشته باشید.
علائم سرطان سینه
اگر فردی یک یا چند مورد از علائم و نشانه‌های زیر را در خود احساس می‌کند باید آنها را با پزشک در میان بگذارد. البته اغلب اوقات این علائم ناشی از بیماری‌هایی به جز سرطان هستند ولی لازم است که در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه نمائید:
- وجود توده سفت در پستان یا احساس ضخیم شدن بخشی از پستان
- تغییر در اندازه یا شکل پستان
- ترشحات غیرمعمول نوک پستان که خونی است یا تنها در یک سینه دیده می‌شود
- تغییرات فیزیکی مانند معکوس شدن نوک پستان یا ایجاد زخم در نوک پستان
- تغییرات پوستی مانند چروکیدگی، فرورفتگی، پوسته‌پوسته شدن یا چین‌های جدید
- قرمز و متورم شدن پستان
- درد پستان به‌ویژه دردی که از بین نمی‌رود
سرطان کولورکتال
یکی دیگر از انواع این بیماری، سرطان کولورکتال است و زمانی پدید می‌آید که سلول‌های سالم در پوشش روده بزرگ یا رکتوم تغییر حالت می‌دهند و خارج از کنترل رشد می‌کنند و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. تومور کولورکتال ممکن است خوش‌خیم و یا بدخیم باشد. در ایجاد سرطان کولورکتال هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی دخیل هستند.
پولیپ کولورکتال
سرطان کولورکتال اغلب از یک پولیپ آغاز می‌شود. پولیپ یک توده غیرسرطانی است که معمولاً با بالا رفتن سن در برخی افراد در دیواره داخلی کولون یا رکتوم ایجاد می‌شود. اگر پولیپ درمان نشود می‌تواند به یک منشأ بالقوه سرطانی تبدیل شود. تشخیص و برداشتن پولیپ‌های پیش سرطانی می‌تواند از سرطان روده بزرگ جلوگیری کند.
علائم سرطان کولورکتال
افراد مبتلا به این بیماری ممکن است علائم یا نشانه‌های زیر را تجربه کنند. همان‌طور که در بالا نیز ذکر شد این علائم ممکن است ناشی از بیماری دیگری به جز سرطان باشد به‌ویژه در خصوص مشکلات گوارشی علائمی نظیر درد شکمی، نفخ و حرکات نامنظم روده بسیار شایع است. شایع‌ترین علائم این بیماری به قرار زیر است:
- تغییر در عادات اجابت مزاج
- اسهال، یبوست و احساس عدم تخلیه کامل روده
- وجود خون قرمز روشن یا تیره در مدفوع
- مدفوعی که باریک‌تر از حالت عادی به نظر می‌رسد
- مشکلات گوارشی مانند دردهای مکرر شکمی، نفخ و گاز و گرفتگی شکم
- کاهش وزن غیرمنتظره
- خستگی یا ضعف مداوم
- کم‌خونی ناشی از تعداد کم گلبول‌های قرمز
سرطان کلیه
این بیماری زمانی به وجود می‌آید که سلول‌های سالم در یک یا هر دو کلیه تغییر حالت دهند و خارج از کنترل رشد کنند. تومورهای کلیه هم ممکن است بدخیم و یا خوش‌خیم باشند. در بیشتر موارد این بیماری زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد به دلیل بیماری دیگری یک آزمایش تصویربرداری مانند سونوگرافی، MRI یا سی‌تی‌اسکن (CT) را انجام دهد. سرطان کلیه در مراحل اولیه خود هیچ درد و علائمی ایجاد نمی‌کند و علائم بیماری معمولاً زمانی بروز می‌کند که تومور بسیار بزرگ شود و اندام‌های مجاور را تحت فشار قرار دهد.
علائم سرطان کلیه
افراد مبتلا به این بیماری ممکن است علائم زیر را تجربه کنند. البته گاهی اوقات افراد مبتلا به این بیماری هیچ یک از علائم و نشانه‌های اشاره‌شده را ندارند و در مواردی نیز علائم ناشی از یک بیماری به جز سرطان است اما به‌هرحال لازم است که با دیده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون در ادرار
- درد و فشار در پهلو یا پشت
- وجود یک توده در پهلو یا پشت
- تورم مچ پا و ساق پا
- فشار خون بالا
- کم‌خونی به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های قرمز
- خستگی مداوم
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن غیرمنتظره
- تبی که مدام عود می‌کند و ناشی از سرماخوردگی، آنفولانزا، کرونا و سایر عفونت‌ها نیست
سرطان ریه
یکی دیگر از انواع سرطان، سرطان ریه است که سالانه بیش از دویست هزار نفر را در ایالات‌متحده و حدود ۲٫۳ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می‌کند. اگرچه سیگار عامل اصلی ابتلا به این بیماری است اما هر کسی ممکن است به سرطان ریه مبتلا شود. صرف نظر از اندازه تومور، محل آن و میزان گسترش، سرطان ریه بسیار قابل درمان است.
سرطان ریه به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود که شامل سرطان ریه سلول کوچک و غیر کوچک (NSCLC) است و هرکدام روش درمانی مختص به خود را دارد. سرطان سلول غیر کوچک ریه که شیوع بیشتری دارد زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های سالم ریه تغییر حالت داده و با سرعتی غیرطبیعی تکثیر شوند. این روند منجر به بروز یک تومور در بافت ریه می‌شود. این تومور ممکن است سرطانی و یا خوش‌خیم باشد.
هنگامی‌که یک تومور سرطانی شود، سلول‌های آن می‌توانند وارد خون شوند و یا در مایع لنف که بافت ریه را احاطه کرده است شناور شوند. جریان طبیعی لنف از ریه‌ها به سمت مرکز قفسه سینه است و اغلب سلول‌های سرطانی ریه ابتدا به آنجا گسترش می‌یابند. زمانی که یک سلول سرطانی از طریق جریان خون یا رگ‌های لنفاوی به قسمتی دورتر از مبدأ حرکت می‌کنند، متاستاز نامیده می‌شود.
علائم سرطان ریه
افراد مبتلا به NSCLC علائم یا نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنند. گاهی اوقات افراد مبتلا به NSCLC یا سرطان سلول غیر کوچک ریه هیچ‌یک از علائم و نشانه‌های لیست شده را ندارند و یا علائمی که بروز می‌کند نشانه بیماری‌هایی به‌جز سرطان است. در هر صورت با مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه نمائید:
- خستگی و ضعف غیرمعمول
- سرفه کردن
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- از دست دادن اشتها
- سرفه خونی
- کاهش وزن ناخواسته
- گرفتگی صدا
سرطان معده
سرطان معده یکی از انواع سرطان‌ها است که در آنسلول‌های بدخیم و سرطانی در پوشش و مخاط معده تشکیل می‌شوند. عوامل مختلفی در بروز این سرطان نقش دارند. رژیم غذایی، سن، سابقه بیماری، مصرف سیگار و … از ریسک‌فاکتورهای ابتلا به این سرطان هستند. این سرطان مراحل مختلفی دارد و علائم آن در هر مرحله ممکن است متفاوت باشد. برخی از شایع‌ترین علائم سرطان معده عبارت است از:
- مشکل در بلع
- نفخ بعد از غذا خوردن
- احساس سیری پس از خوردن مقدار کمی غذا
- سوزش سردل
- سوء هاضمه
- حالت تهوع
- درد معده
- کاهش وزن ناخواسته
- استفراغ
سرطان لنفوم غیر هوچکین
لنفوم یک سرطان سیستم لنفاوی است و زمانی شروع می‌شود که سلول‌های B، سلول‌های T یا سلول‌های NK در سیستم لنفاوی تغییر حالت می‌دهند و با سرعت غیرطبیعی رشد می‌کنند. لنفوم غیر هوچکین (NHL) اصطلاحی است که به طیفی از سرطان‌های سیستم لنفاوی اطلاق می‌شود. این بیماری معمولاً علائم و روش‌های درمانی متفاوتی دارند.
ازآنجایی‌که بافت لنفاوی در بیشتر قسمت‌های بدن یافت می‌شود، لنفوم غیر هوچکین می‌تواند تقریباً در هر جایی از بدن پدیدار شود و تقریباً به هر عضوی متاستاز دهد. شایع‌ترین اندام‌های شروع این نوع سرطان اغلب غدد لنفاوی، کبد، طحال یا مغز استخوان است بااین‌حال می‌تواند معده، روده، پوست، غده تیروئید، مغز یا هر قسمت دیگری از بدن را نیز درگیر کند.
علائمی که در لنفوم غیر هوچکین بروز می‌کند معمولاً عمومی هستند و به علائم سایر بیماری‌ها شباهت زیادی دارد و به همین دلیل گاهی اوقات تشخیص این سرطان مشکل است. علائم لنفوم غیر هوچکین به محل شروع این بیماری و عضو درگیر بستگی دارد. علائم عمومی لنفوم غیر هوچکین عبارت‌اند از:
- بزرگ شدن غدد لنفاوی در شکم، کشاله ران، گردن یا زیر بغل
- بزرگ شدن طحال یا کبد
- تبی که با عفونت یا سایر بیماری‌ها مرتبط نیست
- کاهش غیرمنتظره وزن بدن
- لرز و تعریق
- خستگی مداوم و ضعف
به گفته‌ی cancer نمونه‌هایی از علائم اختصاصی مربوط تومورهای لنفاوی به شرح زیر است:
- تومور در شکم می‌تواند باعث درد پشت یا درد شکم شود
- غده توموری در طحال باعث بزرگ شدن طحال و بروز کمردرد و احساس پر بودن معده می‌شود
- تومور در کشاله ران ممکن است باعث تورم در پا شود
- تومور در زیر بغل ممکن است باعث تورم دست شود
- اگر لنفوم به مغز سرایت کند علائمی مشابه علائم سکته بروز می‌کند
- تومور در مرکز قفسه سینه می‌تواند به نای فشار بیاورد و باعث سرفه، درد قفسه سینه و سایر مشکلات تنفسی شود
سرطان ملانوما (سرطان پوست)
عمیق‌ترین لایه اپیدرم که درست بالای درم قرار دارد حاوی سلول‌هایی به نام ملانوسیت است. ملانوسیت‌ها رنگ‌دانه یا رنگ پوست را تولید می‌کنند. ملانوما زمانی شروع می‌شود که ملانوسیت‌های سالم به دلیل تغییر وضعیت، دچار تکثیر خارج از کنترل‌شده و یک تومور سرطانی تشکیل می‌دهند. در بعضی موارد، ملانوم از یک خال طبیعی روی پوست شروع می‌شود. هنگامی‌که این اتفاق رخ دهد خال دچار تغییراتی مانند تغییر در شکل، اندازه یا رنگ می‌شود که معمولاً قابل‌مشاهده است.
سرطان پوست می‌تواند در هر جایی از بدن ازجمله سر و گردن، پوست زیر ناخن، اندام تناسلی و حتی کف پا یا کف دست ایجاد شود. اگر ملانوما زود تشخیص داده شود اغلب با جراحی قابل‌درمان است. بااین‌حال، ملانوم یکی از جدی‌ترین انواع سرطان پوست است و می‌تواند در عمق پوست و بافت‌های مجاور نفوذ کند. بنابراین لازم است که در صورت بروز هرگونه تغییرات پوستی برای معاینه به پزشک مراجعه کنید.
علائم ملانوما
تغییر در تعداد، اندازه، شکل و رنگ خال‌های پوستی اغلب اولین علائم هشداردهنده ملانوما است. این تغییرات ممکن است در یک خال قبلی و یا در یک خال جدید ظاهر شوند. علائم هشداردهنده زیر را به خاطر بسپارید:
- عدم تقارن خال یعنی نیمی از خال با نیم دیگر مطابقت ندارد
- مرز و لبه‌های خال ناهموار و بریده‌بریده است
- سایه‌های مشکی، قهوه‌ای و خرمایی ممکن است در اطراف خال وجود داشته باشد
- قطر خال بزرگتر از ۶ میلی‌متر و در حال بزرگ شدن است
- خال ازنظر اندازه، شکل، رنگ یا ظاهر تغییر کرده است
- ضایعه پوستی ممکن است دچار خارش، ترشح یا خونریزی شود اما معمولاً فاقد درد است
سرطان حفره دهان و سرطان اوروفارنکس
تا اینجا در مورد انواع مختلفی از سرطان صحبت کردیم. سرطان حفره دهان و اوروفارنکس دو مورد از شایع‌ترین انواع سرطان هستند که در ناحیه سر و گردن ایجاد می‌شوند. منظور از حفره دهان شامل موارد زیر است:
- لب
- پوشش لب‌ها و گونه‌ها (مخاط باکال)
- لثه‌های فوقانی و تحتانی
- دوسوم جلوی زبان
- کف دهان زیر زبان
- سقف دهان که به آن کام سخت نیز می‌گویند
- تریگون رترومولار که ناحیه کوچکی در پشت دندان عقل است
اوروفارنکس از جایی شروع می‌شود که حفره دهان تمام می‌شود و شامل موارد زیر است:
- کام نرم در پشت دهان
- بخشی از گلو در پشت دهان
- لوزه‌ها
- پایه زبان
بیش از ۹۰ درصد سرطان‌های دهان و گلو، سرطان سلول‌های سنگفرشی هستند. شایع‌ترین مکان‌های شروعاین بیماریدر حفره دهان عبارت‌اند از:
- زبان
- لوزه‌ها
- اوروفارنکس
- لثه
- کف دهان
سرطان مثانه
مثانه یک عضو توخالی در لگن است که ادرار را قبل از خروج از بدن در خود ذخیره می‌کند. این عملکرد، مثانه را به بخش مهمی از دستگاه ادراری تبدیل می‌کند. دستگاه ادراری از کلیه‌ها، حالب‌ها و مجاری ادرار تشکیل شده است. مثانه مانند سایر قسمت‌های دستگاه ادراری با لایه‌ای به نام یوروتلیوم پوشیده شده است. سرطان مثانه زمانی شروع می‌شود که سلول‌های سالم در پوشش مثانه تغییر کرده و خارج از کنترل رشد کنند و توده‌ای تومور مانند را تشکیل دهند.
بیماریی که در کلیه و حالب ایجاد می‌شود نیز نوعی سرطان مجرای ادراری محسوب می‌شود و معمولاً به سرطان قسمت‌های فوقانی سیستم ادراری معروف هستند. تومورهای مثانه ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشند. در سرطان مثانه تومورهای بدخیم شیوع بیشتری نسبت به تومورهای خوش‌خیم دارند.
علائم سرطان مثانه
افراد مبتلا به این بیماری ممکن است علائم یا نشانه‌های زیر را تجربه کنند. گاهی اوقات، افراد مبتلا به سرطان مثانه هیچ‌یک از علائم و نشانه‌های شرح داده‌شده در زیر را ندارند. گاهی نیز علائم ناشی از بیماری‌هایی به‌غیراز سرطان هستند. به هر حال، در صورت مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- وجود خون یا لخته خون در ادرار
- احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار
- تکرر ادرار
- احساس نیاز چندین‌باره به دفع ادرار در طول شب
- احساس نیاز به دفع ادرار اما عدم توانایی در دفع آن
- کمردرد در یک طرف بدن
سرطان پانکراس (لوزالمعده)
این بیماری یکی دیگر از انواع سرطان است. شدت سرطان لوزالمعده به این بستگی دارد که سرطان از غدد برون‌ریز منشأ گرفته است یا از غدد درون‌ریز. تومورهای اگزوکرین (برون‌ریز) به‌ویژه آدنوکارسینوما شایع‌ترین نوع کنسر پانکراس هستند و معمولاً از مجاری پانکراس شروع می‌شوند و به آدنوکارسینوم مجاری معروف است. مجاری پانکراس ترشحات را از لوزالمعده به روده‌ها انتقال می‌دهند تا به هضم غذا کمک کنند. تومورهای غدد درون‌ریز به تومورهای سلول جزیره‌ای معروف هستند. این نوع تومورها شیوع کمتری دارند و حدود ۷ درصد از تمام سرطان‌های پانکراس را به خود اختصاص می‌دهند.
علائم سرطان پانکراس (لوزالمعده)
سرطان لوزالمعده یک بیماری خاموش است زیرا علائم قابل‌توجه و آشکاری در اوایل بیماری ندارد. همچنین در حال حاضر آزمایش خاصی جهت غربالگری قابل‌اعتماد که بتواند سرطان پانکراس را در بدو تشکیل، تشخیص دهد، وجود ندارد. شایع‌ترین علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- زردی پوست، زردی لثه‌ها و چشم‌ها
- تیره شدن ادرار و مدفوع خاکی‌رنگ که ناشی از انسداد مجاری صفراوی است
- درد در قسمت فوقانی شکم
- تورم دردناک دست‌وپا به دلیل لخته شدن خون
- احساس سوزش در معده و بروز سایر ناراحتی‌های گوارشی
- نفخ معده
- مدفوع با بوی غیرمعمول و رنگ غیرعادی به دلیل عدم هضم چربی‌ها
- ضعف
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز و تعریق
- کاهش وزن غیرمنتظره
علائم سرطان چیست؟
دانستن علائم هشدار دهنده می‌تواند به تشخیص زودهنگام بعضی از سرطان‌ها کمک کند. البته تشخیص زودهنگام بعضی از سرطان‌ها دشوارتر است و ممکن است تا مراحل پیشرفته علائمی بروز ندهند. علائم و نشانه‌های عمومی سرطان شامل موارد زیر است:
- توده‌های غیر معمول روی بدن
- کاهش وزن سریع و غیرمنتظره
- تب
- خستگی و ضعف
- درد عمومی بدن
- تعریق شبانه
- مشکلات گوارشی مثل حالت تهوع و استفراغ
- تغییرات پوستی
بعضی از کنسرها علائم هشدار دهنده خاص خود را دارند بنابراین اگر علائم غیرمعمول را در خود مشاهده کردید، بهتر است برای تشخیص علت آن به پزشک مراجعه کنید.
چرا تشخیص زودهنگام سرطان اهمیت دارد؟ به گفته‌ی healthline تشخیص زودهنگام به این معناست که این بیماری در مراحل اولیه شناسایی شود. تشخیص زودهنگام، اثربخشی درمان را افزایش و میزان مرگ و میر را کاهش می‌دهد.
غربالگری سرطان‌ها یکی از بهترین راه‌ها به منظور تشخیص زودهنگام انواع این بیماری است. بعضی از غربالگری‌های رایج این بیماری به قرار زیر است:
- غربالگری‌های سرطان دهانه رحم و پروستات که معمولا در معاینات روتین پزشکی انجام می‌شوند
- غربالگری سرطان ریه به طور منظم برای کسانی که در معرض عوامل محیطی قرار دارند ضروری است
- چکاپ سرطان‌های پوست توسط متخصصن پوست و مو انجام می‌شود
- غربالگری منظم کنسر کولورکتال بر اساس انجمن سرطان آمریکا (ACS) از سن ۴۵ سالگی توصیه می‌شود. این غربالگری معمولاً با کولونوسکوپی انجام می‌شود
- ماموگرافی برای غربالگری سرطان سینه برای زنان بالاتر از ۴۵ سال توصیه می‌شود
برای افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند یا در معرض خطر ابتلا هستند انجام منظم غربالگری بسیار مهم است.
سرطان چگونه شکل می‌گیرد؟
هر کدام از سلول‌های طبیعی بدن یک چرخه رشد و تقسیم منظم دارند که بر اساس نوع سلول تعیین می‌شود. وقتی این سلول‌ها به پایان عمر خود نزدیک شوند سلول‌های جدید جای آنها را می‌گیرند. اما سرطان این فرآیند را مختل می‌کند و باعث رشد غیرطبیعی و نامیرا شدن سلول‌ها می‌شود.
این روند آسیب‌زا بر اثر تغییرات ژنتیکی و جهش در DNA رخ می‌دهد. DNA حاوی اطلاعات و دستورالعمل‌هایی است چگونگی رشد و تقسیم سلولی را مشخص می‌کند. اغلب جهش‌هایی که در DNA رخ می‌دهد توسط سیستم ترمیم سلول‌ها مرتفع می‌شود اما گاهی به دلیل زیاد بودن جهش‌ها، سیستم ترمیمی قادر به بازگرداندن سلول به وضعیت نرمال نیست و از این نقطه به بعد سلول به سمت سرطانی شدن پیش می‌رود.
تفاوت تومور با سرطان چیست؟
تومورها در واقع توده‌هایی هستند که به دلیل رشد بیش از حد سلول‌های یک ناحیه از بدن پدیدار می‌شوند. تومورها به دو دسته خوش خیم (غیرسرطانی) و بدخیم (سرطانی) تقسیم بندی می‌شوند. سلول‌هایی که در تومورهای خوش خیم قرار دارند به نواحی اطراف حمله نمی‌کنند و از منشا اولیه خود جدا نمی‌شوند. این نوع تومورها را می‌توان با جراحی خارج کرد و معمولا خاصیت عود کنندگی ندارند. اما گاهی اوقات تومورها بدخیم یا سرطانی هستند. در واقع این تومورها همان سرطان هستند که سلول‌های آنها به اندام‌ها و بافت‌های مجاور حرکت کرده و آن بافت‌ها و اندام‌ها را نیز درگیر می‌کنند.
متاستاز چیست؟
یکی از واژه‌هایی که شاید آن را زیاد شنیده باشید کلمه متاستاز است. متاستاز همان گسترش سلول‌های بدخیم از محل اولیه خود به بافت‌های اطراف است. گاهی سلول‌های سرطانی از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به مناطق دور دست بدن گسترش می‌یابند که به آن متاستاز می‌گویند. سرطان‌هایی که متاستاز داده‌اند (متاستاتیک) پیشرفته‌تر از بیماری‌هایی هستند که متاستاز نداده‌اند و درمان آنها اغلب سخت‌تر است.
سرطان چگونه درمان می‌شود؟
درمان این بیماری به نوع و میزان پیشرفت آن بستگی دارد. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد درمان به صورت موضعی است و معمولاً شامل استفاده از جراحی برای برداشتن توده سرطانی یا پرتودرمانی موضعی در ناحیه تومور است. اما اگر بیماری به مراحل بعدی پیشروی کرده باشد درمان به صورت سیستمیک خواهد بود.
درمان‌های دارویی مانند شیمی‌درمانی، درمان هدفمند و ایمونوتراپی از درمان‌های سیستمیک به شمار می‌روند. گاهی هدف درمانی تسکین و کاهش علائم است. این نوع درمان شامل مصرف داروهایی است که علائم را مانند مشکلات تنفسی و درد را تسکین می‌دهد. رایج‌ترین رویکردهای درمان کنسر عبارتند از:
عمل جراحی
برداشتن تومور بدخیم در بیشتر موارد موجب پایان دادن به این بیماری می‌شود. جراحی اغلب به همراه سایر روش‌های درمانی به منظور اطمینان از حذف شدن کامل سلول‌های سرطانی کابرد دارد.
شیمی درمانی
در شیمی درمانی داروهای از بین برنده سلول‌های سرطانی به بدن تزریق می‌شود. این روش درمانی تاثیر چشمگیری در کوچک شدن اندازه تومور یا تعداد سلول‌های بدخیم دارد و همچنین در جلوگیری از گسترش و متاستاز سلول‌های غیرطبیعی موثر است.
پرتو درمانی
در روش پرتو درمانی از پرتوهای متمرکز و قدرتمند برای حذف سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پرتو درمانی گاهی از طریق یک منبع خارج از بدن و گاهی با منشا داخلی انجام می‌شود. اگر منشا پرتوها داخلی باشد براکی تراپی نامیده می‌شود در حالی که به پرتو درمانی خارج از بدن، پرتودرمانی خارجی گفته می‌شود.
پیوند سلول‌های بنیادی (مغز استخوان)
در این درمان سلول‌های مغز استخوان بیمار با سلول‌های بنیادی سالم جایگزین می‌شوند. سلول‌های بنیادی سلول‌های تمایز نیافته‌ای هستند که می توانند خصوصیات جدیدی به خود بگیرند. پیوند سلول‌های بنیادی معمولا برای درمان سرطان خون استفاده می‌شود.
ایمونوتراپی
در روش ایمونوتراپی از سیستم ایمنی بدن خود بیمار برای حمله به سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. در ایمونوتراپی با استفاده از آنتی‌بادی‌ها، حمله به سلول‌های سرطانی منسجم‌تر می‌شود. این روش درمانی که جدیدتر از سایر روش های درمان است تاثیر چشمگیری در حذف سلول‌ها از بدن دارد و معمولا عوارض جانبی آن نیز کمتر است.
هورمون درمانی
هدف از روش هورمون درمانی، متوقف کردن تولید هورمون‌هایی است که عامل رشد سلول‌های سرطانی هستند. این روش درمانی تنها برای سرطان‌هایی کاربرد دارد که مانند انواع خاصی از سرطان سینه و پروستات هورمون‌ها در رشد و گسترش آنها دخیل باشند.
درمان دارویی هدفمند
در روش دارودرمانی هدفمند بعضی از مولکول‌های کلیدی در سلول‌های سرطانی به صورت دقیق و کنترل شده مورد هدف قرار می‌گیرند. غالبا قبل از انجام دارودرمانی هدفمند، آزمایش ژنتیک برای پی بردن به نوع ژن‌ها و توالی آنها انجام می‌شود تا رهگیری مولکول‌های سرطانی با دقت بیشتری انجام گردد.
چگونه می‌توان از ابتلا به سرطان پیشگیری کرد؟
آگاه بودن از عوامل موثر در بروز این بیماری می‌تواند به پیشگیری از آن و انتخاب سبک زندگی سالم‌تر کمک کند. اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خطر ابتلا به cancer شامل موارد زیر است:
- اجتناب از دخانیات و مواد مخدر
- محدودکردن مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده
- داشتن یک رژیم غذایی سالم مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای که عمدتاً بر غذاهای گیاهی، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم متمرکز باشد.
- اجتناب از مصرف مشروبات الکلی
- حفظ وزن نرمال در محدوده BMI سالم
- انجام فعالیت بدنی و ورزش منظم به مدت ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه در هفته
- پرهیز از قرارگرفتن در معرض مستقیم خورشید
- استفاده از کرم ضد آفتاب، کلاه و عینک آفتابی در هنگام قرارگیری در معرض نور خورشید
- خودداری از سولاریوم
- واکسینه شدن در برابر عفونت‌های ویروسی سرطان‌زا مانند هپاتیت B و HPV
جهت پیشگیری از این بیماری انجام آزمایشات چکاپ دوره‌ای، انجام غربالگری و معاینات منظم پزشکی توصیه می‌شود. معمولا انجام آزمایش CBC و بررسی بالا یا پایین بودن WBC در آزمایش خون می‌تواند برخی از سرطان‌ها را تشخیص دهد. البته برای بررسی دقیق باید زیر نظر پزشک باشید.
مراحل سرطان چیست؟
اکثر سرطان‌ها چهار مرحله دارند و مراحل توسط چند عامل مختلف از جمله اندازه و محل تومور تعیین می‌شود:
- اولین مرحله: کنسر در یک محدوده موضعی قرار دارد و به غدد لنفاوی یا سایر بافت‌ها گسترش نیافته است
- دوین مرحله: بیماری رشد کرده اما دچار متاستاز نشده است
- سومین مرحله سه: سرطان بزرگتر شده و احتمالاً به غدد لنفاوی یا سایر بافت‌ها گسترش یافته است
- چهارمین مرحله: بیماری به سایر اندام‌ها گسترش یافته است. این مرحله به عنوان مرحله متاستاتیک یا پیشرفته نیز شناخته می‌شود
اگرچه مراحل یک تا چهار را بیان کردیم اما مرحله صفر یا پیش سرطان نیز وجود دارد. این مرحله ابتدایی‌ترین حالت این بیماری را توصیف می‌کند که تومور در بدو شکل‌گیری و محدود به منطقه خاصی است. سرطان‌هایی که در مرحله صفر هستند معمولاً به راحتی قابل درمان بوده و توسط اکثر پزشکان به عنوان مرحله پیش سرطانی در نظر گرفته می‌شود.
سرطان چقدر کشنده است؟
هنگامی که سلول‌های سرطانی رشد می‌کنند و به مراحل پیشرفته کنسر می‌رسند عملکرد طبیعی اندام‌ها را مختل می‌کنند. این سلول‌ها منجر به کاهش اکسیژن و تجمع مواد زائد در بافت می‌شوند. اگر عملکرد اندام‌های حیاتی تحت تاثیر قرار بگیرند، می‌تواند منجر به مرگ شود. میزان کشندگی کنسر تا حد زیادی به نوع و میزان گسترش آن در بدن بستگی دارد.
بسیاری از این بیماری در صورت درمان به‌موقع، با موفقیت ریشه کن می‌شوند. سرطان‌هایی که در مراحل یک و دو هستند با انجام عمل جراحی و برداشتن تومور به طور کامل درمان می‌شوند اما درمان سرطان‌هایی که وارد فاز سه و چهار می‌شوند مستلزم استفاده از درمان‌های سیستمیک مثل شیمی درمانی و ایمونوتراپی است.
کلام آخر
اگر مبتلا به این بیماری هستید طبیعی است که احساس غم، ترس یا حتی عصبانیت داشته باشید. خبر خوب این است که روش‌های درمانی امروزه برای از بین بردن این بیماری بسیار موثر هستند و قادرند بسیاری از سلول‌های سرطانی را از بدن حذف کنند. اگرچه مسیر درمان و شکست این بیماری می‌تواند یک سفر پر استرس و بلندمدت باشد اما شما می‌توانید با ارتقای سلامت روحی و روانی خود و تمرکز بر انرژی‌های مثبت، سرعت بهبودی خود را دو چندان کرده و به بالا بردن کیفیت زندگی خود کمک کنید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
