سکته قلبی + اقدامات لازم قبل و بعد از سکته قلبی
سکته قلبی از شایع‌ترین و در عین حال مخاطره‌آمیزترین مشکلات سلامتی است که در صورت بی‌توجهی به سبک زندگی سالم، هر فردی را تهدید می‌کند. اما چگونه می‌توانیم خود و عزیزانمان را از این وضعیت خطرناک دور کنیم؟ قطعاً شناخت کافی و آگاهی از سکته قلبی به‌عنوان یک سپر دفاعی عمل خواهد کرد که می‌تواند به زندگی بهتر و جلوگیری از بیماری‌های قلبی کمک کند. به همین منظور در این مقاله از هومکا به موضوع سکته قلبی می‌پردازیم و مفیدترین اطلاعات پزشکی در مورد علت سکته قلبی، عوامل خطر، پیشگیری از سکته قلبی و چندین عنوان مهم دیگر را در قالب این مطلب برای همراهان گرامی آماده کرده‌ایم.
سکته قلبی چیست؟
سکته قلبی یک وضعیت اورژانسی و جدی است که در آن جریان خون به قلب به‌طور ناگهانی (اغلب توسط یک لخته خون) مسدود می‌شود. اگر احیاناً خود و یا اطرافیان با چنین مشکلی مواجه شوید و یا مشکوک به چنین وضعیتی باشید باید فوری و بدون اتلاف وقت با اورژانس به شماره ۱۱۵ تماس بگیرید تا مراقبت‌های ویژه و حیاتی را دریافت کنید. در زمان سکته قطع جریان خون به قلب باعث آسیب به عضله قلب می‌شود و می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. بنابراین اگر در سکته قلبی هرچه زودتر جریان خون به قلب بازگردد به همان نسبت شانس بهبودی بیشتر خواهد بود.
شاید الان از خود بپرسید چطور ممکن است جریان خون به قلب مسدود شود؟ انسداد رگ‌های قلبی دلایل مختلفی دارد و معمولاً به دلیل تجمع چربی، کلسترول و سایر مواد در شریان‌های قلب (عروق کرونر) رخ می‌دهد. چربی‌ها و کلسترول با رسوب کردن در رگ‌های قلبی باعث به وجود آمدن پلاک‌های چربی می‌شوند.
درواقع پلاک‌ها تجمعاتی از چربی و مواد التهابی در دیواره رگ‌ها هستند که به‌تدریج بزرگ می‌شوند و عبور خون را با مشکل مواجه می‌کنند. هرچه چربی بدن بالاتر باشد این رسوب سریع‌تر تشکیل می‌شود. به‌مرورزمان کار به جایی می‌رسد که رگ قلبی کاملاً بسته شده و در نهایت باعث انسداد و یا پارگی رگ قلبی می‌شود. به فرآیند تشکیل پلاک‌های چربی آترواسکلروز هم می‌گویند.
علائم سکته قلبی
در مقاله‌ای دیگر از هومکا علائم سکته قلبی به‌طور کامل و با جزئیات بیشتری بیان شده است. در این قسمت تنها مروری سریع و اجمالی بر علائم سکته داریم. مهم‌ترین علائم سکته قلبی به صورت زیر است:
- درد قفسه سینه همراه با علائمی همچون فشار و گرفتگی قفسه سینه
- دردی که به شانه، بازو، پشت، گردن، فک، دندان‌ها یا گاهی اوقات بالای شکم گسترش می‌یابد
- عرق سرد
- سوزش سر دل یا سوءهاضمه
- سبکی سر یا سرگیجه ناگهانی
- حالت تهوع
- تنگی نفس
در برخی زنان ممکن است علائم غیرمعمولی مانند درد خفیف یا شدید در گردن، بازو یا پشت بروز کند. گاهی اوقات، اولین علامت حمله قلبی، ایست قلبی است. بعضی از حملات قلبی به‌طور ناگهانی رخ می‌دهد اما در بسیاری از افراد چند ساعت، چند روز و یا چند هفته پیش از بروز سکته علائم و نشانه‌های هشداردهنده‌ای ظاهر می‌شود. برای مثال درد یا فشار قفسه سینه که مدام بروز می‌کند و با استراحت از بین نمی‌رود، ممکن است یک علامت هشداردهنده اولیه باشد.
تشخیص سکته قلبی
در ابتدا پزشک بیمار را معاینه می‌کند و فشار خون، نبض و دمای بدن را می‌سنجد تا علائم و نشانه‌های بالینی ارزیابی شود. اگر تشخیص حمله قلبی باشد به‌سرعت اقدامات درمانی انجام می‌گیرد. سپس در ادامه آزمایش‌هایی برای بررسی سلامت کلی قلب انجام خواهد شد. مهم‌ترین آزمایشات تشخیص سکته قلبی به شرح زیر است.
نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)
این اولین آزمایشی است که برای تشخیص حمله قلبی انجام می‌شود و از طریق آن سیگنال‌های الکتریکی هنگام عبور از قلب ثبت می‌شوند. بدین منظور الکترودهای چسبنده به قفسه سینه و گاهی اوقات بازوها و پاها متصل می‌شوند. سیگنال‌های قلبی به‌صورت امواجی منظم (نوار قلب) بر روی مانیتور و یا کاغذ ظاهر می‌شوند. نوار قلب می‌تواند نشان دهد که آیا حمله قلبی رخ داده است یا خیر.
آزمایش خون
بعضی از پروتئین‌های قلبی پس از آسیب قلب به‌آرامی به خون نشت می‌کنند. برای بررسی این پروتئین‌ها (مارکرهای قلبی) از آزمایش خون استفاده می‌شود. هرچه مقدار این پروتئین‌ها در خون بیشتر شود نشانه آسیب بیشتر به قلب است. آزمایش CRP یکی از آزمایشات خون است که برای تشخیص مشکلات قلبی تجویز می‌شود.
رادیوگرافی قفسه سینه
در این روش تصاویری از قلب و بافت‌های پیرامون آن به دست می‌آید و از طریق آن پزشک می‌تواند سلامت قلب را ارزیابی کند.
اکوکاردیوگرافی
در آزمایش اکوکاردیوگرافی امواج صوتی (اولتراسوند) تصاویری از قلب در حال تپش ایجاد می‌کنند. این آزمایش قادر است نحوه جریان خون در قلب و دریچه‌های قلبی را نشان دهد. اکوکاردیوگرام به تشخیص آسیب‌دیدگی ناحیه‌ای و مقطعی قلب کمک می‌کند.
آنژیوگرافی
در تکنیک آنژیوگرافی یک لوله بلند و نازک (کاتتر) به یک سرخرگ معمولاً در ساق پا وارد شده و به سمت قلب هدایت می‌شود. رنگی که در کاتتر جریان دارد به آشکارسازی بهتر شریان‌ها کمک می‌کند.
سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی قلب
در این آزمایشات تصویربرداری، تصاویری از قلب و قفسه سینه ایجاد می‌شود. برای سی‌تی‌اسکن قلب از اشعه ایکس استفاده می‌شود اما در MRI میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویری از قلب مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای هر دو آزمایش لازم است که روی دستگاه دراز بکشید تا داخل یک محفظه تونل مانند قرار بگیرید. هر کدام از روش‌های تصویربرداری کاربردهای مختلفی ازجمله تعیین محل آسیب‌دیدگی و ارزیابی شدت آسیب‌دیدگی دارند.
تفاوت حمله قلبی و سکته قلبی چیست؟
در مبحث بیماری‌های قلب چندین واژه و اصطلاح وجود دارند که شاید گیج‌کننده به نظر برسند. برای مثال حمله قلبی، سکته قلبی، ایست قلبی و نارسایی قلبی کلمه‌هایی هستند که شاید تفاوت آن‌ها را به خوبی ندانید. دو اصطلاح حمله قلبی و سکته قلبی مترادف هم هستند به این معنی که حمله قلبی یا همان سکته زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به قلب مسدود شود.
این حالت بیشتر به دلیل ایجاد لخته خونی و تنگ شدن عروق به دلیل رسوب چربی پدید می‌آید. اما ایست قلبی زمانی اتفاق می‌افتد که ریتم حرکتی قلب به‌طور ناگهانی دچار اختلال شده و به‌صورت غیرمنتظره‌ای از تپش بازایستد. درواقع حمله قلبی یا سکته قلبی یک مشکل گردش خون و ایست قلبی یک مشکل الکتریکی است.
اگر فردی دچار حمله قلبی شود چه باید کرد؟ به گفته‌‌ی وب‌سایت mayoclinic اگر علائم حمله قلبی را در خود و یا اطرافیان مشاهده می‌کنید باید به‌سرعت به دنبال کمک باشید. این مراحل را فوری انجام دهید:
- با اورژانس تماس بگیرید: اگر فکر می‌کنید دچار حمله قلبی شده‌اید، فوراً با ۱۱۵ تماس بگیرید. اگر به فوریت‌های پزشکی دسترسی ندارید، از شخصی بخواهید که شما را به نزدیک‌ترین بیمارستان برساند. فقط در صورتی رانندگی کنید که گزینه دیگری وجود نداشته باشد
- نیتروگلیسیرین تجویزشده را مصرف نمائید: اگر از قبل پزشک برای شما نیتروگلیسیرین تجویز کرده است آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید
- آسپرین مصرف کنید: اگر برایتان آسپیرین تجویزشده است آن را مصرف کنید. آسپرین در هنگام حمله قلبی با جلوگیری از تشکیل لخته خونی، آسیب قلبی را کاهش می‌دهد
دلایل سکته قلبی چیست؟
بیماری‌های عروق کرونر یکی از اصلی‌ترین دلایل حملات قلبی است. در بیماری عروق کرونر، یک یا چند رگ قلب (کرونری) مسدود می‌شود. همان‌طور که ذکر شد این انسداد به دلیل رسوبات کلسترول و تری‌گلیسرید در تجمعاتی به نام پلاک رخ می‌دهد. پلاک‌ها منجر به باریک شدن شریان‌ها شده و جریان خون به قلب را کاهش می‌دهند.
اگر پلاک به اندازه‌ای بزرگ بشود که تمام رگ را ببندد باعث مهار جریان خون به قلب می‌شود. البته حمله قلبی ممکن است در اثر انسداد کامل یا جزئی رگ‌های قلبی ایجاد شود. بعضی از این انسدادها نیاز به درمان اورژانسی دارند اما بعضی دیگر با روش‌های دارویی یا سایر روش‌ها قابل درمان هستند.
- انسداد کامل حاد یک شریان قلبی به این معنی است که فرد دچار قطع کامل جریان خون به قلب شده است
- انسداد نسبی اغلب به این معنی است که فرد دچار انسداد جزئی در شریان قلبی شده است
لازم به ذکر است که همه سکته‌های قلبی به دلیل انسداد عروق ایجاد نمی‌شوند. علل دیگر عبارت‌اند از:
- اسپاسم عروق کرونر: در این حالت رگ قلبی دچار انقباض و فشردگی شدید می‌شود به‌طوری‌که باعث انسداد رگ می‌شود. گاهی شریان‌های قلبی بر اثر رسوب کلسترولی در دیواره و یا به دلیل سیگار کشیدن یا سایر عوامل سخت می‌شوند و انعطاف اولیه خود را از دست می‌دهند در چنین حالتی رگ ممکن است دچار تغییر وضعیت شده و شکل اولیه خود را از دست بدهد.
- ابتلا به بعضی از عفونت‌ها: بیماری‌هایی مثل COVID-۱۹ و سایر عفونت‌های ویروسی و یا عفونت‌های دندانی ممکن است باعث آسیب به عضله قلب شوند
- بازشدگی (دایسکشن) خودبه‌خود عروق کرونر (SCAD): این وضعیت مخاطره‌آمیز ناشی از پارگی داخلی شریان‌های قلب است
عوامل خطر مرتبط با سکته قلبی
سن
مردان بالاتر از ۴۵ سال و زنان بالاتر از ۵۵ سال، بیشتر از سایر گروه‌های سنی در معرض خطر سکته قلبی هستند.
مصرف دخانیات
مصرف سیگار، قلیان و قرارگیری طولانی‌مدت در معرض دود سیگار از عوامل خطرآفرین ابتلا به سکته قلبی هستند. اگر سیگاری هستید، خوب است که از همین الان به فکر ترک آن باشید.
فشار خون بالا
اگر فشار خون درمان نشود و به‌صورت مزمن ادامه پیدا کند می‌تواند به شریان‌هایی که به قلب منتهی می‌شوند آسیب برساند. فشار خونی اگر با سایر مشکلات سلامتی مثل چاقی، کلسترول بالا یا دیابت همزمان شود، خطر سکته را دوچندان افزایش می‌دهد.
کلسترول و تری گلیسیرید بالا
بالا رفتن سطح لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL یا کلسترول بد) باعث باریک شدن شریان‌ها می‌شود. سطح بالای تری‌گلیسیرید (یکی دیگر از چربی‌های مضر خونی) نیز خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهد. در مقابل، اگر سطح لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL یا کلسترول خوب) در محدوده استاندارد باشد، خطر حمله قلبی کاهش می‌یابد.
چاقی
چاقی باعث بالا رفتن فشار خون، احتمال ابتلا به دیابت، بالا رفتن تری گلیسیرید و کلسترول بد شده و از طرفی سطح کلسترول خوب را کاهش می‌دهد. بنابراین چاقی نیز یکی از عوامل خطر مرتبط با سکته قلبی به شمار می‌رود.
دیابت
زمانی که بدن قادر نیست هورمون انسولین را بسازد و یا به‌درستی از آن استفاده کند، قند خون افزایش می‌یابد. قند خون بالا خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهد.
سندرم متابولیک
این مشکل سلامتی ترکیبی از حداقل سه اختلال زیر در بدن است که شامل پهن شدن کمر (چاقی مرکزی) به دلیل مصرف زیاد غذاهای پرچرب، فشار خون بالا، سطح پایین HDL (پایین بودن HDL در آزمایش خون نشانه چیست؟)، تری گلیسیرید و قند خون بالاست. فردی که به سندرم متابولیک مبتلاست دو برابر بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به سکته قلبی قرار دارد.
سابقه خانوادگی سکته قلبی
اگر برادر، خواهر، والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ دچار حمله قلبی شده‌اند، سایر افراد خانواده نیز تا حدودی در معرض این بیماری قرار دارند.
عدم تحرک
کمبود فعالیت بدنی (سبک زندگی کم‌تحرک) با خطر ابتلا به حملات قلبی مرتبط است. ورزش منظم سلامت قلب را بهبود می‌بخشد.
رژیم غذایی ناسالم
رژیم غذایی سرشار از قند، چربی حیوانی، غذاهای فرآوری شده، چربی‌های ترانس و نمک خطر سکته قلبی را افزایش می‌دهد. بالعکس، مصرف میوه، سبزیجات، فیبر و روغن‌های سالم در ارتقای سلامت قلب و عروق تأثیر بسزایی دارد.
استرس
فشارهای روانی و عاطفی مانند عصبانیت شدید و افسردگی خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهد.
مصرف مواد مخدر
مصرف کوکائین و آمفتامین‌ها در بروز اسپاسم عروق کرونر و حملات قلبی تأثیرگذار است.
سابقه ابتلا به عارضه پره‌اکلامپسی
این اختلال باعث افزایش فشار خون در دوران بارداری می‌شود. افرادی که سابقه پره‌اکلامپسی دارند تا حدودی بیشتر از سایرین در معرض خطر بیماری‌های قلبی قرار دارند.
بیماری‌های خود ایمن
ابتلا به بعضی از بیماری‌های خود ایمنی مانند روماتیسم مفصلی یا لوپوس احتمال بروز بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند.
عوارض سکته قلبی
پیامد اصلی حمله قلبی آسیب به عضله قلب است. عوارضی که از این آسیب پدید می‌آید، عبارت‌اند از:
- ریتم قلب نامنظم (آریتمی): آسیب به بافت قلب می‌تواند بر نحوه انتقال سیگنال‌های الکتریکی به قلب تأثیر منفی بگذارد و باعث بروز اختلال در ریتم ضربان قلب شود
- شوک قلبی: این وضعیت نادر زمانی رخ می‌دهد که قلب به طور ناگهانی توانایی پمپاژ خون را از دست بدهد
- نارسایی قلبی: اگر آسیب به عضله قلب زیاد باشد توانایی پمپاژ خون با مشکل جدی مواجه می‌شود. نارسایی قلبی گاهی حاد و موقتی و بعضی اوقات نیز مزمن و بلندمدت است
- التهاب بافت اطراف قلب (پریکاردیت): گاهی اوقات حمله قلبی باعث برانگیختن مخرب سیستم ایمنی علیه بافت اطراف قلب می‌شود. در این حالت سیستم ایمنی بافت اطراف قلب را مورد هدف قرار می‌دهد و منجر به بروز التهاب می‌شود
- ایست قلبی: تغییر ناگهانی در سیگنال‌های قلبی باعث ایست قلبی می‌شود. سکته قلبی خطر ابتلا به این وضعیت تهدیدکننده را افزایش می‌دهد. اگر کمک‌های فوری و مراقبت‌های ویژه در دسترس نباشد ایست قلبی منجر به مرگ می‌شود
پیشگیری از سکته قلبی
هیچ وقت برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی ازجمله سکته دیر نیست در هر سنی که هستید از همین الان می‌توانید با اصلاح نکاتی ساده اما مهم در سبک زندگی خود بسیاری از بیماری‌های قلبی را از خود دور کنید. مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از بیماری‌های قلبی و سکته به شرح زیر است:
- معاینات و آزمایشات چکاپی را در زمان تعیین‌شده انجام دهید هرچه عوامل خطری مثل کلسترول، فشار خون و دیابت را تحت کنترل داشته باشید خطر بیماری‌های قلبی از شما دورتر خواهد شد
- بیماری‌های زمینه‌ای را درمان کنید. بعضی از بیماری‌های زمینه‌ای نظیر فشار خون و دیابت می‌توانند خطر حمله قلبی را افزایش دهند. طبق نظر و صلاحدید پزشک لازم است به صورت روتین و منظم با انجام معاینه و جلسات ویزیت این مسائل سلامتی برطرف شوند
- داروها را طبق دستور مصرف کنید. در ابتدا لازم است که برای اطمینان از سلامت قلب و عروق توسط متخصص قلب و عروق معاینه شوید. اگر داروهایی برای شما تجویز شد حتماً مطابق دستور پزشک آن‌ها را مصرف کنید
- بسیار مهم است که برای محافظت و کمک به اطرافیان و عزیزان کمک‌های اولیه به‌خصوص تکنیک CPR را به‌درستی یاد بگیرید تا بتوانید به فردی که دچار حمله قلبی شده است کمک کنید. لذا، توصیه می‌شود که گذراندن یک دوره آموزشی کمک‌های اولیه ازجمله CPR را در برنامه خود قرار دهید
سبک زندگی و تأثیر آن بر سلامت قلب
از یک سبک زندگی سالم پیروی کنید. از سیگار، مشروبات الکلی و هرگونه دخانیات دوری کنید. تنظیم رژیم غذایی سالم برای قلب و جسم با مشاوره پزشکی یکی از مهم‌ترین کارها در این زمینه است. ورزش روزانه و منظم را در برنامه خود قرار داده و استرس‌های زندگی خود را مدیریت کنید. برای بهبود سلامت قلب، انجام اقدامات زیر در زندگی روزمره بسیار حائز اهمیت است.
ورزش: فعالیت‌های ورزشی منظم به بهبود سلامت قلب کمک می‌کند. به عنوان یک هدف، حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط یا سنگین در ۵ روز از هفته را در برنامه خود قرار دهید. اگر سابقه حمله قلبی و یا جراحی قلب دارید ممکن است با محدودیت‌های حرکتی مواجه باشید. در چنین شرایطی با پزشک خود در مورد فعالیت‌های بدنی مشورت نمائید.
رژیم غذایی: یک رژیم غذایی سالم را به کمک یک مشاور برای سلامت قلب خود تنظیم کنید. از مصرف غذاهای حاوی مقدار زیادی چربی اشباع‌شده، چربی‌های ترانس، نمک و شکر خودداری کنید. غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های بدون چربی مانند ماهی انتخاب‌های بسیار بهتری هستند.
کنترل وزن: اگر وزن و شاخص توده بدنی (BMI) بالا باشد قلب را تحت فشار قرار می‌دهد. اضافه وزن خطر ابتلا به کلسترول بالا، فشار خون بالا و دیابت را افزایش می‌دهد.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
