نارسایی کلیه چیست؟
کلیه‌های سالم بدن را در تعادل نگه می‌دارند، باعث خروج مواد زائد و آب اضافی از بدن می‌شوند و به تولید گلبول‌های قرمز خون و کنترل فشارخون کمک می‌کنند. وقتی نارسایی کلیه (Kidney Failure) به وجود می‌آید، کلیه‌ها نمی‌توانند عملکرد همیشگی خود را انجام دهند. به عبارتی، نارسایی کلیه به معنای این است که ۸۵ تا ۹۰درصد از عملکرد کلیه‌ها از بین رفته است. اما علت این عارضه چیست و آیا راهی برای درمان آن وجود دارد؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها با مقاله دیگری از مجله هومکا همراه باشید.
نارسایی حاد کلیه چیست؟
آسیب حاد کلیه به معنای از دست دادن موقتی عملکرد کلیه است که در کمتر از سه ماه رخ می‌دهد. در این مرحله از بیماری، فرد ممکن است نیاز به یک دوره کوتاه دیالیز داشته باشد؛ اما بسیاری از مردم از آسیب حاد کلیه به‌طور کامل بهبود می‌یابند و به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند.
بااین‌حال، اگر صدمات قابل‌توجهی به کلیه‌ها وارد آید، خطر ابتلا به نارسایی مزمن (مداوم) وجود خواهد داشت. به همین دلیل، اگر شما دچار آسیب حاد کلیوی شده‌اید، مهم است که تا انتهای عمر بر سلامت کلیه‌های خود نظارت داشته باشید. یک راه برای انجام این کار، داشتن رژیم غذایی مناسب است. شما همچنین باید عملکرد کلیه‌های خود را هر دو سال یک‌بار توسط پزشک عمومی معاینه کنید.
نارسایی مزمن کلیه چیست؟
بیماری مزمن کلیه زمانی رخ می‌دهد که کلیه‌ها به‌گونه‌ای آسیب‌دیده‌اند که قابل‌برگشت به کارکرد عادی خود نیستند. برای تشخیص نارسایی مزمن کلیه باید فرد حداقل سه ماه به این بیماری مبتلا باشد. دلایل زیادی برای بیماری‌های مزمن کلیه وجود دارند که ازجمله آن‌ها می‌توان به ژنتیک، عفونت، اختلالات ایمنی، دیابت و فشارخون بالا اشاره کرد.
با بیماری مزمن کلیه می‌توان سال‌ها زندگی عادی داشت. بااین‌حال، بسیاری از افراد با کاهش مداوم توانایی کلیه خود در تصفیه خون مواجه می‌شوند و درنهایت به درمان جایگزین کلیه نیاز خواهند داشت. درمان جایگزین ممکن است با انجام دیالیز یا پیوند کلیه همراه باشد.
علت نارسایی کلیه چیست؟
کلیه‌ها می‌توانند در اثر آسیب فیزیکی یا بیماری مانند دیابت، فشارخون بالا یا سایر اختلالات آسیب ببینند. «فشارخون بالا» و «دیابت» دو علت شایع نارسایی کلیه هستند. باید بدانید که نارسایی کلیه یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد! این عارضه نتیجه نهایی از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه است. درواقع، برخی افراد حتی تا زمانی که کلیه‌هایشان از کار بیفتند، نمی‌دانند که بیماری کلیوی دارند! افراد مبتلا به بیماری کلیوی در مراحل اولیه ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. علائم معمولاً در اواخر پیشرفت بیماری خود را نشان می‌دهند.
علائم نارسایی کلیه
علائم نارسایی کلیه با علائم سنگ کلیه متفاوت است. هنگامی‌که کلیه‌های از کار می‌افتند، مواد زائد و مایعات اضافی می‌توانند در خون فرد تجمع کرده و او را بیمار کنند. در چنین شرایط، علائم بیماری ظاهر می‌شوند که به شرح زیر هستند:
- حالت تهوع
- مشکل خواب
- اشتهای ضعیف
- ضعف
- خستگی
- خارش
- کاهش وزن
- گرفتگی عضلات (به‌ویژه در پاها)
- تورم پا یا مچ پا
- کم‌خونی
نکته: هنگامی‌که درمان نارسایی کلیه را شروع می‌کنید، علائم شما بهبود می‌یابند و احساس بهتری خواهید داشت.
عوامل خطر نارسایی کلیه
نارسایی حاد کلیه تقریباً همیشه در ارتباط با بیماری یا مشکل پزشکی دیگری رخ می‌دهد. شرایطی که می‌تواند خطر نارسایی حاد کلیه را افزایش دهد، عبارت‌اند از:
- بستری شدن در بیمارستان (به‌ویژه برای شرایط جدی که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد)
- افزایش سن
- انسداد عروق خونی در بازوها و پاها (بیماری سرخرگ محیطی)
- دیابت
- فشارخون بالا
- نارسایی قلبی
- بیماری‌های کلیوی
- بیماری‌های کبدی
- برخی سرطان‌ها و شیوه درمان آن‌ها
عوارض نارسایی کلیه
هنگامی‌که کلیه‌ها عملکرد درستی ندارند، تأثیر قابل‌توجهی بر سایر اندام‌های بدن دارند. این بدان معناست که با پیشرفت نارسایی کلیه، عوارضی در بدن ایجاد می‌شوند. عوارض احتمالی عبارت‌اند از:
- بیماری قلبی
- فشارخون بالا
- کم‌خونی
- بیماری‌های استخوانی و فسفر بالا (هایپرفسفاتمی)
- پتاسیم بالا (هایپرکالمی)
- تجمع مایعات
تشخیص نارسایی کلیه
پزشکان از آزمایش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری عملکرد و تشخیص نارسایی کلیه استفاده می‌کنند. اگر پزشک مشکوک به خطر نارسایی کلیه باشد، ممکن برای تشخیص دقیق آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- آزمایشات کلیه مانند آزمایش Uric Acid که می‌تواند نشان‌دهنده عملکرد خوب یا بد کلیه‌ها در خارج کردن مواد زائد از خون باشند
- تصویربرداری پیشرفته که می‌تواند ناهنجاری یا انسداد کلیه را نشان دهد
- آزمایش‌های ادرار که میزان ادرار یا مواد خاصی در ادرار مانند پروتئین یا خون را اندازه‌گیری می‌کند
پیشگیری از نارسایی کلیه
درحالی‌که نارسایی مزمن کلیه قابل‌برگشت نیست اما می‌توان کارهای زیادی را برای حفظ عملکرد بهینه کلیه‌ها انجام داد. عادات و روال زندگی سالم می‌توانند سرعت از دست رفتن عملکرد کلیه ها را کند کنند. پس اگر بیماری مزمن کلیه دارید، باید کارهای زیر را انجام دهید:
- با کمک پزشک می‌توانید عملکرد کلیه خود را کنترل کنید
- در صورت ابتلا به دیابت، سطح قند خون خود را تحت کنترل داشته باشید
- سطح فشارخون خود را در محدوده طبیعی نگه دارید
- از کشیدن سیگار خودداری کنید
- انتخاب رژیم غذایی سالم مانند محدود کردن غذاهای سرشار از پروتئین و سدیم را در نظر بگیرید
درمان نارسایی کلیه
نوع درمان نارسایی کلیه با علت و شدت بیماری تعیین می‌شود. درمان می‌تواند پیشرفت بیماری کلیوی را به تأخیر بیندازد. اگر کلیه‌های شما به‌تدریج عملکرد خود را از دست بدهند، پزشک ممکن است از یک یا چند روش برای بهبود بیماری استفاده کند. با تشخیص دقیق، پزشک می‌تواند به بیمار در حفظ عملکرد کلیه‌ها کمک کند. ازآنجاکه کلیه‌ها چنین هدف مهم را دنبال می‌کنند، افراد مبتلا به نارسایی کلیه برای زنده نگه‌داشتن خود نیاز به درمان اساسی دارند. درمان‌های اصلی نارسایی کلیه عبارت‌اند از:
دیالیز
این درمان به بدن کمک می‌کند تا خون را فیلتر کند و کارهایی که کلیه‌ها نمی‌توانند انجام دهند را به‌درستی اجرا کنند. در دیالیز یک دستگاه به‌طور منظم خون شما را تمیز می‌کند. مردم اغلب دیالیز را در بیمارستان یا کلینیک به مدت سه یا چهار روز در هفته دریافت می‌کنند. دیالیز صفاقی با استفاده از محلول دیالیز و کاتتر خون به طریقی متفاوت باعث تمیز شدن خون می‌شود. گاهی اوقات، افراد می‌توانند فرآیند دیالیز خود را در خانه انجام دهند.
پیوند کلیه
در جراحی پیوند کلیه، پزشکان یک کلیه سالم را در بدن بیمار قرار می‌دهند تا کار اندام‌های آسیب‌دیده را انجام دهد. این کلیه سالم که عضو اهداکننده نامیده می‌شود، ممکن است از اهداکننده فوت‌شده یا اهداکننده زنده (عضوی از خانواده، دوست یا هر فردی دیگری) به‌دست‌آمده باشد. ناگفته نماند، مردم می‌توانند با یک کلیه سالم زندگی خوبی داشته باشند.
دارودرمانی برای کاهش عوارض نارسایی مزمن کلیه
عوارض نارسایی مزمن کلیه را می‌توان با داروهای زیر کنترل کرد:
دارو برای فشارخون بالا
ممکن است پزشک از مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین برای کاهش فشارخون و حفظ عملکرد کلیه استفاده کند.
دارو برای تسکین تورم
افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه اغلب مایعات را در بدن خود نگه می‌دارند. این اتفاق می‌تواند منجر به تورم در پاها و همچنین فشارخون بالا شود. داروهایی به نام دیورتیک‌ها می‌توانند به حفظ تعادل مایعات در بدن بیمار کمک کنند.
دارو برای درمان کم‌خونی
مکمل‌های هورمون اریتروپویتین گاهی اوقات با آهن اضافی به تولید بیشتر گلبول‌های قرمز کمک می‌کند. این داروها ممکن است خستگی و ضعف مرتبط با کم‌خونی را برطرف کند.
دارو برای کاهش سطح کلسترول
پزشک ممکن است داروهایی به نام «استاتین» را برای کاهش کلسترول توصیه کند. افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه اغلب دارای سطح بالایی از کلسترول بد هستند که باعث می‌شود تا خطر بیماری‌های قلبی افزایش پیدا کند.
دارو برای محافظت از استخوان‌ها
مکمل‌های کلسیم و ویتامین D می‌توانند از ضعیف شدن استخوان‌ها جلوگیری کنند و خطر شکستگی را کاهش دهند. همچنین ممکن است برای کاهش میزان فسفات در خون و محافظت از رگ‌های خونی در برابر آسیب رسوبات کلسیم (کلسیفیکاسیون) از داروهای باند شونده فسفات (Phosphate Binder) استفاده کنید.
راه‌های درمان خانگی نارسایی کلیه
روش‌های مختلفی برای درمان خانگی نارسایی کلیه وجود دارند. برای استفاده از این روش‌ها ابتدا باید دید که بیماری تا چه اندازه پیشرفت کرده است. برای مثال، در نارسایی مزمن کلیه معمولاً درمان‌های خانگی جوابگو نیستند. به‌هرحال، درمان‌های خانگی شامل موارد زیر هستند:
کاهش مصرف نمک
مصرف نمک خود را کاهش دهید و مصرف غذاهایی که نمک اضافه دارند را محدود کنید. محصولاتی مانند کنسروها، فست‌فود، پنیرهای فرآوری‌شده، اسنک‌ها، غذاهای منجمد و… مقدار مصرف سدیم را کاهش دهید.
محدود کردن مصرف فسفات
فسفر یا فسفات یکی از مواد معدنی است که در مواد غذایی مختلفی مانند نان سبوس‌دار، جو دوسر، آجیل، کره بادام‌زمینی و… یافت می‌شود. مصرف بیش از اندازه فسفات باعث ضعیف‌شدن استخوان‌ها و خارش پوست می‌شود. متخصص تغذیه می‌تواند در مورد مصرف فسفات شما را راهنمایی کند.
کاهش مواد غذایی حاوی پتاسیم
اجتناب از غذاهای حاوی پتاسیم بالا مانند موز، پرتقال، سیب‌زمینی، اسفناج و گوجه‌فرنگی توصیه می‌شود. بااین‌حال، مقدار مصرف غذاهای حاوی پتاسیم در بیماران مختلف متفاوت خواهد بود. برای تعیین میزان پتاسیم مصرفی باید با پزشک خود صحبت کنید.
کاهش مصرف پروتئین
اگرچه یکی از علائم بیماری کلیوی کاهش پروتئین است اما مقدار اضافی پروتئین در بدن نیز می‌تواند مشکل بیماری کلیوی را تشدید کند. ازآنجاکه بیمار نیاز به متعادل کردن همه مواد معدنی و پروتئینی در بدن خود دارد، باید برنامه رژیم غذایی تحت نظر پزشک و براساس نیازهای بیمار تدوین شود.
کلام آخر
هیچ درمانی برای نارسایی کلیه وجود ندارد! اما با رعایت برخی نکات می‌توان عمر طولانی داشت. درصورتی‌که بیمار سبک زندگی خود را تغییر دهد و هرسال شرایط بدن خود را چکاب کند، می‌تواند حتی با داشتن نارسایی کلیه زندگی فعالی داشته باشد. هرگونه بی‌توجهی منجر به طولانی‌تر شدن بیماری می‌شود و در پایان، بیمار جان خود را از دست می‌دهد. اگر نارسایی کلیه دارید، اولین کاری که باید انجام دهید این است که وضعیت کلیه‌های خود را (حتی در جوانی) با آزمایشات کلیه بررسی کنید. اگر مشکلی در کلیه وجود داشته باشد، تحت نظر پزشک باشید. با انجام همه این کارها می‌توانید خود را از عواقب نامطلوب نارسایی کلیه دور نگه دارید.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
مقاله های کلیه واقعا مفید بودن مرسی
خوشحالیم که اینطور بوده
ممنون از توجهتون