ویتامین C، یک ویتامین درمانگر
ویتامین C از دیرباز به دلیل تاثیری که در تقویت سیستم دفاعی بدن دارد، مورد توجه قرار گرفته است. کمبود ویتامین C می‌تواند بدن را برای ابتلا به بیماری‌های مختلف مستعد کند. این ماده یک انتی اکسیدان قوی است. آنتی اکسیدان‌ها موادی هستند که می‌توانند سیستم دفاعی بدن را تقویت کنند. در این مقاله سعی شده است اطلاعات مفید و کاربردی از این ماده و منابع آن در اختیار شما قرار گیرد.
ویتامین سی چیست؟
ویتامین سی یا همان آسکوربیک اسید یکی از ویتامین‌های محلول در آب بوده که به طور طبیعی در برخی از مواد غذایی و خوراکی‌ها وجود دارد. در صورتیکه مایل باشید، می‌توانید از مکمل‌های آن نیز استفاده کنید. بدن انسان بر خلاف بسیاری از حیوانات قادر نیست ویتامین ث تولید کند؛ به همین دلیل برای کسب این ماده به منابع بیرونی وابسته است. در مقابل ویتامین‌های محلول در آب، ویتامین‌های محلول در چربی هم وجود دارند که ویتامین D یکی از آنها است.
این ماده یکی از نیازهای حیاتی انسان است.عملکرد مطلوب اندام‌های داخلی و نیز سلامت عمومی بدن به حضور آن بستگی دارد. ویتامین C برای سنتز کلاژن، کارنیتین و برخی نوروترانسمیترها (پیام رسان‌های عصبی) ضروری است. کلاژن یکی از اجزای تشکیل دهنده بافت‌های مختلف است و نقش مهمی در بهبود زخم و جراحات در بدن دارد.
ویتامین C علاوه بر اینکه یکی از قوی‌ترین آنتی اکسیدان‌های طبیعی موجود در مواد غذایی است، در بازتولید چندین آنتی اکسیدان دیگر در بدن از جمله آلفا توکوفرول یا همان ویتامین E نیز نقش فعال دارد. ویتامین ث با خاصیت آنتی اکسیدانی قوی خود اثر بسزایی در خنثی کردن رادیکال های آزاد دارد. نتیجه این امر پیشگیری از بروز برخی تومورهای بدخیم، کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و پیری زودرس پوست است.
شاید یکی از شناخته شده‌ترین و کلیدی‌ترین عملکردهای آن، تاثیری است که در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. این ماده توان سیستم ایمنی برای مبارزه با عوامل عفونی را چندین سطح ارتقا می‌دهد. این ماده با تقویت جذب آهن موجود در سبزیجات و میوه‌ها نقش مهمی در کاهش آنمی فقر آهن دارد.
روزانه چقدر ویتامین C مصرف کنیم؟
مقدار دوز روزانه ویتامین C با توجه به جنسیت، سن و سبک زندگی متغیر است. طبق منابع معتبر پزشکی، مقدار مصرف روزانه برای افراد مختلف به شرح زیر است:
- مردان بالغ و سالم ۹۰ میلی گرم در روز
- زنان بالغ و سالم ۷۵ میلی گرم در روز
- کودکان و نوجوانان تا ۱۸ سال بین ۱۵تا۷۵ میلی گرم در روز
- برای نوزادن شیر خوار شیر مادر باید حاوی مقادیر مطلوبی ویتامین c باشد که برای تامین سلامتی نوزاد کفایت کند.
قرص ویتامین c بهتر است یا قرص جوشان؟
بیشتر مکمل‌های ویتامین C به فرم آسکوربیک اسید یعنی به همان شکل طبیعی موجود در میوه‌ها و سبزیجات فرمولاسیون شده‌اند. البته در برخی از مکمل‌ها مانند کپسول‌ها یا قرص‌های جوشان، ویتامین C در ترکیب شیمیایی متفاوتی مانند سدیم آسکوربات، کلسیم آسکوربات و یا آسکوربیک اسید همراه با فلاونوئیدها عرضه می‌شود.
قرص‌های جوشان ویتامین C
در بین انواع مکمل‌ها، قرص جوشان ویتامین ث به دلیل طعم بهتر، هضم آسان‌تر و افزایش مایعات بدن طرفداران بیشتری دارد. نوع ویتامین C مورد استفاده در این مکمل‌ها اغلب از نوع اسید آسکوربیک طبیعی است؛ اما در برخی برندها از ترکیب سدیم آسکوربات و یا اسید آسکوربیک به همراه فلاونوئیدها استفاده می‌شود. علت خاصیت جوشانی و آزاد شدن حباب در هنگام حل شدن در آب، وجود اسیدی به نام اسید سیتریک و یک ماده شیمایی بازی به نام بی کربنات سدیم است. این ترکیب در تماس با آب سبب تولید گاز دی اکسید کربن می‌شود.
یکی از مزایای قرص جوشان ویتامین سی نسبت به سایر مکمل‌ها این است که فاقد روکش دارویی است. این روکش در قرص‌ها و یا کپسول‌ها ممکن است در برخی افراد سبب نفخ معده شود. همچنین گاهی اوقات به دلیل کم بودن اسید معده این روکش‌ها به خوبی باز نمی‌شوند؛ به همین دلیل دارو به طور کامل جذب نخواهد شد. استفاده از قرص‌های جوشان سبب جذب بهتر ویتامین C در چنین افرادی می‌شود.
کپسول ویتامین C
بیشتر کپسول‌های ویتامین C در دوزهای ۱۰۰۰ میلی گرم تولید می‌شوند. در ترکیب آنها مواد معدنی وجود دارند که باعث جذب آسان‌تر و تحمل بهتر آنها توسط معده می‌شود. البته میزان جذب ویتامین C به برند کپسول نیز بستگی دارد. اگرچه معمولا ترکیبات بکار رفته در کپسول‌ها یکسان است؛ اما کیفیت مواد اولیه استفاده شده در ساخت آنها تاثیر بسزایی در آزاد سازی بهتر در معده و جذب در روده‌ها دارد. بنابراین هنگام خرید این کپسول‌ها استانداردهای کیفی و اعتبار شرکت سازنده را در نظر بگیرید.
آمپول‌های ویتامین C
استفاده از آمپول ویتامین C در برخی شرایط مثل کمبود حاد ویتامین سی، بیماری سوء هاضمه شدید و یا در درمان زخم‌های ناشی از سوختگی‌های عمیق و تروما مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده عادی از چنین آمپول‌هایی ضرورتی ندارد و مصرف کپسول و یا قرص جوشان کفایت می‌کند.
اولین علامت کمبود ویتامین سی در بدن چیست؟
کمبود حاد ویتامین C، یعنی روزانه کمتر از ۱۰میلی گرم دریافتی وجود دارد. این کمبود در طی یک ماه منجر به بروز علائم اسکوروی در بدن می‌شود. اولین علائم کمبود ویتامین C در بدن خستگی و ضعف عمومی بدن است، که ناشی از اختلال در تولید کارنتین در عضلات است (مختل شدن سوخت و ساز عضلات). با ادامه یافتن این شرایط، التهاب و عفونت لثه‌ها بروز می‌کند که با خونریزی در زمان غذا خوردن خود را نشان می‌دهد.
در صورت درمان و تامین نشدن، مرحله بعدی مختل شدن تولید کلاژن در بدن است که سبب دردهای عضلانی و بهبودی دیرهنگام زخم‌ها می‌شود. علائم کمبود ویتامین C به اینجا ختم نمی‌شود و در ادامه مغز و سیستم عصبی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرند. این امر افسردگی و ضعف اعصاب را به همراه خواهد داشت. جذب ناکافی آهن نیز موجب کم خونی فقر آهن می‌شود و در کودکان بافت استخوانی نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در صورت درمان نشدن، اسکوروی می‌تواند کشنده باشد.
چه کسانی در معرض کمبود ویتامین C قرار دارند؟
گروه‌های زیر نسبت به سایر اقشار جامعه بیشتر در معرض کمبود ویتامین C هستند:
افراد سیگاری
تحقیقات علمی نشان می‌دهد که افراد سیگاری نسبت به سایرین سطح پایین‌تری از ویتامین C در پلاسما و گلبول‌های قرمز خود دارند. دلیل اصلی آن افزایش واکنش‌های اکسیداسیونی در خون و از بین رفتن ویتامین ث است. به همین دلیل این افراد بایستی روزانه ۳۵ میلی گرم بیشتر از سایرین این ویتامین دریافت کنند. بهتر است بدانیم دود دوم سیگار نیز منجر به از بین رفتن این ویتامین خواهد شد. بنابراین در خانه‌هایی که دخانیات استعمال می‌شود تمام اعضای خانواده در معرض فقر ویتامین c قرار دارند.
افراد با تنوع غذایی محدود
افرادی که در برنامه غذایی خود میوه‌ها و سبزیجات کمی مصرف نموده و تنوع غذایی محدودی دارند در معرض کمبود ویتامین C هستند. اقشار ضعیف جامعه و خانواده‌هایی که از نظر اقتصادی توان تامین میوه و سبزیجات کافی در سبد غذایی خود ندارند؛ در معرض کمبود ویتامین سی هستند. توصیه متخصصان برای این اقشار از جامعه مصرف مولتی ویتامین‌های حاوی ویتامین C است. این مولتی ویتامین‌ها قادرند تا حدودی کمبود ویتامین‌ها و ریز مغذی‌های ناشی از فقر غذایی را جبران کنند.
افراد دارای سوء هاضمه و برخی بیماری‌های مزمن
برخی از بیماری‌ها می‌توانند سبب اختلال در جذب و یا نگهداری ویتامین C شوند. افرادی که سوء هاضمه دارند در معرض کمبود این ویتامین قرار دارند. برخی سرطان‌ها نیز جذب ویتامین سی را با مشکل مواجه می‌کنند. همچنین در بیماری‌های مزمن کلیوی و افرادی که همودیالیز می‌شوند باید تحت نظر پزشک دوز مناسب مصرفی روزانه تعیین گردد.
ویتامین C چه فوایدی دارد؟
به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی قوی و نقش آن در تقویت سیستم ایمنی، در پزشکی مدرن از ویتامین C به عنوان یک دارو و سلاح موثر برای پیشگیری و درمان شمار قابل توجهی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. در این بخش از مقاله به چهار بیماری مهم می‌پردازیم که ویتامین c نقش اساسی در پیشگیری و درمان آنها دارد.
تاثیر ویتامین سی بر سرطان
شواهد اپیدمیولوژیک حاکی از آن است که مصرف متعادل میوه‌ها و سبزیجات با کاهش ابتلا به انواع سرطان در ارتباط است. ویتامین C با خاصیت آنتی اکسیدانی خود از تشکیل کارسینوژن‌هایی (ماده سرطان‌زا) نظیر نیتروز آمین‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین با تقویت سیستم ایمنی از ایجاد سلول‌های سرطانی در بدو شکل گیری، پیشگیری می‌کند. نقش موثر این ویتامین در پیشگیری از سرطان‌های ریه، رکتوم، پستان، معده و سرطان‌های حفره دهانی اثبات شده است. این ویتامین شفا بخش، تاثیر درمانی قابل ملاحظه‌ای در بیماران سرطانی دارد. تجویز دوزهای بالا در این بیماران در بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر آنان تاثیر گذار است.
پیشگیری و درمان بیماری‌های قلبی و عروقی
شواهد روزافزون پزشکی بیانگر این است که مصرف میوه و سبزیجات با ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی رابطه عکس دارد. دلیل این موضوع نقش آنتی اکسیدانی ویتامین C در جلوگیری از اکسید شدن چربی‌ها و لیپوپروتئین‌های خون است. از سویی دیگر ویتامین C با کاهش چسبندگی مونوسیت‌های خونی به دیواره عروق (اتصال مونوسیت‌ها به دیواره عروق عامل مهمی در تصلب شرایین است) و نیز کاهش مرگ سلول‌های اندوتلیوم (سلول‌های عروقی) از تشکیل پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌ها جلوگیری می‌کند.
پیشگیری از آب مروارید و دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD)
آب مروارید و AMD از شایع‌ترین بیماری‌هایی هستند که با افزایش سن افراد زیادی را درگیر می‌کنند و در افت کیفیت زندگی تاثیر قابل توجهی دارند. پیری سلول‌ها بر اثر استرس اکسیداتیو و عوامل شیمایی نقش مهمی در ایجاد چنین بیماری‌هایی دارد. ویتامین C با دارا بودن خاصیت آنتی اکسیدانی اثر عوامل شیمایی و اکسیداتیو را در طول زندگی به کمترین حد ممکن کاهش می‌دهد تا سلول‌ها بتوانند با توان بیشتری وظایف خود را انجام دهند. در یکی از مطالعات پزشکی که اخیرا منتشر شده تاثیر مستقیم ویتامین C در کاهش ابتلای افراد به آب مروارید و AMD به ویژه در سنین ۵۰ تا ۵۹ سالگی اثبات شده است.
آیا مصرف زیاد ویتامین C مضر است؟
ویتامین C به دلیل محلول بودن در آب توانایی انباشته شدن در اندام‌ها و بافت‌های بدن را ندارد، بنابراین مصرف زیاد آن سمیت بسیار پایینی خواهد داشت. مصرف بیش از حد مکمل‌های آن می‌تواند منجر به هم خوردن تعادل اسموتیک روده‌ها شود. در این حالت عوارض آن شامل اسهال، تهوع، کرامپ و دردهای شکمی است. یکی دیگر از عوارض دریافت دوزهای بالای این ماده در افرادی مشاهده می‌شود که به بیماری هموکروماتوز ارثی مبتلا هستند. در این بیماری آهن مازاد بدن در کبد رسوب می‌کند و باعث ایجاد سمیت و التهاب در بافت کبد می‌گردد. دوز بالای ویتامین C به دلیل تاثیر آن در جذب آهن، می‌تواند علائم این بیماری را تشدید کند.
سایت MayoClinic در مورد عوارض مصرف بیش از حد ویتامین سی اینگونه نوشته است:
مکمل های خوراکی ویتامین C به طور کلی بی خطر هستند. مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به بروز عوارض زیر شود:
- حالت تهوع، استفراغ و اسهال
- سوزش سردل
- گرفتگی یا نفخ معده
- خستگی و خواب آلودگی، یا گاهی اوقات بی خوابی
- سردرد
- برافروختگی پوست
گاهی اوقات این مکمل‌ها می‌توانند باعث ایجاد سنگ کلیه نیز شوند. مصرف طولانی مدت مکمل‌های آن بیش از۲۰۰۰ میلی گرم در روز، خطر و عوارض جانبی قابل توجهی دارد.
منابع ویتامین C چیست؟
بیشتر میوه سبزیجات این ویتامین را در ترکیبات خود دارند. اما میوه و سبزیجات زیر از بیشترین مقادیر ویتامین C برخوردار هستند:
- هر ۱۰۰ گرم آویشن کوهی ۱۶۰ میلی گرم ویتامین C دارد.
- در هر ۱۰۰ گرم جعفری تازه ۱۳۳ میلی گرم ویتامین سی پیدا می‌کنید.
- در هر ۱۰۰ گرم فلفل دلمه‌ای ۱۲۰ میلی گرم ویتامین ث وجود دارد.
ویتامین C در یک کلام
ویتامین سی برای تقویت سیستم ایمنی بدن لازم است. این ماده محلول در آب بوده و مقدار اضافی آن با ادرار از بدن خارج می‌شود. مسموم شدن با آن به ندرت اتفاق می‌افتد. برخی از عادت‌های اشتباه زندگی مانند سیگار کشیدن باعث می‌شود تا با کمبود آن مواجه شویم. قرار دادن مواد غذایی حاوی ویتامین C می‌تواند از کمبود آن جلوگیری کند. برای انجام انواع آزمایش خون و همچنین تفسیر آن، می‌توانید با این شماره ۰۲۱۶۷۳۷۱ با مجموعه هومکا تماس بگیرید. خدمات آزمایشگاهی این مجموعه تحت پوشش بیمه‌های پایه و تکیملی است. همچنین از جمله آزمایش‌های دیگری که در این زمینه به شما کمک می‌کند می‌توان به آزمایش ویتامین D اشاره کرد.
توجه داشته باشید که این مطلب، جایگزین نظرات و توصیه‌های تخصصی پزشکان نیست و هرگز از این مطلب به‌عنوان جایگزین توصیه پزشکان استفاده نکنید.
خیلی کامل بود ممنون
ممنون از شما
امیدواریم مقاله براتون مقید بوده باشه
بسیار کامل و گویا بود ممنونم از لطفتون
ممنون از توجه شما